Թոնի Մորիսոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թոնի Մորիսոն
Ծննդյան անունանգլ.՝ Chloe Ardelia Wofford[1]
Ծնվել էփետրվարի 18, 1931(1931-02-18)[2][3][4][…]
ԾննդավայրԼորեյն, Lorain County, Օհայո, ԱՄՆ[1]
Վախճանվել էօգոստոսի 5, 2019(2019-08-05)[5][1][6][…] (88 տարեկան)
Վախճանի վայրԲրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][1]
ԳերեզմանSouth-View Cemetery[7]
Մասնագիտությունգրող, վիպասան, լիբրետիստ, համալսարանի դասախոս, բանաստեղծուհի, մանկագիր, աուդիոգրքեր կարդացող և խմբագիր
Ազգությունաֆրոամերիկացի
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[8][9]
ԿրթությունՀովարդի համալսարան[10], Կոռնելի համալսարան[11], Ռատգերսի համալսարան և Lorain High School?
ԺանրերAfrican American literature?
Ուշագրավ աշխատանքներThe Bluest Eye?, Sula?, Սողոմոնի երգը (վեպ), Tar Baby?, Beloved?, Jazz?, Paradise?, Love?, A Mercy?, Home? և God Help the Child?
ԱնդամակցությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Alpha Kappa Alpha
ԱշխատավայրՓրինսթոնի համալսարան
Պարգևներ
Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ Ազատության նախագահական շքանշան[22]
Գրականության Նոբելյան մրցանակ[12][13]

Նորման Մեյլերի մրցանակ

[14] Ազգային հումանիտարական մեդալ[11]

Նիկոլսի անվան Վանդերբիլդի համալսարանի կանցլերի մեդալ

[15]

Օքլենդի ՓԵՆ ակումբի Ջոզեֆինա Մայլզի անվան մրցանակ

[16]

Janet Heidinger Kafka Prize?

[17]

Ամերիկյան գրամրցանակ

Անիսֆիլդ Վուլֆ գրքային մրցանակ

[18]

Պուլիտցերյան մրցանակ գեղարվեստական արձակի բնագավառում

[19]

Հելմերիչյան մրցանակ

[20]

«Համընդհանուր բարօրություն» մրցանակ անգնահատելի վաստակի համար

Ջեֆերսոնյան դասախոսություն

[21]

NAACP Image Award for Outstanding Literary Work, Fiction?

Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ

[23]

Օհայոյի կանանց փառքի սրահ

Լենգսթոն Հյուզի մեդալ

[24]

Նյու Ջերսիի փառքի սրահ

Փարիզի Սորբոնի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ժնևի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ամերիկյան գեղարվեստական գրականության Կոնգրեսի գրադարանի մրցանակ

Carl Sandburg Literary Award?

[25]

National Book Critics Circle Award for Fiction?

Ivan Sandrof Lifetime Achievement Award?

Audie Award for Narration by the Author?

Coretta Scott King Award?

[26] և

honorary degree from Spelman College?

[27]
ԱմուսինHarold Morrison?
ԱզգականներՍեսիլյա Ռոուզ
Изображение автографа
Կայքtonimorrisonsociety.org
 Toni Morrison Վիքիպահեստում

Թոնի Մորիսոն (անգլ.՝ Toni Morrison, ծննդյան անունը՝ Քլոե Արդելիա Ուոֆորդ, անգլ.՝ Chloe Ardelia Wofford, փետրվարի 18, 1931(1931-02-18)[2][3][4][…], Լորեյն, Lorain County, Օհայո, ԱՄՆ[1] - օգոստոսի 5, 2019(2019-08-05)[5][1][6][…], Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][1]), ամերիկացի գրող, խմբագիր և պրոֆեսոր, գրականության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր՝ որպես գրող, «ով իր երազանքով ու քնարականությամբ հարուստ վեպերում կենդանի կերպով պատկերել է ամերիկյան իրականության կարևոր բնագավառները» (1933), Ազատության նախագահական մեդալի դափնեկիր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թոնի Մորիսոնը ծնվել է Լորեյնում։ Աշխատավոր ընտանիքի չորս երեխաներից երկրորդն էր[28]։ Մանկուց սիրում էր կարդալ, նրա սիրելի գրողներից էին Ջեյն Օսթինը և Լև Տոլստոյը։ Հայրը, որ աշխատում էր որպես զոդող, ազատ ժամանակ սիրում էր պատմել Ամերիկայի սևամորթների մասին, ինչը հետագայում իր արտացոլումը գտավ գրողի գրքերում[29]։

1949 թվականին Մորիսոնն ընդունվել է Հովարդի համալսարանի «անգլերեն լեզու և գրականություն» բաժինը։ Այնտեղ նա ձեռք է բերում «Թոնի» մականունը, որն ստացվել էր նրա երկրորդ՝ Էնթոնի անունից։ Վերջինս նրան տրվել էր 12 տարեկանում՝ կաթոլիկություն ընդունելիս[28][30]։ 1953 թվականին Մորիսոնն ավարտել է համալսարանի բակալավրիատը, իսկ 1955 թվականին, պաշտպանելով ինքնասպանություններն Ուիլյամ Ֆոլքների և Վիրջինիա Վուլֆի վեպերում թեմայով մագիստրոսական թեզը, ստացել է Կորնելի համալսարանի մագիստրոսի աստիճան[31]։ Ուսումն ավարտելուց հետո Մորիսոնն անգլերեն է դասավանդել Տեխասի նահանգի Հյուստոն քաղաքում գտնվող Հարավային Տեխասի համալսարանում (1955-1957), այնուհետև վերադարձել աշխատելու Հովարդում։

1958 թվականին ամուսնացել է իր համակուրսեցու՝ ջամայկացի ճարտարապետ Հարոլդ Մորիսոնի հետ (անգլ.՝ Harold Morrison)։ Թոնին ու Հարոլդն ունեցան 2 դուստր՝ Հարոլդն ու Սլեյդը։ 1964 թվականին նրանք ամուսնալուծվեցին[31]։ Դրանից հետո Թոնին մեկնել է Սիրակյուս, որտեղ որպես խմբագիր աշխատել է «Random House» ընկերությունում։ Մեկ տարուց քիչ ավելի աշխատելուց հետո ստացել է Նյու Յորքի Random House հրատարակչության գլխավոր գրասենյակի խմբագրի պաշտոնը։ Բացի դա, այդ տարիներին դասավանդել է Եյլի համալսարանում և Բարդի քոլեջում (անգլ.՝ Bard College)[32]: Աշխատելով որպես խմբագիր՝ նա նպաստեց աֆրո-ամերիկյան գրականության, մասնավորապես Հենրի Դումասի (անգլ.՝ Henry Dumas)[33], Թոնի Քեյդ Բամբարայի (անգլ.՝ Toni Cade Bambara), Անժելա Դևիսի և Գեյլ Ջոնսի (անգլ.՝ Gayl Jones)[34] ստեղծագործությունների ժողովրդականացմանը։

1983 թվականին Թոնին հեռացել է հրատարակչությունից։ 1984 թվականին պրոֆեսոր է նշանակվել Օլբանիի համալսարանում (Նյու Յորքի նահանգ)։ 1989 թվականից աշխատել է Պրիստոնի համալսարանի Ռոբերտ Ֆ. Գոենի անվան ամբիոնում[31]։ 2006 թվականին անցել է թոշակի։

Գրական կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրական կարիերայի սկզբում Մորիսոնը եղել է Հովարդի համալսարանի գրողների և բանաստեղծների ոչ պաշտոնական շրջանակի անդամ, որ հավաքվում էր քննարկելու իր անդամների ստեղծագործությունները։ Հանդիպումներից մեկին նա ներկայացրել է սևամորթ աղջկա մասին պատմվածք, ով երազում էր կապույտ աչքեր ունենալ մասին։ Ավելի ուշ այդ պատմվածքը հիմք հանդիսացավ Մարիսոնի առաջին վեպի՝ «Ամենակապույտ աչքեր» (անգլ.՝ The Bluest Eye, 1970) համար[32]։

1972 թվականին լույս է տեսել «Սուլա» (անգլ.՝ Sula) վեպը, որը նույնպես նվիրված է սևամորթ կանանց դժվարին կյանքին։ 1973 թվականին «Սուլա» վեպն առաջադրվել է ԱՄՆ-ի ազգային գրքի մրցանակի[31]։

1987 թվականին հրատարակվել է «Սիրվածը» (անգլ.՝ Beloved) վեպը, որը 1988 թվականին արժանացել է Պուլիցերյան մրցանակի[31]։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ամերիկյան գրողների 2-րդ կոնգրեսի ժամանակ Մորիսոնը կոչ է արել ակտիվորեն պայքարել զանգվածային մշակույթի դեմ ուղղված ճնշումների դեմ, դեմոկրատական բոլոր ուժերը միավորել ամերիկյան գրականության շուրջ և այդ առիթով քննադատել ամերիկյան իրականությունը՝ «Հերոսական շարժումների համար» («For tne Heroic Movement, 1981»)։

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկական գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Who’s Got Game?: The Mirror or the Glass?
  • Who’s Got Game?: Poppy or the Snake?, (2004)
  • Who’s Got Game?: The Ant or the Grasshopper, (2003)
  • Who’s Got Game?: The Lion or the Mouse?, (2003)
  • The Book of Mean People, (2002)
  • The Big Box, (2002)

Պատմվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Recitatif» (1983)

Բեմականացումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Dreaming Emmett (performed 1986)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88
  4. ↑ 4,0 4,1 BD Gest' (ֆր.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 https://www.theguardian.com/books/2019/aug/06/toni-morrison-author-and-pulitzer-winner-dies-aged-88
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 AlKindi
  7. ↑ https://fr.findagrave.com/memorial/201875354/toni-morrison
  8. ↑ http://www.nytimes.com/1996/09/29/books/english-lessons.html
  9. ↑ http://www.nytimes.com/2009/10/11/arts/design/11voge.html?hpw
  10. ↑ https://150.howard.edu/facts/toni-morrison
  11. ↑ 11,0 11,1 https://www.neh.gov/about/awards/national-humanities-medals/toni-morrison
  12. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1993/morrison-facts.html
  13. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  14. ↑ https://nmcenter.org/mailer-prize/
  15. ↑ https://news.vanderbilt.edu/2013/05/09/toni-morrison-address/
  16. ↑ https://www.penoakland.com/awards-winners/
  17. ↑ https://rochester.edu/college/wst/SBAI/recipients.html
  18. ↑ http://www.anisfield-wolf.org/winners/winners-by-year/#year-1989
  19. ↑ https://www.pulitzer.org/news/memoriam-toni-morrison-1931-2019
  20. ↑ http://helmerichaward.org/winners.php
  21. ↑ https://www.chronicle.com/article/Toni-Morrison-to-Deliver-NEHs/96746
  22. ↑ https://www.theguardian.com/books/2012/apr/30/toni-morrison-presidential-medal-freedom
  23. ↑ https://www.loc.gov/about/awards-and-honors/living-legends/toni-morrison/
  24. ↑ https://www.ccny.cuny.edu/lhf/medallion-recipients
  25. ↑ https://www.chipublib.org/chicago-public-library-foundation-awards/
  26. ↑ Recipients // Coretta Scott King Award - Wikipedia
  27. ↑ https://www.spelman.edu/docs/honorary-degrees/honorary-degree-recipients---1977-present---as-of-november-2022---revised-(012023).pdf?sfvrsn=f4347e51_2
  28. ↑ 28,0 28,1 Dreifus Claudia (սեպտեմբերի 11, 1994)։ «CHLOE WOFFORD Talks about TONI MORRISON» (անգլերեն)։ The New York Times։ Արխիվացված է օրիգինալից 2005-01-15-ին։ Վերցված է 2007-06-11 
  29. ↑ Larson Susan (ապրիլի 11, 2007)։ «Awaiting Toni Morrison»։ The Times-Picayune։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-09-30-ին։ Վերցված է 2007-06-11 
  30. ↑ «Toni Morrison: Words Of Love»։ CBS News։ ապրիլի 4, 2004։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-05-27-ին։ Վերցված է 2007-06-11 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 Մորիսոն Թոնի
  32. ↑ 32,0 32,1 Grimes, William (October 8, 1993). "Toni Morrison Is '93 Winner Of Nobel Prize in Literature". The New York Times.
  33. ↑ Toni Morrison, "On behalf of Henry Dumas", Black American Literature Forum, Vol. 22, No. 2, Henry Dumas Issue (Summer, 1988), pp. 310-312.
  34. ↑ Verdelle, A. J. (February 1998). "Paradise found: a talk with Toni Morrison about her new novel - Nobel Laureate's new book, 'Paradise' - Interview". Essence Magazine.
  35. ↑ «Beloved (1987), by Toni Morrison — ALL TIME 100 Novels — TIME»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-07-ին։ Վերցված է 2015-09-27 

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Моррисон Т. Песнь Соломона: Роман. Пер. с англ. — М.: Прогресс, 1982.
  • Моррисон Т. Нобелевская лекция 1993 // Иностранная литература. —М., 1994. — № 7.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1901-1925

Սյուլի-Պրյուդոմ (1901) • Թեոդոր Մոմզեն (1902) • Բյոռնստեռնե Բյոռնսոն (1903) • Ֆրեդերիկ Միստրալ / Խոսե Էչեգարայ (1904) • Հենրիկ Սենկևիչ (1905) • Ջոզուե Կարդուչչի (1906) • Ռեդյարդ Կիպլինգ (1907) • Ռուդոլֆ Քրիստոֆ Էյքեն (1908) • Սելմա Լագերլյոֆ (1909) • Պաուլ Հեյզե (1910) • Մորիս Մետերլինկ (1911) • Գերհարդ Հաուպտման (1912) • Ռաբինդրանաթ Թագոր (1913) • Ռոմեն Ռոլան (1915) • Վերներ Ֆոն Հեյդենստամ (1916) • Կարլ Գյելլերուպ / Հենրիկ Պոնթոպիդան (1917) • Կարլ Շպիտելեր (1919) • Կնուտ Համսուն (1920) • Անատոլ Ֆրանս (1921) • Խասինտո Բենավենտե ի Մարտինես (1922) • Ուիլյամ Բաթլեր Եյթս (1923) • Վլադիսլավ Ստանիսլավ Ռայմոնտ (1924) • Ջորջ Բեռնարդ Շոու (1925)

1926-1950
1951-1975

Պեր Լագերքվիստ (1951) • Ֆրանսուա Մորիակ (1952) • Ուինսթոն Չերչիլ (1953) • Էռնեստ Հեմինգուեյ (1954) • Հալդոր Լաքսնես (1955) • Խուան Ռամոն Խիմենես (1956) • Ալբեր Կամյու (1957) • Բորիս Պաստեռնակ (1958) • Սալվատորե Քվազիմոդո (1959) • Սեն-Ժոն Պերս (1960) • Իվո Անդրիչ (1961) • Ջոն Ստայնբեք (1962) • Յորգոս Սեֆերիս (1963) • Ժան Պոլ Սարտր (1964) • Միխայիլ Շոլոխով (1965) • Շմուել Ագնոն / Նելլի Զաքս (1966) • Միգել Անխել Աստուրիաս (1967) • Յասունարի Կավաբատա (1968) • Սեմյուել Բեքեթ (1969) • Ալեքսանդր Սոլժենիցին (1970) • Պաբլո Ներուդա (1971) • Հայնրիխ Բյոլ (1972) • Պատրիկ Ուայթ (1973) • Հարրի Մարտինսոն / Էյվինդ Յոնսոն (1974) • Էուջենիո Մոնտալե (1975)

1976-2000

Սոլ Բելլոու (1976) • Վիսենտե Ալեքսանդրե (1977) • Իսահակ Բաշևիս Զինգեր (1978) • Օդիսեաս Էլիտիս (1979) • Չեսլավ Միլոշ (1980) • Էլիաս Քանետտի (1981) • Գաբրիել Գարսիա Մարկես (1982) • Վիլյամ Գոլդինգ (1983) • Յարոսլավ Սեյֆերտ (1984) • Կլոդ Սիմոն (1985) • Վոլե Շոյինկա (1986) • Իոսիֆ Բրոդսկի (1987) • Նագիբ Մահֆուզ (1988) • Կամիլո Խոսե Սելա (1989) • Օկտավիո Պաս (1990) • Նադին Գորդիմեր (1991) • Դերեկ Ուոլկոտ (1992) • Թոնի Մորիսոն (1993) • Կենձաբուրո Օէ (1994) • Շեյմաս Հինի (1995) • Վիսլավա Շիմբորսկա (1996) • Դարիո Ֆո (1997) • Ժոզե Սարամագո (1998) • Գյունտեր Գրաս (1999) • Գաո Սինցզյան (2000)

2001-2025

Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլ (2001) • Իմրե Կերտես (2002) • Ջոն Մաքսվելլ Կուտզե (2003) • Էլֆրիդե Ելինեկ (2004) • Հարոլդ Փինթեր (2005) • Օրհան Փամուկ (2006) • Դորիս Լեսինգ (2007) • Ժան-Մարի Լեկլեզիո (2008) • Հերտա Մյուլլեր (2009) • Մարիո Վարգաս Լյոսա (2010) • Թոմաս Թրանսթրյոմեր (2011) • Մո Յան (2012) • Ալիս Մանրո (2013) • Պատրիկ Մոդիանո (2014) • Սվետլանա Ալեքսիևիչ (2015) • Բոբ Դիլան (2016) • Կաձուո Իսիգուրո (2017) • Օլգա Տոկարչուկ (2018) • Փեթեր Հանդքե (2019) • Լուիզա Գլյուկ (2020) • Աբդուլռազաք Գուրնա (2021) • Աննի Էռնո (2022)

 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թոնի_Մորիսոն&oldid=8667024» էջից