Jump to content

Թոնի Մորիսոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թոնի Մորիսոն
Ծննդյան անունանգլ.՝ Chloe Ardelia Wofford[1]
Ծնվել էփետրվարի 18, 1931(1931-02-18)[2][3][4][…]
ԾննդավայրԼորեյն, Lorain County, Օհայո, ԱՄՆ[1]
Վախճանվել էօգոստոսի 5, 2019(2019-08-05)[5][1][6][…] (88 տարեկան)
Վախճանի վայրԲրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][1]
ԳերեզմանSouth-View Cemetery[7]
Մասնագիտությունգրող, վիպասան, լիբրետիստ, համալսարանի դասախոս, բանաստեղծուհի, մանկագիր, աուդիոգրքեր կարդացող և խմբագիր
Ազգությունաֆրոամերիկացի
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունLorain High School? (1949), Հովարդի համալսարան[2] և Կոռնելի համալսարան[8][2]
Գիտական աստիճանHonorary Doctor of Letters? (մայիս 2011), արվեստների մագիստրոս[2] (1955) և Բակալավր[2] (1953)
ԺանրերAfrican American literature?
Ուշագրավ աշխատանքներThe Bluest Eye?, Sula?, Սողոմոնի երգը (վեպ), Beloved?, Tar Baby?, Jazz?, Paradise?, Love?, A Mercy?, Home? և God Help the Child?
ԱնդամակցությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Alpha Kappa Alpha
ԱշխատավայրՓրինսթոնի համալսարան[9]
Պարգևներ
Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ Ազատության նախագահական շքանշան[20] Գրականության Նոբելյան մրցանակ[10][11]

Նորման Մեյլերի մրցանակ

[12]
Ազգային հումանիտարական մեդալ[8]

Նիկոլսի անվան Վանդերբիլդի համալսարանի կանցլերի մեդալ

[13]

Օքլենդի ՓԵՆ ակումբի Ջոզեֆինա Մայլզի անվան մրցանակ

[14]

Ջանեթ Հեյդինգեր Կաֆկայի անվան մրցանակ

[15]

Ամերիկյան գրամրցանակ

Անիսֆիլդ Վուլֆ գրքային մրցանակ

[16]

Պուլիտցերյան մրցանակ գեղարվեստական արձակի բնագավառում

[17]

Հելմերիչյան մրցանակ

[18]

«Համընդհանուր բարօրություն» մրցանակ անգնահատելի վաստակի համար

Ջեֆերսոնյան դասախոսություն

[19]

NAACP Image Award for Outstanding Literary Work, Fiction?

Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ

[21]

Օհայոյի կանանց փառքի սրահ

[22]

Լենգսթոն Հյուզի մեդալ

[23]

Նյու Ջերսիի փառքի սրահ

Փարիզի Սորբոնի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[24]

Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ժնևի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ամերիկյան գեղարվեստական գրականության Կոնգրեսի գրադարանի մրցանակ

Կարլ Սանդբուրգի գրական մրցանակ

[25]

Գրական քննադատների ազգային մրցանակ գեղարվեստական գրականության ոլորտում

Ivan Sandrof Lifetime Achievement Award?

Audie մրցանակ հեղինակի կողմից պատմելու համար

Coretta Scott King Award?

[26]

honorary degree from Spelman College?

[27]

Q126416222?

[28]
և

Q126416244?

[29][30]
ԱմուսինHarold Morrison?[31]
ԱզգականներՍեսիլյա Ռոուզ
Изображение автографа
Կայքtonimorrisonsociety.org
 Toni Morrison Վիքիպահեստում

Թոնի Մորիսոն (անգլ.՝ Toni Morrison, ծննդյան անունը՝ Քլոե Արդելիա Ուոֆորդ, անգլ.՝ Chloe Ardelia Wofford, փետրվարի 18, 1931(1931-02-18)[2][3][4][…], Լորեյն, Lorain County, Օհայո, ԱՄՆ[1] - օգոստոսի 5, 2019(2019-08-05)[5][1][6][…], Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][1]), ամերիկացի գրող, խմբագիր և պրոֆեսոր, գրականության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր՝ որպես գրող, «ով իր երազանքով ու քնարականությամբ հարուստ վեպերում կենդանի կերպով պատկերել է ամերիկյան իրականության կարևոր բնագավառները» (1933), Ազատության նախագահական մեդալի դափնեկիր։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թոնի Մորիսոնը ծնվել է Լորեյնում։ Աշխատավոր ընտանիքի չորս երեխաներից երկրորդն էր[32]։ Մանկուց սիրում էր կարդալ, նրա սիրելի գրողներից էին Ջեյն Օսթինը և Լև Տոլստոյը։ Հայրը, որ աշխատում էր որպես զոդող, ազատ ժամանակ սիրում էր պատմել Ամերիկայի սևամորթների մասին, ինչը հետագայում իր արտացոլումը գտավ գրողի գրքերում[33]։

1949 թվականին Մորիսոնն ընդունվել է Հովարդի համալսարանի «անգլերեն լեզու և գրականություն» բաժինը։ Այնտեղ նա ձեռք է բերում «Թոնի» մականունը, որն ստացվել էր նրա երկրորդ՝ Էնթոնի անունից։ Վերջինս նրան տրվել էր 12 տարեկանում՝ կաթոլիկություն ընդունելիս[32][34]։ 1953 թվականին Մորիսոնն ավարտել է համալսարանի բակալավրիատը, իսկ 1955 թվականին, պաշտպանելով ինքնասպանություններն Ուիլյամ Ֆոլքների և Վիրջինիա Վուլֆի վեպերում թեմայով մագիստրոսական թեզը, ստացել է Կորնելի համալսարանի մագիստրոսի աստիճան[35]։ Ուսումն ավարտելուց հետո Մորիսոնն անգլերեն է դասավանդել Տեխասի նահանգի Հյուստոն քաղաքում գտնվող Հարավային Տեխասի համալսարանում (1955-1957), այնուհետև վերադարձել աշխատելու Հովարդում։

1958 թվականին ամուսնացել է իր համակուրսեցու՝ ջամայկացի ճարտարապետ Հարոլդ Մորիսոնի հետ (անգլ.՝ Harold Morrison)։ Թոնին ու Հարոլդն ունեցան 2 դուստր՝ Հարոլդն ու Սլեյդը։ 1964 թվականին նրանք ամուսնալուծվեցին[35]։ Դրանից հետո Թոնին մեկնել է Սիրակյուս, որտեղ որպես խմբագիր աշխատել է «Random House» ընկերությունում։ Մեկ տարուց քիչ ավելի աշխատելուց հետո ստացել է Նյու Յորքի Random House հրատարակչության գլխավոր գրասենյակի խմբագրի պաշտոնը։ Բացի դա, այդ տարիներին դասավանդել է Եյլի համալսարանում և Բարդի քոլեջում (անգլ.՝ Bard College)[36]: Աշխատելով որպես խմբագիր՝ նա նպաստեց աֆրո-ամերիկյան գրականության, մասնավորապես Հենրի Դումասի (անգլ.՝ Henry Dumas)[37], Թոնի Քեյդ Բամբարայի (անգլ.՝ Toni Cade Bambara), Անժելա Դևիսի և Գեյլ Ջոնսի (անգլ.՝ Gayl Jones)[38] ստեղծագործությունների ժողովրդականացմանը։

1983 թվականին Թոնին հեռացել է հրատարակչությունից։ 1984 թվականին պրոֆեսոր է նշանակվել Օլբանիի համալսարանում (Նյու Յորքի նահանգ)։ 1989 թվականից աշխատել է Պրիստոնի համալսարանի Ռոբերտ Ֆ. Գոենի անվան ամբիոնում[35]։ 2006 թվականին անցել է թոշակի։

Գրական կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրական կարիերայի սկզբում Մորիսոնը եղել է Հովարդի համալսարանի գրողների և բանաստեղծների ոչ պաշտոնական շրջանակի անդամ, որ հավաքվում էր քննարկելու իր անդամների ստեղծագործությունները։ Հանդիպումներից մեկին նա ներկայացրել է սևամորթ աղջկա մասին պատմվածք, ով երազում էր կապույտ աչքեր ունենալ մասին։ Ավելի ուշ այդ պատմվածքը հիմք հանդիսացավ Մարիսոնի առաջին վեպի՝ «Ամենակապույտ աչքեր» (անգլ.՝ The Bluest Eye, 1970) համար[36]։

1972 թվականին լույս է տեսել «Սուլա» (անգլ.՝ Sula) վեպը, որը նույնպես նվիրված է սևամորթ կանանց դժվարին կյանքին։ 1973 թվականին «Սուլա» վեպն առաջադրվել է ԱՄՆ-ի ազգային գրքի մրցանակի[35]։

1987 թվականին հրատարակվել է «Սիրվածը» (անգլ.՝ Beloved) վեպը, որը 1988 թվականին արժանացել է Պուլիցերյան մրցանակի[35]։

Հետաքրքիր փաստեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ամերիկյան գրողների 2-րդ կոնգրեսի ժամանակ Մորիսոնը կոչ է արել ակտիվորեն պայքարել զանգվածային մշակույթի դեմ ուղղված ճնշումների դեմ, դեմոկրատական բոլոր ուժերը միավորել ամերիկյան գրականության շուրջ և այդ առիթով քննադատել ամերիկյան իրականությունը՝ «Հերոսական շարժումների համար» («For tne Heroic Movement, 1981»)։

Մատենագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկական գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Who’s Got Game?: The Mirror or the Glass?
  • Who’s Got Game?: Poppy or the Snake?, (2004)
  • Who’s Got Game?: The Ant or the Grasshopper, (2003)
  • Who’s Got Game?: The Lion or the Mouse?, (2003)
  • The Book of Mean People, (2002)
  • The Big Box, (2002)
  • «Recitatif» (1983)

Բեմականացումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Dreaming Emmett (performed 1986)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Encyclopædia Britannica
  3. 3,0 3,1 Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88
  4. 4,0 4,1 BD Gest' (ֆր.)
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 https://www.theguardian.com/books/2019/aug/06/toni-morrison-author-and-pulitzer-winner-dies-aged-88
  6. 6,0 6,1 6,2 AlKindi (Դոմինիկյան Արևելագիտության ինստիտուտի առցանց կատալոգ)
  7. Find A Grave — 1996.
  8. 8,0 8,1 https://www.neh.gov/about/awards/national-humanities-medals/toni-morrison
  9. https://pr.princeton.edu/news/96/q4/1025toni.htm
  10. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1993/morrison-facts.html
  11. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  12. https://nmcenter.org/mailer-prize/
  13. https://news.vanderbilt.edu/2013/05/09/toni-morrison-address/
  14. https://www.penoakland.com/awards-winners/
  15. https://rochester.edu/college/wst/SBAI/recipients.html
  16. http://www.anisfield-wolf.org/winners/winners-by-year/#year-1989
  17. https://www.pulitzer.org/news/memoriam-toni-morrison-1931-2019
  18. http://helmerichaward.org/winners.php
  19. https://www.chronicle.com/article/Toni-Morrison-to-Deliver-NEHs/96746
  20. https://www.theguardian.com/books/2012/apr/30/toni-morrison-presidential-medal-freedom
  21. https://www.loc.gov/about/awards-and-honors/living-legends/toni-morrison/
  22. https://www.ohiohistory.org/research/archives-library/state-archives/ohio-womens-hall-of-fame/
  23. https://www.ccny.cuny.edu/lhf/medallion-recipients
  24. https://www.brown.senate.gov/imo/media/doc/Final%20TextMorrison%20.pdf
  25. https://www.chipublib.org/chicago-public-library-foundation-awards/
  26. Recipients // Coretta Scott King Award - Wikipedia
  27. https://www.spelman.edu/docs/honorary-degrees/honorary-degree-recipients---1977-present---as-of-november-2022---revised-(012023).pdf?sfvrsn=f4347e51_2
  28. Journal officiel de la République française, Journal officiel de la République française. Document administratif (ֆր.) — 1868. — ISSN 0242-6773
  29. Journal officiel de la République française, Journal officiel de la République française. Document administratif (ֆր.) — 1868. — ISSN 0242-6773
  30. https://www.ens.psl.eu/actualites/toni-morrison-0
  31. https://www.theguardian.com/books/2019/aug/06/toni-morrison-obituary
  32. 32,0 32,1 Dreifus, Claudia (1994 թ․ սեպտեմբերի 11). «CHLOE WOFFORD Talks about TONI MORRISON» (անգլերեն). The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 11-ին.
  33. Larson, Susan (2007 թ․ ապրիլի 11). «Awaiting Toni Morrison». The Times-Picayune. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 11-ին.
  34. «Toni Morrison: Words Of Love». CBS News. 2004 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 11-ին.
  35. 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 Մորիսոն Թոնի
  36. 36,0 36,1 Grimes, William (October 8, 1993). "Toni Morrison Is '93 Winner Of Nobel Prize in Literature". The New York Times.
  37. Toni Morrison, "On behalf of Henry Dumas", Black American Literature Forum, Vol. 22, No. 2, Henry Dumas Issue (Summer, 1988), pp. 310-312.
  38. Verdelle, A. J. (February 1998). "Paradise found: a talk with Toni Morrison about her new novel - Nobel Laureate's new book, 'Paradise' - Interview". Essence Magazine.
  39. «Beloved (1987), by Toni Morrison — ALL TIME 100 Novels — TIME». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  • Моррисон Т. Песнь Соломона: Роман. Пер. с англ. — М.: Прогресс, 1982.
  • Моррисон Т. Нобелевская лекция 1993 // Иностранная литература. —М., 1994. — № 7.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թոնի Մորիսոն» հոդվածին։