Կողես

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Կողես (Լոռու մարզ)ից)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կողես (այլ կիրառումներ)
Գյուղ
Կողես
Կողեսի գյուղապետարանի շենք
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
Մարզ Լոռի
Համայնք Լոռի Բերդ համայնք[1]
Վարչական շրջանի ղեկավարԱրսեն Մամաջանյան[2]
ԲԾՄ1310 մետր
Պաշտոնական լեզուհայերեն
Բնակչություն381 մարդ (2011)[3]
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտիUTC+4
Կողես (Հայաստան)##
Կողես (Հայաստան)

Կողես, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Լոռի Բերդ համայնքում[1]։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողես գյուղը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1350 մ բարձրության վրա[1]։

Բնակավայրի հեռավորությունը մարզկենտրոն Վանաձորի քաղաքից 52 կմ է, իսկ ամենամոտ քաղաքից՝ Ստեփանավանից, մոտ 18 կմ[1]։

Կողես գյուղը զբաղեցնում է 1219.0 հա տարածք, որից 23 հա-ը բնակելի տարածք է[1]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողես գյուղի կլիման մեղմ է, բարեխառը։ Ձմռան ամիսներին համեմատաբար տաք է՝ հիմնականում կայուն ձյունածածկով։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -4.5 է, հուլիսին՝ +20: Գրանցված առավելագույն ջերմաստիճանը +40 է, իսկ նվազագույնը՝ -32 է։ Մեղմ կլիմայի շնորհիվ ունի փարթամ բուսականություն[1]։

Ֆաունա և ֆլորա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակավայրի վարչական տարածքում առկա են անտառային գոտիներ, որտեղ հիմնականում աճում են կաղնի, լորենի, սոճի, բոխի, վայրի տանձի[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողեսը որպես բնակավայր բնակեցված է եղել դեռևս 1000 տարի առաջ[1]։

18-րդ դարում Լոռիում Պոնտոսից հանքագործ հույների տեղափոումով Կողեսը դարձել է հունաբնակ։ 20-րդ դարի սկզբներից գյուղում կրկին սկսել են բնակվել հայեր[4]։ Հույների հեռանալուց հետո բնակչության ազգային կազմը դարձել է հիմնականում միատար։

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կողեսն ունի հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն։ 2004 թվականի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետության պատմության և անշարժ հուշարձանների ցանկում ընդգրկվել է 20 միավոր հուշարձանախումբ ընդհանուր 54 հուշարձան[5]։

Ցանկում ներառված են մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող դամբարանադաշտ, 6-րդ դարով թվագրվող կոթող, միջնադարով թվագրվող «Տուտկադուռ» կոչվող գյուղատեղին, 10-ից մինչև 17-րդ դարերով թվագրվող թվով 5 եկեղեցիներ (ավերակ և կիսավեր), 10-ից մինչև 13-րդ դարերով թվագրվող թվով 3 մատուռներ (ավերակ և կիսավեր), 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող կամուրջ, 10-ից 13-րդ դարերով թվագրվող քարայր-կացարան, 12-ից 17-րդ դարերով թվագրվող թվով 5 գերեզմանոցներ բազմաթիվ խաչքարերով, տապանաքարերով, թևավոր խաչերով և պատմամշակութային այլ հուշարձաններ[5]։

Հուշարձաններից առավել հայտնի է Տուտիկ իշխանի խաչքար-հուշակոթողը, որը թվագրվում է 1241 թվականով[1][5]։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Կողեսի մշտական բնակչությունը կազմել է 381, առկա բնակչությունը՝ 290 մարդ[6]։ Մինչև 1918-1920 թթ. բնակեցված է եղել հույներով, ապա ունեցել խառը հայ-հունական բնակչություն[4]։ Ներկայումս բնակվում են հայեր։

Կողեսի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի Բնակչություն
1897 639 մարդ [7]
1926 438 մարդ [7]
1939 684 մարդ [7]
1959 461 մարդ [7]
1970 338 մարդ [7]
1979 374 մարդ [7]
1989 397 մարդ [8]
2001 401 մարդ [7]
2011 381 մարդ [3]


Հանրային կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ունի հիմնական դպրոց, ակումբ, գրադարան, կենցաղսպասարկման տաղավար, բուժկայան։

Մանկական խաղահրապարակ

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսությունը՝ զբաղվում են անասնապահությամբ, կարտոֆիլի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Համայնքում գործում է քարարդյունահանող մեկ ձեռնարկություն։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։
  2. Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի ղեկավարի, ավագանու և վարչական շրջանների ղեկավարների մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։
  3. 3,0 3,1 Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
  4. 4,0 4,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
  5. 5,0 5,1 5,2 Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում 29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն «Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի պատմության և անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը հաստատելու մասին», վավերացված Հայաստանի Հանրապետության նախագահի կողմից 2004 թվականի փետրվարի 9-ին (էլեկտրոնային տարբերակն)։
  6. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.)Երևան: 2008. — 184 p.
  8. Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան (հայ.)Երևանի պետական համալսարան, 1986. — հատոր 5. — էջ 740.