Jump to content

Անդրե Ժիդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անդրե Ժիդ
ֆր.՝ André Gide
Ծննդյան անունֆր.՝ André Paul Guillaume Gide
Ծնվել էնոյեմբերի 22, 1869(1869-11-22)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓարիզ, Ֆրանսիա[4]
Վախճանվել էփետրվարի 19, 1951(1951-02-19)[1][2][3][…] (81 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզ, Ֆրանսիա[5]
ԳերեզմանQ98382676?[6]
Մասնագիտությունլրագրող, կինոպրոդյուսեր, ակնարկագիր, դրամատուրգ, վիպասան, օրագրի հեղինակ, գրող ճանապարհորդ, թարգմանիչ, ինքնակենսագիր, գրող, արձակագիր և սցենարիստ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա
ԿրթությունԱնրի IV լիցեյ և Էլզասի դպրոց
Ժանրերարձակ և թատրոն
Ուշագրավ աշխատանքներԲարոյազուրկը, Strait is the Gate?, Հովվերգական սիմֆոնիա, Դրամանենգները, Corydon?, The Fruits of the Earth?, Les Caves du Vatican?, Si le grain ne meurt?, Travels in the Congo?, Retour de L'U.R.S.S.?, Q1216094?, La Séquestrée de Poitiers?, Q3201527? և Q3226237?
ԱնդամակցությունDécades de Pontigny? և comité de lecture des éditions Gallimard?
ԱշխատավայրLe Figaro
Պարգևներ
ԱմուսինMadeleine Gide?
ԶավակներԿատերին Ժիդ
ԱզգականներCharles Rondeaux de Montbray? և Jean-Baptiste Rondeaux?
Изображение автографа
Անդրե Ժիդ Վիքիքաղվածքում
 André Gide Վիքիպահեստում

Անդրե Ժիդ (ֆր.՝ Andre Gide, նոյեմբերի 22, 1869(1869-11-22)[1][2][3][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[4] - փետրվարի 19, 1951(1951-02-19)[1][2][3][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[5]), ֆրանսիացի գրող, դրամատուրգ, բանաստեղծ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1947)։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդրե Ժիդը ծնվել է Փարիզում։ Տասնմեկ տարեկանում զրկվելով հորից, Ժիդը՝ ստանում է խստաշունչ մոր դաստիարակությունը։ Ուսանում է Մոնպելյեի ալզասյան լիցեյում։ Տասնհինգ տարեկանից մաքրեմաքուր զգացմունքներով կապվում է զարմուհու՝ Մադլեն Ռոնդոյի հետ։ Այս զգացմունքները արտահայտում է «Անդրե Վալտերի տետրերը» (1891) և «Անդրե Վալտերի բանաստեղծությունները» (1892) արձակ բանաստեղծությունների ժողովածուներում։

Այնուհետև ծանոթանում է Պոլ Վալերիի և Ստեֆան Մալարմեի հետ, հաճախում Հերիդայի հյուրասրահ, որտեղ հավաքվում էին պառնասականները։ Այստեղ որոշում է դառնալ սիմվոլիստական վեպի հայրը, ինչպես Մալարմեն՝ պոեզիայում, իսկ Մորիս Մետերլինկը՝ թատրոնում։ Գրում է «Տրակտատ Նարգիզի մասին» (1893) էսսեն։

Քսանչորս տարեկանում մեկնում է Ալժիր, ապա Թունիս՝ թոքախտից ապաքինվելու։ Նրան ուղեկցում է նկարիչ Պոլ Լորանսը։

1895 թվականին մոր մահից հետո ամուսնանում է Մադլեն Ռոնդոյի հետ և նրա հետ կրկին մեկնում Աֆրիկա։ Նույն թվին հրատարակում է «Խրուտներ» սոտին, որը Պոլ Կլոդելի կարծիքով ամենամբողջական փաստաթուղթն է 1885 - 1890 թթ. փարիզյան գրական աշխարհի մասին։ Միաժամանակ աշխատում է «Երկրային կերակուրներ» քնարական գործի վրա, որը հրատարակվում է 1897-ին։ Այս գործը մեծ ազդեցություն է ունենում երիտասարդ մի քանի սերունդների վրա։

1909 թվականին Կոպոյի և Շլեմբերժեի հետ միասին հիմնում է «Նուվել ռըվյու ֆրանսեզ» գրական հանդեսը, որտեղ նույն թվականին լույս է ընծայում «Նեղ դուռը»։

1914 թվականին հրատարակում է «Վատիկանի նկողները» սոտին, որը կարելի է նաև վեպ համարել։ Սրան հաջորդում է «Հովվերգական սիմֆոնիա» սիմվոլիստական վիպակը, ապա՝ «Եթե հատիկը չմեռնի» (1920) ինքնակենսագրական պատմվածքը։ Ժիդի միակ վեպը՝ «Դրամանանենգները» (1925) մի բարդ վեպ է, ուր նա անդրադառնում է գրականության ստեղծման խնդրին։

Ժիդը Աֆրիկայում ճանապարորդելուց հետո հանդես է գալիս գաղութատիրության չարաշահումների դեմ «Ճանապարհորդություն Կոնգոյում» (1927) և «Վերադարձ Չադից» (1928)։ 1931 թվականին հրատարակում է «Էդիպ» թատերգությունը։

Այնուհետև ընդունվում է կոմունիստական կուսակցության շարքերը։ 1936-ի հուլիսին ճանապարհորդում է ԽՍՀՄ-ում։ Ուղևորությունից վերադառնում է ամբողջովին հիասթափված և գրում «Վերադարձ ԽՍՀՄ»-ից (1936)։ Կոմունիստներն այս գործի համար չներեցին նրան։

1938 թվականին մահանում է կինը։ Երկրորդ աշխարհամարտի նախօրեին Ժիդը տպագրում է իր գիտակցական կյանքի հիսուն տարիները՝ «Օրագրեր» (1898-1939)։ Պատերազմի տարիներին գերմանացիների կողմից աքսորվում է Թունիս։ 1946 թվականին տպագրվում է «Թեսևս» դրաման։

1947 թվականին արժանանում է Նոբելյան մրցանակ։ 1950 թվականին գրական աշխարհը մի վերջին անգամ ողջունում է մեծանուն գրողին, դիտելով Կոմեդի-Ֆրանսեզի բեմադրած «Վատիկանի նկուղները»։ Մահկանացուն կնքել է 1951 թվականին[10]։

Ստեղծագործություններ ցանկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բանաստեղծական ժողովածուները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Անդրե Վալտերի տետրերը
  • Անդրե Վալտերի բանաստեղծությունները
  • Երկրային կերակուրներ
  • Նոր երկրային կերակուրներ
  • Ամինտաս

Սոտիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Նեղ դուռը
  • Իզաբել
  • Բարոյազուրկը
  • Հովվերգական սիմֆոնիա
  • Կանանց դպրոցը
  • Ռոբեր
  • Ժընևև
  • Թեսևս

Վեպ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Դրամանենգները

Թատերգություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլ գործեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ուրիենի ճանապարհորդությունը
  • Անառակ որդու վերադարձը
  • Եթե հատիկը չի մեռնում
  • Տրակտատ Նարգիզի մասին
  • Ճանապարհորդություն Կոնգոյում
  • Վերադարձ Չադից
  • Կորիդոն
  • Դոստոևսկի
  • Վերադարձ ԽՍՀՄ-ից
  • Օսկար Ուայլդ
  • Պատրվակներ
  • Օրագիր (1889-1939)
  • Օրագիր (1939-1949)

Նամակգրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118539124 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  6. ↑ https://www.landrucimetieres.fr/spip/spip.php?article293
  7. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1947/
  8. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  9. ↑ Les "douze meilleurs romans français du demi-siècle" (ֆր.) / J. Fenoglio — Paris: Société éditrice du Monde, 1950. — ISSN 0395-2037; 1284-1250; 2262-4694
  10. ↑ Անդրե Ժիդ (1994). Նեղ դուռը. Երևան: ԱևՄ. էջ 6-11.
  11. ↑ Անդրե Ժիդ (1994). Նեղ դուռը. Երևան: ԱևՄ. էջ 188-189.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրե Ժիդ» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրե Ժիդ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 286)։
1901-1925

Սյուլի-Պրյուդոմ (1901) • Թեոդոր Մոմզեն (1902) • Բյոռնստեռնե Բյոռնսոն (1903) • Ֆրեդերիկ Միստրալ / Խոսե Էչեգարայ (1904) • Հենրիկ Սենկևիչ (1905) • Ջոզուե Կարդուչչի (1906) • Ռեդյարդ Կիպլինգ (1907) • Ռուդոլֆ Քրիստոֆ Էյքեն (1908) • Սելմա Լագերլյոֆ (1909) • Պաուլ Հեյզե (1910) • Մորիս Մետերլինկ (1911) • Գերհարդ Հաուպտման (1912) • Ռաբինդրանաթ Թագոր (1913) • Ռոմեն Ռոլան (1915) • Վերներ Ֆոն Հեյդենստամ (1916) • Կարլ Գյելլերուպ / Հենրիկ Պոնթոպիդան (1917) • Կարլ Շպիտելեր (1919) • Կնուտ Համսուն (1920) • Անատոլ Ֆրանս (1921) • Խասինտո Բենավենտե ի Մարտինես (1922) • Ուիլյամ Բաթլեր Եյթս (1923) • Վլադիսլավ Ստանիսլավ Ռայմոնտ (1924) • Ջորջ Բեռնարդ Շոու (1925)

1926-1950
1951-1975

Պեր Լագերքվիստ (1951) • Ֆրանսուա Մորիակ (1952) • Ուինսթոն Չերչիլ (1953) • Էռնեստ Հեմինգուեյ (1954) • Հալդոր Լաքսնես (1955) • Խուան Ռամոն Խիմենես (1956) • Ալբեր Կամյու (1957) • Բորիս Պաստեռնակ (1958) • Սալվատորե Քվազիմոդո (1959) • Սեն-Ժոն Պերս (1960) • Իվո Անդրիչ (1961) • Ջոն Ստայնբեք (1962) • Յորգոս Սեֆերիս (1963) • Ժան Պոլ Սարտր (1964) • Միխայիլ Շոլոխով (1965) • Շմուել Ագնոն / Նելլի Զաքս (1966) • Միգել Անխել Աստուրիաս (1967) • Յասունարի Կավաբատա (1968) • Սեմյուել Բեքեթ (1969) • Ալեքսանդր Սոլժենիցին (1970) • Պաբլո Ներուդա (1971) • Հայնրիխ Բյոլ (1972) • Պատրիկ Ուայթ (1973) • Հարրի Մարտինսոն / Էյվինդ Յոնսոն (1974) • Էուջենիո Մոնտալե (1975)

1976-2000

Սոլ Բելլոու (1976) • Վիսենտե Ալեյքսանդրե (1977) • Իսահակ Բաշևիս Զինգեր (1978) • Օդիսեաս Էլիտիս (1979) • Չեսլավ Միլոշ (1980) • Էլիաս Քանետտի (1981) • Գաբրիել Գարսիա Մարկես (1982) • Վիլյամ Գոլդինգ (1983) • Յարոսլավ Սեյֆերտ (1984) • Կլոդ Սիմոն (1985) • Վոլե Շոյինկա (1986) • Իոսիֆ Բրոդսկի (1987) • Նագիբ Մահֆուզ (1988) • Կամիլո Խոսե Սելա (1989) • Օկտավիո Պաս (1990) • Նադին Գորդիմեր (1991) • Դերեկ Ուոլկոտ (1992) • Թոնի Մորիսոն (1993) • Կենձաբուրո Օէ (1994) • Շեյմաս Հինի (1995) • Վիսլավա Շիմբորսկա (1996) • Դարիո Ֆո (1997) • Ժոզե Սարամագո (1998) • Գյունտեր Գրաս (1999) • Գաո Սինցզյան (2000)

2001-2025

Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլ (2001) • Իմրե Կերտես (2002) • Ջոն Մաքսվելլ Կուտզե (2003) • Էլֆրիդե Ելինեկ (2004) • Հարոլդ Փինթեր (2005) • Օրհան Փամուկ (2006) • Դորիս Լեսինգ (2007) • Ժան-Մարի Լեկլեզիո (2008) • Հերտա Մյուլլեր (2009) • Մարիո Վարգաս Լյոսա (2010) • Թոմաս Թրանսթրյոմեր (2011) • Մո Յան (2012) • Ալիս Մանրո (2013) • Պատրիկ Մոդիանո (2014) • Սվետլանա Ալեքսիևիչ (2015) • Բոբ Դիլան (2016) • Կաձուո Իսիգուրո (2017) • Օլգա Տոկարչուկ (2018) • Փեթեր Հանդքե (2019) • Լուիզա Գլյուկ (2020) • Աբդուլռազաք Գուրնա (2021) • Աննի Էռնո (2022) • Յուն Ֆոսե (2023) • Հան Կան (2024)

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անդրե_Ժիդ&oldid=10114083» էջից