«Դիեգո Մարադոնա»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 726. | Տող 726. | ||
* {{ռուսերեն գիրք|автор = Manuel Parlato.|часть = |заглавие = Da Maradona a De Laurentiis|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = [[Արեցո]] |издательство = Limina|год = 2009|isbn =9788860410306|тираж =}} |
* {{ռուսերեն գիրք|автор = Manuel Parlato.|часть = |заглавие = Da Maradona a De Laurentiis|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = [[Արեցո]] |издательство = Limina|год = 2009|isbn =9788860410306|тираж =}} |
||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
* {{cite web|title=Պաշտոնական կայք|url=http://www.diegomaradona.com/|archiveurl=http://www.webcitation.org/5wAII1UaZ|archivedate=2011-02-01}} {{ref-es}} {{ref-en}} |
|||
{{ՎՊԵ|Diego Maradona}} |
|||
[[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] |
[[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] |
||
[[Կատեգորիա:1960 ծնունդներ]] |
[[Կատեգորիա:1960 ծնունդներ]] |
||
12:07, 6 Հունիսի 2015-ի տարբերակ
 իսպ.՝ Diego Armando Maradona | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Անձնական տվյալներ | |||
| Ամբողջական անուն | Դիեգո Արմանդո Մարադոնա | ||
| Քաղաքացիությունը |
 Արգենտինա | ||
| Մականուն | El Pibe de Oro[1] | ||
| Ծննդյան ամսաթիվ | հոկտեմբերի 30, 1960[2][3][4][…] | ||
| Ծննդավայր |
Լանուս, Արգենտինա | ||
| Մահվան ամսաթիվ | նոյեմբերի 25, 2020[5] (60 տարեկան) | ||
| Մահվան վայր | Dique Luján, Tigre Partido, Բուենոս Այրես, Արգենտինա[6] | ||
| Հասակ | 1.67 մ | ||
| Քաշ | 70 կիլոգրամ | ||
| Դիրք | Կիսապաշտպան, Հարձակվող | ||
| Պատանեկան կարիերա | |||
| 1970-1976 | Արգենտինոս Խունիորս | ||
| Մասնագիտական կարիերա* | |||
| Տարի | Ակումբ | Խաղ | (Գոլ) |
| 1976–1981 1981–1982 1982–1984 1984–1991 1992–1993 1993 1995–1997 |
Արգենտինոս ԽունիորսԲոկա Խունիորս Բարսելոնա ՆապոլիՍևիլիաՆյուելս Օլդ ԲոյսԲոկա Խունիորս |
166 (116) 42 (28) 36 (22) 188 (81) 26 (5) 5 (0) 30 (7) | |
| Ազգային հավաքական | |||
| 1977-1994 | Արգենտինա | 91 (34) | |
| Մարզչական կարիերա | |||
| 1994 1995 2008-2010 2011-ներկա |
Մանդիյու Ռասինգ Ավելյանեդա Արգենտինա Ալ-Վասլ | ||
|
* Մասնագիտական կարիերայում ընդգրկված են միայն առաջնության խաղերը և գոլերը: | |||
Դիեգո Արմանդո Մարադոնա (իսպ.՝ Diego Armando Maradona; հոկտեմբերի 30, 1960, Լանուս, Բուենոս Այրես նահանգ), արգենտինացի ֆուտբոլիստ, ում խաղն աչքի է ընկել արտակարգ տեխնիկայով և ստանդարտ դրությունների հիանալի կատարմամբ։
Մարադոնայի ընտանիքն ապրում էր Վիլյա Ֆիորիտո շրջանում, որը քաղաքի ամենաաղքատ բնակավայրն էր համարվում։ Մանկուց զբաղվել է ֆուտբոլով՝ 10 տարեկանում հայտնվելով «Արգենտինոս Խունիորս» երիտասարդական թիմում։ Ակումբի առաջին թիմում իր նորամուտը նշել է 15 տարեկանում, իսկ մեկ տարի անց հագել է Արգենտիանայի ազգային երիտասարդական հավաքականի մարզաշապիկը։ 1978 թվականին Մարադոնային վերջին պահին հեռացրել են ազգային թիմից, որը Սեսար Մենոտիի գլխավորությամբ դարձել է աշխարհի չեմպիոն։ Մարադոնան հավաքականի կազմում մասնակցել է 1979 թվականի երիտասարդական առաջնությանը՝ նվաճելով ոսկե մեդալ։
1981 թվականին տեղափոխվել է «Բոկա Խունիորս» թիմ։ 1982 թվականին Մարադոնան ազգային հավաքականի կազմում մասնակցել է Իսպանիայում տեղի ունեցած աշխարհի առաջնությանը։ 21-ամյա արգենտինացին երկու անգամ գրավել է Հունգարիայի հավաքականի դարպասը, սակայն նրա թիմը չի կարողացել հաղթահարել խմբային փուլի արգելքը։ 1986 թվականին Մեքսիկայում Արգենտինայի հավաքականը նվաճել է ոսկե մեդալները, իսկ Մարադոնային շատերը սկսել են համարել աշխարհի լավագույն խաղացող։ Մրցաշարում Դիեգոն խփել է 5 գնդակ, որոնցից մեկը հետագայում ճանաչվել է աշխարհի առաջնությունների պատմության մեջ լավագույնը։ Այդ գնդակը Մարադոնան խփել է անգլիացիների հետ 1/4 եզրափակիչ խաղում, շրջանցելով մրցակցի 5 ֆուտբոլիստի և դարպասապահ Պիտեր Շիլտոնին։ Դրանից 3 րոպե առաջ Մարադոնան գնդակ էր խփել ձեռքով, որը սակայն մրցավարի կողմից հաշվվել էր։ Խաղից հետո կայացած մամլո ասուլիսի ժամանակ Մարադոնան հայտարարեց, որ այդ վիճելի գնդակը խփել է «մասամբ իր գլխով, և մասամբ էլ Աստծո ձեռամբ»[9]։
1982 թվականին Մարադոնան տեղափոխվել է Եվրոպա։ Երկու տարի հանդես գալով «Բարսելոնայի» կազմում՝ Մարադոնան 1984 թվականին տեղափոխվել է իտալական «Նապոլի»։ 1986-1987 թվականների մրցաշրջանում նեապոլցիները դառնում են Իտալիայի չեմպիոն և երկրի գավաթակիր։ 1989-1990 թվականների մրցաշրջանում նրանք նորից հաջողության են հասնում ազգային առաջնությունում։ 1989 թվականին «Նապոլին», եզրափակչում հաղթելով «Շտուտգարտին», նվաճում է ՈւԵՖԱ-ի գավաթը։
Աշխարհի 1990 թ. առաջնության եզրափակչում Արգենտինայի հավաքականը, որի կազմում հանդես էր գալիս Մարադոնան, 0-1 հաշվով զիջել է ԳՖՀ-ի հավաքականին։
Որոշ ժամանակ խաղալով «Սևիլիայում»՝ Մարադոնան 1993 թվականին տեխափոխվել է հայրենիք։ 1994 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության ընթացքում Մարադոնան 15 ամսով որակազրկման է ենթարկվել, քանի որ նրա արյան մեջ թմրադեղեր էին հայտնաբերվել, որոնք ժամանակավորապես բարձրացնում են կենսագործունեությունը (դոպինգ)։ Առանց Մարադոնայի Արգենտինայի հավաքականը պարտվում է խմբային խաղերում և դուրս մնում մրցաշարից։ Արգենտինայի հավաքականի կազմում Մարադոնան անցկացրել է 91 խաղ և խփել 34 գնդակ։ Երեք տարի անց՝ 1997 թվականին ֆուտբոլիստն ընդհանրապես հեռանում է պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլից։ 2008 թվականին Մարադոնան գլխավորել է Արգենտինայի ազգային հավաքականը։ Աշխարհի 2010 թվականի առաջնությունում նրա սաները 1/4 եզրափակչում պարտվել են գերմանացիներին և դուրս մնացել հետագա պայքարից։ Մրցաշարի ավարտից որոշ ժամանակ անց Դիեգո Մարադոնային հեռացնում են զբաղեցրած պաշտոնից։
Դիեգո Մարադոնան իր երկրպագուների կողմից ստացել է «ոսկե տղա» մականունը։
Կենսագրություն
Մանկություն
Դիեգո Արմանդո Մարադոնան ծնվել է 1960 թվականի հոկտեմբերի 30-ին (կիրակի)` առավոտյան ժամը 5-ին, Բուենոս-Այրես գավառում գտնվող Լանուս քաղաքի Էվիտա կլինիկայում։ Նա ծնվել է Դոն Դիեգոյի ընտանիքում։ Հայրն աշխատում էր Տրիտումոլ հողմաղացում[10] որպես բանվոր, իսկ մայրը` Դալմա Սալվադորա Ֆրանկոն, տնային տնտեսուհի էր։ Դիեգոն ընտանիքի հինգերորդ, բայց առաջին արու զավակն էր, ուներ չորս քույր` Ռիտան, Աննան, Էլզան և Մարիան[11]։ Դալմա Սալվադորան ասում էր. «Նա բոլորովին չչարչարեց ինձ. շաբաթ ամբողջ օրը ես ինձ շատ լավ էի զգում, իսկ գիշերն ինձ կլինիկա տարան։ Նա շատ արագ լույս աշխարհ եկավ։ Այդ պահին ես միայն մի բան էի խնդրում. որպեսզի նա առողջ ծնվի և լավ մարդ դառնա։ Բարեբախտաբար, այդ ամենն իրականացավ, կարծում եմ, դեռ մի բան էլ ավելի»[10]։
Մարադոնայի ընտանիքի արմատները ծագում են Իտալիայից։ Դիեգոն Մարկո Պոլոյի հետնորդներից է[12][13]։ Նա ունի նաև խորվաթական արմատներ. Սալվադորայի տատիկի օրիորդական ազգանունն էր` Կարիոլիչ, իսկ նրա հայրը ծնվել էր Կորչուլա կղզում[14]։
10 ամսական հասակում Դիեգոն սկսեց քայլել։ Ինչպես Արգենտինայի երեխաների մեծամասնությունը, Մարադոնան վաղ հասակից սկսել է գնդակով վազվզել. այն, ինչ անում էին երեխաները, դժվար է ֆուտբոլ անվանել. նրանք պարզապես վազվզում էին և հարվածում գնդակին[11]։
Երբ Մարադոնան 7 տարեկան էր, նրա հորաքույր Նենոյի որդին` Բետոն[10], նվիրեց նրան կյանքի առաջին գնդակը։ Դիեգոն այնքան էր ուրախացել նվերի համար, որ առաջին գիշերը գնդակը գրկած անցկացրեց։ Հետո Դիեգոն գնդակը դուրս բերեց բակ, որպեսզի պարծենա ընկերների մոտ, սակայն, որոշելով գնդակը ոչ ոքի չտալ, կրկին տուն բերեց այն։ Ամբողջ ձմեռ գնդակը մնաց Դիեգոյի ննջարանում, և միայն երբեմն-երբեմն նա տանը քույրերի հետ խաղում էր գնդակով[11]։ Գարնանը Դիեգոն այնուամենայնիվ որոշեց գնդակը բակ հանել. հայրը նրան ցույց տվեց, թե ինչպես է պետք հարվածել, իսկ որդին պարզապես մարզվում էր պատի մոտ` ձախ ոտքով գնդակին հարվածներ հասցնելով։
Երբ Դիեգոն մարզումների շնորհիվ արդեն սովորել էր բավականին լավ հարվածել գնդակին, նա սկսեց իրենից մեծ տղաների հետ արդեն իսկական ֆուտբոլ խաղալ։ Սակայն խաղում նա դեռ հաջողակ չէր. ավելի մեծ խաղացողները սլանում էին նրա կողքով կամ պարզապես շրջանցում նրան, և վիրավորված Մարադոնան գրկում էր գնդակն ու ամուր սեղմում կրծքին[11]։ Աստիճանաբար Մարադոնան սկսեց սովորել և, ինչպես բոլորը դաշտում, սկսեց խաղալ։ Նա կարող էր ժամերով խաղալ, այսպես կոչված, «Յոթ դաշտեր» տարածքում, որտեղ կազմակերպվում էին բակային մրցախաղերը[15]։ Դիեգոն գերադասում էր խաղալ ազատ պաշտպանի դերում, միայն ավելի մեծ հասակում նա անցավ հարձակվողի դերին[16]։ Աստիճանաբար Մարադոնան դարձավ բակի խաղացողներից տեխնիկապես ամենաուժեղը, և դպրոցական թիմերից յուրաքանչյուրն ուզում էր, որպեսզի նա իր կազմում խաղա։ «Ռեմեդիոս դե Էսկալադա Սան-Մարտին» դպրոցն ընդունվելուց անմիջապես հետո Մարադոնան ընդգրկվեց Էսկալադայի ֆուտբոլային թիմի կազմում, որտեղ խաղում էին տարրական դասարանների աշակերտները[11]։ 1999 թվականին իր գրքում Մարադոնան գրել է. «Ես միշտ ասում եմ, որ պրոֆեսիոնալ եմ դարձել` սկսած ամենավաղ հասակից։ Ես խաղում էի այն թիմի կազմում, որն առաջինն էր ինձ հրավիրում։ Երբեմն ինձ տնից դուրս չէին թողնում, և այդ ժամանակ ես խելագարի պես ոռնում էի։ Այնուամենայնիվ, մրցախաղից 5 րոպե առաջ Տոտան միշտ թույլ էր տալիս դուրս գալ։ Բայց հորս` դոն Դիեգոյին, համոզելու համար շատ ավելի մեծ ջանքեր էին պահանջվում։ Ես հասկանում էի ծերուկիս, և ինչպե՞ս չհասկանայի, եթե նա բացարձակապես ամեն ինչ անում էր, որպեսզի մենք քաղցած չմնանք ու սովորենք։ Նա շատ էր ուզում, որ ես ուսում ստանամ»[10]։
Դիեգոյի ընտանիքն ապրում էր երեքսենյականոց բնակարանում, որը գտնվում էր Բուենոս Այրեսի հարավային ծայրամաս հանդիսացող Վիլյա Ֆիորիտո աղքատ թաղամասում[15], Ասամոր և Մարիո Բրավո փողոցների խաչմերուկում[11]։ Ընտանիքն էլ աղքատ էր, և երեխաները, ծնողներին օգնելու համար, կավից ծաղկամաններ էին ծեփում ու վաճառում տեղի շուկայում և աշխատած ողջ գումարը տալիս էին մորը[11]։ Դրանով զբաղվում էր նաև Դիեգոն։ Ավելի ուշ Դիեգոն ասել է. «Եթե ծնողներս լուսինն էլ խնդրեն ինձնից, ես ամեն ինչ կանեմ, որ ձեռք բերեմ այն։ Եվ դա դեռ չնչին բան կլինի այն ամենի համեմատ, ինչ նրանք են արել ինձ համար»[12]։
Los Cebollitas
Ութ տարեկանում Մարադոնան ծանոթացավ տասնամյա Գոյյո Կարիսոյի հետ, որը խաղում էր «Արխենտինոս Խունիորս» ակումբի մանկական թիմում։ Կարիսոն տարված էր ֆուտբոլով, այդ հողի վրա էլ տղաներն ընկերացան. առավել փորձված Կարիսոն կրտսեր ընկերոջը պատմում էր անցյալի ականավոր ֆուտբոլիստների մասին, որոնք Մարադոնային շատ էին հետաքրքրում[11]։
1969 թվականի կեսերին Կարիսոն Մարադոնային ծանոթացրեց «Արխենտինոս Խունիորս»-ի սկաուտ և մինչև 14 տարեկանների թիմի մարզիչ Ֆրանսիսկո Կորնեխոյի հետ[15][17]։ Առաջին իսկ ցուցադրական խաղում Մարադոնան այնքան լավ խաղաց, որ Կորնեխոն կասկածեց նրա տարիքի հարցում` մտածելով, որ տղան գաճաճ է[17]։ Կորնեխոն Մարադոնային հրավիրեց այցելել ավագ թիմի խաղերը, որտեղ Դիեգոն, մյուս պատանի խաղացողների նման, գնդակ էր տալիս ֆուտբոլիստներին։ Այդ տղաներից Կորնեխոն ստեղծեց «Սոխուկներ» (իսպ.՝ Los Cebollitas) թիմը, որը «Արխենտինոս Խունիորս»-ի պատանեկան թիմն էր հանդիսանում։ Նա տղաներին ապահովեց համազգեստով և դաշտով, որտեղ պարբերաբար անցկացվում էին մարզումները։ Թիմը բավականին ուժեղ էր ստացվել. պատանի ֆուտբոլիստները հաղթում էին տեղի բոլոր պատանեկան թիմերին։ «Սոխուկներ»-ի առաջնորդը Մարադոնան էր, որը տիրապետում էր հրաշալի տեխնիկայի, դաշտում ճիշտ որոշումներ կայացնելու ունակությանը և գտնվում էր գերազանց ֆիզիկական վիճակում, ինչի շնորհիվ կարողանում էր երկու խաղակեսի ընթացքում անընդհատ վազել` գրեթե առանց հոգնելու։ Դիեգոյի անգնահատելի արժանիքներից մեկն էլ այն էր, որ նա ոտքերին հարվածներ ստանալուց վայր չէր ընկնում։ Ֆրանսիսկո Կորնեխոն ասում էր. «Դեռ այն ժամանակ Մարադոնան կարողանում էր գնդակի հետ անել գրեթե ամեն ինչ։ Նա նման էր փայտե չընկնող տիկնիկի. ինչքան ուզում ես` հրիր, նա, միևնույն է, կանգնած կմնա»։ Այդ ամենով հանդերձ` Դիեգոն թիմի մյուս անդամներից փոքր էր երեք տարով[17][18]։
«Սոխուկները» գնալով կատարելագործվում էին. հաճախակի էին դառնում երկնիշ թվով հաղթանակները։ Մարադոնայի թիմի ապոթեոզը դարձավ «Ռիվեր Փլեյթ» երիտասարդական թիմի հետ մրցախաղը 1971 թվականի սեպտեմբերի 21-ին, որն ավարտվեց 7։1 հաղթական հաշվով։ Այդ խաղում Դիեգոն, որն ընդամենը 10 տարեկան էր, 5 գնդակլ խփեց։ Բանն այն է, որ նա խաղից առաջ խոստացել էր վնասվածք ստացած ընկերոջը, որ երկու գոլ կխփի իր, երեքն` ընկերոջ փոխարեն։ «Դաշտում մենք մեքենաներ էինք հիշեցնում։ Բոլորին հաղթում էինք, նույնիսկ 20:0 հաշվով։ Մենք երազում էինք խաղալ հանրահայտ «Ռիվեր Փլեյթ»-ի պատանեկան թիմի հետ, որն այդ ժամանակ Արգենտինայի չեմպիոնն էր։ Վերջապես այդ մրցախաղը կայացավ։ Մենք հաղթեցինք 7:1 հաշվով, և ես մի հրաշալի գոլ խփեցի, իսկ ընդամենը խփեցի 5-ը, ինչպես և խոստացել էի։ Պետք էր տեսնել, թե հակառակորդն ինչպես էր կատաղում և դաշտով մեկ վազում հետևիցս»[19]։
Այդ մրցախաղից հետո Մարադոնայի մասին սկսեցին խոսել` որպես արգենտինական ֆուտբոլի ապագա գերաստղի, իսկ Clarín թերթը Դիեգոյի մասին հոդված գրեց, որում սխալմամբ նրան անվանել էին Կարադոնա[20]։ Թիմն այնքան ուժեղ էր խաղում, որ հասավ 136 խաղ անընդմեջ առանց պարտության ցուցանիշին[17][20]։ «Բենֆիլդ»-ի երիտասարդական թիմի հետ խաղից առաջ Դիեգոն լուրջ վնասեց ձեռքը, վերքի վրա 7 կար դրվեց, և Կորնեխոն չէր ցանկանում նրան դաշտ թողնել։ Սակայն Մարադոնան, մարզչին համոզելով, խաղաց այդ մրցախաղում` խփելով 5 գնդակ, և նրա ակումբը հաղթեց 7։1[17] հաշվով։ Ներքին մրցաշարերից բացի` թիմը մասնակցում էր նաև Պերուում և Ուրուգվայում տեղի ունեցող մրցույթներին։ «Սոխուկներ»-ում խաղի հետ միաժամանակ` Մարադոնան ելույթ էր ունենում «Արխենտինոս Խունիորսի» խաղերի ընդմիջումներում` գնդակով հնարքներ ցուցադրելով։ Այդ ունակության համար նա հրավիրվեց հեռուստատեսություն` «Sabados Circulares» հեռուսատածրագրի կողմից[21]։
Կարիերան Արգենտինայում
Արխենտինոս Խունիորս
12 տարեկանից Մարադոնան սկսեց խաղալ «Արխենտինոս Խունիորսի» երիտասարդական կազմում։ Որպեսզի Դիեգոն կարողանար խաղալ «Խունիորսում», մարզիչն ստիպված էր թաքցնել նրա տարիքը, որը ցածր էր թույլատրելի սահմանից։ Այդ պատճառով Մարադոնան սկսեց խաղալ «Կարմիր բզեզներ» թիմում` ուրիշի անվան տակ[22]։ 1973 թվականին «Արխենտինոսի» երիտասարդական թիմը Էվիթի գավաթի եզրափակչում հաղթեց «Ռիվեր Փլեյթին»` 5:4 հաշվով։ Այդ խաղում Մարադոնան գոլ խփեց` շրջանցելով 7 խաղացողի։ Խաղից մեկ շաբաթ անց «Ռիվեր Փլեյթի» նախագահ Ուիլյամ Քեյթը Դիեգոյի հորն առաջարկեց գնել Մարադոնային, սակայն մերժում ստացավ։ Հաջորդ տարի թիմը հաղթեց Արգենտինայի իններորդ լիգայի չեմպիոնատը` դուրս գալով ութերորդ լիգա։ 1975 թվականին թիմը կարողացավ առաջ անցնել ամենամոտ գտնվող թիմից 10 միավորով, և Դիեգոն ուղարկվեց «Արխենտինոս»-ի յոթերորդ թիմ։ Յոթերորդ թիմում նա խաղաց ընդամենը երկու խաղ, և նրան անմիջապես տեղափոխեցին հինգերորդ թիմ։ Հինգերորդ թիմում Մարադոնան խաղաց չորս մրցախաղ և տեղափոխվեց երրորդ թիմ։ Երրորդ թիմում Դիեգոն անցկացրեց երեք խաղ, որից հետո նրան տեղափոխեցին «Արխենտինոս Խունիորսի» հիմնական կազմ[17]։
Չնայած այս նվաճումներին, Մարադոնայի ընտանիքն առաջվա պես աղքատ էր։ Դիեգոյից հետո ընտանիքում ծնվել էին եղբայրները` Ռաուլը և Ուգոն, և քույրը` Կլավդիան։ Հայրը խրախուսում էր որդու նախասիրությունը` ամեն օր աշխատանքից հետո նրան ակումբ մարզումների տանելով, հույս ունենալով, որ որդին հռչակավոր ֆուտբոլիստ կդառնա և դուրս կբերի ընտանիքն այդ աղքատություհից։ «Հայրս շարունակում էր աշխատել ալրաղացում։ Նա միշտ աշխատանքից գալիս էր հոգնած։ Աշխատում էր երկու հերթով` առավոտյան և երեկոյան։ Ցորենը բերվում էր ամբողջ օրն անընդմեջ, և թարմ աղացած ալյուրն անմիջապես վերադարձվում էր տիրոջը։ Այնուամենայնիվ, ցերեկը նա բռնում էր ձեռքս և տանում ինձ ակումբ...»[11]:
1976 թվական
1976 թվականի հոկտեմբերի 20-ին, իր 16-ամյակից 10 օր առաջ, Մարադոնան դեբյուտով հադես եկավ «Արխենտինոս Խունիորսի» հիմնական կազմում` Արգենտինայի առաջնության խաղի ավարտից 10 րոպե առաջ 16 համարի տակ դաշտ դուրս գալով։ Չնայած նրան, որ «Կարմիր բզեզներն» այդ խաղը տանուլ տվեցին «Տալերես» ակումբին, Մարադոնան անմիջապես ցույց տվեց իրեն` մի քանի խաղանցում անելով, ինչպես նաև իրականացրեց Խորխե Լոպեսի ձախողած գլխով կոմբինացիան, որից հետո «Տոլերեսի» պաշտպան Խուան Կաբրերեին հանձնարարվեց մարզչի աթոռից անձամբ հետևել 16-ամյա ֆուտբոլիստին։ Երեկոյան, խաղից հետո, Մարադոնան ասաց. «Այսօր ես ձեռքերով հպվեցի երկնքին»[11]։ Խաղից հետո Մարադոնան նույնիսկ մի փոքր հոնորար ստացավ, սակայն մեծագույն պարգևը երկրպագուների հարգանքն էր և մամուլի արձագանքը։
|
— Խաղի վերջում դաշտ դուրս գալով` երիտասարդ մարզիկ Մարադոնան (տաս օրից կլրանա նրա տասնվեց տարին) զգալիորեն հզորացրեց հարձակումը։ Գնդակին տիրապետելու նրա ունակությունն ըհդգծվում է նույնիսկ Կորդոբայի ֆուտբոլիստների խաղի ֆոնի վրա, որոնք, ի դեպ, համարվում են լավագույն «տեխնիկները» արգենտինական ֆուտբոլում։ Բայց նույնիսկ այդ ճարպիկ պատանին չկարողացավ ճեղքել «Տոլերեսի» երկաթյա պաշտպանությունը, և «Արխենտինոսն» ստիպված էր զիջել 0:1 հաշվով[11]
|
|
Հաջորդ խաղում, «Նյուէլս Օլդ Բոյս» ակումբի հետ, Մարադոնան հանդես եկավ մեկնարկային կազմում։ Սակայն խաղն անհաջող ստացվեց ինչպես Մարադոնայի, այնպես էլ ակումբի համար, որը պարտվեց 2։4 հաշվով։ Դրանից հետո երիտասարդ խաղացողին մի քանի ամսով ուղարկեցին խաղալու «Խունիորսի» երկրորդ կազմում։ Միայն նոյեմբերի 14-ին նա կրկին դաշտ դուրս եկավ հիմնական կազմում` «Սան Լորենս»[17] ակումբի հետ խաղի երկրորդ խաղակեսի վերջում փոխարինելով Գյակոբետտիին։ Այստեղ էլ Մարադոնոն ցուցադրեց իր տաղանդը` կարճ ժամանակում երկու գնդակ խփելով։ Այս խաղից հետո արդեն Մարադոնան դարձավ «Կարմիր բզեզների» հիմնական խաղացող` 11 խաղի ընթացքում խփելով 2 գնդակ։ Մամուլը դրական էր արտահայտվում երիտասարդ ֆուտբոլիստի խաղի մասին, սակայն ինքը` Մարադոնան ասում էր, որ դեռ շատ բան ունի սովորելու[11]։
1977 և 1978 թվականներ
1977 թվականին Արգենտինայի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Սեզար Լուիս Մենոտտին Մարադոնային կանչեց Հունգարիայի հետ ընկերական խաղին, որն անցկացվում էր փետրվարի 27-ին։ Մարադոնան դաշտ դուրս եկավ խաղի ավարտից 20 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Լեոպոլդո Լուկեին, բայց ոչնչով աչքի չընկավ։ Ինքը՝ Դիեգոն դժգոհ մնաց իր այդ խաղից[17]։ Հրավերն անակնկալ էր. այդ պահի դրությամբ Մարադոնան «Խունիորսի» հիմնական կազմում անց էր կացրել ընդամենը 12 խաղ[23]։
|
|
— Փետրվարին (այն ժամանակ ես տասնվեց տարեկան էի) ես նշեցի իմ նորամուտը հավաքականում, ինձ ծանոթ «Բոկա Խունիորս» մարզադաշտում, Հունգարիայի հավաքականի դեմ։ Ինձ հրավիրել էր ինքը՝ Մենոտտին։ Նա զանգահարեց ինձ. «Մարադոնա, Մարադոնա, այդ դու՞ ես,-երկու անգամ հարցրեց նա։-Ես ընդգրկել եմ քեզ հունգարացիների հետ խաղում։ Կգա՞ս։»: Մենոտտին խորամանկում էր. նա լավ գիտեր, որ արգենտինացի ցանկացած ֆուտբոլիստ իր կանչով ուղղակի կվազեր հավաքներին[11]:
|
|
Նույն տարվա ապրիլի 3-ին Մարադոնան իր նորամուտը նշեց Արգենտինայի երիտասարդական հավաքականի կազմում, մասնակցեց Հարավային Ամերիկայի երիտասարդական խաղերին, որոնք կայացան Վենեսուելայում։ Այնտեղ Դիեգոն խաղաց ազգային թիմի բոլոր երեք խաղերում։ «Կարմիր բզեզների» կազմում ևս Մարադոնան հաջող սեզոն անցկացրեց՝ խաղալով 49 խաղ և խփելով 19 գոլ։ Արգենտինացի երիտասարդ տաղանդով հետաքրքրվեցին հարավամերիկյան և եվրոպական առաջատար ակումբները, սակայն Դիեգոն բոլորին մերժեց՝ գերադասելով հանգիստ պայմաններում պատրաստվել աշխարհի առաջնությանը, որի հավանական մասնակիցների թվում էր[11]։
Սակայն աշխարհի առաջնությանը Դիեգոն չմեկնեց. մրցաշարի մեկնարկից 13 օր առաջ նա դուրս մնաց հավաքականի նախնական կազմից։ Այդ մասին հայտարարությունը երիտասարդ Դիեգոյի մոտ հիստերիկ նոպա առաջացրեց։ Երեք օր անց նա նույնիսկ զանգահարեց Մենոտտիին՝ խնդրելով թույլ տալ իրեն մեկնել, բայց մերժում ստացավ[11]։ Մարադոնան ասում էր. «Դա իմ կյանքի ամենածանր պարտությունն էր. լինել գերազանց մարզավիճակում, վառվել հարազատ թիմի համար պայքարելու ցանկությունից և դուրս մնալ...նման բանը չի հաղթահարվում»[11]։
|
|
— Ես այդպես էլ չներեցի Մենոտտիին և չեմ ների։ Ես մինչև հիմա էլ մտածում եմ, որ նա բաց թողեց իր հնարավորությունը, սակայն ատելություն նրա հանդեպ ես չեմ զգում։ Ատելն ու չներելը նույնը չէ։ Տանն ահավոր էր. նման էր թաղման արարողության. մայրս լալիս էր, հայրս լալիս էր, լալիս էին քույրերս և եղբայրներս։ Նրանք ասում էին, որ ես լավագույնն եմ, որ ընկճվելու առիթ չկա, քանի որ ես դեռ կհասցնեմ խաղալ հինգ մրցաշարերում։ Բայց բոլորը լալիս էին։ Եվ դա վատթարագույնն էր։ Այդ օրը, իմ կարիերայի ամենատխուր օրը ես երդվեցի, որ կհասնեմ նպատակիս։ Ոտքերով, սրտով, մտքով ես զգում էի, որ դեռ ցույց կտամ բոլորին։ Ես աշխարհի շատ խաղերի դեռ կմասնակցեմ։[17]
|
|
Մարադոնային մրցաշարին չհրավիրելու հնարավոր պատճառ կարող էր լինել այն, որ Մենոտտիին դուր չէր գալիս նրա չափազանց բռնկուն բնավորությունը։ Գլխավոր մարզիչը նրան անվանում էր «վայրենի» և մեղադրում նրանում, որ նա հարցազրույց է տալիս միայն գումարի դիմաց՝ իր իմպրեսարիոյի խորհրդով[11]։ Որպես մեկ այլ պատճառ բերվում էր այն հանգամանքը, որ թիմի առաջատար Դանիել Պասարելլան չէր ցանկանում հավաքականի կազմում տեսնել երիտասարդ ֆուտբոլիստների, հատկապես՝ Դիեգոյին[12][18]։ Հավաքականի տեղակայման վայրից վերադառնալով «Արխենտինոս»՝ Մարադոնան մասնակցեց «Չակարիտա Խունիորս» ակումբի հետ խաղին, որտեղ խփեց 2 գնդակ և կատարեց 2 գոլային փոխանցում։ Նրա ակումբը խաղը շահեց 5։0 հաշվով։ Ողջ սեզոնի ընթացքում Մարադոնան խփեց 25 գնդակ 35 խաղում, դրանցից 22-ը Մետրոպոլիտանոյում՝ դառնալով առաջնության գլխավոր ռմբարկու։ Աշխարհի առաջնությունից հետո, որտեղ Արգենտինան նվաճեց պատմության մեջ իր առաջին տիտղոսը, Մենոտտին արգենտինական գլխավոր թիմի ճամբար կանչեց մի քանի երիտասարդ ֆուտբոլիստների, որոնց թվում էր և Մարադոնան. Արգենտինայի առաջնությունում Մարադոնան խաղաց 4 խաղ՝ խփելով 4 գնդակ[17]։
1979 թվական
1979 թվականին Մարադոնան երիտասարդական հավաքականի կազմում մասնակցում էր Հարավային Ամերիկայի առաջնությանը։ Այնտեղ արգենտինացիները գրավեցին երկրորդ տեղը` զիջելով միայն տանտերերին` Ուրուգվայի հավաքականին։ Մրցաշարի ընթացքում Մարադոնան մասնակցեց իր թիմի վարած 6 խաղերից 5-ին[24]։ Նույն տարում նա, թիմի ավագի կարգավիճակում[17], մեկնեց Ճապոնիա` աշխարհի երիտասարդական առաջնությանը։ Մեկնարկեց օգոստոսի 29-ին` Ինդոնեզիայի հետ խաղում, որն արգենտինացիները հաղթեցին 5։0 հաշվով. երկու գնդակ խփեց հենց Դիեգոն։ Առաջնությունում արգենտինացիները հաղթեցին բոլոր խաղերը` բաց թողնելով միայն 2 գնդակ, և դարձան աշխարհի լավագույն հավաքական, իսկ ինքը` Մարադոնան, որ չէր մասնակցել միայն Ալժիրի հետ 1/4 եզրափակչի խաղին, իր բոլոր մասնակցած խաղերում, բացի Հարավսլավիայի հետ խաղից, գոլ խփելով, ճանաչվեց առաջնության լավագույն խաղացող[25]։ Բացի այդ, ԽՍՀՄ-ի հավաքականի հետ եզրափակիչ խաղում խփեց վերջին գնդակը, որը վերջնականապես «ամրապնդեց» խաղի հաշիվը[26]։ Դիեգոյի կարծիքով, 1979 թվականի երիտասարդական հավաքականն իր ողջ կարիերայի ընթացքում լավագույն թիմն էր, որում ինքը խաղացել էր[17]։
Ակումբային մակարդակով Մարադոնան «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում դարձավ Մետրոպոլիտանոյի և Նասիոնալի լավագույն ռմբարկուն` համապատասխանաբար խփելով 14 և 12 գնդակ։ Սեզոնի ավարտին, որի ընթացքում նրա ակումբն այնքան էլ հաջող հանդես չեկավ, Մարադոնան ճանաչվեց լավագույն խաղացող և Արգենտինայի լավագույն մարզիկ[11]` 27 խաղի ընթացքում խփելով ընդհանուր առմամբ 26 գնդակ։ 1979 թվականին Արգենտինայի հավաքականի կազմում Դիեգոն խփեց առաջին գնդակը` հունիսի 2-ին ընկերական խաղում նվաճելով Շոտլանդիայի դարպասը։ Նույն տարում հավաքականի կազմում նա մեկնեց Ամերիկայի Գավաթի առաջնությանը, որտեղ անցկացրեց 2 խաղ` խփելով 1 գնդակ Բոլիվիայի դարպասին։ Այդ առաջնությունում «Ալբիսելեստան» անհաջող հանդես եկավ` իր խմբում գրավելով վերջին տեղը[27]։
1980 թվական
Հաջորդ տարի Մարադոնան կրկին ճանաչվեց Արգենտինայի երկու առաջնությունների լավագույն ռմբարկու` 25 և 18 խփած գնդակներով, որը թույլ տվեց նրան դառնալ Արգենտինայի առաջնության պատմության մեջ միակ խաղացողը, որը 5 անգամ դարձել էր երկրի առաջնությունների լավագույն ռմբարկու[28]։ Դիեգոյի խփած գնդակներն օգնեցին նրա ակումբին գրավել երկրորդ տեղը Մետրոպոլիտանոյում։ Սեպտեմբերի 14-ին Մարադոնան խփեց պրոֆեսիոնալ մակարդակում իր 100-րդ գնդակը` նվաճելով «Սան-Լորենսոյի» դարպասը[17]։ Սակայն լրատվամիջոցների չափից դուրս մեծ ուշադրությունը և հավաքականի խաղերի համար ակումբից հաճախակի բացակայությունները բացասաբար էին ազդում ակումբում Մարադոնայի հանդեպ վերաբերմունքի վրա։ «Արխենտինոս Խունիորսի» խաղացողների մեծամասնությունը չէր շփվում Դիեգոյի հետ, իսկ ակումբի մարզիչը պահանջում էր գոլեր սկզբում ամեն խաղում, իսկ հետո արդեն` ամեն խաղակեսում[11]։ Հոկտեմբերին, «Բոկա Խունիորս» ակումբի հետ խաղի նախօրեին, «Բոկայի» դարպասապահ Ուգո Օրլանդո Գատտին հարցազրույցում ասաց, որ Մարադոնան վատ խաղացող չէ, սակայն մասսայական լրատվամիջոցները չափազանցնում են նրա նշանակալիությունը։ Նա նաև Դիեգոյին անվանեց «գիրուկ»։ Ի պատասխան, Մարադոնան մամուլում Գատտիին անվանեց նախանձ և ասաց, որ վերջինս «հիմար գոլեր է բաց թողնում»։ Խաղից առաջ Գատտին մոտեցավ Դիեգոյին և ասաց, որ ինքը նման բան չի ասել, բայց Դիեգոյի համար արդեն միևնույն էր. դարպասապահի խոսքերից կատաղած` նա այդ խաղում 4 գնդակ խփեց[17]։ Շատերի կողմից այդ խաղը ճանաչվեց որպես «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում Դիեգոյի լավագույն խաղը[17]։ Խաղից հետո Մարադոնան ակնկալում էր ակումբի ղեկավարության բարյացակամությունը, սակայն գովեստի փոխարեն նրան ասվեց. «Քեզ համար դա նորմալ է։ Գոլերի համար դու վարձատրվում ես»[11]։ Դրանից հետո Մարադոնան դադարեց մասնակցել ակումբի մարզումներին և սկսեց իր համար նոր ակումբ փնտրել։ Մարադոնային ձեռք բերելու հավակնություն ուներ «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբը, որը Դիեգոյին առաջարկեց ակումբի ամենաբարձր վարձատրվող խաղացողի` Ուբալդո Ֆիլյոլի աշխատավարձին հավասար աշխատավարձ։ Սակայն Մարադոնան չցանկացավ տեղափոխվել «Ռիվեր». հարցազրույցներից մեկում նա ասաց, որ իրեն հրավիրել են «Բոկա Խունիորս», չնայած դա ճիշտ չէր[17]։ Բայց դրանից հետո «Բոկան» իսկապես սկսեց բանակցություններ վարել հարձակվողի տրանսֆերի առիթով։ Փետրվարի 20-ին Մարադոնան դարձավ «Բոկա Խունիորսի» անդամ։ Այս տեղափոխությունն անվանեցին «դարի տրանսֆեր»[11]։ Մարադոնայի հետ ակումբի պայմանագրի ընդհանուր արժեքը կազմում էր 3 600 000 դոլար, որը «Բոկան» վճարում էր մեկուկես տարի շարունակ։ Անձամբ Մարադոնային ակումբը պետք է վճարեր 600 000 դոլար, սակայն ֆինանսական խնդիրների հետ կապված` գումարի փոխարեն ակումբը Դիեգոյին տրամադրեց գործարար Տիտո Գուրովիչի շենքերում գտնվող երկու բնակարան` Կորրեա ի Լիբերտադոր և Ռեպուբլիկա դե լա Ինդիա թաղամասերում[17]։
Արգենտինայի հավաքականում 1980 թվականին Մարադոնան անցկացրեց 10 խաղ` խփելով 6 գնդակ։ Դիեգոյի համար ամենաարդյունավետը Ավստրիայի հետ խաղն էր մայիսի 21-ին, որում նա կատարեց իր առաջին և վերջին հեթ-թրիքը ազգային թիմի շապիկով։
Բոկա Խունիորս
«Բոկայի» հետ Մարադոնան ստորագրեց արգենտինյան ֆուտբոլի ամենաշահավետ պայմանագրերից մեկը. նրան տարվա ընթացքում վճարում էին 15 աշխատավարձ` 60 հազարական դոլարով, նաև` 10 հազար դոլար յուրաքանչյուր ցուցադրական խաղի համար։ Ակումբը նաև ապահովագրեց Դիեգոյին. նրա վնասվածքի դեպքում «Բոկան» պետք է ստանար 500 հազար դոլար[11]։ Այս իրադարձությունը փոխեց ոչ միայն ֆուտբոլիստի, այլև նրա ողջ ընտանիքի կյանքը. նրանք տեղափոխվեցին նոր ընդարձակ բնակարան։ Պայմանագրի ստորագրման օրը Դիեգոն խաղաց «Բոկա»-«Արխենտինոս Խունիորս» ընկերական խաղում` յուրաքանչյուր թիմի կողմից խաղալով մեկական խաղակես, և «Բոկայի» կողմից խփեց մեկ 11 մետրանոց[17]։
Մարադոնայի պաշտոնական դեբյուտը տեղի ունեցավ փետրվարի 22-ին։ «Տալիերեսի» հետ խաղում Մարադոնայի ակումբը հաղթեց 4։1 հաշվով, իսկ ինքը` ֆուտբոլիստը խփեց 2 գնդակ։ Ընդ որում, նա խաղին դուրս էր եկել վնասվածքով, որն ստացել էր դեռևս «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում խաղալու ընթացքում. վնասվել էին աջ ոտքի մկանները։ Չնայած ցավին` Դիեգոն շարունակեց խաղալ մինչև մարտի 8-ը, երբ նրա մոտ հայտնաբերվեց կոնքային մկանների վնասվածք, որի պատճառով նա ստիպված էր հրաժարվել ելույթներից ընդհուպ մինչև մարտի 29-ը։ Ապրիլի 10-ին, վերականգնվելուց մի քանի օր անց, Մարադոնան խաղաց իր առաջին «սուպերկլասիկոյում»` «Բոկայի» և «Ռիվեր Պլեյտի» միջև դասական դիմակայության հերթական խաղում։ Խաղը տեղի էր ունենում Բոմբոներայում։ Խաղում հաղթեց «Բոկան»` 3:0 հաշվով, գնդակներից մեկը խփեց Մարադոնան` շրջանցելով Ֆիլյոլին և Տարանտինիին։ Մյուս երկու գնդակները խփեց Բրինդիսին[29][30]։
Նույն` 1981 թվականին սրվեցին հարաբերությունները Մարադոնայի և թիմի գլխավոր մարզիչ Սիլվիո Մարսոլինիի միջև. վերջինս խաղում առաջատար ֆուտբոլիստին չէր տալիս այն ազատությունը, որ նա ուներ «Արխենտինոսում»։ Ընդհանրապես, Մարսոլինին խիստ պահանջկոտ էր այն ամենում, ինչ վերաբերում էր կարգապահությանն ու մարզումներին, որը դուր չէր գալիս Դիեգոյին։ Նրա կարծիքով, Մարսոլինին մտավախություն ուներ, որ ինքը կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից։ Բացի այդ, խումբը տուժում էր երկրպագուների «12» կոչվող խմբավորումից, որը, 4 անընդմեջ անհաջող խաղից հետո, զենքով ներխուժեց թիմի բազան` պահանջելով արդյունքների բարելավում[31]։
Մարադոնան «Բոկայի» հետ հաղթեց «Մետրոպոլիտանո» մրցաշարը` «Ռեսինգի» հետ վերջին խաղն ավարտելով ոչ ոքի`1։1. գնդակը խփեց ինքը` Մարադոնան` իրացնելով 11 մետրանոցը[17]։ «Ռիվեր Պլեյտի» հետ խաղից հետո վերջինս Դիեգոյին գաղտնի շահավետ պայմանագիր առաջարկեց, սակայն Մարադոնան մերժեց։ Նասիոնալ մրցաշարը «Բոկան» անհաջող անցկացրեց. թիմը 1/4 եզրափակչում զիջեց «Վելես Սարսֆիլդին», ընդ որում, այս թիմի հետ առաջին խաղում Մարադոնան հեռացվեց դաշտից, իսկ երկրորդին չմասնակցեց որակազրկման պատճառով։ «Վելեսի» հետ խաղը Արգենտինայի առաջնությունում վերջինն էր, որ Մարադոնան անցկացրեց «Բոկայի» կազմում։ Պարտությունը բացատրվում էր մեծ թվով ընկերական խաղերով, որ «Բոկան» ստիպված էր անցկացնել ֆինանսական բարդ կացության պատճառով։ Անհաջող խաղերից մեկից հետո հանդերձարան մտավ ակումբի տնօրենների խորհրդի անդամ Պաբլո Աբատանջելոն և ակնարկեց, որ ֆուտբոլիստներն իրենց հնարավորությունների չափով չեն խաղում։ Դրան ի պատասխան Մարադոնան «60 րոպե» հեռուստահաղորդման եթերից Աբատանջելոյին հիմար անվանեց[17]։ Հավաքականի կազմում Դիեգոն մի քանի հաջող խաղ անցկացրեց Եվրոպայում և Հարավային Ամերիկայում, բայց շուտով, խաղերի խիստ հագեցած գրաֆիկի պատճառով բաց թողեց մի քանի պարապմունք, և Մենոտտին հեռացրեց նրան թիմից։ Մամուլում այս իրադարձության բացասական գնահատականից հետո ֆուտբոլիստն ու մարզիչը հաշտվեցին, սակայն բացի դաշտից ոչ մի տեղ այլևս չէին շփվում[11]։
1982 թվականի ձմռանը Մարադոնան Վերանոյի մրցաշարում «Բոկիտայի» կողմից վերջին խաղերն անցկացրեց, քանի որ պետք է կենտրոնանար Իսպանիայում կայանալիք աշխարհի առաջնության վրա։ «Բոկա Խունիորսի» կազմում նրա վերջին խաղը կայացավ 1982 թվականի փետրվարի 6-ին` «Ռիվեր Պլեյտի» հետ, խաղն ավարտվեց «Բոկայի» պարտությամբ[11]։ Ընդհանուր առմամբ, «Բոկայի» կազմում Մարադոնան խաղաց 40 խաղ` խփելով 28 գնդակ։
1982 թվականի Աշխարհի առաջնությունը
Արգենտինան աշխարհի առաջնությանը պատրաստվեց մոտ 4 ամիս։ Ողջ երկիրը, նախորդ մունդիալում հավաքականի հաղթանակով և 1979 թվականի պատանեկան հավաքականի հաջողություններով ոգեշնչված, թիմից պահանջում էր միայն հաղթանակ[11]։ Արգենտինան առաջնությունն սկսեց հունիսի 13-ին` Բելգիայի հետ խաղով, որում արգենտինացիները պարտություն կրեցին 0։1 հաշվով։ Այդ խաղը Դիեգոյի համար առաջինն էր աշխարհի առաջնությունում։ Իրացնելով տուգանայինը` նա հարվածեց դարպասաձողին[32]։ Երկրորդ` Հունգարիայի հետ խաղում, Արգենտինան հաղթեց 4։1 հաշվով. Մարադոնան լավագույնն էր դաշտում[32] և խփեց երկու գնդակ` 28-րդ և 57-րդ րոպեներին։ Երրորդ խաղը, այս անգամ Սալվադորի հետ, Արգենտինան ևս ավարտեց հաղթանակով` 2։0 հաշվով և երկրորդ տեղով դուրս եկավ երկրորդ փուլ։
Երկրորդ փուլը նույնպես խմբային պայքար էր. 12 թիմեր կազմել էին 4 խումբ, խմբերի հաղթողները դուրս էին գալիս կիսաեզրափակիչ, իսկ մնացած թիմերը լքում էին մրցաշարը։ Արգենտինան ընդգրկվեց 3-րդ խմբում` Իտալիայի և Բրազիլիայի հետ։ Խմբային երկրորդ մրցաշարի առաջին խաղում Արգենտինան հանդիպեց Իտալիայի հետ և պարտվեց 1։2 հաշվով։ Մարադոնայի դեմ գործում էր անձամբ Կլաուդիո Ջենտիլեն, ով բավականին հաջող իրագործում էր արգենտինացու «խնամակալությունը»` բացառությամբ մի դեպքի, երբ Մարադոնան հարվածեց դարպասաձողին[33]: Երկրորդ խաղում Արգենտինան պարտվեց Բրազիլիային` 1։3 հաշվով, իսկ Մարադոնան, ով «Ալբիսելեստայի» կազմում ամենաակտիվն էր[33], 85-րդ րոպեին հեռացվեց դաշտից` Բատիստային հարվածելու պատճառով[34]։ Այսպիսով, Արգենտինան չարդարացրեց մրցաշարից առաջ իր հետ կապված սպասումները[35]։
Անհաջող ելույթի պատճառներից մեկը պաշտպանների սևեռուն ուշադրությունն էր, որոնք կոշտ, իսկ երբեմն կոպիտ էին խաղում Դիեգոյի դեմ։ Հենց այդ պատճառով Մարադոնան հեռացվեց Բրազիլիայի հետ վերջին խաղից, երբ հարվածեց Բատիստային, ով իր դեմ խաղում խախտել էր կանոնները[11]։ Դիեգոյի կարծիքով, թիմի անհաջող ելույթի պատճառը հավաքականի ոչ ճիշտ ֆիզիկական պատրաստվածությունն էր, որի արդյունքում արգենտինացի ֆուտբոլիստները մրցաշարին ներկայացան արդեն շատ հոգնած[17]։
|
|
Նրան այնպես էին խփում, որ ես վախեցա, որ կսպանեն։ Իսպանիայում Մարադոնան արդեն աստղ էր, իսկ աստղի դեմ, սովորաբար, ավելի ուշադիր, կոշտ, իսկ երբեմն կոպիտ են խաղում։ Երևի թե այն ժամանակ նա այդքան փորձ չուներ. նա առաջին անգամ էր ելույթ ունենում աշխարհի առաջնությունում և, իհարկե, չէր սպասում, որ իր դեմ այդքան չար կլինեն, նա հոգեպես պատրաստ չէր դրան։ Նրա հետ հատկապես կոպիտ գտնվեցին իտալացիները, իսկ նրանց խաղացող Ջենտիլեն Մարադոնայի դեմ խաղում էր պարզապես գազանաբար[11]: — Ռինատ Դասաևը Մարադոնայի մասին 1982 թվականի աշխարհի առաջնությունում։
|
|
Կարիերան Եվրոպայում
Բարսելոնա
1982/1983 մրցաշար
1982 թվականին Մարադոնան տեղափոխվեց կատալոնական «Բարսելոնա», որն անձամբ Դիեգոյին վճարեց 3 միլիոն դոլար «մեկնադրամ» և 200 հզ դոլար տարեկան` որպես աշխատավարձ, պայմանագիրը ստորագրվեց 6 տարի ժամկետով[11]։ Տրանսֆերի չափը կազմում էր 1,2 մլրդ պեսետա[36] (8 մլն. դոլար (8 млн долларов[17]), ընդ որում, այդ գումարի 66%-ը գնաց «Արխենտինոս Խունիորսին», իսկ մնացածը` «Բոկա Խունիորսին»[37]։ Այդ պահի դրությամբ դա ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենաթանկ տրանսֆերն էր։
Կատալոնիան Մարադոնային դիմավորեց որպես ֆուտբոլի իսկական աստղի. բոլոր թերթերն առաջին էջերում տեղադրեցին Դիեգոյի ժամանման մասին ռեպորտաժը[11]։ Նրա դեբյուտային խաղը կայացավ 1982 թվականի սեպտեմբերի 4-ին` «Վալենսիայի» հետ, որում «Բարսան» պարտվեց 1։2 հաշվով[23]։ Առաջին իսկ խաղերից հետո ֆուտբոլիստն իսպանացիների իսկական կուռքը դարձավ, և հաճախ տեղացի մեկնաբանները, բնութագրելով խաղացողների անհատական հաջող գործողությունները, ասում էին. «խաղաց, ինչպես Մարադոնան»[11]։ Նա Իսպանիայի առաջնությունում անցկացրեց 15 խաղ և խփեց 6 գնդակ[11]։ Դեկտեմբերին նրա մոտ հեպատիտ հայտնաբերեցին։ Հիվանդության պատճառով Մարադոնան 3 ամիս մնաց առանց ֆուտբոլի։ Առանց Մարադոնայի «Բարսելոնան» անցկացրեց 14 խաղ առաջնությունում և Գավաթների գավաթի մի քանի խաղ, որտեղ «կապտանռնագույնները» դուրս մնացին 1/4 եզրափակչից[38]։
1983 թվականի մարտի 12-ին Մարադոնան կրկին դաշտ դուրս եկավ «Բետիսի» հետ խաղում։ Այս խաղում «Բարսելոնան» առաջին անգամ ղեկավարում էր նոր ավագ մարզիչ և Արգենտինայի հավաքականում Մարադոնայի նախկին խորհրդատու Սեսար Լուիս Մենոտին։ Նրա գալուստը Մարադոնան ողջունեց. բանն այն է, որ ակումբի նախկին մարզիչ Ուդո Լատեկը պարապմունքների ընթացքում աշխատում էր բացառապես դիմացկունությունն ամրապնդող մրցավազքային վարժությունների վրա, ինչը Մարադոնային բոլորովին դուր չէր գալիս։ Վերադառնալուց հետո, երկրորդ խաղի ընթացքում Դիեգոն երեք գնդակ խփեց «Լաս Պալմասի» դարպասին։ Շուտով, Մարադոնայի ապաքինվելուց և Մենոտիի նշանակումից հետո, «Բարսելոնան» շահեց Իսպանիայի գավաթը։ Եվրոպայում իր առաջին սեզոնի ընթացքում Մարադոնան ընդհանուր առմամբ անցկացրեց 35 խաղ և խփեց 23 գնդակ։ Առաջնությունում «Բարսան» գրավեց չորրորդ տեղը[17]։ Նույն այդ սեզոնում Դիեգոն օգնեց իր ակումբին շահել իսպանական լիգայի գավաթը` «Մադրիդի Ռեալի» հետ երկու խաղերից յուրաքանչյուրում խփելով մեկական գնդակ, ընդ որում, Սանտյագո Բերնաբեուում խփած գնդակը բուռն ծափահարությունների արժանացավ նույնիսկ «Ռեալի» երկրպագուների կողմից[11], ովքեր գնահատեցին պահի գեղեցկությունը, երբ Մարադոնան, շրջանցելով երկու պաշտպաններին և դարպասապահին, մի պահ կանգ առավ, որի հետևանքով «Թագավորական ակումբի» պաշտպանը դիպավ դարպասաձողին, և միայն դրանից հետո Դիեգոն հարվածեց դարպասին[23]։
1983/1984 մրցաշար
1983-1984 սեզոնը Մարադոնան անհաջող մեկնարկեց։ 1983 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Իսպանիայի չեմպիոնատի 4-րդ մրցաշրջանում «Բարսելոնան» հանդիպեց «Ատլետիկ» ակումբի հետ։ Այդ խաղում, որը «Բարսան» հաղթեց 4։0 հաշվով, ֆուտբոլիստը ծանր վնասվածք ստացավ. «Ատլետիկի» խաղացող Անդոնի Գոյկոէչեան, որն ամբողջ խաղի ընթացքում անընդհատ հարվածում էր Դիեգոյի ոտքերին, 59-րդ րոպեին կոտրեց նրա կոճը և մի քանի ավելի մանր վնասվածք հասցրեց։ Այդ միջադեպի պատճառով դաշտում կռիվ սկսվեց` թիմերի բոլոր անդամների մասնակցությամբ[39]։ Մարադոնան վիրահատվեց Բարսելոնի կլինիկայում` բժիշկ Գոնսալես Անդրիոյի կողմից, որն ասաց, որ Դիեգոն կարող է դաշտ վերադառնալ միայն 6 ամիս հետո։ Այնուհետև Դիեգոն վերականգնողական շրջան անցավ մարզական բժիշկ Ռուբեն Դարիո Օլիվայի մոտ[17]։ Այս բժշկի բուժման կուրսի շնորհիվ 1984 թվականի հունվարի 8-ին «Սևիլիայի» հետ խաղում Մարադոնան դաշտ վերադարձավ և, երկու գոլային փոխանցում կատարելով, օգնեց իր թիմին հաղթել 3։1 հաշվով։ Չնայած հաջող վերադարձին, մի քանի անհետաքրքիր խաղից հետո հանդիսատեսը, որ հիշում էր մինչև վնասվածքը Դիեգոյի խաղը, սկսեց սուլել, որին ի պատասխան ֆուտբոլիստը բռունցք ցույց տվեց, ինչն, իհարկե, դուր չեկավ «կապտա-նռնագույնների»[11] ֆանատներին։ 1983-1984 սեզոնի ընթացքում Դիեգոն, ընդհանուր առմամբ, անցկացրեց 23 խաղ` խփելով 15 գնդակ, իսկ «Բարսելոնան» չեմպիոնատում միայն 3-րդ տեղը գրավեց։
«Բարսան» նաև Իսպանիայի գավաթի եզրափակիչ դուրս եկավ, որտեղ նրա հակառակորդն էր «Ատլետիկը»` Գոյկոէչեայի մասնակցությամբ, և պարտվեց 0:1 հաշվով։ Խաղից անմիջապես հետո Մարադոնան բռունցքներով հարձակվեց «Ատլետիկի» խաղացող Սոլուի վրա, արդյունքում ծեծկռտուք սկսվեց` թիմերի գրեթե բոլոր խաղացողների մասնակցությամբ։ Խաղից հետո երկու ակումբների մի քանի խաղացողներ որակազրկվեցին. Մարադոնան, որպես հրահրողներից մեկը, որակազրկվեց 3 ամսով[11]։
Բացի Մարադոնայի ֆուտբոլային ելույթներից, մամուլում մեծ ուշադրություն էր դարձվում նրա աշխատավարձին և ֆուտբոլից դուրս նրա վարքին։ Բացի այդ, թիմի նախագահ Խոսեպ Նունիեսը քննադատում էր իր խաղացողին` գիշերային ակումբներ հաճախակի այցելելու համար[40], ինչը բարկացնում էր Դիեգոյին։ Մի անգամ Նունիեսը նույնիսկ Դիեգոյի անձնագիրը վերցրեց[11], որպեսզի վերջինս չկարողանա գնալ Պաուլ Բրայթների հրաժեշտի խաղին։ Դիեգոյի անձնագիրը վերադարձրին միայն այն ժամանակ, երբ նա եկավ ակումբի գրասենյակ և, մեծ աղմուկ բարձրացնելով, կոտրեց Տերեսայի գավաթը։ Սակայն, միևնույն է, Բրայթների խաղին նրան այդպես էլ թույլ չտվեցին գնալ։ Այս բոլոր իրադարձությունների, վնասվածքների, հիվանդությունների և Նունիեսի հետ տարաձայնությունների արդյունքում Մարադոնան, քաղաքացիական կնոջ` Կլաուդիայի հետ խորհրդակցելով, որոշում ընդունեց լքել «Բարսելոնան»։ Դիեգոն պատրաստ էր անգամ հետ գնել ակումբի հետ իր պայմանագիրը։ Շուտով կատալոնյան թիմն առաջարկություն ստացավ Իտալիայից. «Նապոլի» թիմը պատրաստ էր գնել ֆուտբոլիստի տրանսֆերը[11]։
«Բարսելոնայում» ընդամենը երկու սեզոնի ընթացքում Մարադոնան անցկացրեց 58 խաղ` խփելով 38 գնդակ։ 1999 թվականին, «Բարսայի» 100-ամյակի կապակցությամբ, կատալոնյան հեռուստատեսությամբ հարցում անցկացվեց երկրպագուների շրջանում, ըստ որի Մարադոնան ակումբի պատմության մեջ երրորդ խաղացողն էր. նրանից առաջ էին միայն Լադիսլավ Կուբալան և Յոհան Կրոյֆը[41]։ Չնայած կապտա-նռնագույնների կազմում բավական լավ ելույթին, Մարադոնան ավելի ուշ հայտարարեց, որ իր` «Բարսելոնա» գնալը սխալ էր[42]։
Նապոլի
1984 թվականի հունիսի 29-ին նախկին ֆուտբոլիստ և «Նապոլի» ակումբի այն ժամանակվա մենեջեր Անտոնիա Յուլիանոն Մարադոնայի տեղափոխման հարցով բանակցություններ սկսեց «Բարսելոնայի» հետ։ Եվ արդեն հաջորդ օրը գործարքն իրականացավ, ակումբները պայմանավորվեցին 14 մլրդ լիր (մոտ 7,6 միլիոն դոլար) արժողությամբ տրանսֆերի շուրջ։ Այդ պահի դրությամբ դա խաղացողի տեղափոխության համար ակումբների միջև կայացած խոշորագույն գործարքն էր։ Պայմանագիրը կնքվեց մինչև 1989 թվականի հունիսը։ Անձամբ Մարադոնային վճարվեց 800 000[11]։
Երբ Մարադոնան առաջին անգամ ժամանեց Նեապոլ, նրան դիմավորեց երկրպագուների մի ստվար բազմություն։ Ակումբի երկրպագուները Մարադոնային ձեռքերի վրա բարձրացրին և այդպես հասցրին քաղաք։ Հուլիսի 5-ին կայացավ Մարադոնայի` որպես «Նապոլիի» խաղացողի պաշտոնական շնորհանդեսը։ Այն տեղի ունեցավ Սան-Պաոլո մարզադաշտում, որտեղ 70 000 հանդիսատես էր հավաքվել` տեսնելու համար նոր խաղացողին, որը, սպիտակ շապիկով և երկնագույն անդրավարտիքով («Նապոլիի» պաշտոնական գույները), սկզբում արտասանեց իր առաջին իտալերեն բառերը` «Բարի երեկո, Նեապոլի բնակիչներ, ես երջանիկ եմ` ձեզ հետ լինելու համար», իսկ հետո պատվո շրջան կատարեց` բոլոր տրիբունաներին նստած երկրպագուներին ողջունելով. «Դա անմոռանալի ընդունելություն էր, և ինձ համար անմոռանալի օր։ Ես կարծես կենսագրությանս նոր էջ էի բացում` միաժամանակ ինձ համար նոր աշխարհ հայտնագործելով»[11]։
1984/1985
Մարադոնան «Նապոլիի» կազմում իր առաջին խաղը խաղաց սեպտեմբերի 16-ին` «Վերոնայի» հետ. խաղն ավարտվեց 1։3 հաշվով։»[11] Երկրորդ խաղում «Ազզուրիի» կազմում Մարադոնան գրավեց «Սամպդորիա» ակումբի դարպասը և, գնդակը ձեռքն առնելով, համբուրեց այն, որն արդյունքում ավանդույթի վերածվեց. այս կերպ Մարադոնան տոնում էր իր բոլոր խփած գնդակները։ Նոյեմբերի 19-ին, «Ասկոլիի» հետ ընկերական խաղի 84-րդ րոպեին, երբ խաղի հաշիվը 1։1 էր, Մարադոնան ստացավ նեապոլիտանյան ակումբի կազմում իր առաջին կարմիր քարտը։ Նա հրեց «սևուսպիտակների» խաղացող Էնրիկո Նիկոլինիին, ով այդ դրվագից հետո, ձեռքերի ափերով դեմքը ծածկած, ընկավ խոտածածկույթին։ Արդյունքում երկու ֆուտբոլիստներն էլ հեռացվեցին դաշտից։ Ընդհանուր առմամբ, Մարադոնայի հետ առաջին սեզոնը «Նապոլին» անհաջող խաղաց. սեզոնի ընթացքում ակումբը նույնիսկ հայտնվեց A սերիայի վտանգավոր գոտում, սակայն մի քանի հաջող խաղից հետո նեապոլիտանական ակումբը շտկեց իրավիճակը և գրավեց 8-րդ տեղը։ Այդ սեզոնի ընթացքում Մարադոնան 14 անգամ գրավեց հակառակորդի դարպասը` դառնալով ամենաարդյունաբերը թիմում, ով ընդհանուր առմամբ խփել էր 34 գնդակ։ Սեզոնի վերջում Մարադոնան ասաց, որ դա Իտալիայում իր առաջին հաղթանակն էր։»[11].
1985/1986
1985-1986 սեզոնի մեկնարկից առաջ «Նապոլին» սկսեց իր դիրքերն ամրապնդել` նոր խաղացողներ ներգրավելով։ Ակումբ եկան դարպասապահ Գարելան, «Վերոնայի» կազմում Իտալիայի չեմպիոն դարձած հարձակվող Ջորդանոն և կիսապաշտպան Ռենիկը։ Վերջին երկուսը թիմում հայտնվեցին Մարադոնայի հանձնարարականով[17]։ Մրցաշարում ակումբը գրավեց 3-րդ տեղը, ինչպես նաև, Մարադոնայի խփած միակ գնդակի շնորհիվ, սեփական դաշտում հաղթեց «Յուվենտուսին», որն այդ մրցաշարում պարտվեց ընդամենը երեք անգամ։ Նույն այդ տարում Մարադոնան խփեց իր ամենահայտնի գնդակներից մեկը` գրավելով «Վերոնայի»` նախորդ սեզոնի հաղթողի դարպասը[11]. գնդակը վեր նետելով` Մարադոնան կտրեց-անցավ 40 մետր տարածություն՝ անցնելով դարպասից հեռացած վերոնյան թիմի դարպասապահ Ջուլիանո Ջուլիանիին[11]։
1986 թվականի աշխարհի առաջնություն
Նախընտրական խաղեր
1982 թվականի աշխարհի առաջնությունից հետո Մարադոնան չէր խաղացել Արգենտինայի հավաքականի կազմում։ 1983 թվականին Արգենտինայի ազգային թիմը գլխավորեց Կարլոս Բիլարդոն։ Նրա առաջին քայլն եղավ Մարադոնային թիմի ավագ նշանակելը, ինչի կապակցությամբ նա անձամբ ժամանեց Իսպանիա. «Ազգային հավաքականի ավագ. այն, ինչի մասին ես միշտ երազել եմ։ Ներկայացնել բոլոր արգենտինացի ֆուտբոլիստներին, այո, այո, բոլորին։ Բոլոր հարցազրույցներում ես ասել եմ, որ ցանկանում եմ իմ կարիերան ավարտել Արգենտինայի հավաքականի ավագի դերում»[17]։ Ի սկզբանե, արգենտինացիների նոր ավագ մարզիչը ցանկանում էր թիմ կազմել միայն երկրի առաջնության խաղացողներից, իսկ Դիեգոյին կանչել միայն եզրափակիչ խաղերին։ Սակայն շուտով փոխեց որոշումը և Մարադոնային հրավիրեց Պարագվայի հետ 1985 թվականի մայիսի 10-ի ընկերական խաղին, որն ավարտվեց ոչ ոքի` 1։1. այդ խաղում Դիեգոն խփեց արգենտինացիների միակ գնդակը[11]։
Աշխարհի առաջնության ընտրական փուլը բաղկացած էր խմբային մրցաշարից։ Արգենտինայի հետ նույն խմբում էին Վենեսուելան, Կոլումբիան և Պերուն։ Արգենտինացիներն սկսեցին Վենեսուելայի հետ խաղով` Սան Կրիստոբալում, ուր ժամանելուն պես վենեսուելացիներից մեկը վազեց Դիեգոյի մոտ և ոտքով խփեց նրա աջ ծնկին, ինչի պատճառով Մարադոնան ամբողջ գիշեր սառույցը ոտքին պառկած մնաց, իսկ առավոտյան դուրս եկավ խաղի և երկու գնդակ խփեց, իսկ նրա թիմը հաղթեց 3։2 հաշվով[17]։ Դրան հետևեցին ևս երեք հաղթանակներ, որոնք ավարտվեցին Պերուի կողմից պարտությամբ` 0։1 հաշվով։ Նույն այդ Պերուի հետ վերջին խաղն Արգենտինան խաղաց ոչ ոքի` 2։2, և դուրս եկավ աշխարհի առաջնության եզրափակիչ։
Նախապատրաստություն
Արգենտինացիների` աշխարհի առաջնության նախապատրաստական խաղերն անհաջող ստացվեցին. հավաքականը ոչ ոքի խաղաց Մեքսիկայի հետ, 0։2 հաշվով պարտվեց Ֆրանսիային, 1։0 հաշվով հաղթեց «Գրասխոպերին», 7։2 հաշվով` Իսրայելին և զրոյական ոչ ոքի խաղաց «Ատլետիկո Խունիոր» ակումբի հետ։
Խաղերի այս շարքից հետո Բիլարդոն որոշեց արգենտինացիների խաղը «կառուցել» Մարադոնայի շուրջը։ Դա նրան դժվարությամբ տրվեց. Բիլարդոյին քննադատում էին բոլորը, նույնիսկ երկրի նախագահը, հիմնականում` արգենտինական ֆուտբոլի ավանդույթներից հրաժարվելու և վետերանների համար հավաքականի «դռները փակելու» համար։ Հասավ նրան, որ հարց բարձրացվեց Բիլարդոյին ազգային թիմի մարզչի պաշտոնից զրկելու վերաբերյալ։ Եվ միայն Մարադոնայի միջամտությունից հետո, ով ասել էր. «Եթե Բիլարդոն հեռանա, ես էլ կհեռանամ», որոշումը կասեցվեց[17]։ Դիեգոյի շուրջ խաղը կառուցելու նպատակով Բիլարդոն անձամբ ժամանեց Իտալիա, որտեղ խաղում էր Մարադոնան. «Ես կարող էի Մարադոնային պաշտոնական հրավեր և մինչև Մեխիկո ինքնաթիռի տոմս ուղարկել փոստով, բայց այդ դեպքում կստանայի ինձ օտար` «իտալական» Մարադոնային, իսկ ինձ պետք էր իմ գաղափարով տարված, իմ թիմի խաղացող իսկական արգենտինացի»[11]։ Մարադոնայի հետ անձնական զրույցի ժամանակ Բիլարդոն ասաց, որ դա կլինի նրա մրցարշավը, և Դիեգոյին առաջարկեց թիմի ավագի ժապավենը։ Նա ասաց Մարադոնային, որ նրա տեղը ոչ թե դաշտի կենտրոնն է, այլ` հարձակվողների թիկունքում, որտեղից նա կարող է ցանկացած ուղղությամբ գրոհ ձեռնարկել։ Բայց այս ամենը Բիլարդոն խոստացավ մի պայմանով. Մարադոնան հանուն ֆուտբոլի 30 օրով պետք է մոռանար ամեն ինչ, իր բոլոր հետաքրքրություններն ու սովորությունները։ Բիլարդոն նույնիսկ ստիպեց Մարադոնային երդվել, որ վերջինս չի խախտի ռեժիմը. «Ավելի վաղ՝ իմ ավագ դառնալուց առաջ, ինձ համար գլխավորը խաղում սեփական հնարավորությունները ցուցադրելն էր։ Այժմ գլխավորը ամբողջ թիմի խաղն է»[11]։ Ինքը` Բիլարդոն, միանգամայն վստահում էր Դիեգոյին. մասնավորապես, Դիեգոյի ցանկությամբ, ազգային հավաքականի կազմում չընդգրկեց վերջինիս հետ ընդհարված Ռամոն Դիասին։[32] Դիեգոն հերքեց Դիասի մեղադրանքները` ասելով, որ ինքն անձամբ խնդրել է Բիլարդոյին` Դիասին հավաքական վերցնել, սակայն մերժվել է[17]։
Հավաքականի շատ խաղացողներ, այդ թվում` Դանիել Պասարելան, 1978 թվականի աշխարհի միակ չեմպիոնը հավաքականի կազմում, ինչպես նաև` ֆուտբոլի ֆեդերացիայի մի շարք պաշտոնյաներ, դեմ էին թիմի ավագի պաշտոնը Մարադոնային հանձնելուն։ Ինքը` Պասարելան կարծում էր, որ թիմի ավագն ինքը պետք է լիներ։ Հասավ նրան, որ Դանիելը, ստամոքսի խանգարում ստանալով, խուսափում էր դեղ ընդունելուց` վախենալով, որ Մարադոնան դեղի հետ գաղտնի դոպինգ կտա[43]։ «Ատլետիկո-Խունիորսի» հետ խաղից հետո Մարադոնան և Պասարելան ընդհարվեցին` փոխադարձ մեղադրանքներ հղելով։ Սակայն այն բանից հետո, երբ Դիեգոն պատմեց, որ Պասարելան հանդիպում է հավաքականի խաղացողներից մեկի կնոջ հետ, ամբողջ թիմը Մարադոնայի կողմն անցավ։ Պասարելան հեռացավ ազգային հավաքականի բանակից՝ չնայած պահպանեց հավաքականի` աշխարհի առաջնության հայտը[17]։
Մունդիալին նախապատրաստվելը Մարադոնան սկսեց Հռոմի մարզական ինստիտուտում, մարզիկների` բարձր լեռնային պայմաններին հարմարվելու հմուտ մասնագետ, պրոֆեսոր Անտոնիո դել Մոնտեի ղեկավարությամբ, ով Մարադոնայի հետ աշխատում էր Բիլարդոյի խնդրանքով։ 5 շաբաթվա ընթացքում, երկուշաբթի օրերին, Դիեգոն գնում էր Մոնտեի մոտ, թեստեր հանձնում, իսկ մնացած օրերին դիմացկունության մարզումներ էր անցկացնում։
|
|
Ես աշխատում էի ոչ թե Մարադոնայի վրա, այլ Մարադոնայի հետ։ Ավելին` այդ աշխատանքում փաստացի ներգրավված էր ողջ ֆակուլտետը։ Իսկ Մարադոնան ոչ թե պասիվ, այլ ակտիվ հաճախորդ էր, աշխատանքային այդ գործընթացի շահագրգիռ կողմը, մարդ, ով ձգտում էր ինքն իր մասին որքան հնարավոր է շատ իմանալ։ Նա շատ զգացմունքային, նրբազգաց և սրամիտ մարդ էր։ Եվ ես կնշեի նաև նրա անսահման նվիրվածությունը սիրած գործին` ֆուտբոլին։ Այն ժամանակ արդեն ինձ թվում էր, որ Մարադոնան միայնակ կարող է հաղթել բոլորին։ Համառությունը, կամքի ուժը, համբերությունը կատարեցին իրենց գործը։ Ես հավատացի այդ երիտասարդի ունակություններին։ Ցածր ծանրության կենտրոնը և ամուր ոտքերը նրան ֆուտբոլի դաշտում դյուցազուն էին դարձնում։ Մկանների ճկունությունն ու հզորությունը հաջողությամբ համադրվում են հրաշալի ռեակցիայի և աներևակայելի դիմացկունության հետ։ Ֆիզիկական պլանում նրան կարելի է համեմատել Ապոլլոնի հետ։ Բարոյական առումով նա խոյ է` մարդ, ով միշտ պատրաստ է հաղթանակի համար պայքարելու։ Այդպիսի մարզիկը պետք է յուրաքանչյուր թիմի։ Նրա փոքր ոտքերը հրաշալի մեխանիզմ են։ Մարադոնան նման է հզոր շարժիչով և փոքր անիվներով ավտոմեքենայի։ Այդպիսի ավտոմոբիլը բոլորից շուտ է արագություն հավաքում։ Բնությունը նրան պարգևատրել է մկաններն արագ լարելու և թուլացնելու, շարժման ուղղությունն ակնթարթորեն փոխելու ունակությամբ։ Մեքսիկայում՝ ֆուտբոլի դաշտում, մարզումների ժամանակ ես գործընկերներիս հետ ժամանակացույցով հետևում էի նրա բոլոր շարժումներին և երևում էր, որ նրա օրգանիզմն աշխատում է կատարյալ մեքենայի պես։ Մրցաշարին մասնակցող և ոչ մի ֆուտբոլիստ, նույնիսկ բարձրությանը սովոր մեքսիկացիները, չեն կարողացել գերազանցել նրա վարպետությունն ու մարզավիճակը[11]: |
|
Նախապատրաստական փուլում Մարադոնան իր ողջ ժամանակը հատկացնում էր ֆուտբոլին, չէր հաճախում երեկույթների, նույնիսկ խուսափում էր ընկերների հետ հանդիպումներից։ Ռեժիմով արթնանում էր առավոտյան ժամը 8-ին և պառկում երեկոյան ժամը 10-ին, նաև կատարում էր ավագի ամենօրյա արարողությունը. քնելուց առաջ այցելում էր թիմի բոլոր խաղացողներին և բարի գիշեր մաղթում` համարելով, որ ավագը պետք է թիմի ոգին լինի[11]։
Եզրափակիչ մրցաշար
Անմիջապես եզրափակիչ խաղից առաջ Մարադոնան ասաց. «Այս առաջնությունն իմը կլինի»[11]։ Առաջին խաղն Արգենտինայի հավաքականն անցկացնում էր Պուեբլա քաղաքում։ Սկզբում արգենտինացի ֆուտբոլիստներն ավելի շատ հանգստանում էին, քան մարզվում։ Նրանք այցելում էին տեղի թանգարանները, զբոսնում էին ուղտերով` աստիճանաբար բարձր լեռնային կլիմային վարժվելով։ Խաղը կայացավ հունիսի 2-ին. Արգենտինան բավականին հեշտությամբ հաղթեց Հարավային Կորեային` 3:1 հաշվով։ Խաղից հետո Դիեգոն մեղադրեց ՖԻՖԱ-ին այն բանում, որ նրանք բավարար չափով հոգ չեն տանում տեխնիկապես լավ պատրաստված ֆուտբոլիստների մասին, և նաև նրանում, որ խաղերն սկսվում էին օրվա շոգ ժամին` ցերեկվա ժամը 12-ին[17]։ Երկրորդ խաղում արգենտինացիների հակառակորդն էր աշխարհի չեմպիոն Իտալիան։ Խաղի հաշիվը բացեցին իտալացիները, բայց 34-րդ րոպեին Մարադոնան խփեց պատասխան գնդակը, որն ինքը` Դիեգոն, անվանեց իր կարիերայի ընթացքում խփած լավագույն գնդակներից մեկը[17]։ Արդյունքում խաղն ավարտվեց ոչ ոքի` 1։1 հաշվով։ Երրորդ խաղում Արգենտինան 2։0 հաշվով հաղթեց Բուլղարիային (Մարադոնան գոլային փոխանցում կատարեց) և դուրս եկավ 1/8 եզրափակիչ։[17] 1/8 եզրափակչում Արգենտինան հանդիպեց Ուրուգվայի հետ. խաղը տեղի ունեցավ հունիսի 16-ին Պուեբլայում։ Այդ խաղում Արգենտինան հաղթեց 1։0 հաշվով` Պեդրո Պասկուլիի խփած գնդակի շնորհիվ։ Դա աշխարհի առաջնությունների եզրափակիչ փուլերում Ուրուգվայի դեմ տարած Արգենտինայի առաջին հաղթանակն էր[17]։
Խաղ Անգլիայի հետ
1/4 եզրափակչում Արգենտինան հանդիպեց Անգլիայի հետ։ Խաղն ուներ ոչ միայն սպորտային նշանակություն. աշխարհի առաջնությունից 4 տարի առաջ Արգենտինան և Մեծ Բրիտանիան պայքարում էին Ֆոլկլենդյան (Մալվինյան) կղզու համար, որի պատճառով տրիբունաների վրա և դրանցից դուրս տեղի ունեցան ընդհարումներ այդ իրադարձությունը հիշող երկրպագուների միջև[44]։ Խաղը կայացավ հունիսի 22-ին Մեխիկոյի «Ացտեկ» մարզադաշտում։ 51-րդ րոպեին Մարադոնան բացեց խաղի հաշիվը։ Սթիվ Խոջն անհաջող փոխանցում կատարեց դեպի իր թիմի դարպասապահ Պիտեր Շիլտոնը, և Մարադոնան, որը հասակով 20 սմ-ով զիջում էր դարպասապահին, ձախ ձեռքով, անցնելով դարպասապահին, գնդակը դեպի դարպասն ուղարկեց[45]։ Հանդիպման մրցավարը կանոնների խախտում չարձանագրեց։ Այդ գնդակը տրիբունաներում ծեծկռտուքի պատճառ դարձավ. անգլիացիները հարձակվեցին արգենտինացիների վրա։ Խաղից հետո Դիեգոն ասաց. «Ես գնդակին չկպա. դա Աստծո ձեռքն էր»[46]։
Իտալիայում, արդեն խաղի ավարտից հետո, Մարադոնայի այդ գնդակն անվանեցին «Պիոլայի թաթիկ»` 1939 թվականի մայիսի 13-ին անգլիացիների դարպասին Սիլվիո Պիոլայի խփած գնդակի պատճառով[11]: Այդ գնդակից հետո անգլիացիներն սկսեցին բառացիորեն «հետապնդել» Մարադոնային, մեծ եռանդ էին ցուցաբերում հատկապես կենտրոնական պաշտպաններ Թերի Բուտչերը և Թերի Ֆենվիկը։ Առաջին գնդակից մի քանի րոպե անց Մարադոնան խփեց երկրորդը` հաջորդաբար շրջանցելով անգլիացի 6 խաղացողների` Հարրի Սթիվենսին, Փիթեր Ռիդին, Ստիվ Խոջին, Թերի Բուտչերին, դարպասապահ Փիթեր Շիլտոնին և Թերի Ֆենվիկին։ Ավելի ուշ, 2002 թվականին, այդ գնդակն անվանեցին լավագույնն աշխարհի առաջնությունների պատմության մեջ[47]։ Անգլիայի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Բոբի Ռոբսոնը խաղից հետո ասաց. «Դա ֆանտաստիկ գոլ էր»։ Ինքը` Մարադոնան ասաց. «Այդ գնդակն ինձ էլ դուր եկավ, բայց դա ընդամենը մեկ գնդակ էր. դրանով առաջնությունը չես նվաճի․․․»։ Խաղի վերջում անգլիացիները մեկ պատասխան գնդակ խփեցին, և խաղն ավարտվեց Արգենտինայի հաղթանակով` 2։1 հաշվով։ Այդ խաղի պատճառով Մարադոնային կնքեցին «Ֆուտբոլի Միքելանջելո» անունով[11]։
|
|
Մեզ համար, մեր ներկայացրած երկրի համար, Անգլիայի հետ խաղը եզրափակիչ էր։ Մենք պաշտպանում էինք ոչ միայն հավաքականի պատիվը, այլ նաև երկրի։ Իհարկե, մինչև խաղը մենք ասում էինք, որ ֆուտբոլը ոչ մի կապ չունի Մալվինյան կղզիների պատերազմի հետ, բայց մենք ճանաչում էինք շատ տղաների, ովքեր զոհվել էին այնտեղ` գնդակահարված, ինչպես թռչուններ։ Դա վրեժ էր։ Ասես մենք հետ վերցրինք մի քանի կղզի։ Խաղին նախորդած հարցազրույցներում մենք ասում էինք, որ ֆուտբոլն ու քաղաքականությունը չի կարելի իրար խառնել, բայց դա սուտ էր։ Մենք չէինք կարող չմտածել այդ մասին։ Մեզ համար հաղթանակն ավելին էր, քան ուղղակի շահումը, հաջորդ փուլ դուրս գալն ու Անգլիայի` առաջնությունից դուրս թռչելը։ Մենք ինչ-որ չափով մեղադրում էինք անգլիացի ֆուտբոլիստներին այն ամենում, ինչ տեղի էր ունեցել, արգենտինացի ժողովրդի բոլոր տառապանքների համար։ Այդ զգացումն ուժեղ էր մեզնից. մենք պաշտպանում էինք դրոշի գույները, զոհված տղաներին և ողջ մնացածներին։ Կարծում եմ` հենց այդ պատճառով էլ իմ խփած գնդակն այքան կարևոր էր։ Այսինքն, երկու գնդակներն էլ։ Երկուսի մեջ էլ հմայք կար[17]: |
|
Աշխարհի առաջնությունից մեկ տարի անց, 1987 թվականի օգոստոսի 8-ին, Մարադոնան աշխարհի հավաքականի կազմում հանդես եկավ անգլիական ֆուտբոլային լիգայի 100-ամյակին նվիրված խաղում։ Այդ խաղի համար Դիեգոն վաստակեց 100 000 ֆունտ ստերլինգ։ Խաղն անցնում էր Ուեմբլիում, և երբ գնդակը հասնում էր Մարադոնային, տրիբունաներում դժգոհության ալիք էր անցնում։ Խաղից հետո Մարադոնան ասաց. «Ես չեմ մեղադրում հանդիսատեսին։ Այն, ինչ տեղի էր ունենում, մի շարք լրագրողների անբարեխիղճ աշխատանքի արդյունք էր․․․»[11]։ Իսկ 20 տարի անց Դիեգոն ասաց. ««Աստծո ձեռքը» երբևէ գոյություն չի ունեցել։ Աստված իրոք այն ժամանակ օգնեց մեզ, բայց այդ գնդակը ես ձեռքով խփեցի»[48]։ Այդ գնդակից 22 տարի անց Մարադոնան ներողություն խնդրեց իր արարքի համար. «Եթե ես կարողանայի վերադառնալ անցյալ և փոխել պատմության ընթացքը, ես դա կանեի։ Այժմ ես կարող եմ միայն ներողություն խնդրել իմ արարքի համար։ Ինչ եղել, եղել է. Արգենտինան դարձավ աշխարհի չեմպիոն, իսկ ես դարձա աշխարհի լավագույն ֆուտբոլիստ»[49]։
Կիսաեզրափակիչ և եզրափակիչ
Կիսաեզրափակիչ խաղերից առաջ բոլոր թերթերը գրում էին, որ հաղթող կարող է լինել երկու հավաքականներից մեկը` կամ Արգենտինան` հայտնի իր Մարադոնայով, կամ աշխարհի չեմպիոն Ֆրանսիան, որտեղ փայլում էր Միշել Պլատինին։ Կիսաեզրափակիչ խաղից առաջ Մարադոնան ասաց, թե հույս ունի, որ բելգիացիների պաշտպաններն իր դեմ կանոններով արգելված գործելաձև չեն կիրառի։ Խաղն ավարտվեց 2:0 հաշվով, իսկ գնդակները խփեց հանդիպման լավագույն խաղացող ճանաչված Մարադոնան, ընդ որում, նա երկրորդ գնդակը խփեց` շրջանցելով Բելգիայի հավաքականի 4 խաղացողների[50]։ Խաղի ավարտն ազդարարող սուլիչից անմիջապես հետո բելգիացիների դարպասապահ Ժան Մարի Պֆաֆն արագ վազեց մինչև դաշտի կենտրոն, որտեղ գտնվում եր Մարադոնան և շապիկը փոխանակեց նրա հետ։ Բելգիայի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Գի Տիսն ասաց. «Եթե Մարադոնան մեր թիմից խաղար, ապա մենք եզրափակիչ դուրս կգայինք։ Բայց այդ մասին այժմ միայն երազել կարելի է»[11]։
Աշխարհի առաջնության եզրափակիչը, ինչպես և Անգլիայի հետ խաղը, անցնում էր «Ացտեկա» մարզադաշտում, ծովի մակերևույթից 2350 մետր բարձրության վրա։ Գերմանացիների մարզիչ Ֆրանց Բեկենբաուերը Մարադոնայի անձնական «խնամակալությունը» հանձնարարեց Լոտար Մատեուսին, որը 21-րդ րոպեին արդեն 5 անգամ վայր էր գցել Դիեգոյին, իսկ 5-րդ խախտումից հետո, երբ Մատեուսը դեղին քարտ ստացավ, իրացված տուգանայինով խաղի հաշիվը բացվեց. գնդակը խփեց Բրաունը` Բատիստի փախանցումից։ Երկրորդ խաղակեսում արգենտինացիները խփեցին ևս մեկ գնդակ, սակայն գերմանացիներն իրենց մեջ ուժ գտան հաշիվը հավասարեցնելու, բայց հետո Մարադոնայի փոխանցումից խփեց Բուռուչագան։ Խաղն ավարտվեց 3։2 հաշվով, իսկ խաղից հետո կայացած ասուլիսի ժամանակ Մարադոնան ասաց, որ այդ հաղթանակը նվաճել են թիմի բոլոր 11 մասնակիցները, և որ ինքը, նույնիսկ 2։2 հաշվի ժամանակ համոզված էր իր թիմի հաղթանակի մեջ[11]։ Եզրափակչից անմիջապես հետո արգենտինացիների երկրպագուները եկան Դիեգոյի մոր մոտ և նրա տունը ծաղկակոծ արեցին` ամբողջ գիշեր պատուհանների տակ տանգո պարելով և Մարադոնային ու նրա ընտանիքին գովեստի լոզունգներ ձոնելով։ Երբ Արգենտինայի հաղթանակի տոնակատարության ժամանակ Բիլարդոյին հարցրին` կարո՞ղ էր, արդյոք, Արգենտինան եզրափակիչ դուրս գալ առանց Մարադոնայի, նա պատասխանեց.
|
|
Մարադոնան էքստրադասի ֆուտբոլիստ է, բայց նա անբաժանելի է կոլեկտիվից։ Երկու տեսանկյունից Մարադոնան անկրկնելի է. աշխատասիրության և կարգապահության։ Նա մշտապես օրինակ էր հանդիսանում իր թիմակիցների համար։ Նա առաջինն էր սկսում մարզումները և վերջինն էր ավարտում։ Դաշտում նա միշտ հանգիստ է և համբերատար։ Իսկ ամենակարևորը, Արգենտինայի հավաքականի ավագը զարմանալիորեն թիմի ամենակարգապահ խաղացողը դուրս եկավ։ Նա հրաշալի ընկեր է։ Նրա հարաբերությունները թիմակիցների, մարզիչների, սպասարկող անձնակազմի հետ անթերի են։ Մարադոնան ոչ միայն անհատական խաղի հանճար է։ Դաշտում նրա պայծառ ելույթները չեն կարող մթագնել կոլեկտիվի փայլուն գործողությունները` հանուն թիմի։ Ինչպես բոլոր մեծ վարպետները, Մարադոնան ունի խաղընկերոջը հասկանալու խիստ զարգացած զգացողություն, փոխանցման հրաշալի արվեստ։ Այդ ամենով հանդերձ, նույնիսկ խաղի ամենալարված պահերին, երբ հոգնածությունից կամ հուզմունքից արգենտինացի որևէ խաղացողի մոտ խաղը չէր ստացվում, Մարադոնան ոչ մի անգամ և ոչ մի խոսքով կամ շարժումով ընկերներին ցույց չի տվել իր դժգոհությունը[11]: |
|
Մարադոնայի խաղընկերը հավաքականում` Խորխե Վալդանոն ասում էր. «Իսկ գիտե՞ք` ինչու մենք հաղթեցինք Մեքսիկայում։ Որովհետև մեր թիմում կար 20 նորմալ խաղացող և մեկ` աննորմալ։ Հենց այդ աննորմալն էլ շահեց մեզ համար առաջնությունը»[51]։ Ինքը` Դիեգոն ավելի ուշ ասաց. «1986 թվականի աշխարհի առաջնությունից առաջ թիմի վիճակն աղետալի էր։ Մենք պարտվում էինք ոչ այնքան ուժեղ թիմերի հետ ընկերական խաղերում։ Բիլարդոն անում էր կարգադրություններ, որոնք ոչ ոք չէր հասկանում։ Այդ կարգադրություններից հետո պետք է ինչ-որ մեկն էլ թարգմաներ նրա խոսքերը։ Եթե չեք հավատում, հարցրեք Վալդանոյին։ Նա դաշտ էր դուրս գալիս` չիմանալով, ինչ պետք է անի։ Նույնը վերաբերում է նաև Բուռուչագային։ Այնպես որ, եթե արգենտինացիները նվաճեցին աշխարհի առաջնության տիտղոսը, դա Բիլարդոյի արժանիքը չէ։ Ամեն ինչ արեցին խաղացողները, իսկ ես խաղում էի այնպես, ինչպես հարկ էի համարում խաղալ»[52]։
Վերադառնալով Բուենոս-Այրես, Դիեգոն հանդիպեց երկրի նախագահ Ռաուլ Ալֆոնսինի հետ։ Նրանք երկուսով դուրս եկան «Վարդագույն տան» պատշգամբ և ողջունեցին Մայիսյան հրապարակում հավաքված հազարավոր մարդկանց։ Իր խաղի շնորհիվ Մարադոնան «Ոսկե գնդակ» ստացավ` որպես աշխարհի առաջնության լավագույն խաղացող (1989 թվականին մրցանակը գողացան Դիեգոյի նեապոլյան բնակարանից[17][53])։ Նա լավագույնը դարձավ նաև գոլային փոխանցումների քանակով և «գոլ+փոխանցում» ցուցանիշով[54]։
1986/1987
1986 թվականի ամռանը Մարադոնային ցանկանում էր գնել «Միլան» ակումբի նոր նախագահ Սիլվիո Բերլուսկոնին, ով առաջարկեց երկու անգամ ավելի աշխատավարձ, քան «Նապոլին» էր տալիս, նաև շքեղ ավտոմեքենա, բնակարան` Միլանի ամենահեղինակավոր թաղամասում և մասնաբաժին Բերլուսկոնի ընկերությունում[17], սակայն Դիեգոն հրաժարվեց` վերակնքելով «Նապոլիի» հետ պայմանագիրը` տարեկան 5 միլիոն դոլար աշխատավարձով[22]։ Բացի այդ, «Նապոլիի» նախագահից նա նվեր ստացավ Ֆեռարի F-40 ավտոմեքենա, որն այդ պահի դրությամբ միակն էր աշխարհում[17]։ Այդ նույն ընթացքում «Ազուրիի» կազմը համալրեց նաև Իտալիայի հավաքականի կիսապաշտպան Ֆերնանդո դե Նապոլին[55]։ 1986/1987 թվականների առաջնության առաջին փուլում Մարադոնայի խփած միակ գնդակի շնորհիվ «Նապոլին» հաղթեց «Բրեշիուին», բայց արդեն հաջորդ փուլում զիջեց «Ուդինեզեին»` թիմ, որը պայմանագրային խաղերի պատճառով մրցաշրջանի սկզբում կորցրել էր 9 միավոր[11]: Առաջնության 7-րդ փուլից առաջ «Նապոլին» գտնվում էր մրցաշարային աղյուսակի երկրորդ հորիզոնականում և խաղում էր «Ռոմայի» հետ` վերջինիս դաշտում։ Խաղի միակ գնդակը խփեց Մարադոնան` հարվածելով դարպասին 10 մետր հեռավորությունից, Ջորդանոյի փոխանցումից հետո։ Այդ հաղթանակից հետո, ինչպես նաև` «Յուվենտուսի» հետ ոչ ոքիի շնորհիվ (վերջինս միավորները կիսում էր «Ինտերի» հետ), նեապոլիտանյան ակումբը գրավեց առաջին տեղը A սերիայում. «Այդ հաղթանակը մեր ուսերից հանեց հոգեբանական բեռը։ Մենք զգացինք, որ ի վիճակի ենք հաղթելու ցանկացած հակառակորդի»[11]։
Նոյեմբերի 11-ին «Նապոլին» Թուրինում հանդիպեց «Յուվենտուսի»` Իտալիայի չեմպիոնի և իր գլխավոր հետապնդողի հետ, և, խաղի ընթացքում պարտվելով, վերջում հաղթեց 3:1 հաշվով։ Այդ խաղից հետո «ազուրիները» դարձան Իտալիայի առաջնության առաջատար։ Առաջին շրջանի նախավերջին խաղում «Նապոլին», դարպասապահ Գարելլայի սխալի պատճառով, 2։3 հաշվով պարտվեց «Ֆիորենտինային» (Մարադոնան խփեց իր թիմի երկրորդ գնդակը), սակայն հաջորդ խաղում հաղթեց «Ասկոլիին» և դարձավ A սերիայի ձմեռային չեմպիոն։ Սեզոնի մեջտեղում «ազուրիի» մոտ անկումային շրջան սկսվեց, որը համընկավ Մարադոնայի անհաջող շրջանի հետ. արգենտինացին 620 րոպեի ընթացքում (6 խաղ) և ոչ մի անգամ չկարողացավ գրավել մրցակցի դարպասը։ 22-րդ փուլում, «Ռոմայի» հետ խաղում, որն ավարտվեց ոչ ոքի, Մարադոնան թեթև վնասվածք ստացավ, որի պատճառով մի քանի օր չկարողացավ մարզվել։ 23-րդ փուլում նեապոլիտանյան ակումբը պարտվեց «Ինտերին» 0։1 հաշվով, իսկ Մարադոնան դարպասապահի հետ մեն-մենակ դիրքից չկարողացավ գրավել դարպասը։ Դրան հետևեցին «Էմպոլիի» հետ ոչ ոքին և ջախջախիչ պարտությունը «Վերոնայից», որի հետ խաղում Մարադոնան, վնասվածքի պատճառով, չկաչողացավ իրացնել 11 մետրանոց տուգանայինը։ Սակայն «Վերոնայի» հետ խաղից հետո Մարադոնան ասաց. «Հենց այս պահին, այս պարտությունից հետո, ես, ինչպես երբեք, վստահ եմ` չեմպիոն է դառնալու «Նապոլին»։ Յուրաքանչյուր թիմ առաջնության ընթացքում ունենում է վատագույն ելույթ։ Մենք այսօր անցանք այդ փորձությունը։ Բայց նման բան էլ երբեք չի կրկնվի։ Եվ հետո մենք ունենք երկու լրացուցիչ միավոր»[11]։
Սակայն երկրպագուները շարունակում էին դժգոհել։ Եզրափակչից 4 ժամ առաջ Դիեգոն հայտարարեց. «Վերջին շրջանում ես հասկացա, որ Նեապոլն այլևս ինձ չի սիրում։ Դե ինչ, եթե սերը սպառվել է, ուրեմն, բաժանումն անխուսափելի է»։ Դրանից հետո նեապոլիտանյան հանդիսատեսը պառակտվեց. մի մասը պաշտպանում էր Դիեգոյին, մյուսը մեղադրում էր նրան «երեխայության» մեջ։ Ապրիլի 26-ին «Նապոլին» հաղթեց «Միլանին» (2։1). որոշիչ գնդակը խփեց Մարադոնան։ Այդ հաղթանակը փաստացի բացեց դռները նեապոլիտանյան ակումբի առաջ դեպի «սկուդետո», որն ակումբը շահեց երկու խաղից, «Ֆիորենտինայի» հետ ոչ ոքի խաղալուց հետո։ Սեզոնի վերջում Մարադոնան երկարացրեց «Ազուրիի» հետ պայմանագիրը ևս 5 տարով[11]։
1987/1988
Ամռանը «Նապոլին» արգենտինական «Ռոսարիո Սենտրալ» ակումբի հետ ընկերական խաղում, սեփական դաշտում, պարտվեց 0։1 հաշվով, իսկ Մարադոնան խաղի ավարտից 3 րոպե առաջ չկարողացավ իրացնել 11 մետրանոցը, ինչից հետո, մինչև խաղի ավարտն ազդարարող սուլիչի ձայնը, նեոպոլիտանյան հանդիսատեսն անդադար սուլում էր։ Խաղից հետո Մարադոնան ասաց[11].
|
|
Հանդիսատեսը ոչինչ չհասկացավ։ Նա չի ցանկանում ըմբռնում կամ համբերություն ցուցաբերել։ Երեկ չէ առաջին օրը ես ասացի. թիմը միայն սկսում է նախապատրաստական փուլը, և փորձնական խաղերի արդյունքները հատուկ նշանակություն չունեն։ Հանդիսատեսի ռեակցիան ինձ համար ցավալի և հիասթափեցնող է։ Ինչևիցե, 1989 թվականից հետո նրանց չի հաջողվի ինձ վրա սուլել, քանի որ հենց պայմանագրի ժամկետը լրանա, ես կհեռանամ այստեղից[11]: |
|
Սակայն մի քանի օր անց ֆուտբոլիստը նշեց, որ իր կարծիքը հապշտապ և իմպուլսիվ էր, իսկ սեզոնի առաջին պաշտոնական խաղի ժամանակ «Նապոլիի» տրիբունաներում մի հսկայական բաներ էր կախված` «Մարադոնա, մենք սիրում ենք քեզ։ Դու մերն ես հավետ» մակագրությամբ։ Հենց այդ սեզոնների միջև ընկած հատվածում ակումբ եկավ նոր հարձակվող` բրազիլացի Կարեկան, և անմիջապես դաշտում Մարադոնայի հետ փոխըմբռնման հասավ[11]։ Այս երկու խաղացողները, իտալացի Ջորդանոյի հետ, կազմեցին հարձակվողների հանրահայտ եռյակը` «MaGiCa» (Maradona, Giordano և Careca)[22]։
12 մրցաշրջանի ընթացքում ակումբը հավաքեց 21 միավոր` պարտվելով միայն «Պիզային», բայց 13-րդ մրցաշրջանում ակումբն ուղղակի ջախջախվեց իր գլխավոր հետապնդողի` «Միլանի» կողմից` 1։4 հաշվով։ Իսկ հաջորդ` Իտալիայի գավաթի խաղում, թիմը 2։3 հաշվով պարտվեց «Ֆիորենտինային»։ Հերթական խաղերում «ազուրիներն» սկսեցին հաղթանակներ տանել։ Առաջին 19 մրցաշրջանների ընթացքում «Նապոլին» հավաքեց 87 % միավոր[17]։ Միայն 26-րդ մրցաշրջանում ակումբը պարտվեց «Յուվենտուսին», իսկ այնուհետև ոչ ոքի խաղաց «Վերոնայի» հետ։ Մայիսի 1-ին «Նապոլին» հանդիպեց «Միլանի» հետ, որից առաջ էր ընդամենը 1 միավորով, և պարտվեց 2։3 հաշվով, իսկ գնդակներից մեկը տուգանայինից իրացրեց Մարադոնան։ Իսկ հետո Դիեգոն վնասվածք ստացավ և չխաղաց վերջին խաղերում։ «Նապոլին» մրցաշրջանն ավարտեց 2-րդ հորիզոնականով։ Սակայն հենց իրեն` Դիեգոյին, ամենաքիչն էին մեղադրում. արգենտինացին դարձավ մրցաշրջանի լավագույն ռմբարկուն` 15 գնդակով[11]։ Չնայած դրան, մամուլում մի շարք մեղադրանքներ հայտնվեցին, թե իբր նեապոլիտանյան ակումբը մի քանի խաղ «հանձնեց», այսպես կոչված, գրազները վերահսկող կառույցների ճնշման տակ[17][22], սակայն դա, ի վերջո, չապացուցվեց։
1988/1989
1988/1989 սեզոնը Մարադոնայի համար այնքան էլ հաջող ընթացք չունեցավ. նա մի քանի խաղ բաց թողեց` ծնկի վնասվածքի և մեջքի ցավի պատճառով։ Առաջին անգամ նա դաշտ դուրս եկավ երրորդ մրցաշրջանում, և նրա հետ կազմով «Նապոլին» հաղթեց «Պեսկարուին» 8։2 հաշվով, իսկ ութ գնդակներից երկուսը խփեց հենց Դիեգոն։ Սակայն առանց նրա էլ ակումբը, որն արմատապես փոխել էր կազմը` համալրվելով այնպիսի խաղացողներով, ինչպիսիք էին Ալեմաոն, Ջուլիանո Ջուլիանին և Լուկա Ֆուզին, կրկին 2-րդ տեղը գրավեց` 11 միավորով զիջելով չեմպիոնին` Միլանի «Ինտերին»։ Մրցաշրջանում Մարադոնան միայն 9 գնդակ խփեց և 3 անգամ աչքի ընկավ ՈՒԵՖԱ-ի գավաթի խաղարկման ժամանակ` ավելի շատ խաղընկերներին օգնելով, քան ինքնուրույն խաղով[11]։ Նույն սեզոնի ընթացքում նեապոլիտանյան ակումբը դուրս եկավ Իտալիայի գավաթի եզրափակիչ փուլ, սակայն այստեղ 1։4 հաշվով պարտվեց «Սամպդորիին», իսկ Մարադոնան, 7 խփած գնդակով, դարձավ իր թիմի լավագույն ռմբարկուն այդ մրցաշրջանում։
Սեզոնի մեջտեղում Դիեգոյին առաջարկեց պայմանագիր կնքել Մարսելի «Օլիմպիկը», որի նախագահ Բեռնար Տապին Մարադոնային առաջարկեց երկու անգամ ավելի աշխատավարձ, քան նա ստանում էր «Նապոլիից», և վիլլա, որն ուներ 6000 քառակուսի մետր տարածքով զբոսայգի։ ՈՒԵՖԱ-ի գավաթի եզրափակիչ խաղի նախօրեին «Նապոլիի» նախագահ Կորադո Ֆեռլիանոն համաձայնեց Դիեգոյին թույլ տալ Մարսել գնալ, եթե ակումբը հաղթի մրցաշրջանը։ Իսկ հաղթանակից հետո Ֆեռլիանոն մոտեցավ Մարադոնային և ասաց. «Դու չես վաճառվում. ես միայն ուզում էի մոտիվացնել քեզ»[17]։
1989/1990
1989/1990 սեզոնին Բյանկիին «Նապոլիի» մարզչի պաշտոնում փոխարինեց Ալբերտո Բիգոն։ Մարադոնան վնասվածքի պատճառով սեզոնի սկզբում չկարողացավ խաղալ, և նրա տեղը զբաղեցրեց Ջանֆրանկո Ձոլան։ Առանց Դիեգոյի նեոպոլիտանական ակումբն առաջին երեք խաղերում վաստակեց միայն 1 միավոր։ Սակայն շուտով Դիեգոն ապաքինվեց և վերադարձավ թիմ` օգնելով իր ակումբին շահել երկրորդ սկուդետտոն` վերջին 5 տարիների ընթացքում։ Մարադոնան այդ առաջնության ընթացքում խփեց 16 գնդակ` դառնալով երրորդ դիպուկահարը` Մարկո վան Բաստենից և Ռոբերտո Բաջոյից հետո։ Հետագայում Ձոլան հիշում էր, որ եթե ինքը ժամանակին չշփվեր Մարադոնայի հետ, ապա, անկասկած, նման ֆուտբոլիստ չէր դառնա։ Պատանի Ջանֆրանկոյի համար Դիեգոն կատարում էր մեծ եղբոր դեր, ումից նա շատ բան սովորեց[56]։
Նույն սեզոնի ընթացքում ակումբը շահեց Իտալիայի սուպերգավաթը, որի եզրափակչում Մարադոնայի թիմը 5։1 հաշվով հաղթեց «Յուվենտուսին»[57]։
1990 թվականի աշխարհի առաջնություն
1986 թվականի աշխարհի հաղթական առաջնությունից հետո Արգենտինայի հավաքականը դադարեց բարձր արդյունքներ ցույց տալ։ 1987 թվականի Ամերիկայի գավաթի խաղերում թիմը գրավեց միայն 4-րդ տեղը` չնայած Մարադոնայի խաղին, ով, ուղեկցող մկանների տենդինիտով հանդես գալով[17], խփեց ազգային թիմի 5 գնդակներից 3-ը` ներառյալ առաջնության առաջին` հունիսի 27-ին Պերուի հետ խաղի 47-րդ րոպեին խփած գնդակը[58]։ Լավագույն ռմբարկուների շարքում Մարադոնան միայն 1 գնդակով զիջում էր Գավաթի գլխավոր դիպուկահար Առնոլդո Իգուարանին։ 1989 թվականին Արգենտինան գրավեց 3-րդ տեղը, իսկ ինքը` Մարադոնան, չափազանց հոգնած (սեզոնի ընթացքում նա մասնակցել էր ավելի քան 50 խաղի) և հետին կոնքի հետ խնդիրներով, չխփեց և ոչ մի գնդակ[59]։ Մունդիալից մի քանի ամիս առաջ Մարադոնան նույնիսկ հայտարարեց, որ կհրաժարվի աշխարհի առաջնության մասնակցությունից, եթե չհասցնի լավ պատրաստվել[11]։
Եզրափակիչ մրցաշար
Մրցաշարից մի քանի օր առաջ Մարադոնայի աջ ոտքի եղունգը շերտազատվեց, ինչի պատճառով նա չէր կարողանում վազել և մարզվել։ Հունիսի 3-ին Հռոմի Դալ Մոնտե ինստիտուտում Մարադոնայի եղունգի վրա կարբոնային նրբաթելից պաշտպանիչ կեղև դրեցին։ Արդեն հաջորդ օրը Մարադոնան կարողացավ լիարժեք մարզվել։[17]
1990 թվականի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ մրցաշարը Մարադոնայի համար սկսվեց հունիսի 8-ին` Սան-Սիրո մարզադաշտում, Կամերունի հետ խաղով, և առաջին խաղում Արգենտինան պարտվեց 0։1 հաշվով։ Մարադոնայի կարծիքով, պարտության պատճառն այն փաստն էր, որ Կլաուդիո Կանիջան հանդես չեկավ ազգային հավաքականի մեկնարկային կազմում, իսկ հավաքականի մյուս ընտրյալները «չխփողներ» էին։ Որպես պարտության մեկ այլ պատճառ Դիեգոն նշեց կամերունցիների կոպիտ խաղը, հատկապես` Բենջամին Մասինգի, ով խաղում էր կոնկրետ Մարադոնայի դեմ[17]։ Երկրորդ խաղը, ԽՍՀՄ-ի հավաքականի հետ, տեղի ունեցավ Նեապոլում` Դիեգոյի ակումբի հայրենի քաղաքում։ Արգենտինան հաղթեց 2:0 հաշվով, ընդ որում, Օլեգ Պրոտասովի հարվածից հետո Մարադոնան ձեռքով գնդակը դուրս հանեց դարպասագծից, բայց խաղի մրցավարը դա չնկատեց[60]: Երրորդ խաղում, որ նույնպես անցավ Նեապոլում, Արգենտինան ոչ ոքի` 1։1 խաղաց Ռումինիայի հետ (Դիեգոն գոլային փոխանցում կատարեց[17]) և խմբից դուրս եկավ երրորդ տեղով` շնորհիվ այն բանի, որ մյուս խմբերի երրորդ տեղեր գրաված թիմերից ավելի շատ միավոր էր հավաքել։ Ռումինիայի հետ խաղի ժամանակ Մարադոնան ցավոտ հարված ստացավ ձախ ոտքի կոճին, ինչի պատճառով մնացած խաղերը խաղաց ցավազրկող ներարկումներ ստանալով։
1/8 եզրափակչում Արգենտինան խաղում էր Բրազիլիայի հետ, որի կազմում խաղում էին «Նապոլիում» Դիեգոյի խաղընկերները` Կարեկան և Ալեմաոն։ Խաղի զգալի մասը բրազիլացիները խաղացին բացարձակ առավելությամբ, և միայն երջանիկ պատահականությամբ ու արգենտինացիների երկրորդ դարպասապահ Գոյկոեչեայի շնորհիվ նրանց դարպասը մնաց անձեռնմխելի (բազմիցս բրազիլացիների հարվածներից հետո գնդակը դիպչում էր դարպասաձողին)[17], իսկ 81-րդ րոպեին Մարադոնան կատարեց իր ֆիրմային անցումը. գտնվելով երեք հակառակորդի շրջափակման մեջ և շրջանցելով Բրազիլիայի հավաքականի մի քանի խաղացողի՝ Դիեգոն կարողացավ, ընկնելով և ոտքը պտտելով, հակառակորդի ոտքերի արանքով հստակ[61] փոխանցում կատարել Կլաուդիո Կանիջին, ով էլ, իր հերթին, խփեց հաղթական գնդակը[62][63]։ 1/4 եզրափակիչ փուլում Արգենտինան հետխաղային 11 մետրանոցներով հաղթեց Հարավսլավիային, ընդ որում, Մարադոնան իր 11 մետրանոցը չկարողացավ իրացնել[64]։
Կիսաեզրափակչում արգենտինացիները հանդիպեցին մրցաշրջանի տերերի` իտալացիների հետ, որոնք մինչ այդ հաղթել էին մրցաշրջանի բոլոր խաղերում։ Խաղը կայացավ Նեապոլում։ Խաղի նախօրյակին Դիեգոն հարցազրույց տվեց, որտեղ ասաց. «Ինձ դուր չի գալիս, թե ինչպես են այժմ բոլորը կոչ անում նեապոլիտանցիներին իտալացի լինել և սատարել հավաքականին։ Նեապոլը միշտ էլ կտրված է եղել բուն Իտալիայից։ Այդ քաղաքը միշտ տառապել է անարդար ռասիզմից»։ Հարցազրույցից հետո «Նապոլիի» երկրպագուների գլխավորը` Ջենարո Մոնտուորին, ասաց. «Մենք կսատարենք Իտալիային` միաժամանակ հարգելով և ողջունելով Արգենտինային»։ Իսկ խաղի ժամանակ պաստառներ էին կախված` «Դիեգոն մեր սրտերում է, Իտալիան` մեր երգերում», «Մարադոնա, Նեապոլը սիրում է քեզ, բայց Իտալիան մեր հայրենիքն է» մակագրություններով[17]։ Խաղն ավարտվեց ոչ ոքի` 1։1 հաշվով, իսկ հետխաղային 11 մետրանոցներով հաղթեցին արգենտինացիները։ Հաղթական 11 մետրանոցը խփեց Մարադոնան[65]։ Խաղից հետո, թիմի բազավորման տեղում, ինչ-որ անծանոթ պոկել էր Արգենտինայի դրոշը, ինչն ուղղակի կատաղության հասցրեց Դիեգոյին[17]։
Եզրափակչում Արգենտինան 0։1 հաշվով պարտվեց ԳՖՀ-ի թիմին` գերմանացիների կողմից խփած անվիճելի 11 մետրանոցից հետո[66]։ Այդ խաղում Մարադոնան հիշվեց նրանով, որ ստացավ մրցաշրջանի վերջին դեղին քարտը[67]։ Եզրափակչում Մարադոնայի անհաջող խաղի պատճառ էր նշվում Լոտարա Մատեուսի խաղը, ով գործում էր անձամբ Մարադոնայի դեմ[68]։ Խաղի ավարտից հետո Մարադոնան արտասվեց դաշտում[69]։
Խաղից հետո մրցանակաբաշխությունն ավարտվեց սկանդալով. Մարադոնան հրաժարվեց սեղմել ՖԻՖԱ-ի նախագահ բրազիլացի Ժոաո Ավելանժի ձեռքը` համարելով, որ վերջինս դիտավորյալ էր այնպես դասավորել, որ արգենտինացիները չհաղթեն[66]։ Մունդիալի խաղի համար Դիեգոն «Բրոնզե գնդակ» ստացավ` որպես առաջնության երրորդ խաղացող։
Աշխարհի առաջնության ավարտից մի քանի ամիս անց, հոկտեմբերի 11-ին Մարադոնան հայտարարեց.
|
|
Ես այլևս չեմ խաղա հավաքականի կազմում։ Ես երկար եմ մտածել այդ մասին և կատարել եմ իմ ընտրությունը։ Որոշումս ինձ համար ցավալի է, բայց ես թողնում եմ իմ սիրելի թիմի ավագի պաշտոնը, ստիպված եմ դա անել։ Ինձ խաբել են, ինձ դուրս են թողել թիմից։ Ժոաո Ավելանժին Արգենտինա այցի ժամանակ դիմավորեցին արքայավայել, ասես ոչինչ էլ չեր եղել։ […] Այդ ամենին ի համալրում, Խուլիո Գրոնդոնան նամակ գրեց «Ռոմայի» նախագահ Վիոլային` շնորհակալություն հայտնելով մեր հանդեպ վերաբերմունքի և չգիտես էլ ինչի համար։ Նշանակում է` ես, Ռուջերին, Խիուստին, Բրաունը, մենք բոլորս հիմարնե՞ր ենք։ Նրանք նույնիսկ ուշադրություն չդարձրին` որքան վատ մեզ վերաբերվեցին Իտալիայում։ Գրոնդոնան ՖԻՖԱ-ի նախագահն է, բայց մատը մատին չխփեց, երբ մեզնից եզրափակչում խլեցին հաղթանակը։ Չնայած որոշումս ծանր է ինձ համար, չնայած նարան, որ հավաքականի ավագ լինելն ինձ շատ է դուր գալիս, ես հեռանում եմ[17]: |
|
1990/1991
1990 թվականի աշխարհի առաջնությունից հետո Մարադոնան աշխատանքից ազատեց իր գործակալին` Գիլիերմո Կոպոլուին, և նշանակեց նորին` Մարկոս Ֆրանկիին։ Ֆուտբոլային սեզոնն սկսվեց դրական տրամադրությամբ. «Նապոլին» շահեց Իտալիայի սուպերգավաթը։ Դրանից հետո Մարադոնան անցկացրեց ևս 24 խաղ, որոնց ընթացքում խփեց 10 գնդակ։ Չեմպիոնների լիգայում նեոպոլիտանական ակումբն անհաջող ելույթ ունեցավ` պարտվելով մոսկովյան «Սպարտակին», ընդ որում, վճռական խաղին Դիեգոն ժամանեց ոչ թե իր թիմի հետ, այլ` հաջորդ օրը` մասնավոր ինքնաթիռով[70]։ 1991 թվականի մարտի 17-ին, Իտալիայի առաջնության 25-րդ մրցաշրջանում «Բարիի» հետ հաղթական (1։0) խաղից հետո, Մարադոնան ընտրվեց այն ֆուտբոլիստների շարքում, ովքեր պետք է դոպինգի թեստ անցնեին։ Ստուգման արդյունքում Դիեգոյի օրգանիզմում կոկաին հայտնաբերվեց։ Իտալիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան 15 ամիս ժամկետով Մարադոնային որոկազրկելու որոշում կայացրեց։ Դատապաշտպանները փորձեցին վիճարկել որակազրկման որոշումը, սակայն բողոքարկման կոմիտեն որոշումն ուժի մեջ թողեց։ Մարտի 24-ին, որակազրկումից մի քանի օր առաջ, Մարադոնան «Նապոլիի» կազմում իր վերջին խաղն անցկացրեց. ակումբը պարտվեց «Սամպդորիին» 1։4 հաշվով. նեապոլիտանցիների միակ գնդակը խփեց Մարադոնան` 11 մետրանոցից[17]։
Մարադոնայի կարծիքով, անալիզները կեղծվել էին Իտալիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ Անտոնիո Մատարեզեի միջամտությամբ, որն այդ կերպ ցանկացել էր վրեժ լուծել իրենից` 1990 թվականի աշխարհի առաջնությունում Արգենտինայի հավաքականի կողմից Իտալիայի հավաքականի պարտության համար։ Ինքը` Մարադոնան պնդում էր, որ, չնայած թմրանյութեր օգտագործել է, բայց միշտ ինքնուրույն դոպինգ-թեստեր է անցկացրել, որպեսզի խաղերի նախօրեին իր օրգանիզմում ընդունված պրեպարատներից հետք անգամ չմնա[17]։
Ապրիլի 1-ին Մարադոնան Արգենտինա վերադառնալու որոշում կայացրեց` հայտարարելով, որ ցանկանում է իր ողջ ժամանակը տրամադրել ընտանիքին և որ հոգնել է ֆուտբոլից[62]։ Ապրիլի 26-ին Դիեգոն, Կաբալյիտո շրջանի Ֆրանկլին փողոցում գտնվող իր տանը, երկու ընկերների հետ միասին ձերբակալվեց թմրանյութեր պահելու մեղադրանքով[17][71]. նրա մոտ հայտնաբերվել էր 36 գրամ կոկաին[62]։ Հաջորդ օրը 20 000 գրավի դիմաց Մարադոնային ազատ արձակեցին։ Դատավարությունից առաջ դատավոր Ամելիա Բերաս դե Վիդալը Դիեգոյին հրահանգեց վերականգնողական կուրս անցնել[71]։ Դիեգոյի կարծիքով, կալանավորման ողջ ընթացակարգը կազմակերպվել էր Արգենտինայի իշխանությունների կողմից[17]։ 1991 թվականի սեպտեմբերին իր տան նկուղում հայտնաբերված կոկաինի համար Մարադոնան հեռակա կարգով 14 ամսվա պայմանական ազատազրկման դատապարտվեց Իտալիայում[72]։
Վերականգնողական գործընթացի ընթացքում, որը պետք է օգներ Դիեգոյին` ազատվել երկարատև կախվածությունից (առաջին անգամ նա թմրանյութ օգտագործել էր դեռ «Բարսելոնայում» խաղալու տարիներին[22][40]), Մարադոնան որոշում կայացրեց մասնակցել տարբեր բարեգործական խաղերի։ 1991 թվականի օգոստոսի 3-ին Դիեգոն մասնակցեց Ֆերնանդեսի հիվանդանոցի համար կազմակերպված խաղին[17]։ Նա պետք է խաղար նաև հունվարի 11-ին իր իսկ կողքին մահացած ֆուտբոլիստ Խուան Խիլբերտո Ֆունեսի հիշատակին կայանալիք խաղում[17], սակայն ապրիլի 15-ին ՖԻՖԱ-ն ֆաքս ուղարկեց ԱՖԱ-ի նախագահ Խուլիո Գրանդանին, որում հավանություն չէր տալիս խաղին Մարադոնայի մասնակցությանը` նշելով, որ նրա մասնակցության դեպքում մյուս խաղացողների նկատմամբ, գործող կանոնների համաձայն, կարող են որոշ սանկցիաներ կիրառվել[17]։ Սակայն խաղին մասնակցող ֆուտբոլիստները դաշտում Դիեգոյի ներկայության մասին միաձայն դրական որոշում կայացրին, որի պատճառով խաղը դատելու հրավիրվեցին ԱՖԱ-ի անդամ չհանդիսացող մրցավարներ, իսկ կազմակերպությունն ինքը, այսպիսով, ինքնահեռացվեց խաղի կազմակերպումից։ ՖԻՖԱ-ի պահելաձևի վերաբերյալ Մարադոնան ասաց. «Բլատերիի, Ավելանժի և մյուս չինովնիկների մահից հետո ոչ ոք Արգենտինայում չի սգա նրանց մահը»[17]։ 1992 թվականի փետրվարի 27-ին Մարադոնան մասնակցեց խաղին, որից գոյացած միջոցներն ամբողջությամբ տրամադրվեցին հաշմանդամ երեխաներին։ Պասադաս քաղաքում կայացած խաղից ստացված միջոցները տրամադրվեցին տեղի հիվանդանոցին։ Մարադոնան նաև մինի ֆուտբոլ խաղաց «Գիշերային ռիթմեր» հեռուստածրագրում[17]։
«Սևիլյա»
1992 թվականի հուլիսի 1-ին ավարտվեց Մարադոնայի 15-ամսյա որակազրկման ժամկետը։ «Նապոլին» ցանկանում էր կրկին տեսնել նրան իր կազմում, սակայն Մարադոնան մտադիր էր լքել Իտալիան և խաղալ մի ակումբում, որը մրցաշարերի ընթացքում իր առջև մեծ խնդիրներ չէր դնում[73]։ Նա ասաց. «Իմ ժամանակը «Նապոլիում» միանշանակ սպառվեց, և հազիվ թե նեոպոլիտանցիներն ուրախ լինեն իմ վերադարձի համար»։ Իսկ Կլաուդիո Ռանիերիի` թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնը ստանձնելուց և այն բանից հետո, երբ վերջինս հայտարարեց, որ քանի դեռ ինքն է մարզում «Նապոլին», Մարադոնան նույնիսկ որպես զբոսաշրջիկ ոտք չի դնի Նեապոլ, Դիեգոն վերջնականապես որոշեց լքել թիմը[17]։ Բանակցություններ սկսվեցին Մարադոնայի` «Սևիլյա» կամ Մարսելի «Օլիմպիկ» տեղափոխվելու շուրջ[17][19]։ Արդյունքում որոշում կայացվեց իսպանական ակումբի օգտին, որն առաջինը 7,5 միլիոն դոլար առաջարկեց հարձակվողի համար[22]։ Սեպտեմբերի 22-ին Մարադոնան դարձավ «Սևիլյայի» խաղացող[17]։ Նա «Սևիլյա» տեղափոխվեց հիմնականում ակումբի գլխավոր մարզիչ Կառլոս Բիլարդոյի շնորհիվ, ով շատ էր ցանկանում Դիեգոյին տեսնել իր թիմում։ «Սևիլյայի» նախագահն ասաց. «Ես հասկանում էի, որ Մարադոնան այլևս այն չէ և լավ մարզավիճակում չի գտնվում, բայց հրավիրեցի նրան` հանուն երկրպագուների։ Եվ թող որ դա մեծ ծախսերի հետ էր կապված, բայց ես ինձ աշխարհի ամենաերջանիկ մարդն էի համարում։ Կատարվել էր իմ երազանքը. իմ թիմում խաղում էր Մարադոնան»[74]։
Թիմի կազմում ֆուտբոլիստը մեկնարկեց սեպտեմբերի 28-ին` «Բավարիայի» հետ ընկերական խաղում, որում Դիեգոն գոլային փոխանցում կատարեց, իսկ նրա ակումբը հաղթեց 3։1 հաշվով[17]։ 1992 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Մարադոնան Իսպանիայի առաջնության 5-րդ մրցաշրջանում խաղաց առաջին պաշտոնական խաղը «սպիտակակարմիրների» թիմում` «Ատլետիկոյի» հետ, որի դեմ արգենտինացին, դրանից 8 տարի առաջ, խաղալով «Բարսելոնայի» կազմում, խաղացել էր Իսպանիայի առաջնության իր վերջին խաղը։ Խաղի ժամանակ Դիեգոն գոլային փոխանցում կատարեց, իսկ նրա թիմը հաղթեց 2։1 հաշվով[17]։ «Սևիլյայի» կազմում խաղալու ընթացքում Դիեգոն տառապում էր ծնկի հին վնասվածքից, ուստի ստիպված էր մի քանի խաղ անցկացնել ցավազրկող ներարկումների ազդեցության տակ[17]։
«Ռեալ Բուրգոս» ակումբի հետ 1993 թվականի հունիսի 13-ի խաղի նախօրյակին Դիեգոյին մոտեցան ակումբի ղեկավարները և ասացին, որ ուզում են ազատել Բիլարդոյին և նրա փոխարեն նշանակել Մարադոնային` որպես խաղացող մարզչի, սակայն Դիեգոն հրաժարվեց` ասելով. «Ո՜չ, գժվե՞լ եք, ի՞նչ է։ Ինձ Բիլարդոն է թիմ բերել, ես այստեղ եմ նրա շնորհիվ։ Ես ինչ ասես` կարող եմ լինել, բայց ո՛չ դավաճան, պարոնա՛յք»[17]։ Նա Բիլարդոյին պատմեց այդ զրույցի մասին։ «Բուրգոսի» հետ խաղի ընդմիջմանը Դիեգոն, խաղալով վնասվածքով, խնդրեց փոխարինել իրեն, սակայն Բիլարդոն ստիպեց շարունակել խաղը. թիմի բժիշկը 3 հակաբորբոքային սրսկում կատարեց[17]։ 53-րդ րոպեին Բիլարդոն փոխարինեց Մարադոնային, որն արգենտինացու զայրույթն առաջացրեց. նա հասարակայնորեն անպատվեց մարզչին, իսկ հետո ավերեց թիմի հանդերձարանը։ Հաջորդ օրը Բիլարդոն եկավ Մարադոնայի մոտ, ով երկու օր շարունակ լալիս էր, և ասաց, որ վերջինս չպետք է այդպես վարվեր, ինչից հետո վիճաբանություն սկսվեց, որն ավարտվեց նրանով, որ Բիլարդոն հրեց Մարադոնային, որն էլ մեկ հարվածով ցած գլորեց մարզչին։ Մի քանի օր անց Դիեգոն եկավ Բիլարդոյի մոտ, և մարզիչը ներողություն խնդրեց։ Չնայած դրան, «Սևիլյայի» ղեկավարությունը Մարադոնային թիմից հեռացնելու որոշում կայացրեց։ Դիեգոյի կարծիքով, Բիլարդոն դրանում մասնակցություն էր ունեցել[17]։ «Բուրգուսի» հետ խաղը Մարադոնայի համար վերջինն էր «Սևիլյայի» սպիտակակարմիր շապիկով։ Անդալուսցիների թիմում Մարադոնան, ընդհանուր առմամբ, խաղաց 29 խաղ և խփեց 7 գնդակ։ Մարադոնայի թիմն առաջնությունն ավարտեց 7-րդ հորիզոնականով։
Կարիերայի վերջին տարիներ
Նյուելս Օլդ Բոյզ
1993 թվականին Մարադոնան վերադարձավ արգենտինական ֆուտբոլ` սեպտեմբերի 9-ին պայմանագիր ստորագրելով «Նյուելս Օլդ Բոյզ» ակումբի հետ[23]։ Սկզբում նա ցանկանում էր վերադառնալ «Արխենտինոս Խունիորս», սակայն ակումբի երկրպագուների կողմից 50 հազար դոլար վճարելու պահանջից ու սպառնալիքից հետո որոշեց տեղափոխվել ավելի հանգիստ Ռոսարիո[22]։ 1993 թվականի սեպտեմբերի 13-ին տեղի ունեցավ Մարադոնայի առաջին մարզումը «կարմրասևերի» կազմում. այդ իրադարձությանը հավաքվել էր ավելի քան 40 հազար մարդ։ Հոկտեմբերի 10-ին ակումբի կազմում Դիեգոն մեկնարկեց «Ինդեպենդիենտե» թիմի հետ խաղով, որում Դիեգոյի թիմը պարտվեց 1։3 հաշվով, իսկ Դիեգոն խփեց իր թիմի միակ գնդակը` դարպասը գրավելով թաթի հարվածով[17]։ 1993 թվականի դեկտեմբերի 2-ին «Ուրականի» հետ հանդիպման ժամանակ Մարադոնան ձախ ոտքի մկանների թեթև վնասվածք ստացավ, որի պատճառով երկու շաբաթով ազատվեց մարզումներից։ Դիեգոյի բացակայության ընթացքում «Նյուելսի» մարզիչ Խորխե Ռաուլ Սոլարին, ով էլ հրավիրել էր Մարադոնային, ազատվեց աշխատանքից։ Նրա փոխարեն նշանակվեց Խորխե Կաստելյին, ում հարաբերությունները Դիեգոյի հետ լավ չդասավորվեցին։ Դրա պատճառը Սոլարիի հետ ֆուտբոլիստի պայմանավորվածություններն էին, որոնց Կաստելյին համաձայն չէր։ Մարադոնայի վերջին խաղն ակումբի կազմում 1994 թվականի հունվարի 26-ի խաղն էր «Վասկո դա Գամայի» հետ։ Փետրվարի 1-ին ակումբի հետ ֆուտբոլիստի պայմանագիրը խզվեց[17]։ «Բորոտների» կազմում, ընդհանուր առմամբ, Դիեգոն անցկացրեց 5 պաշտոնական խաղ։
1994 թվականի փետրվարի 2-ին Մարադոնան գազային հրացանով հարձակվեց լրագրողների և ֆոտոլրագրողների վրա, ովքեր իր՝ Մորենոյի տան մոտ ռեպորտաժ էին պատրաստում։ Այդ արարքի համար նա դատապարտվեց 2 տարվա պայմանական ազատազրկման[75], և ստիպված էր տուժած լրագրողներին փոխհատուցել բարոյական և ֆիզիկական վնասի համար[76]։
1994 թվականի աշխարհի առաջնություն
Ընտրական հանդիպումներ
Ֆուտբոլ վերադառնալուց հետո Մարադոնան Արգենտինայի հավաքականում անցկացրեց ընդամենը 2 խաղ։ Գլխավոր մարզիչ Ալֆիո Բասիլեն չէր վստահում Դիեգոյին, ով 1994 թվականի աշխարհի առաջնության նախընտրական փուլում ոչ մի խաղ չէր անցկացրել, խաղացել էր միայն ընկերական խաղերում։ Առանց նրա Արգենտինայի հավաքականն անհաջող էր հանդես գալիս։ Կոլումբիայի հետ խաղում 0։5 հաշվով պարտվելուց հետո Բասիլեն, 1993 թվականի սեպտեմբերի 23-ին պաշտոնապես Մարադոնային խնդրեց վերադառնալ ազգային հավաքական, որը պատրաստվում էր Ավստրալիայի հետ ընտրական խաղերին։ Մարադոնայի օգնությամբ, ով առաջին խաղում գոլային փոխանցում կատարեց[17], Արգենտինան ընդհանուր հաշվով հաղթեց 2։1 և դուրս եկավ եզրափակիչ փուլ։ Այդ երկու խաղերից 18 տարի անց Դիեգոն հայտարարեց, որ Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցիացիայի նախագահ Խուլիո Գրոնդոնայի հրամանով երկրորդ խաղի նախօրյակին հավաքականի անդամներին դոպինգ պարունակող հատուկ սուրճ էին տվել, որից հետո վերջիններս «ավելի շատ էին վազում», ավելին` Գրոնդոնան կարողացել էր այնպես անել, որ խաղից հետո դոպինգ-թեստ չէր անցկացվել[77]։
Նախապատրաստական խաղերի ընթացքում Մարադոնան կրկին տհաճ պատմության մեջ հայտնվեց. Ճապոնիան, ուր հավաքականը մեկնում էր ընկերական խաղի, մերժեց Դիեգոյի մուտքի վիզան` թմրանյութերի հետ կապված խնդրի պատճառով[78]։ Ապրիլի 20-ին, Մարոկոյի հետ ընկերական խաղում Մարադոնան հավաքականի կողմից մեկ գնդակ խփեց` առաջինը 1990 թվականի մայիսի 21-ից հետո[17]։
Եզրափակիչ մրցաշար
Եզրափակիչ մրցաշարում Արգենտինայի հավաքականի վերջին խաղը կայացավ հունիսի 21-ին` Հունաստանի հետ։ Այդ խաղում արգենտինացիները հաղթեցին 4։0 հաշվով, իսկ Մարադոնան, «պատ» խաղարկելով Ֆերնանդո Ռեդոնդոյի հետ[79], խփեց աշխարհի առաջնությունում իր վերջին գնդակը։ Խաղից հետո նա ասաց. «Այդ գնդակը նվիրում եմ այն թերահավատներին, ովքեր պնդում էին, որ ես էլ ոչնչի պիտանի չեմ։ Կցանկանայի լսել, թե ի՞նչ են նրանք խոսում այսօր»[80]։ Երկրորդ խաղն Արգենտինան կրկին հաղթեց, այս անգամ` Նիգերիային` 2:1 հաշվով, ընդ որում, որոշիչ գնդակն իրացվեց Մարադոնայի փոխանցումից հետո։ Խաղից հետո Դիեգոն դոպինգի թեստ անցավ։ Խմբում վերջին` Բուլղարիայի հետ խաղից առաջ Մարադոնային հայտնեցին, որ թեստը դրական արդյունք է տվել 5 նյութերի համար` էֆեդրինի, պսևդոէֆեդրինի, նորպսևդոէֆեդրինի և մեթիլէֆեդրինի[81]։ Մարադոնան դարձյալ որակազրկվեց 15 ամսով։
Առանց Դիեգոյի Արգենտինան պարտվեց մնացած երկու խաղերում։ Բուլղարիայի հետ խաղից հետո Ռեդոնդոն ասաց Մարադոնային. «Ես փնտրում էի քեզ, փնտրում էի դաշտում և չէի կարողանում գտնել․․․ Ես փնտրում էի քեզ ամբողջ խաղի ընթացքում»[17]։ Դոպինգի առիթով Դիեգոն ասաց, որ այդ նյութերը եղել են գրիպի դեմ ընդունված հաբերի և քթի կաթիլների մեջ[82], որոնք իր համար ԱՄՆ-ում գնել է իր անձնական բժիշկը` Դանիել Սերինին, և որ ինքն ինքնուրույն ոչ մի արգելված պրեպարատ չի ընդունել[17]։ Որակազրկումից հետո Դիեգոն արտասանեց իր հանրահայտ արտահայտությունը. «Ոտքերս կտրեցին»[83]։ Բոստոնում Նիգերիայի հետ խաղը Մարադոնայի համար վերջինն էր Արգենտինայի հավաքականի կազմում։ Ազգային թիմի շապիկով Մարադոնան, ընդհանուր առմամբ, անցկացրեց 91 խաղ և խփեց 34 գնդակ։
Խաղեր (1994—1997)
Մարզչի կարիերա
Մարադոնան որակազրկվեց 15 ամսով, մինչև 1995 թվականի սեպտեմբերի 15-ը։ Որակազրկումը տարածվում էր միայն ֆուտբոլային ելույթների վրա, ուստի Դիեգոն սկսեց փնտրել մի ակումբ, որտեղ կկարողանար դրսևորել իր վարչական ունակությունները։ 1994 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Մարադոնան, Կառլոս Ֆրենի հետ միասին, նշանակվեց «Մանդիյու» ակումբի գլխավոր մարզիչ։ Դիեգոյի ղեկավարությամբ մեկնարկային խաղում «Մենդիյուն» 1։2 հաշվով պարտվեց «Ռոսարիո Սենտրալ» ակումբին, ընդ որում ինքը` Դիեգոն, ակումբը ղեկավարում էր պատվավոր հյուրերի օթյակից, քանի որ այդ պահի դրությամբ չուներ մարզչի լիցենզիա[17]։ Աշխատանքն սկսելուց երկու ամիս անց ակումբի տերերից մեկը` Օսվալդո Կրուսը, եկավ հանդերձարան և վիրավորեց խաղացողներին։ Մարադոնան վռնդեց նրար` ասելով, որ միայն մարզիչները կարող են գտնվել հանդերձարանում։ Կրուսը հարցրեց նրան. «Իսկ ո՞վ ես դու», որից հետո Դիեգոն ծեծեց Կրուսին և դեկտեմբերի 6-ին աշխատանքից ազատվելու դիմում ներկայացրեց[17]։ Մարադոնայի հետ աշխատելու ընթացքում ակումբն անցկացրեց 12 հանդիպում, որոնցից հաղթեց մեկում, ոչ ոքի խաղաց 6-ը և պարտվեց 5-ում։ Այդ ընթացքում ակումբի լավագույն արդյունքը ոչ ոքին էր «Ռիվեր Պլեյտի» հետ։ «Մենդիյուից» ազատվելուց անմիջապես հետո Մարադոնան փոխարինեց իր ներկայացուցիչ Մարկոս Ֆրանկին Գիլյերմո Կոպոլուով, ում հետ արդեն աշխատել էր դրանից մի քանի տարի առաջ։ 1995 թվականի հունվարի 6-ին Մարադոնան և Ֆրենը վարձվեցին Ավելյանեդայի «Ռասինգ» ակումբի կողմից։ Այդ ակումբում Մարադոնան աշխատեց 4 ամիս, նրա օրոք «Ռասինգն» անցկացրեց 11 խաղ, որոնցից հաղթեց 2-ում, 6-ն ավարտեց ոչ ոքի հաշվով և պարտվեց 3-ում[17]։
Բոկա Խունիորս
Անհաջող մարզչական մեկնարկից հետո Մարադոնան ցանկություն հայտնեց աշխատելու որպես խաղացող մարզիչ «Բոկա Խունիորսում»։ Բայց կար երկու խանգարող հանգամանք. առաջինը` ակումբի գլխավոր մարզիչն էր Սիլվիո Մարսոլինին, ում ակումբի ղեկավարությունը չէր ուզում ազատել, երկրորդը` «Բոկան» չէր կարող Մարադոնային վճարել այն աշխատավարձը, որին վերջինս սովորել էր իր ելույթների ընթացքում։ Երկու խնդիրներն էլ լուծեց ինքը` Դիեգոն. նա հրաժարվեց թիմի մարզիչը դառնալու փորձերից և համաձայնեց, որպեսզի իր աշխատավարձը վճարեն «Բոկայի» մի քանի գործարար-երկրպագու` Էդուարդո Էռնեկյանի գլխավորությամբ[22]։ Մարադոնան «Բոկան» գերադասեց բրազիլական «Սանտոսից», ուր նրան կանչում էր Պելեն` առաջարկելով խաղացող մարզչի պաշտոնը[17]: Ակումբը նաև ընդառաջ գնաց Դիեգոյի առաջարկին` գնելով Կլաուդիո Կանիջուին[17]։ Պայմանագիր կնքելուց հետո Մարադոնան սկսեց ջանասիրաբար մարզվել, որպեսզի վերականգնի մարզավիճակը։ Միաժամանակ նա նկարահանվեց փոքրիկ դերում` «El día que Maradona conoció a Gardel» ֆիլմում[84]։ Իսկ 1995 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Մարադոնան Փարիզում կազմակերպեց «Պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստների միջազգային ասոցիացիան»[85], որի կազմում ընդգրկվեցին Էրիկ Կանտոնան, Ջորջ Վեան, Ջանլուկա Վիալին, Ջանֆրանկո Ձոլան, Լորան Բլանը, Թոմաս Բրոլին, Չիրո Ֆեռարան և Միշել Պրյուդոմը[17]։
Մարադոնայի պաշտոնական վերադարձը ֆուտբոլ տեղի ունեցավ սեպտեմբերի 30-ին Սեուլում, որտեղ «Բոկա Խունիորսը» հանդիպեց Հարավային Կորեայի հետ և հաղթեց 2։1 հաշվով[17]։ Նույն շաբաթ Մարադոնան կոնֆերանս անցկացրեց Օքսֆորդի համալսարանում` ուսանողներին պատմելով իր կյանքի և պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստների նորաստեղծ ասոցիացիայի մասին[86]: 1995 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Մարադոնան խփեց որակազրկումից հետո իր առաջին գնդակը` իր թիմին հաղթանակ բերելով 1։0 հաշվով` իր նախկին թիմի` «Արխենտինոս Խունիորսի» հետ խաղում[17]։ Առաջին Ապերտուրան Մարադոնայի վերադարձից հետո «Բոկան» անհաջող անցկացրեց. ակումբը գրավեց միայն 4-րդ տեղը, իսկ ինքը` Դիեգոն, 11 խաղում խփեց ընդամենը 3 գնդակ։ Ընդ որում, խաղերի մի մասը նա բաց թողեց վնասվածքի պատճառով, իսկ Դիեգոյի բացակայության ընթացքում ակումբը հավաքեց միայն 1 միավոր` 12 հնարավորից։ Միայն Մարադոնայի շարք վերադառնալուց հետո «Բոկիտան» սկսեց հաղթել[87]։ Անհաջող ելույթների պատճառով փոխվեցին նաև ակումբի և՛ նախագահը, և՛ մարզիչը։ Չնայած դրան` Մարադոնան ցանկություն հայտնեց Արգենտինայի հավաքական վերադառնալու, որից նա ավելի վաղ հրաժարվել էր, քանի որ «այդ մասին խնդրում է ժողովուրդը»[88]։ Նրան այդ հարցում սատարեց նաև Արգենտինայի նախագահ Կառլոս Մենեմը[89]։ 1996 թվականին թիմի ղեկավարությունը որոշում կայացրեց գլխավոր մարզիչ նշանակել Կառլոս Բիլարդոյին` հավաքականում Մարադոնայի նախկին մարզչին։ Սկզբում Մարադոնան սպառնաց հեռանալ ակումբից, եթե այն գլխավորի Բիլարդոն, բայց հետո պաշտպանեց Բիլարդոյի թեկնածությունը[17]: Այդ նույն սեզոնին ակումբ եկավ նաև նոր նախագահ` Մաուրիսիո Մակրին, ում հետ Դիեգոն մի քանի ընդհարում ունեցավ` ներառյան ռադիոյով հասարակայնորեն վիճաբանելը[17]։ Ապերտուրայում «Բոկա Խունիորսը» գրավեց 5-րդ տեղը, իսկ ընդհանուր աղյուսակում` 4-րդ հորիզոնականը[90]։ Ինքը` Մարադոնան այդ սեզոնի ընթացքում բարձրակարգ խաղ չցուցադրեց. նա, խաղալով 13 խաղ, խփեց ընդամենը 2 գնդակ, իսկ «Ռասինգի» հետ խաղում չկարողացավ իրացնել 11 մետրանոց տուգանայինը` որը դարձավ նրա կողմից անընդմեջ չիրացված 5-րդ 11 մետրանոցը։ Նա ասաց. «Ես ոչնչացած եմ, ուզում եմ մեռնել»[91]։ Դրանից հետո Դիեգոն խաղաց ևս մեկ խաղ` «Էստուդիանտեսի» հետ, օգոստոսի 11-ին[17], իսկ հետո ինքը հրաժարվեց ելույթ ունենալ ակումբի կազմում[92]։ Նա 11 ամսվա ընթացքում դաշտ դուրս չեկավ[17]։ Օգոստոսին, արդեն ելույթի ավարտից հետո, Մարադոնան դատարանի կողմից արդարացվեց այն մեղադրանքից հետո, թե իբր իր մեզի տարան փոխել էր Ալբերտո Վարգասի տարայի հետ, ում մոտ դոպինգ էր հայտնաբերվել[93]։
1996 թվականի ամռանը Գիլյերմո Կոպոլան հայտարարեց, որ ֆուտբոլիստը 20 միլիոն դոլար արժողությամբ պայմանագիր է կնքել մի ճապոնական ակումբի հետ,[94] սակայն գործարքը չիրականացվեց երկրի օրենսդրության պատճառով, որն արգելում էր թմրանյութերի պահպանման, օգտագործման և տեղափոխման մեջ մեղադրված ցանկացած անհատի մուտքը[78][95]։
Նույն տարում Մարադոնան Արգենտինայի իշխանության կողմից կազմակերպված «Արևի լույսն առանց թմրանյութերի» քարոզարշավի ակտիվ անդամ դարձավ. «Ես դա արեցի երեխաների համար։ Թմրանյութերն ամենուր են, և ես չեմ ուզում, որ դրանք գրավեն նաև երեխաներին»[96]։ 1996 թվականի օգոստոսին Մարադոնան մեկնեց Շվեյցարիա, Բելլելե կլինիկա, որտեղ ցանկանում էր բուժվել կոկաինային կախվածությունից. «Ես ցանկանում եմ լիովին մաքրվել այդ չարիքից։ Ես պետք է անեմ դա հանուն իմ դուստրերի։ Շվեյցարիայի հիվանդանոցը երաշխավորել է իմ ընկերը։ Արգենտինայում բուժվելը թանկ է. բժիշկները միայն գումար են պահանջում և ոչ մի օգուտ չեն տալիս»[97]։ Այնտեղ Դիեգոն անցկացրեց 10 օր[98]։ Դրանից հետո Մարադոնան վերադարձավ հայրենիք, իսկ ճանապարհին մասնակցեց Կանադայում կայացած ցուցադրական խաղին[99]։
1996 թվականի աշնանը Մարադոնան ստեղծեց մի ֆոնդ, որը պետք է նյութապես աջակցեր «Բոկա Խունիորսին»[100]։ Հոկտեմբերին Մարադոնայի տանը հայտնաբերվեց 500 գրամ կոկաին[101]։ Դեկտեմբերին Դիեգոն ցանկություն հայտնեց փոխարինելու Կառլոս Բիլարդոյին։ Դեկտեմբերի 29-ին նա մասնակցեց բարեգործական խաղի, որի հասույթը տրամադրվեց անդամալույծ ֆուտբոլիստ Պաբլո Ֆորլանին[102]։ 1997 թվականի հունվարին Դիեգոն բանակցություններ սկսեց «Բարսելոնա» (Գուայակիլ) ակումբի հետ[103], որտեղ պատրաստվում էր ստանձնել խաղացող մարզչի պաշտոնը[104]։ Այդ նույն ամիս նա հայտարարեց, որ հնարավոր է հանդես գա ուրուգվայական «Պենյառոլի» կազմում[105][106]։ Սակայն Մոնտեվիդեոյի ակումբը հրաժարվեց արգենտինացուն հրավիրելու մտքից[107]։
1997 թվականի փետրվարին Մարադոնան հասարակական սննդի օբյեկտների ցանց հիմնեց` «Maradona Sports Cafes»[107]։ 1997 թվականի ապրիլի 7-ին, չիլիական Canal 13-ի «Viva el Lunes» հեռուստածրագրին մասնակցելու ընթացքում Դիեգոյի արյան ճնշումը խիստ բարձրացավ, որի պատճառով նրան հիվանդանոց տեղափոխեցին[108]։
1997 թվականի ապրիլի 22-ին Մարադոնան նոր պայմանագիր կնքեց «Բոկա Խունիորսի» հետ, չնայած դրանից մի քանի ամիս առաջ հրաժարվել էր պայմանագրի ժամկետը երկարացնելուց[109]։ Մարզավիճակը վերականգնելու նպատակով Դիեգոն որպես անձնական մարզիչ վարձեց հայտնի թեթևատլետ Բեն Ջոնսոնին, ում վճարում էր օրական 1000 դոլար[110]։ Հունիսի 9-ին Մարադոնան, երկարատև ընդմիջումից հետո, առաջին անգամ դաշտ դուրս եկավ` «Նյուելս Օլդ Բոյզ» ակումբի հետ ընկերական խաղում և մեկ գնդակ խփեց տուգանայինից[17][111]։ Հուլիսի 13-ին Դիեգոն առաջին անգամ երկարատև դադարից հետո դաշտ դուր եկավ պաշտոնական խաղում, որում «Բոկան» հաղթեց «Ռասինգին» 3։2 հաշվով, իսկ Դիեգոն մասնակցեց իր թիմի բոլոր երեք գոլերին։ Այդ խաղն սկսվեց 20 րոպե ուշացումով, քանի որ ֆոտոլրագրողները չէին ցանկանում հեռանալ դաշտից, որպեսզի լուսանկարեին Դիեգոյին[112]։ Հուլիսին սկսվեց Արգենտինայի պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստների գործադուլը, որը Դիեգոն ոչ միայն չպաշտպանեց, այլև «հիմարություն» անվանեց` ներողություն խնդրելով երկրի առաջնության բոլոր խաղացողների անունից[113]։ Նույն սեզոնին Մարադոնան պնդեց, որպեսզի «Բոկան» գնի Մարտինա Պալերմոյին, ով արդյունքում դարձավ թիմի պատմության մեջ լավագույն ռմբարկուն[17]։
Օգոստոսի 24-ին «Բոկիտան» հաղթեց «Արխենտինոս Խունիորսին» 4։2 հաշվով, իսկ Դիեգոն իրականացրեց 11 մետրանոցը` խփելով իր 150-րդ գնդակը Արգենտինայի առաջնություններում[114]։ Այդ խաղից հետո Մարադոնան դոպինգի համար մեզի անալիզ տվեց, որը դրական արդյունք ցույց տվեց մեթիլէկգոնինի և բենզոիլէկգոնինի` կոկաինի մետաբոլիտների մասով[115][116][117]: Նա որակազրկվեց մինչև կրկնակի անալիզը[118], որը նույնպես դրական արդյունք ցույց տվեց[119]: Հունիսին Դիեգոն դիմեց ոստիկանություն` պնդելով, որ ինքը ոչինչ չի ընդունել, և իրեն թունավորել են[120]։ Ավելի ուշ Դիեգոն երդվեց իր դուստրերի անունով, որ դոպինգ չի ընդունել[121]։ Դատավոր Կլաուդիո Բոնադիոն հաստատեց, որ Մարադոնայի հասցեին նման սպառնալիքներ եղել են, և որոշեց Դիեգոյի դեմ սանկցիաներ չկիրառել[122], ընդհուպ մինչև ԴՆԹ-ի ստուգումը, որն անալիզների դրական պատասխան էր տվել[123]։ Միևնույն ժամանակ նա Մարադոնային հրահանգեց ամեն խաղից հետո դոպինգ-թեստ հանձնել։
Որակազրկման ժամկետը լրանալուց հետո, հենց առաջին խաղում Մարադոնան իրացրեց 11 մետրանոց տուգանայինը` գրավելով «Նյուելս Օլդ Բոյզի» դարպասը[124]։ 1997 թվականի աշնանը, իր ծննդյան օրը, Մարադոնան հայտարարեց, որ վերջնականապես թողնում է ֆուտբոլը։ ԴՆԹ-ի հետազոտությունն անավարտ մնաց` գենետիկ նյութի պակասի պատճառով, որը ԱՖԱ-ն ուղարկեց Primer Centro Argentino de Inmunogenética (Արգենտինայի առաջին իմունոգենետիկական կենտրոն)[125]։ Ստուգման անհնարինության պատճառով և քանի որ Դիեգոյի մոտ դա թմրանյութի հայտնաբերման առաջին դեպքը չէր, Բոնադիոն թույլ տվեց Մարադոնայի հանդեպ համապատասխան սանկցիաներ կիրառել[126], չնայած այդ պահի դրությամբ Դիեգոն արդեն դադարեցրել էր մասնագիտական կարիերան։
Չնայած նրան, որ Մարադոնային թույլատրվել էր ելույթ ունենալ, նա, Լիբերտադորեսի սուպերգավաթի խաղի ժամանակ, «Կոլո-Կոլոյի» հետ խաղում ստացած վնասվածքի պատճառով մեկ ամիս չկարողացավ խաղալ։ Նա կրկին դաշտ դուրս եկավ 1997 թվականի հոկտեմբերի 25-ին` «Բոկայի» սկզբունքային հակառակորդ «Ռիվեր Փլեյթի» հետ խաղում, որում Մարադոնայի թիմը հաղթեց 2։1 հաշվով։ Այդ խաղում, առաջին խաղակեսից հետո Դիեգոյին, ով կրկին վնասվածք ստացավ, փոխարինեց Խուան Ռիկելմեն։ Այդ խաղը պրոֆեսիոնալ մակարդակում վերջինը դարձավ Մարադոնայի համար[17]։ Հոկտեմբերի 30-ին` իր ծննդյան օրը, Մարադոնան հայտարարեց կարիերայի ավարտի մասին[127]։
Խաղաոճ
Մարադոնան օժտված էր արտակարգ տեխնիկայով, օգտվում էր տարբեր ոչ ֆուտբոլային հնարքներից` գնդակը վերվերելու, վրայով անցկացնելու, գլորելու, և այդ ամենը նա անում էր մեծ արագությամբ, ինչի շնորհիվ շրջանցում էր շատ հակառակորդների։ Միաժամանակ Դիեգոն աչքի էր ընկնում շատ հստակ փոխանցումներով[128] և ձախ ոտքի արտակարգ հարվածով` թե՛ ընթացքից, թե՛ տուգանայինից, որը նա մարզել էր մանկուց[11]։ Դրանով հանդերձ, Դիեգոն կարող էր խփել ցանկացած դիրքից և ցանկացած ճաշակի գնդակներ իրացնել[129]։
Մարադոնան դաշտի լավ տեսողական ընկալում ուներ, որի շնորհիվ նա կարողանում էր փոխանցումներ կատարել ակումբի և հավաքականի հարձակվողներին[61]։ Նա առանձնանում էր պայքարելու ձգտումով. նույնիսկ գնդակը կորցնելու դեպքում նա «խնամակալում էր» հակառակորդին` մինչև գնդակը կրկին չանցներ իր թիմին[130]։ Դիեգոն առանձնանում էր նաև դաշտում արտակարգ հաստատունությամբ և ոտքի լավ զարգացած մկաններով, որը նրան թույլ էր տալիս կանգնած մնալ անգամ ոտքերին հարվածներ ստանալուց հետո[131]։ Դիեգոն տարբերվում էր նաև մարմնի կոորդինացվածությամբ[12]։
Մարադոնայի տեխնիկան նախատիպ դարձավ Ռոնալդինյոյի դրիբլինգի համար. վերջինս «պաշտում էր այն ամենը, ինչ անում էր Մարադոնան»[132]։
Արիգո Սակիի կարծիքով, Դիեգոյի շնորհիվ բոլոր այն թիմերը, որոնցում նա ելույթ էր ունեցել, սկսեցին շատ ավելի բարձր մակարդակի ֆուտբոլ ցուցադրել[133]։
Կյանք և գործունեություն (1998-2008)
1998 թվականի փետրվարին Մարադոնան ելույթ ունեցավ «Կարեկա» ակումբի հետ ցուցադրական խաղում, որը կազմակերպել էր «Նապոլիի» նրա նախկին խաղընկերը[134]։ 1998 թվականի մարտին, արդեն ֆուտբոլային կարիերան ավարտելուց հետո, Մարադոնան առաջարկություն ստացավ պայմանագիր կնքելու «Նյուէլս Օլդ Բոյզ» ակումբի հետ, որի մարզիչն էր նրա ընկերը` Սերխիո Բատիստան[135]։ Սակայն Դիեգոն հրաժարվեց` արտաամուսնական որդու հետ ունեցած ֆինանսական խնդիրների պատճառով[136]։ Մարադոնային իր կազմում ցանկանում էր տեսնել նաև պարագվայական «Օլիմպիա» թիմը[137]։ Խաղացողի կարիերայից վերջնականապես հրաժարվելով` Մարադոնան սկսեց զբաղվել այլ գործունեությամբ` աշխատելով որպես սպորտային մեկնաբան (մասնավորապես` մեկնաբանում էր Tele America ալիքով ընթացող 1998 թվականի աշխարհի առաջնության խաղերը)[138][139], «Բոկա Խունիորս» ակումբի հանձնաժողովի փոխնախագահ և սպորտային հաղորդումների փորձագետ։ Նրա կյանքի այս շրջանը մթագնում էին առողջական խնդիրները, որոնք կապված էին թմրանյութերի օգտագործման հետ։ Ինչևիցե, Դիեգոն ձգտում էր ազատվել թմրանյութերի կախվածությունից` այցելելով տարբեր կլինիկաներ Արգենտինայում և Կուբայում։
1998 թվականի ամռանը Մարադոնան բանակցություններ անցկացրեց անգլիական «Կրիստալ Պելես» ակումբի հետ` հավակնելով թիմի մարզչի պաշտոնին[140]։ Նույն տարում նա բանակցություններ վարեց իսպանական «Բադախոս» ակումբի հետ[141]։
1999 թվականի փետրվարին Մարադոնան խոստացավ Դիեգո Լատոռային, որ կծեծի նրան, այն բանից հետո, երբ վերջինս անպարկեշտ ժեստ ցույց տվեց «Բոկա Խունիորսի» երկրպագուներին[142]։ 1999 թվականի դեկտեմբերին Մարադոնան դարձավ Լիբիայի հավաքականի խորհրդատուն` հրաժարվելով թիմը միանձնյա ղեկավարելուց[143]։ 2000 թվականի սեպտեմբերին Մարադոնան հրատարակեց «Yo soy el Diego» («Ես Դիեգոն եմ») գիրքը[144], որում վերանայեց իր ողջ կենսագրությունն ու կարիերան, ինչպես նաև` խոստովանեց թմրանյութերից կախվածության աղբյուրների մասին։
2000 թվականի հունվարին Մարադոնան, ուրուգվայական Պունտե դել Էստե քաղաքում գտնվելու ընթացքում, որտեղ երեկույթի էր եկել ոմն թմրավաճառի հրավերով, տեղավորվեց Կանտեգրիլ առողջարանում[12]։ Նա հիվանդանոց բերվեց հիպերտոնիկ կրիզով և սրտի առիթմիայով[145][146]։ Նրա ներկայացուցիչը` Գիլյերմո Կոպոլան, հայտարարեց, որ դա կապված է եղել ոչ թե թմրանյութերի, այլ նյարդային գերլարվածության հետ։ Սակայն նրա արյան և մեզի մեջ կոկաինի հետքեր հայտնաբերվեցին, որի պատճառով Դիեգոն կանգնեց ուրուգվայական արդարադատության առաջ[147]։ Քանի որ անձամբ իր մոտ թմրանյութեր չէին հայտնաբերվել, մեղադրանք չներկայացվեց։ Կլինիկայից դուրս գալուց հետո, հունվարի 18-ին, Դիեգոն մեկնեց Կուբա` տեղավորվելով Հավանայից 700 կմ հեռավորության վրա գտնվող Էլ Կինկե փակ կլինիկայում[12], որտեղ բուժման և վերականգնողական կուրս անցավ[148]։
2001 թվականի նոյեմբերի 10-ին, երկար ընդմիջումից հետո առաջին անգամ Դիեգոն դաշտ դուրս եկավ Արգենտինայի և աշխարհի հավաքականների խաղում. վերջինիս կազմում խաղում էին Էնցո Ֆրանչեսկոլին, Էրիկ Կանտոնան, Դավոր Շուկերը, Խուան Ռոման Ռիկելմեն, Կառլոս Վալդերաման, Ռենե Իգիտան և այլք։ Այդ հանդիպումը հրաժեշտի խաղ դարձավ Դիեգոյի համար, ով առաջին խաղակեսը խաղաց իր երկրի հավաքականի, իսկ երկրորդ խաղակեսը` աշխարհի հավաքականի կազմում։ Խաղն ավարտվեց Արգենտինայի օգտին` 6։3 հաշվով, իսկ Մարադոնան խփեց 2 գնդակ[149]։ Խաղից հետո նա արտասանեց իր ամենահայտնի արտահայտություններից մեկը. Ես սխալվեցի և վճարեցի սխալիս համար։ Սակայն գնդակը չի կարելի կեղտոտել»[150]։ Դիեգոյի պատվին Արգենտինայի հավաքականի ռոտացիայից ընդմիշտ հանեցին 10 համարը[151]։ Ավելի ուշ ՖԻՖԱ-ն փոխեց այդ որոշումը[152]։ Այդ տարի Մարադոնան պայմանագիր կնքեց ֆուտբոլի վետերանների և արտիստների` Մոսկվայում կայանալիք ցուցադրական խաղին մասնակցելու համար, սակայն խախտեց պայմանագրի պայմանները և չներկայացավ խաղին[153]։
2002 թվականին Դիեգոն կրկին մեկնաբանում էր աշխարհի առաջնության խաղերը մեքսիկական Televisia և միջազգային Direct TV հեռուստաալիքներով[153]։ Ճապոնիայի ղեկավարությունը հանեց Դիեգոյի մուտքի արգելքը[154][155]։ 2002 թվականի ամռանը Դիեգոն դիսկ թողարկեց, որի գլխավոր հիթը կոչվում էր «Աստծո ձեռքը»[156]. դիսկի իրացումից ստացված ողջ եկամուտը տրամադրվեց Պեդրո Էլիսալդեի ընչազուրկ երեխաների հիվանդանոցին[12][157]։
2004 թվականի ապրիլին Մարադոնային կրկին հիվանդանոց տեղափոխեցին` սրտի նոպա ախտորոշմամբ[158]։ Սրտի հետ կապված խնդիրները խորացել էին` քաշի ավելացման[159] և թմրանյութերից կախվածության պատճառով, ուստի հիվանդանոցից դուրս գրելուց հետո, մայիսի 9-ին նրան տեղավորեցին կլինիկայում, որտեղ դեզինտոկսիկացիայի կուրս անցավ։ Բուժվելով` Դիեգոն ասաց. «Հիշում եմ, մի ֆիլմում` «Երկինքը կսպասի», մարդը, մահանալով, հայտնվելով ինչ-որ թունելում, սկսում է բողոքել` համարելով, որ իր մահվան ժամը դեռ չի եկել։ Ահա, այդպիսի թունելում ես էլ եմ եղել, և այնտեղ տեսել եմ «Ռիվեր Փլեյթի», «Սան Լորանսոյի», «Ռասինգի», «Ուռականի», «Ինդեպենդիենտեի»․․․ երկրպագուներին»[160]։ 3 ամիս անց Մարադոնան դատարանի միջոցով Կուբա տեղափոխվելու թույլտվություն խնդրեց։ Դա կապված էր այն բանի հետ, որ, դատարանի որոշման համաձայն, Դիեգոն չէր կարող առանց ընտանիքի համաձայնության հեռանալ հիվանդանոցից[161]։ Բացի այդ, Մարադոնաների ընտանիքի փաստաբան Էլենա Բորտիրին, առաջնորդվելով Արգենտինայի քաղաքական օրենսգրքի 152-րդ հոդվածով, Դիեգոյին, թմրանյութերից կախվածության պատճառով, մասնակիորեն զրկեց իրավունակությունից. ըստ այդ հոդվածի, ընտանիքը պետք է դառնար թմրամոլությամբ տառապողի խնամակալը և հոգ տաներ նրա մասին[162][163]։ Դիեգոն ստիպված էր դիմել երկրի նախագահին` Նեստոր Կիրշներին, որպեսզի վերջինս օգնի իրեն Կուբա մեկնել[164]։ Քանի որ նրա խնդրանքը մերժվեց, Մարադոնան շարունակեց բուժման կուրսը հայրենիքում։ 2004 թվականի դեկտեմբերին, ինքնաթիռից ուշանալով, Մարադոնան ընկերների հետ ավերեց Ռիո դե Ժանեյրոյի օդանավակայանի VIP սրահը։
Հիվանդանոցում երկար մնալու պատճառով Մարադոնան ավելորդ քաշ հավաքեց. 2005 թվականի փետրվարին նա կշռում էր 120 կգ[165]։ Նույն տարվա մարտին Կարթագեն քաղաքում Մարադոնան վիրահատվեց. պահանգ դրվեց, որը պետք է փոքրացներ ստամոքսի անցանելիությունը և մարսողության գործընթացից հեռացներ բարակ աղու մի հատվածը[166]։ Վիրահատության և խիստ դիետայի շնորհիվ Դիեգոն նիհարեց ավելի քան 50 կգ[167]։
2005 թվականի ամռանը Մարադոնային առաջարկեցին վարել 13-րդ ալիքի «Տասի գիշեր» թոք-շոուն։ Դիեգոն հաղորդավարի դերում անցկացրեց օգոստոսի 15-ի առաջին եթերը[168]։ Այդ հաղորդմանը Մարադոնան հրավիրեց Պելեին[169]։ Հաղորդման ընթացքում ցուցադրվեց նաև մի քանի հարցազրույց` ներառյալ Կուբայի նախագահ Ֆիդել Կաստրոյի և շախմատի աշխարհի չեմպիոն Անատոլի Կարպովի հետ հարցազրույցները. վերջինս Դիեգոյի հետ «կենդանի շախմատ» խաղաց[170]։ Նոյեմբերի 7-ին թողարկվեց վերջին հաղորդումը, որի հյուրը բռնցքամարտիկ Մայք Թայսոնն էր։ Հեռուստահաղորդաշարը ստացավ Clarín Espectáculos 2005 մրցանակը` որպես «Լավագույն զվարճալի հաղորդաշար», Դիեգոն մրցանակ ստացավ` որպես «Տարվա մարդ»[171]։ Բացի այդ, Մարադոնան մասնակցում էր իտալական RAI հեռուստաալիքի համար կազմակերպված պարային շոուին[172], որից հրաժարվեց` իտալական արդարադատության հետ ունեցած վաղեմի խնդիրների և շաբաթական երկու անգամ Իտալիա մեկնելու անհրաժեշտության պատճառով[173]։
2005 թվականի հունիսի 22-ից մինչև 2006 թվականի օգոստոսի 26-ը Մարադոնան զբաղեցնում էր «Բոկա Խունիորս» ակումբի խորհրդի փոխնախագահի պաշտոնը[174][175]։ Նրա գործողություններից մեկը եղավ թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնում Ալֆիո Բասիլեին առաջարկելը։ Նա նաև խաղում էր «Բոկայի» վետերանների թիմում[176] և Showbol մինի-ֆուտբոլի տարատեսակը հանդիսացող Soccer Aid բարեգործական խաղերում[177]։ 2006 թվականի ամռանը Մարադոնան կրկին, ինչպես և 4 տարի առաջ, աշխատում էր որպես հեռուստամեկնաբան` մեկնաբանելով աշխարհի առաջնության խաղերը Telefe հեռուստաալիքով[178]։
2007 թվականի մարտի 17-ին շատ արգենտինական լրատվամիջոցներ հայտարարեցին Մարադոնայի մահվան մասին, որն իբր ավտովթարի զոհ էր դարձել, սակայն լուրը չհաստատվեց[179]։
2007 թվականի մարտի 28-ին, ալկոհոլի չարաշահման հետևանքով, Մարադոնան հայտնվեց Գյուեմես կլինիկայում[180][181]։ Նրա մոտ ախտորոշվեց օրգանիզմի սուր ինտոկսիկացիա[182]։ Նա կլինիկայում մնաց մինչև ապրիլի 11-ը[183][184]։ Մեկ այլ վարկածով, Դիեգոն բուժվում էր հեպատիտի դեմ, որն առաջ էր եկել ալկոհոլի օգտագործումից[185]։ Հիվանդանոցից դուրս գրվելուց երկու օր հետո Դիեգոյի մոտ հիվանդության ռեցիդիվ գրանցվեց, և նա, արյան խիստ ցածր ճնշումով[186] և որովայնի շրջանում սուր ցավերով, հոսպիտալացվեց Էսեյսա պրովինցիայի սուրբ Թերեզա դե Կալկուտայի հիվանդանոցում[187]։ Ավելի ուշ նրան տեղափոխեցին Բուենոս Այրեսի դե լոս Արկոս առողջարան[188], որտեղ նրա մոտ լյարդի ցիռոզ ախտորոշվեց։ Այնտեղ Դիեգոն մնաց մինչև ապրիլի 21-ը, մինչև որ Ավրիլ հոգեբուժարանում բուժվելու որոշում կայացրեց[189]։ Այս կլինիկայում երկու շաբաթ անցկացնելուց հետո, մայիսի 6-ին, նա դուրս գրվեց հիվանդանոցից[190][191][191]։ Այդ ընթացքում, երբ Դիեգոն գտնվում էր Ավրիլում, լուրեր տարածվեցին նրա մահվան մասին[192]։
2008 թվականի սեպտեմբերին Մարադոնային առաջարկեցին Հարավային Ամերիկայում Միլանի «Ինտերի» ներկայացուցչի պաշտոնը[193][194], սակայն մինչև պայմանագիր գործը չհասավ[195]:
Արգենտինայի հավաքականի մարզիչ
Արգենտինայի հավաքականը գլխավորելու իր ցանկությունը Մարադոնան հայտնել է դեռ 1998 թվականին[196]: 2002 թվականին նա կրկնեց իր խնդրանքը` համաձայնելով աշխատել անգամ անվճար, սակայն նրան կրկին մերժեցին[197]։
2008 թվականի հոկտեմբերի 17-ին, այն բանից հետո, երբ Ալֆիո Բասիլեն անձնական պատճառներով[198] թոշակի անցավ[199], Մարադոնան նորից Արգենտինայի հավաքականը գլխավորելու ցանկություն հայտնեց[200]։ Հոկտեմբերի 28-ին նա հանդիպեց Արգենտինայի ֆուտբոլի հավաքականի նախագահ Խուլիո Գրոնդոնայի հետ[201], և նրան առաջարկեցին գլխավորել ազգային հավաքականը[202]։ Նոյեմբերի 4-ին Մարադոնան պաշտոնապես հավաքականի մարզիչը դարձավ[203]։ Նրա օգնականներն էին Կառլոս Բիլարդոն, որը պաշտոնապես զբաղեցնում էր տեխնիկական տնօրենի պաշտոնը, Պեդրո Տրոլյոն, Սերխիո Բատիստան[204] և Ալեխանդրո Մանկուսոն, որոնք զբաղվում էին անմիջապես թիմի մարզումներով[205], ինչպես նաև` Ֆերնանդո Սենյորինին, որն անձամբ զբաղվել էր հավաքականի ֆիզիկական պատրաստությամբ 1986 և 1990 թվականների աշխարհի առաջնություններին[206]։ Խաղի մարտավարությունը մշակում էին Մարադոնան և Էկտոր Էնրիկեն` Դիեգոյի խաղընկերը 1986 թվականի հավաքականում[207]։ Ազգային հավաքականի մարզչի պաշտոնում Մարադոնայի առաջին որոշումն էր Խավիեր Մասկերանոյին թիմի ավագ նշանակելը[208]։
Ալֆիո Բասիլեի որդին` Ալֆիտոն, հայտարարեց, որ Դիեգոն դավադրություն է կազմակերպել իր հոր դեմ, որպեսզի վերջինիս հեռացնի ազգային հավաքականի մարզչի պաշտոնից։ Նրա խոսքերով, Մարադոնան հանդիպել է Արգենտինայի հավաքականի խաղացողների հետ` իր նշանակման դեպքում նրանց հավաքականում տեղ խոստանալով. «Այդպիսի հանդիպումներ տեղի էին ունենում հավաքականի գրեթե ամեն խաղից առաջ։ Այդ պարոնը հանդիպում էր ազգային թիմի խաղացողների հետ և նրանց ասում, որ հենց ինքն է լինելու հաջորդ մարզիչը։ Ուստի և նա դավադիր է հանդիսանում»[209]։ Մարադոնան հերքեց բոլոր մեղադրանքները. «Ալֆիտոյի ասածները հեռու են իրականությունից։ Դա իմ ոճը չէ։ Հավաքականին ուղղված իմ գովեստն ու քննադատությունը միշտ եղել է հասարակայնորեն։ Եվ ես միշտ ուզեցել եմ, որպեսզի հավաքանը լավ խաղա։ Ես ճանաչում եմ Ալֆիտոյին. մենք հանդիպել ենք մի քանի անգամ։ Եվ ես հասկանում եմ, որ նա այդ ամենն ասել է, քանի որ սաստիկ վշտացել է հոր` հավաքականի մարզչի տեղը կորցնելու փաստից։ Իսկ այդ տեղը խիստ կարևոր է բոլորիս համար, բոլոր նրանց համար, ով սիրում է արգենտինական ֆուտբոլը։ Բայց ես ոչ մի կերպ չեմ կարող ընդունել այն ամենն, ինչ նա ասում է։ Նա հիասթափեցրեց ինձ, վշտացրեց ինձ։ Եվ դա ցավալի է, շատ ցավալի է ինձ համար»[210]։ Ազգային հավաքականի ավագը` Խավիեր Մասկերանոն ասել է, որ Բասիլեի դեմ ոչ մի դավադրության ականատես չի եղել[211]։
Մարադոնայի ղեկավարությամբ առաջին խաղն Արգենտինան անցկացրեց Շոտլանդիայի դեմ, նոյեմբերի 19-ին` հաղթելով 1։0 հաշվով[212]։ 2009 թվականի փետրվարի 12-ին Արգենտինան խաղաց աշխարհի փոխչեմպիոն Ֆրանսիայի հետ և հաղթեց 2։0 հաշվով[213]։ Մարտի 28-ին «Ալբիսելեստան» անցկացրեց Մարադոնայի ղեկավարությամ իր առաջին պաշտոնական խաղը, որում արգենտինացիները հաղթեցին Վենեսուելային 4։0 հաշվով[214]։ Ապրիլի 1-ին Արգենտինան 1։6 խոշոր հաշվով անսպասելի պարտություն կրեց Բոլիվիայից։ Խաղից հետո Դիեգոն ասաց. «Բոլիվիացիների խփած յուրաքանչյուր գնդակը մի փուշ է իմ սրտում։ Մինչև խաղը երբեք չէի մտածի, որ այդպիսի պարտություն հնարավոր է»[215]։ Հաջորդ մի քանի խաղերում թիմն այնքան էլ հաջող ելույթ չէր ունենում. Դիեգոն դա բացատրում էր մոտիվացիայի բացակայությամբ[216]։ Այդ խաղերից հետո Մարադոնան ազգային հավաքականի կազմը փոխելու որոշում կայացրեց[217]։
2009 թվականի հունիսի 26-ին Դիեգոն հավաքականի հետ պայմանագիր կնքեց մինչև 2011 թվականը[218], մինչ այդ նա աշխատում էր անվճար, իսկ այդ պայմանագրի համաձայն պետք է ստանար ամսական 139 000 եվրո աշխատավարձ (այլ տվյալներով` 110 000 դոլար)[219]։ Սեպտեմբերի 6-ին Արգենտինան 1։3 հաշվով զիջեց Բրազիլիային[220], իսկ այնուհետեև` Պարագվային[221]։ Հոկտեմբերի 15-ին, Ուրուգվային հաղթելուց հետո, Արգենտինան դուրս եկավ աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլ։ Խաղից հետո Դիեգոն ասաց[222].
|
|
Ես լավ հիշում եմ, որ եղել են այնպիսիները, ովքեր չեն հավատացել մեր թիմի հաղթանակին։ Շատ են նրանք, ովքեր չեն վստահել մեզ։ Ներողություն եմ խնդրում ներկա գտնվող կանանցից, բայց այդ չարակամները...(հայհոյանք): Սև եմ ես, թե սպիտակ, մոխրագույն չեմ լինի երբեք։ (հայհոյանք)...ես դիմում եմ նրանց այնպես, ինչպես իրենք են ինձ դիմել[223]: |
|
Այս արտահայտության փաստի առթիվ ՖԻՖԱ-ի հանձնաժողովը հետաքննություն անցկացրեց[224], որի ավարտից հետո Դիեգոն որակազրկվեց 2 ամսով և տուգանվեց 25 հազար շվեյցարական ֆրանկով[225]։ Իր խոսքերի պատճառով Դիեգոն բաց թողեց աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլի վիճակահանության արարողությունը, քանի որ որակազրկումը տարածվում էր նաև ՖԻՖԱ-ի պաշտոնական արարողությունների վրա[226]։
2010 թվականի մայիսին, ԱՄԷ-ի հավաքականի հետ ընկերական խաղը չեղյալ հայտարարելու համար, Մարադոնան քննադատեց Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցիացիային[227] և նրա նախագահ Խուլիո Գրոնդոնային։ Այդ մեղադրանքին Գրոնդոնայի որդին` Ումբերտոն, պատասխանեց, որ հանուն հոր «պատրաստ է տրորել յուրաքանչյուրին»[228]։
Ռիկելմեի հետ հակամարտությունը
Բոլիվիայի հետ խաղին, որն արգենտինացիները պարտվեցին 1։6 հաշվով, Դիեգոն հավաքական հրավիրեց Խուան Ռոման Ռիկելմեին, սակայն վերջինս Canal 13 հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ լքում է հավաքականը` Մարադոնայի հետ ունեցած անձնական հակասության և ֆուտբոլի նկատմամբ տարբեր հայացքների պատճառով[229]։ Դիեգոն ասաց, որ չի հասկանում Ռիկելմեի գործողությունները և որ ինքն այդ խաղացողի հետ որևէ հակասություն չի ունեցել[230]։ Մի քանի ամիս անց երկրում սկիզբ առավ Ռիկելմեին հավաքականում ներգրավելու արշավը, սակայն Դիեգոն հայտնեց, որ այդ խաղացողն ազգային թիմում չի լինելու[231], չնայած նրան, որ ինքը նախկինում Խուան Ռոմանին հավաքական վերադարձնելու պատրաստակամություն էր հայտնել[232]։ Ռիկելմեն դրան պատասխանեց, որ հավաքականն ապագա չունի Մարադոնայի հետ[233], բայց ինքը հաջողություն է մաղթում նրան[234]։
|
|
Իրականությանը չի համապատասխանում այն, թե իբր ես Մարադոնայի համար վիրավորական հայտարարություններ եմ արել։ Ես այնքան էլ հիմար չեմ, որպեսզի ինչ-որ հայտարարությունների պատճառով բաց թողեմ աշխարհի առաջնությունը։ Այդ հարցը գտնվում է բոլորովին այլ հարթակի վրա։ Ես կրկնում եմ, որ երբեք չեմ աշխատի Մարադոնայի հետ, քանի որ երբևէ չեմ հրաժարվի սեփական եսից[235]: |
|
Վարկած կա, որ հակասության պատճառ է հանդիսացել հավաքականի կոլեկտիվի բացասական վերաբերմունքը Խուան Ռոմանի հանդեպ։ Իսկ Մարադոնան այդ վիճաբանության մեջ կանգնել է ազգային թիմի մյուս խաղացողների կողքին[218]։
2010 թվականի աշխարհի առաջնություն
2010 թվականի մայիսի 12-ին Մարադոնան հայտնեց աշխարհի առաջնությանը նախապատրաստվող հավաքականի նախնական կազմը։ Թիմի կազմում չէին ընդգրկվել այն խաղացողները, որոնք նախկին մարզիչների օրոք պարբերաբար հրավիրվում էին «Ալբիսելեստայի» կազմ` Էստեբան Կամբյասոն և Խավիեր Սանետին[236][237], այն պատճառաբանությամբ, որ «նրանք արդեն հին պատմություն են հավաքականի համար, իսկ թիմին նորն է անհրաժեշտ»[218]։ Դիեգոն նշեց, որ մունդիալ մեկնող խաղացողների ցուցակը կազմելիս ինքը ծայրահեղ օբյեկտիվ է եղել[238]։ Մայիսի 19-ին Մարադոնան հայտարարեց այն ֆուտբոլիստների վերջնական ցուցակը, որոնք պետք է մասնակցեին աշխարհի առաջնությանը[239]։ Ֆուտբոլիստների չընդգրկման պատճառ էր բերվում այն հանգամանքը, որ նրանք, կոլեկտիվի վրա մեծ ազդեցություն ունենալով, իբր քայքայում էին ազգային թիմում տիրող ընկերական մթնոլորտը[240]։
Հավաքականում Մարադոնայի նախկին գործընկեր Օսվալդո Արդիլեսը քննադատեց Դիեգոյին այն բանի համար, որ հավաքականի կազմում չէին ընդգրկվել Կամբյասոն, Սանետին և Ռիկելմեն, և որ հավաքականն առաջնությանը մեկնում է առանց անվանական աջ պաշտպանի։ Նա ասաց, որ Մարադոնան թիմի կազմի և խաղի ռազմավարության հարցում ղեկավարվում է բացառապես ներքին ձայնով[241]։
Առաջնության մեկնարկից առաջ Մարադոնան ասաց, որ այս թիմին հավատում է առավել, քան այն թիմին, որը հաղթել էր 1986 թվականի աշխարհի առաջնությունում[242], և վստահ է, որ խաղացողները, ինչպես և ինքը` Դիեգոն, «պատրաստ են մեռնել դաշտում` հանուն Արգենտինայի հավաքականի շապիկի»[243]։ Մարադոնան նաև խոստացավ, հավաքականի հաղթանակի դեպքում, մերկ վազել Օբելիսկի շուրջը` Բուենոս Այրեսում[244]։ Մարադոնան թույլ տվեց խաղացողներին առաջնության ընթացքում զբաղվել սեքսով և օրական մեկ գավաթ գինի խմել[245]։
Աշխարհի առաջնության եզրափակչի առաջին փուլում Արգենտինան հայտնվեց B խմբում` Նիգերիայի, Հարավային Կորեայի և Հունաստանի հետ[246]։ Առաջին խաղում Արգենտինան հաղթեց Նիգերիային 1։0 հաշվով[247]` հարձակվողական լավ խաղ և պաշտպանության հարցում խնդիրներ ի հայտ բերելով[248]։ Խաղից հետո Դիեգոն ասաց. «Ես կուզենայի բյուրեղապակյա գունդ ունենալ և այդժամ ես կախարդ կլինեի, բայց ես կախարդ չեմ, այլ ընդամենը` մարզիչ։ Մեր խաղում շատ բան է պետք լավացնել, որպեսզի կարողանանք դեռ 7 խաղ խաղալ։ Անկասկած, աշխարհի առաջնության առաջին խաղում հաղթանակը հանգստացնում է ձեզ, և դուք հանգիստ շարունակում եք պատրաստվել հաջորդ խաղին։ Ֆուտբոլում վախը տեղ չունի։ Եթե դուք ինչ-որ բանից վախենում եք, ապա մնացեք տանը»[249]։ Առաջնության երկրորդ խաղում Արգենտինան հաղթեց Հարավային Կորեային 4։1 հաշվով[250]. խաղի 3 գնդակները խփեց հարձակվող Գոնսալո Իգուաինը` դառնալով երրորդը ազգային թիմի պատմության մեջ, որ աշխարհի առաջնության խաղերում հեթ-տրիկ կատարեց[251]: Երրորդ խաղում Արգենտինան 2:0 հաշվով հաղթեց Հունաստանին` առաջին տեղով դուրս գալով առաջնության 1/8 եզրափակիչ[252]։
1/8 եզրափակչում Արգենտինան հաղթեց Մեքսիկային` 3:1 հաշվով, ընդ որում, խաղի առաջին գնդակն արգենտինացիները խփեցին բացահայտ[253][254][255] խաղից դուրս վիճակից[256]: Ինքը` Դիեգոն ասաց, որ իր թիմը հաղթեց ըստ արժանվույն[257]։ Այդ խաղի մեջ արգենտինացիների նորամուծություններից մեկը մեկնարկային կազմում Նիկոլաս Օտամենդիին ներգրավելն էր, ով տեղում փոխարինեց աջ պաշտպան Խոնաս Գուտիերեսին, ով մինչ այդ խաղացել էր առաջնության բոլոր խաղերում և[253], պաշտպանական գործողություններում թույլ խաղի պատճառով, անհաջող էր հանդես եկել[258]։ Խաղից հետո Clarin-ը հայտարարեց, որ հավաքականի մի քանի խաղացողներ դժգոհ են այն բանից, որ իրենց քիչ խաղային ժամանակ են տրամադրում, սակայն Մարադոնան պատասխանեց, որ հավաքականի անդամների փոխհարաբերություններն առաջվա պես հրաշալի են[259]։ Հունիսի 30-ին Մարադոնան ասաց. «Ինձ զգում եմ այնպես, ասես ինքս եմ հագնում հավաքականի շապիկը և դաշտ դուրս գալիս։ Դա հրաշալի է` մարզել ֆուտբոլիստների այսպիսի մի խումբ։ Ես հպարտանում եմ նրանով, որ կիսում եմ նրանց հետ այդ ակնթարթները։ Իմ մասին ասում էին, որ ես պատկերացում չունեմ, թե ինչպես են մարզում։ Անսպասելիորեն պարզվեց, որ ես, նույնը մնալով հանդերձ, հաղթում եմ խաղերը»[260]։
1/4 եզրափակչի նախօրյակին, երբ Արգենտինան պետք է հանդիպեր Գերմանիայի հետ, Դիեգոն խոստացավ. «Քառորդ եզրափակիչ խաղի մեկնարկից մեկ րոպե առաջ ես կասեմ խաղացողներին, որ նրանք պետք է դաշտում թողնեն իրենց կյանքը, որ իրենց հետևում ամբողջ երկիրն է, որը վաստակել է երջանիկ պահեր ապրելու իրավունքը, որ իրենցից է կախված` հաջորդ առավոտյան Արգենտինան կարթնանա ժպիտը շուրթերի՞ն, թե՞ կարտասվի։ Մեր երկրում մարդիկ կախվածություն ունեն ֆուտբոլից։ Մեր հաղթանակներն ի զորու են օգնել այդ մարդկանց` հաղթահարելու կյանքի ամենադժվար պահերը»[261]։ Միևնույն ժամանակ Մարադոնան հայտնեց, որ ինքը կասկածներ չունի իր թիմի և Գերմանիայի խաղի արդյունքի հարցում[262]։ Խաղում արգենտինացիները պարտվեցին 0։4 հաշվով և դուրս մնացին առաջնությունից[263]։ Այդ պարտությունն Արգենտինայի հավաքականի համար ամենախոշորն էր Աշխարհի առաջնություններում` վերջին 36 տարվա ընթացքում[264]։ Խաղից հետո Մարադոնան ասաց. «Եթե ես վաղը թոշակի անցնեմ, ուզում եմ, որպեսզի այս ֆուտբոլիստները շարունակեն խաղալ նույն ոճով։ Ես հպարտանում եմ իմ խաղացողներով։ Ով էլ արժանանա այս պաշտոնին, պետք է շարժվի իմ ճանապարհով։ Ես հասկացա, որ մարդկանց դուր է գալիս այսպիսի ֆուտբոլը։ Այս թիմը միշտ ձգտում է խաղալ և հակառակորդից առաջ լինել։ Ինչ վերաբերում է հեռանալուն, ես պետք է մտածեմ այդ մասին։ Պետք է այդ թեմայով խոսեմ ընտանիքիս, խաղացողների, ֆեդերացիայի հետ։ Շատ նրբություններ կան։ Գերմանիայի հետ խաղի արդյունքը չի արտացոլում այն, ինչ տեղի էր ունենում դաշտում։ Գերմանացիներն օգտագործեցին իրենց պահերը, իսկ մենք` ոչ։ Մենք գնդակը տվեցինք գերմանացիներին, իսկ նրանք լավ օգտվեցին իրենց ընձեռնված առիթից։ Բայց մենք լավ խաղացինք, ուղղակի մեզ առաջ նետվելու համար մի փոքր թարմություն էր պետք»[265][266]։ Մարադոնան նաև ասաց, որ չի պատրաստվում վերանայել Գերմանիայի հետ խաղը և ձգտում է գնահատել հավաքականի ելույթը` ելնելով ամբողջ առաջնության արդյունքներից, այլ ոչ` միայն մեկ խաղի[267]։
Առաջնությունից հավաքականի դուրս մնալուց հետո Մարադոնան ասաց. «Ես հիասթափված եմ։ Այս ամենից հետո դժվար է հայրենիք վերադառնալ։ Մենք պետք է ամեն ինչ քննարկենք տղաների հետ։ Հակառակորդը խփեց, իսկ մենք չկարողացանք, չնայած պահեր ունեցանք։ Մենք չէինք կարող մեզ թույլ տալ պարտվել այսպիսի խոշոր հաշվով։ Ես հաղթահարեցի մեր դուրս մնալը 1982 թվականի կիսաեզրափակչից, բայց այն ժամանակ ես երիտասարդ էի։ Այժմ ես գրեթե 50 տարեկան եմ, և սա իմ կյանքի ամենադժվար շրջանն է։ Դա նման է ապտակի։ Ես ուժ չունեմ, որպեսզի շարունակեմ ինչ-որ բան անել»[268]։ Չնայած այդ հայտարարությանը` Խուլիո Գրոնդոնան խնդրեց Մարադոնային մնալ ազգային թիմի մարզչի պաշտոնում մինչև օգոստոսի 11-ը[269]։ Թիմի` Բուենոս Այրես վերադառնալուն պես երկրպագուները խաղացողներին դիմավորեցին ծափողջույններով, իսկ Դիեգոյին` հավաքականում մնալու խնդրանքով[270]։ Հուլիսի 5-ին Դիեգոն ասաց. «Այո, իմ ժամանակն այս հավաքականում ավարտվեց։ Ես նրան տվեցի այն ամենն, ինչ կարող էի»[271]։ Հուլիսի 26-ին Մարադոնան հայտարարեց, որ կմնա հավաքականում միայն այն դեպքում, եթե նրա մարզչական ողջ շտաբը պահպանի իր դիրքերը[272]։ Հուլիսի 27-ին Մարադոնան լքեց ազգային թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնը։ Դրա պատճառ հանդիսացավ այն հանգամանքը, որ Արգենտինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան մերժեց Դիեգոյի օգնականների` իրենց պաշտոններում մնալու հավանականությունը[273], մասնավորապես, ֆեդերացիայի նախագահ Խուլիո Գրոնդոնան պահանջեց հեռացնել Ալեխանդրո Մանկուսոյին, դրանով հանդերձ, Արգենտինայի ֆուտբոլային ղեկավարությունը ցանկանում էր պահել Մարադոնային հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնում և նրան առաջարկում էր 4 տարով երկարացնել պայմանագիրը[274]։ Գրոնդոնան ասաց, որ «իրենք Դիեգոյի հետ չկարողացան ընդհանուր հայտարարի գալ»[275]։
Հավաքականից հեռանալուց հետո Դիեգոն ասաց.
|
|
Գրոնդոնան ինձ խաբեց, իսկ Բիլարդոն դավաճանեց։ ՀԱՀ-ում մենք հանդիպեսինք Գրոնդոնայի, մի քանի խաղացողների և այլ մարդկանց հետ։ Այն ժամանակ Գրոնդոնան ինձ ասաց, որ գոհ է իմ աշխատանքից և ուզում է, որպեսզի ես մնամ իմ պաշտոնում։ Այնուհետև նա հանդիպեց ինձ հետ Արգենտինայում և ասաց, որ իմ շտաբից յոթ հոգի պետք է լքեն իրենց պաշտոնները։ Բայց դա հավասարազոր էր այն բանին, որ նա խնդրեր հեռանալ հենց ինձ։ Նրանք ցանկանում էին հեռացնել իմ մարդկանց, սակայն այդ հարցը ես նույնիսկ չքննարկեցի։ Ես ունեմ պատվի իմ սեփական հասկացությունը, որն ինձ հայրս է սովորեցրել։ Ես չեմ պատրաստվում դավաճանել[276]: |
|
Այդ մեղադրանքներին Գրոնդոնան պատասխանեց, որ Մարադոնան սխալ է մեկնաբանել իր խոսքերը[277]։
Կյանք և գործունեություն (2010 թվականից)
Արգենտինայի հավաքականից հեռանալուց հետո Մարադոնան ցանկանում էր շարունակել մարզչի կարիերան։ Նա հույս ուներ զբաղեցնել Պորտուգալիայի հավաքականի[278] կամ անգլիական Աստոն Վիլլա ակումբի գլխավոր մարզչի պաշտոնը[279]։ 2010 թվականի սեպտեմբերին Դիեգոն ցանկացավ վերադառնալ հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնին[280]՝, համաձայնելով նույնիսկ հեռացնել իր օգնականներին[281]։ Ըստ «Clarin» և «La Nacion» ամսագրերի կատարած հարցումների՝ հարցմանը մասնակցածների 90 %-ից ավելին դեմ է արտահայտվել ազգային թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնին Դիեգոյի վերադարձին[282]։
Դիեգոն պարբերաբար մասնակցում էր նաև բարեգործական միջոցառումների։ 2010 թվականի սեպտեմբերի 29-ին նա այցելեց Մոսկվա` ներկայացնելով Hublot ապրանքանիշը. այստեղ էլ հենց նա մասնակցեց մրցույթի, որի ողջ մրացանակային գումարը` 500 հազ. դոլար, տրամադրվեց քաղցկեղով հիվանդ երեխաների օգնության համար մանկական հեմատոլոգիայի ինստիտուտի և Ռաիսա Գորբաչովայի անվան փեխներարկման ինստիտուտի կողմից հիմնված ողնուղեղի դոնորների` Ռուսաստանում առաջին ռեգիստրի ստեղծմանը[283].
|
|
Ես հաճույքով ընդունեցի հրավերը։ Ես ցանկանում էի որքան հնարավոր է շատ գումար շահել, քանի որ հասկանում էի` ինչքան են հիվանդ երեխաները դրա կարիքն զգում։ Ես ինքս պապիկ եմ և հասկանում եմ, որ երեխաները մեր ապագան են։ Շատ էի ցանկանում օգնել նրանց. հուսով եմ` ինձ մոտ ինչ-որ բան ստացվեց։ — [284]
|
|
Հոկտեմբերի 16-ին Դիեգոն բարեգործական խաղ կազմակերպեց Ուրուգվայի և Արգենտինայի վետերանների հավաքականների միջև, որից ստացված ողջ հասույթը տրամադրվեց զինված ավազակային հարձակումից լրջորեն տուժած, Արգենտինայի հավաքականի նախկին խաղացող Ֆերնանդո Կասերեսի բուժմանը[285][286]։
2010 թվականի դեկտեմբերին Մարադոնան դարձավ «Բլեքբեռն Ռովերս» ակումբի[287], ինչպես նաև` Իրանի հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնի թեկնածու[288], սակայն երկու առաջարկն էլ Դիեգոն մերժեց։ Մարզչական կարիերան շարունակելու նպատակով 2011 թվականի փետրվարին Մարադոնան պայմանագիր կնքեց Խորխե Մենդեսի գործակալության հետ, որն զբաղվում էր ֆուտբոլային աշխարհի հայտնի գործիչների գործերով[289]։ 2011 թվականի ապրիլին Մարադոնան դարձավ «Սան Լորենսո» ակումբի գլխավոր մարզչի պաշտոնի թեկնածու[290]։
Մայիսին Դիեգոն էմիրատական «Ալ Վասլ» ակումբում աշխատելու պայմանավորվածություն ձեռք բերեց[291]։ Մայիսի 17-ին Մարադոնան այդ թիմի հետ երկու տարվա պայմանագիր կնքեց` սեզոնի համար 3,5 միլիոն եվրո աշխատավարձով[292][293]։ Օգոստոսի 29-ին նա մեկնարկեց այդ թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնում` «Ալ Իթթիհադ» ակումբի հետ խաղում, որում նրա թիմը հաղթեց 3։1 հաշվով[294]։ Սեպտեմբերի 22-ին, «Էմիրեյթսի» հետ խաղից առաջ Դիեգոն ոտքով հրեց մի երկրպագուի, որն ուզում էր իր թոռնուհու պատրաստած բաները բարձրացնել[295]։ Ավելի ուշ արգենտինացին ներողություն խնդրեց իր այդ արարքի համար[296]։ Հոկտեմբերի 8-ին «Ալ Վասլը» ԱՄԷ գավաթի խաղում պարտվեց «Դուբայ» ակումբին` 0։5 հաշվով[297]։ Այդ նույն ամսում ակումբի նախագահը մեղադրեց մարզչին` տրանսֆերային գործեր վարելու անունակության մեջ[298]։ Մարադոնան իր հերթին հայտարարեց, որ խնդրել է թիմը համալրել նոր խաղացողներով, ինչը չի արվել։ Նա նաև իր ակումբի վերաբերյալ նշեց. ««Ալ Վասլին» պակասում է պրոֆեսիոնալիզմը. որոշ խաղացողներ ուսանողներ են, մյուսները ծառայում են ոստիկանությունում։ Կան նաև զինվորական ֆուտբոլիստներ։ Արդյունքում շատ խաղացողներ պարապմունքներին գալիս են արդեն հոգնած և չեն կարողանում նորմալ աշխատել։ Բացի այդ, մարզումներին ոչ բոլորն են ներկա լինում. երբեմն իմ տրամադրության տակ լինում է ընդամենը 16, երբեմն` 24 խաղացող»[299]։ Դեկտեմբերի 13-ին Մարադոնան «Ալ Վասլի» հակառակորդ` «Ալ Այն» ակումբի գլխավոր մարզչի հետ խաղից հետո ընդհարվելու համար տուգանվեց 2700 դոլարի չափով և որակազրկվեց 3 խաղով[300]. Դիեգոյին դուր չէր եկել, թե ինչպես է հակառակորդ թիմի գլխավոր մարզիչը տոնել իր հաղթանակը[301]։ Որակազրկվեց նաև «Ալ Վասլի» մարզադաշտը՝ 2 խաղով, որից հետո Դիեգոն մեղադրեց ԱՄԷ-ի ֆուտբոլի ֆեդերացիային` իր թիմի հանդեպ կողմնակալ վերաբերմունքի համար[302]։
2011 թվականի սեպտեմբերին Մարադոնան հայտարարեց, որ հավաքականի նախկին խաղացող Կառլոս Մաքքալիստերն իրեն կաշառք է առաջարկել` ազգային թիմում որոշ խաղացողների ընդգրկելու համար։ Նա նաև ասաց, որ Կառլոսն այդ հարցում պայմանավորվել է Բատիստայի և Լուիս Բրաունի հետ, որ, եթե վերջիններս գլխավորեն հավաքականը, որոշակի գումարի դիմաց թիմ կվերցնեն Մաքքալիստերի կողմից երաշխավորված խաղացողների[303]։ Բրաունն այդ մեղադրանքներին պատասխանեց. «Իմ սերը Մարադոնայի հանդեպ վերածվել է խղճահարության։ Դիեգոն աշխարհի լավագույն ֆուտբոլիստն է, բայց սրա վրա չի կարելի աչք փակել։ Թող նա ապացույցներ ներկայացնի։ Եթե դա իրոք այդպես է, ապա ես կլքեմ երկիրը»[304]. Батиста пообещал подать на Марадону в суд[305]։ Բատիստան խոստացավ դատի տալ Մարադոնային, ինչն էլ արեց նոյեմբերին[306]։
2012 թվականի հունվարի 14-ին Մարադոնան հոսպիտալացվեց երիկամաքարային հիվանդությամբ[307]։ Հաջորդ օրը նրան վիրահատեցին[308]։
2012 թվականի փետրվարին Դիեգոն ասաց, որ ինքն իր հայրենիքում` Արգենտինայում, անցանկալի մարդ է, քանի որ չի սատարել երկրի բարձրագույն մարզական չինովնիկներին։ Նա նաև հայտարարեց, որ երբևէ կգլխավորի «Բոկա Խունիորսը»[309]։ Այդ նույն ամսում նա հայտարարեց, որ եթե «Ալ Վասլը» գումար չտրամադրի նոր խաղացողներ գնելու համար, ապա ինքը կլքի թիմի մարզչի պաշտոնը[310]։ Մարտին Դիեգոն վիճեց «Ալ Վասլի» հակառակորդ թիմի` «Ալ Շեբաբի» երկրպագուների հետ, որոնք վիրավորել էին իր ընկերուհուն` Վերոնիկա Օխեդին[311]։
2012 թվականի ապրիլին Դիեգոն ընդհարվեց ակումբի ղեկավարության հետ այն բանի համար, որ ձեռք չէին բերվել իրեն խոստացված խաղացողները[312]։ 2012 թվականի հուլիսի 11-ին «Ալ Վասլի» ղեկավարությունը հեռացրեց արգենտինացուն գլխավոր մարզչի պաշտոնից։ Ինչպես հաղորդվում էր թիմի պաշտոնական կայքում, թվիթերյան միկրոբլոգում, այդ որոշումը կայացվել էր երեքշաբթի, հուլիսի 10-ին, ակումբի խորհրդի նիստում։ Մարադոնայի հեռացման պատճառն այն էր, որ ողջ սեզոնի ընթացքում «Ալ Վասլը» ոչ միայն ոչ մի մրցանակ չէր շահել, այլև երկրի առաջնության 6-րդ հորիզոնականից իջել էր 8-րդ հորիզոնական, այն դեպքում, երբ առաջնությանը մասնակցում էր ընդամենը 12 թիմ[313]։
2013 թվականի հուլիսին Մարադոնան վիրահատվեց տարիքային հեռատեսության դեմ[314]։
Անձնական կյանք
Մարադոնան ամուսնացած է եղել։ Նախկին կինը` Կլավդիա Վիլյաֆանյան է, որը 2 տարով մեծ է նրանից[315], և որի հետ ֆուտբոլիստն ապրել է 25 տարի։ Նրանք 1976 թվականից ապրել են նույն շենքում, սակայն Մարադոնան երկար ժամանակ ամաչել է մոտենալ աղջկան։ Միայն 1977 թվականի հունիսի 28-ին Դիեգոն նրան հրավիրել է պարելու Սոսյալ ի Դեպորտիվո պուրակում (Լա Պատերնալ շրջան)[17]։ Ծանոթության օրը Դիոգոն և Կլավդիան ողջ գիշեր դիսկո են պարել, իսկ արդեն հաջորդ օրը Դիեգոն աղջկան ծանոթացրել է իր ծնողների հետ[11]։ Չնայած երկարատև հարաբերություններին` Դիեգոն չէր շտապում ամուսնանալ, որը, սակայն, չէր խանգարում նրանց համատեղ կյանքին։ Երբ Դիեգոն արդեն հայտնի ֆուտբոլիստ դարձավ և տարբեր ակումբների ու հավաքականի հետ սկսեց հաճախակի շրջել երկրով և աշխարհով մեկ, Կլավդիան միշտ սպասում էր նրան տանը, իսկ ինքը` Մարադոնան, ամեն նոր քաղաք ժամանելիս հենց օդանավակայանից զանգահարում էր նրան։ Կլավդիան առաջինն էր, որ խորհուրդ տվեց Մարադոնային պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ դառնալ[11]։
Չնայած Կլավդիայի հետ հարաբերություններին` Մարադոնան մի քանի սիրավեպ է ունեցել` ներառյալ հանդիպումները արգենտինացի կինոաստղ Ադրիանա Բրոդսկու (որն ամուսնացած էր Պանամայում Արգենտինայի դեսպանի հետ) և իտալացի հայտնի կինոդերասանուհիներ Լորեդանա Բարտեի ու Խիզեր Պարիզիի հետ։ Նրան էին վերագրվում նաև բազմաթիվ սիրախաղերն Իտալիայում, մասնավորապես, «Միս ֆանտաստիկ կուրծք» մրցույթի դափնեկիր Միմիի, Տոկիոյից` «մադամ Բաթերֆլայի», բալետի պարուհի բրազիլացի Սյուզիի հետ, որը պնդում էր, որ Դիեգոն «չափազանց քնքուշ սիրեկան է և չունի ամոթի զգացում», ինչպես նաև` մի քանի իտալուհիների հետ[62]։ Սակայն կինը միշտ ներել է Դիեգոյին։
|
|
― Դուք երբևէ դավաճանե՞լ եք Կլավդիային։ ― Երբեք։ Բայց եթե նույնիսկ այդպիսի բան եղած լիներ, ես ոչ միչ դեպքում չէի խոստովանի։— [11]
|
|
1987 թվականին նեոպոլիտանուհի Քրիստիանա Սինագրան մամուլում հայտարարեց, որ Մարադոնայից որդի է ունեցել։ Դրանից հետո մեծ աղմուկ բարձրացավ, իսկ ինքը` Մարադոնան, այդ հաշվով ընդհանրապես մեկնաբանություններ չէր անում։ Հայրությունն այդպես էլ չապացուցվեց։ Այդ «որդին»` Դիեգո Սինագրան, պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ դարձավ և հանդես էր գալիս լողափային ֆուտբոլի Իտալիայի հավաքականի կազմում։ Այդ դեպքից հետո Մարադոնան սկսեց ավելի հազվադեպ երևալ հասարակության մեջ. նա այցելում էր միայն փակ ռեստորաններ և սրճարաններ, որտեղ լինում էր միայն մտերիմ ընկերների հետ։ Մարադոնայի այսպիսի պահվածքի առիթ հանդիսացավ նաև մեկ այլ դրվագ, երբ ամբոխի միջից նրա վրա քար նետեցին։ Խորխե Վալդանոյի խոսքով, «Մարադոնայի կյանքն իր անձնական դրաման է։ Ողջ մարդկությունը նախանձում էր նրան, իսկ ինքն էլ նախանձում էր ողջ մարդկությանը։ Բոլորն ուզում էին ապրել այնպես, ինչպես Մարադոնան, իսկ ինքն ուզում էր ապրել բոլորի պես։ Նա ուզում էր արթնանալ առավոտյան ժամը 8-ին և իր երեխաներին դպրոց ուղեկցել։ Հետդարձի ճանապարհին մտնել մթերային խանութ, իսկ երեկոյան զբոսնել փողոցում` կնոջ և երեխաների հետ, կամ ընթրել ռեստորանում»[316]։
1988 թվականի ապրիլի 2-ին ծնվեց Մարադոնայի և Կլավդիայի դուստրը, որին Մարադոնայի մոր պատվին կոչեցին Դալմա Ներեա։ Չնայած զույգը պաշտոնապես ամուսնացած չէր, բայց նրանք նշանված էին և իրենք իրենց համարում էին ամուսիններ։
|
|
Գրասեղանի դարակում դրված թղթի կտորը չի կարող սիրո երաշխիք հանդիսանալ։ Շատ տարիներ առաջ մենք Կլավդիայի հետ քննարկեցինք այդ հարցը, և դրանից հետո էլ մեր կարծիքները չեն փոխվել։ Մի անգամ մի ինչ-որ հոգևորական ինձ հարցրեց. «Ինչպե՞ս. դուք հանդիպում եք Հռոմի պապի հետ` այն դեպքում, երբ ամուսնացած չեք ձեր սիրած կնոջ հե՞տ»: Ես պատասխանեցի. «Հարգում եմ ձեր կարծիքը, բայց դուք էլ պետք է իմ կարծիքը հարգեք։ Ես ամենևին էլ ինձ պակաս կաթոլիկ և պակաս հավատացյալ չեմ զգում եկեղեցով պսակված չլինելու պատճառով»: |
|
Դրանից անմիջապես հետո Մարադոնային առաջարկեցին 2 մլ. դոլար` Դալմայի հետ գովազդում հանդես գալու համար, սակայն ֆուտբոլիստը հրաժարվեց։ Նույն տարում մայրը և դուստրը տեղափոխվեցին Նեապոլ։
1989 թվականի մայիսի 16-ին ծնվեց Մարադոնայի երկրորդ դուստրը, որին կոչեցին իտալական անունով` Ջանինա Դինորա[11]։
Մարադոնան Կլավդիայի հետ ամուսնացավ 1989 թվականի նոյեմբերի 7-ին` Բուենոս Այրեսում։ Պսակադրությունը տեղի ունեցավ Լունա Պարկ մարզադաշտում` հազար հինգ հարյուր հյուրերի ներկայությամբ։ Հանդիսության համար ծախսվել էր մոտ 2 մլն. դոլար. «Կլավդիան այնքան երկար էր սպասել դրան, որ ես չէի կարող նրան չուրախացնել»[19]։
2003 թվականի մարտի 7-ին Կլավդիան ապահարզան պահանջեց` Դիեգոյի` 1998 թվականին տնից հեռանալու պատճառով։ Չնայած ամուսնալուծվելուն` նախկին ամուսինները պահպանեցին լավ հարաբերությունները։ Ավելի ուշ Կլավդիան դարձավ Մարադոնայի գործակալը։
2005 թվականից Մարադոնան սկսեց հանդիպել ֆիզկուլտուրայի ուսուցչուհի Վերոնիկա Օխեդայի հետ (ծնված 1977 կամ 1980 թվականի դեկտեմբերի 9-ին[317]), որը ծնունդով Դիեգոյի հարազատ շրջանից էր` Վիլյի Ֆյորիտոյից[218][318]. նրանք ծանոթացան 2005 թվականի փետրվարի 13-ին` Դիեգոյի ազգականի հարսանիքի ժամանակ։ Վերոնիկան երկու անգամ հղիացավ Մարադոնայից, բայց երկու անգամն էլ վիժեց[317]. Также Диего приписывали роман с моделью Сильвиной Луной[319][320]։ Մարադոնային վերագրում էին նաև սիրավեպը մոդել Սիլվինա Լունայի հետ։
Մարադոնայի դուստրը` Ջանինան, 2008 թվականին ամուսնացավ ֆուտբոլիստ Սերխիո Ագուերոյի հետ[321]։ 2009 թվականի փետրվարի 20-ին ծնվեց նրանց որդին` Բենխամինը, տղայի կնքահայրը դարձավ ֆուտբոլիստ Լիոնել Մեսսին[322]։ Մյուս դուստրը` Դալման, նշանված է Արգենտինայի հավաքականի մամուլի քարտուղար Ֆերնանդո Մոլինոյի հետ[318]։
2011 թվականի նոյեմբերի 19-ին Բուենոս Այրեսի հիվանդանոցում, 82 տարեկան հասակում մահացավ Դիեգոյի մայրը` Դալմա Սալվադորա Ֆրանկոն։ Մոր կյանքի վերջին օրերին Մարադոնան նրա կողքին էր։ Ֆուտբոլիստի մոր հիշատակի առթիվ «Ինդեպենդիենտե»-«Օլիմպո» խաղն սկսվեց մեկ րոպե լռությամբ[323]։
2013 թվականի փետրվարին Ագուերոն և Ջանինան բաժանվեցին. վերջինս երեխայի հետ մեկնեց Արգենտինա։ Այդուհանդերձ, նա ոչ մեկին չմեղադրեց. «Եթե զույգը բաժանվում է, մեղավորությունը միշտ երկկողմանի է»[322][324]։ Երիտասարդների բաժանության առիթով Մարադոնան ասաց. «Ագուերոն թուլամորթ է։ Ինձ համար այդ անունը նույնիսկ հիշելն է տհաճ, ու մնաց թե բարձրաձայն արտասանելը։ Աղջկաս այլևս թույլ չեմ տա միայնակ այդ մարդու հետ դատական քննության մեջ մտնել։ Փառք աստծո, որ աղջիկս այլևս չի տեսնի նրան, որովհետև նա տղամարդ չէ»[325]։ Դիեգոն այնպես ատեց Կունին, որ 2014 թվականի սեպտեմբերին, գտնվելով Դուբրովնիկում, հարձակվեց տեղի բարի այցելուի վրա, որը խոսում էր Ագուերոյի մասին[326]։
2013 թվականի փետրվարի 7-ին Մարադոնան և Վերոնիկա Օխեդան որդի ունեցան, որին կոչեցին Դիեգո Ֆերնանդո։ Հետաքրքիր է, որ այդ պահի դրությամբ երեխայի ծնողներն արդեն չէին հանդիպում, իսկ ինքը` ֆուտբոլիստը, միայն մեկ ամիս անց ճանաչեց հայրությունը[327]։ Մեկ տարի անց Վերոնիկան հայտարարեց, որ դարձյալ երեխայի է սպասում Մարադոնայից, սակայն վերջինս հերքեց, որ երեխան իրենն է[328]։ 2014 թվականի մարտին Օխեդան կորցրեց երեխային[329]։
2014 թվականի փետրվարի 14-ին Հռոմում Մարադոնան առաջարկություն արեց 23-ամյա ֆուտբոլիստ և մոդել Ռոսիո Օլիվեին[330][331]։ 2014 թվականի ապրիլին զույգը բաժանվեց. Դիեգոն մեղադրեց Ռոսիոյին Դուբայի իր տնից ժամացույց և զարդեղեն գողանալու մեջ։ Աղջիկը հերքեց բոլոր մեղադրանքները[329]։ Հետագայում նրանք հաշտվեցին, և Մարադոնան հետ վերցրեց գողության մեղադրանքը, չնայած դրան, Ռոսիոյի խոսքով, ֆուտբոլիստն սկսել էր հաճախակի ծեծել իրեն[332][333]։
Անձնական կյանքը Նեապոլում
Քաղաք գալու առաջին իսկ օրից Մարադոնան դարձավ նրա ամենաճանաչվող դեմքերից մեկը[11]։ Նեապոլի բազմաթիվ թաղամասերում կախված էին նրա պատկերով պաստառներ։ Դիեգոյի ֆանատներն ամեն օր սպասում էին իրենց կուռքին նրա գտնվելու բոլոր հնարավոր վայրերում։ Իսկ Նեապոլի աղքատ թաղամասերի տղաները պատրաստ էին ամենուր հետապնդել նրան` ստորագրություն ստանալու հույսով, որը կարելի էր հետո ձեռնտու գնով վաճառել[11]։ Պոզիլիպոյում գտնվող տան մոտ, որտեղ հաստատվել էր Մարադոնան, նրան մշտապես սպասում էր երկրպագուների մի ստվար բազմություն։
Մարադոնայի բոլոր գործողությունները քննարկվում էին տեղի մամուլում` և՛ Դիեգոյի կերած առաջին սպագետին, և՛ սպասարկող անձնակազմի քանակը, որն, ըստ լուրերի, հասնում էր 100-ի, և՛, նույնիսկ, Մարադոնայի հնարավոր կապերը մաֆիայի հետ։ Դիեգոն, ընկերոջ խնդրանքով, մասնակցեց մի նեապոլցու մկրտության արարողությանը. պարզվեց, որ վերջինս սիցիլիական մաֆիայի պարագլուխն էր։ Նրա անունը հիշատակվում էր մի ընդհատակյա գրազահաշվեցույցի գործում, որը պատկանում էր մաֆիայի ղեկավարներից մեկին` Ջուլիանոյին[62]։ Հաջորդ օրը բոլոր թերթերը լույս տեսան «Մարադոնան` կամոռային հյուր» խորագրով[11]։ Ավելի ուշ նեապոլյան մաֆիայի ղեկավարներից մեկը` Սալվատորե Լո Ռուսոն, օգնում էր Դիոգոյին գտնել նրա` 1986 թվականի լավագույն խաղացողի «Ոսկե գնդակը» և մի քանի թանկարժեք ժամացույց, սակայն մի քանի ժամ ուշացավ, և, արդյունքում, մրցանակը վերածվեց ոսկե ձուլակտորի, իսկ ժամացույցները հաջողվեց վերադարձնել[53]։
Նեապոլում Դիեգոն սիրավեպ ունեցավ հայտնի պարուհի Խիզեր Պարազիի հետ. նրանց տեսել էին Դիեգոյի տան պատշգամբում, չնայած ինքը` Մարադոնան, հերքում էր իրենց սիրային կապը` ասելով, որ իրենք միայն ընկերներ են[11]։ 1989 թվականին Դիեգոն մեղադրվեց Հարավային Ամերիկայից Իտալիա մարմնավաճառներ տեղափոխելու գործին աջակցելու մեջ, որոնց, իբր, նրան էր տրամադրում հասարակաց տան տիրուհի Կարմելա Չինկուեգրանան։ Գործի մատակարարներից մեկի` Ֆելիչե Պիցայի խոսքերով, Դիեգոն Նեապոլում ապրելու ընթացքում ունեցել է մոտ 12 հազար կին (օրը` 4,69)[62]։
Թմրադեղեր
Մարադոնայի խոսքով, թմրադեղերն ազդել են նրա բոլոր ունակությունների վրա, բացի հիշողությունից[334]։
Առաջին անգամ նա թմրադեղեր օգտագործել է «Բարսելոնայում» խաղալու ժամանակ[335]։ Նա դրանք օգտագործել է, որպեսզի իրեն լավ զգա անծանոթ միջավայրում. «Սկզբում ես էմոցիոնալ շոկ ապրեցի. շուրջս ամեն ինչ պայծառ էր, լուսավոր, զվարճալի։ Հրաշալի զգացողություններ, որոնք, ցավոք, երկար չէին տևում։ Եվ այդ ժամանակ ես կարիք էի զգում նորից ու նորից փորձելու և չգիտեի` ինչպես դուրս գալ այդ վիճակից»[335]։ Թմրադեղերի գործածումը Դիեգոյի մոտ ուղեկցվում էր երկարատև ընկճախտով, ինչպես նաև` մտերիմների հանդեպ ագրեսիայի դրսևորմամբ[335]. «Ես սարսափով եմ հիշում, թե ինչպես էին իմ դուստրերը մոտս գալիս` իրենց հետ խաղալու խնդրանքով, իսկ ես չէի կարող, քանի որ թմրադեղերի ազդեցության տակ էի, մշտական ազդեցության տակ։ Կարծում եմ` եթե կինս չլիներ, այժմ ես կենդանի չէի լինի։ Դա պարտք է, որը ես երբեք չեմ կարող վերադարձնել»[336]։ Այդուհանդերձ, թմրանյութերը նրա համար դոպինգ չէին, չէին բարելավում նրա ֆիզիկական վիճակը[335]։
Թմրանյութերի հանդեպ մոլուցքը, ըստ Մարադոնայի արտամուսնական երեխայի մոր` Քրիստինա Սինագրայի, նրա մոտ առաջացել է հոգեկան նուրբ կառուցվածքի, շատ փխրուն հոգեկանի պատճառով[335]։ Որոշ կարծիքների համաձայն, թմրանյութերի հանդեպ հակումն առաջացել է իր գործակալի` Գիլիերմո Կոպոլայի հետ մտերիմ հարաբերությունների պատճառով. վերջինս մեղադրվում էր թմրանյութերի վաճառքի և Դիեգոյին կոկաին մատակարարելու մեջ[42]։ Մարադոնայի խոսքով, 2004 թվականի մայիսից ինքը վերջնականապես դադարել է թմրանյութեր օգտագործել[337]։
Մարադոնայի շրջապատը
Մամուլի կողմից մշտական ուշադրության կենտրոնում գտնվելուց բացի, Մարադոնան նաև խիստ լարված օրակարգ ուներ` կապված մշտական հանդիպումների, ուղևորությունների և գովազդային նկարահանումների հետ։ Վերջիվերջո, Մարադոնան նույնիսկ անձնական քարտուղար վարձեց, Կլաուդիայի ընկերուհուն` Չեչիլիային, որը պատասխանում էր զանգերին[11]։ Երկար ժամանակ Դիեգոյի շրջապատի առաջին մարդը Խորխե Սիտերսպիլերն էր` նրա մանկության լավագույն ընկերը[338]։ Նրանք ծանոթացել էին, երբ Դիեգոն 14 տարեկան էր, իսկ Խորխեն` 16[17]։ «Սոխուկների» խաղացողները հաճախակի էին այցելում Սիտերսպիլերի տուն, որտեղ ճաշում էին[338]։ Մարադոնայի շնորհիվ Սիտերսպիլերը 19 տարեկանում դարձավ Արգենտինայի ամենաերիտասարդ գործակալը[339]։ Նա օգնում էր Դիեգոյին` վարել ֆինանսական և իրավական գործերը, մասնավորապես, նա Դիեգոյի` «Բոկա Խունիորս» տեղափոխման կազմակերպիչներից մեկն էր և «Մարադոնա պրոդաքշնս» ֆիրմայի հիմնադիրը[11]։ Նույնիսկ 1977 թվականին, երբ Դիեգոն Արգենտինայի երիտասարդական հավաքականի կազմում առաջին անգամ մեկնեց արտասահման, Սիտերսպիլերը նրա հետ էր և օգնում էր հաղթահարելու հարազատների կարոտը։ Հենց այդ ժամանակ Դիեգոն խնդրեց. «Ես դեռ շատ բան չգիտեմ, Կաբեսոն, օգնիր ինձ»[11]։ Սիտերսպիլերը, Դիեգոյի գործերը վարելու պատճառով, թողեց քոլեջը[17]։ Նրանք աշխատում էին միասին` ընդհուպ մինչև 1985 թվականի հոկտեմբերը, երբ Սիտերսպիլերին, որը ոչ միայն կորցրել էր Դիեգոյի փողերի մի մասը անհաջող գործարքներում, այլև 300 մլրդ. լիր պարտք էր կուտակել, փոխարինեց Գիլիերմո Կոպոլան[335]։
Կոպոլան Մարադոնայի մոտ աշխատեց մինչև 2003 թվականը։ Նրանք բաժանվեցին սկանդալով. Դիեգոն մեղադրեց Կոպոլային այն բանում, որ վերջինս չի տալիս հրաժեշտի խաղի իր 2 մլն. դոլարը[340][341]։ Դիեգոն դիմեց դատարան։ 2008 թվականի ապրիլին կողմերը համաձայնության եկան[342]։
Բացի աշխատակիցներից, Դիեգոյին շրջապատում էին մարդիկ, որոնք ցանկանում էին նրանից որոշ առավելություններ քաղել։ Որոշ խաղացողներ հոխորտում էին Մարադոնայի հետ իրենց ծանոթությամբ` ձգտելով ակումբների հետ ինչ-ինչ ձեռնտու պայմանագրեր ձեռք բերել[335]։
Այլ
Անձի պաշտամունք և հանրահայտություն
Ինչպես Արգենտինայում, այնպես էլ Նեապոլում, Մարադոնան վերածվեց պաշտամունքի առարկայի, «մարզական կուռքի»[22]։ Նախևառաջ, Դիեգոն հայտնի էր այդ տարածաշրջանների հասարակ բնակչության շրջանում[343]։ Նեապոլում նա Իտալիայի հարավի «ճնշված», աղքատ և հյուսիսային, իբր երկրի ֆուտբոլային անցուդարձը ղեկավարող, «հզոր» ակումբների միջև առասպելական հակամարտության խորհրդանիշն էր հանդիսանում[344]։
2006 թվականի հունիսին Արգենտինայի հավաքականում Մարադոնայի նախկին գործընկեր Խորխե Վիլդանոն գերմանական Süddeutsche Zeitung թերթի հետ հարցազրույցում հայտարարեց, որ երբ Դիեգոն հեռացավ ֆուտբոլից, ցավ պատճառեց ողջ Արգենտինային, որ Մարադոնան ավելին է, քան հանճարեղ ֆուտբոլիստը. նա փոխհատուցման նման մի բան է մի քանի զինվորական բռնապետություն և սոցիալ-հասարակական անհաջողությունների տարիներ ապրած երկրի համար[345]։
Սոցիոլոգ Էլիսեո Վերոնը հայտարարել է, որ Մարադոնան անհրաժեշտություն է Արգենտինայի բնակչության ամենաանապահով խավերի համար, որոնք աստվածացնում են Դիեգոյին, ինչպես նախկինում Էվա Պերոնին[346]։ Ինքը` Մարադոնան, սիրում էր արգենտինայի ժողովրդին. այսպես, 1987 թվականին նա հրաժարվեց IMG կազմակերպության հետ միլիոն դոլար արժողությամբ պայմանագրից, քանի որ գործարքն իրականացնելու համար ստիպված էր լինելու ընդունել արգենտինա-ամերիկյան երկքաղաքացիություն. «Իմ ազգությունն անգին է։ Ոչ ոք չի կարող ինձ վճարել այնքան, որպեսզի ես դադարեմ ինձ արգենտինացի զգալ, ոչ ոք...Մնացած բոլորը, նույնիսկ Հենրի Կիսինջերը, համաձայնեցին և վաճառեցին իրենց միլիոն դոլարով, սակայն ինձ համար դա փողի խնդիր չէ. արգենտինացի լինելն անգին է»։
|
|
Ես ձայնազուրկների ձայնն եմ, ժողովրդի ներկայացուցիչը։ Ես նրանցից մեկն եմ, ոչնչով չեմ տարբերվում նրանցից։ Ուղղակի ինձ անընդհատ մոտենում են բարձրախոսներով, և ես հնարավորություն ունեմ արտահայտվելու։ Իսկ այդ մարդկանց, իրենց խղճուկ կյանքում, ոչ ոք չի տվել այդ հնարավորությունը։ — [17]
|
|
Մարադոնային կուռքի վերածելու ակնառու օրինակներից մեկը 1988 թվականին[347] հիմնադրված «Մարադոնյան եկեղեցին» է[348]։ Այս զվարճալի դավանանքը տարածված է Հարավային Ամերիկայի զգալի հատվածում և ունի մոտ 60 հազար հետևորդ[349], որոնց համար առաջին տարին համարվում է 1960 թվականը` Դիեգոյի ծննդյան թվականը։ Հունիսի 22-ին` աշխարհի առաջնությունում անգլիացիների դարպասին Դիեգոյի խփած երկու գնդակների օրը, նշվում է Սուրբ Զատիկը[49]։ Ներկայումս Եկեղեցին Մարադոնայի պատվին հուշարձան է կառուցել «Բոկա Խունիորսի» թանգարանում և արձան` Բայա Բլանկա ծովածոցում[350][351]։
Մարադոնայի հանրահայտությունն արտահայտված է նրան ուղղված երգերում։ Երգիչ Ռոդրիգո Բուենոն գրել է «La mano de Dios» («Աստծո ձեռքը») երգը, Los Piojos ռոք-խումբը` Maradó, Ֆիտո Պաեսը` «Y dale alegría a mi corazón» («Դու ուրախացնում ես իմ սիրտը»), Los Calzones խումբը` «Yo te sigo» («Ես գալիս եմ քո հետևից»), Mano Negra-ն` «Santa Maradona» («Սուրբ Մարադոնա»), Անդրես Կալամարոն` «Մարադոնա», Չարլի Գարսիան` «Maradona blues» («Մարադոնայի բլյուզը»), Los Ratones Paranoicos-ը` «Para siempre» («Ընդմիշտ»), Attaque 77-ը` «Francotirador» («Ազատ հրաձիգը»), Los Cafres-ը` «Capitán Pelusa» («Կապիտան փամփլիկը»), Las Pastillas del Abuelo խումբը` «¿Qué es Dios?» («Ի՞նչ աստված»), Bersuit Vergarabat-ը` «Maradona», Beangrowers-ը` «Maradona», Hurtmold-ը` «Música Política Para Maradona Cantar», «Բռնված մրջնակերներ»-ը` «Միլիոններ, Մարադոնա» երգերը։ Երգահան Ռուսլան Գորոբցայի և բանաստեղծ Միխայիլ Տանիչի «Սամբա Մարադոնայի հետ» երգը` խորհրդային երգչուհի Աննե Վեսկիի կատարմամբ, դարձավ «Երգ-87» համախորհրդային երգի փառատոնի դափնեկիր։
2004 թվականին Կուբայում ներկայացում բեմադրվեց` «Շապիկ №10. դրախտի և դժոխքի միջև» վերնագրով, որի գլխավոր հերոսը Մարադոնան էր[352]։ 2007 թվականի մարտի 30-ին թողարկվեց իտալացի ռեժիսոր Մարկո Ռիզիի «Maradona, la mano di Dio» կենսագրական ֆիլմը[353]` Մարադոնայի մասին։ 2008 թվականին ցուցադրվեց ռեժիսոր Էմիր Կուստուրիցայի[354] «Մարադոնա» կինոնկարը, որի զգալի մասը նվիրված էր «Մարադոնայի եկեղեցուն»[347]։
Մամուլի հետ հարաբերությունները
Մարադոնան, «Բոկա Խունիորս» տեղափոխվելուց հետո, մշտապես եղել է ԶԼՄ-ների սևեռուն ուշադրության ներքո, որն աստիճանաբար հանգեցրել է այդ մասնագիտության տեր անձանց հանդեպ Դիեգոյի ատելությանը։ Նրան հատկապես նյարդայնացնում էին կանանց ամսագրերի թղթակիցների կողմից մշտապես տրվող հարցերը[11]։ Նրա ընկերոջ` լրագրող Դանիել Արկուչիի կարծիքով, «Մարադոնան լրագրողների կարիքն ունի, իսկ լրագրողներն էլ` Մարադոնայի»[218]։
|
|
 |
|
Երբեմն մամուլի պատճառով Մարադոնան խորը ընկճախտի մեջ էր ընկնում, որից տուժում էր նրա խաղը։
|
|
Ես հոգնում եմ վատ լրագրողներից և բուլվարային թերթերից։ Ինձ վերագրում են գոյություն չունեցող սիրավեպեր, վեճեր և կռիվներ, կրկնապատկում են իմ պարտքերը։ Մի քանի թերթեր գրել են իմ ավտոմեքենայի վթարի մասին, բայց վթարի ենթարկվածը ոչ թե իմ, այլ Ուգոյի մեքենան էր, և ոչ թե Բուենոս Այրեսում, այլ Կորդոբայում, և ղեկին էլ ոչ թե եղբայրս էր, այլ մեր հորեղբայրը։ Թերթերը գրեցին, որ ես առագաստանավ եմ գնել, իսկ ես երկու տարի ծով չեմ տեսել։ Ես այլևս չեմ ուզում աստղ լինել։ Ես թողնում եմ ֆուտբոլը։ |
|
Կուբայում թմրադեղերի կախվածության դեմ բուժվելու ընթացքում Մարադոնան կոտրեց այն ավտոմեքենայի ապակին, որով Reuters գործակալության ներկայացուցիչները նկարահանումներ էին իրականացնում[355]։ 2001 թվականին Դիեգոն ծեծեց El Panama America թերթի թղթակցին և լուսանկարչին[356]։ 2007 թվականի մարտի 6-ին Մարադոնան հարձակվեց ֆոտոլրագրողի վրա, ով լուսանկարել էր նրան գիշերային ակումբում[357]։ 2010 թվականի մայիսի 19-ին Մարադոնան ավտոմեքենայով վրաերթի ենթարկեց Արգենտինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի շենքի մոտ իրեն դիմավորող հեռուստաօպերատորին. հետո նա ներողություն խնդրեց իր արարքի համար[358][359]։
Քաղաքական հարաբերություններ
Մարադոնան մի քանի տարի շարունակ պահպանում էր ընկերական հարաբերությունները Արգենտինայի նախկին նախագահ Կառլոս Մենեմի հետ[360]: 1999 թվականին նրանք միասին նշել են նախագահական ընտրություններում «ռադիկալ» Ֆերնանդո դե լա Ռուայի` Էդուարդո Դուալդեի դեմ տարած հաղթանակը։ Բացի այդ, 2001 թվականին Մարադոնան այցելել է Մենեմին, երբ վերջինս Էկվադորին և Խորվաթիային զենք մատակարարելու մեղադրանքով գտնվում էր տնային կալանքի տակ[361][362]: Դրանից մեկ տարի առաջ, 2000 թվականին, Մենեմը ներկա է գտնվել Մարադոնայի «Yo soy el Diego» ինքնակենսագրական գրքի շնորհանդեսին[363]:
2000-ականներին Դիեգոն սկսեց իր քաղաքական համակրանքն արտահայտել ձախակողմյանների հանդեպ։ Դա սկսվեց նրա` Կուբայում ռեաբիլիտացիոն շրջան անցնելու ընթացքում, երբ նա ընկերացավ երկրի առաջնորդ Ֆիդել Կաստրոյի հետ, որին նա սատարում էր հրապարակայնորեն. «Կաստրոն միակ քաղաքական գործիչն է, որին ես հարգում եմ։ Նա միշտ վտանգում է իր կյանքը։ Ֆիդելը իրադրությունը փոխել ցանկացող և առաջընթացի ձգտող մարդկանց նախաձեռնած բոլոր հեղափոխությունների հայրն է։ Կուբան ճոխ չի ապրում, բայց այնտեղ սովյալներ չկան»[364]: Մարադոնան իր հիացմունքն է արտահայտել նաև Էռնեստո Չե Գևարայի հանդեպ` Խորխե Վիդելային վերաբերող հետևյալ արտահայտության մեջ. «Այնպիսի տիպեր, ինչպիսին է Վիդելան, նպաստում են այն բանին, որպեսզի Արգենտինայի անունը կեղտոտվի դրսից, փոխարենը` Չեն ստիպում է մեզ հպարտություն ապրել»[22]: Որպեսզի իր հարգանքն արտահայտի ձախակողմյաննների հանդեպ, Մարադոնան Չե Գևարայի դեմքով դաջվածք է արել աջ ձեռքին[365] և Կաստրոյի դեմքով դաջվածք` ոտքին[366]:
|
|
Շնորհակալ եմ Աստծուն այն բանի համար, որ նա ինձ Կուբա բերեց, և ես կարողացա տեսնել Չե Գևարայի աշխատանքի պտուղները։ Իմ արգենտինացի հերոսը, ում ես, որպես դաջվածք, կրում եմ ոչ միայն ուսիս վրա, այլ ավելի խորը` սրտիս մեջ։ Նա խռովարար էր, ինչպես և ես։ — [17]
|
|
Մարադոնան հավանություն էր տալիս նաև երկրի նախագահ Նեստոր Կիրշների գործունեությանը[367]: 2007 թվականի հոկտեմբերին Արգենտինայի նախագահական ընտրություններում Մարադոնան հրապարակայնորեն պաշտպանեց Նեստոր Կիրշների տիկնոջ` Քրիստինա Կիրշների թեկնածությունը, որն էլ ընտրությունների արդյունքում դարձավ Արգենտինայի նախագահ[368]: 2010 թվականին, երբ Արգենտինայի հավաքականը պարտություն կրեց աշխարհի առաջնության քառորդ եզրափակչում, Քրիստինա Կիրշները հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ կցանկանար, որպեսզի Դիեգոն մնար հավաքականի ղեկավարի պաշտոնում, նաև ավելացրեց. «Իմ դռները ցանկացած պահի բաց են նրա և խաղացողների առջև»[218]: Մարադոնայի հրաժարականից հետո Քրիստինան ասաց, որ շատ վշտացած է[369]: 2010 թվականի աշնանը Նեստորն ու Քրիստինան պաշտպանեցին Դիեգոյի` ազգային հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնին վերադառնալու ցանկությունը[370]: 2011 թվականի հոկտեմբերին Մարադոնան, որ նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում պաշտպանում էր Կիրշներին, հրապարակայնորեն շնորհավորեց Քրիստինային, որը վերընտրվեց երկրորդ անգամ[371]:
2005 թվականի նոյեմբերին Մարադոնան ի հակադրություն Ամերիկայի IV սամիթի ստեղծված «Կումբրե դե լոս Պուեբլոս» («Ժողովուրդների հանդիպումներ») կոնֆերանսի գլխավոր դեմքերից էր։ Այդ կոնֆերանսում նա ոչ պաշտոնապես ներկայացնում էր Կուբայի ղեկավար Ֆիդել Կաստրոյին[372]: Դիեգոն հյուրի կարգավիճակով գտնվում էր Բուենոս Այրեսից մեկնած «Էքսպրես Ալբա» գնացքում, որը փոխադրում էր կոնֆերանսի 160 մասնակիցների[373]: Կոնֆերանսին ներկա էին Վենեսուելայի նախագահ Ուգո Չավեսը, կուբացի երաժիշտ Սիլվիո Ռոդրիգեսը, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ադոլֆո Պերեսը, այդ պահի դրությամբ Բոլիվիայի նախագահի թեկնածու Էվո Մորալեսը և Մայիսյան հրապարակի շարժման ներկայացուցիչներ։ Ինքը` Մարադոնան, այդ միջոցառմանը ներկայացավ «Stop Bush» մակագրությամբ շապիկով, ընդ որում, ԱՄՆ նախագահի ազգանվան sh տառերը ոճավորված էին սվաստիկայի տեսքով[49]: Դիեգոյի մասնակցությունն առաջ բերեց քաղաքական մի շարք առաջնորդների դժգոհությունը, որոնց թվում էր Մեքսիկայի նախագահ Վիսենտե Ֆոքսը[374]:
2007 թվականի օգոստոսի 20-ին Մարադոնան մասնակցեց Վենեսուելայի նախագահ Ուգո Չավեսի թոք-շոուին, որի ժամանակ ասաց. «Ես հավատում եմ Չավեսին. կարող եք ինձ «չավիստ» անվանել։ Այն ամենն, ինչ անում են Չավեսն ու Կաստրոն, լավագույնն է, ինչ կարող են անել ժամանակակից քաղաքական գործիչները։ Ես ատում եմ այն ամենը, ինչ գալիս է ԱՄՆ-ից, այն ամենը, ինչ կապ ունի նրանց հետ։ Ես ատում եմ ԱՄՆ-ն ամբողջ հոգով»[375]:
2007 թվականի դեկտեմբերին Մարադոնան իր ստորագրությամբ շապիկ նվիրեց Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը` ասելով, որ ինքն «ամբողջ սրտով իրանի ժողովրդի հետ է»[376]:
2008 թվականի մարտի 14-ին Մարադոնան պաշտպանեց ծովի մակարդակից 2700 մետր բարձրության վրա ֆուտբոլային խաղեր անցկացնելու Բոլիվիայի ձգտումը։ Երկրին պաշտպանելու հետ մեկտեղ, Դիեգոն մեղադրեց ՖԻՖԱ-ին և նրա նախագահ Յոզեֆ Բլատերին, որի մասին ասաց, թե նա «երբևէ 11 մետրանոց չի խփել», կարծիք հայտնելով, որ ֆեդերացիայի ղեկավարները պատկերացում չունեն ֆուտբոլի մասին[377]:
2010 թվականի ամռանը Մարադոնան հանդիպեց Ուգո Չավեսի հետ, որին իր ընկերն անվանեց։ Նա ասաց. «Ինձ համար մեծ պատիվ է լինել մի նախագահի կողքին, ով պայքարում է մարդկանց, երկրի և իր իդեալների համար։ Ես ցմահ նրա կողքին կլինեմ։ Միշտ հետևում եմ այն բանին, թե ինչպես է նա պաշտպանում իր տեսակետը։ Այդ ամենը պարզապես անհավանական է»[378]: Դիեգոն մեկ տարի անց ևս այցելեց Չավեսին, որն ուռուցքի դեմ բուժման կուրս էր անցնում[379]:
2012 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Մարադոնան դարձավ Դուբայի Էմիրության սպորտային դեսպանը[380]:
Դատական քաշքշուկներ
Բացի 1991 թվականին կոկաինի պահպանման համար մեղադրվելուց, Մարադոնան հաճախակի էր օրենքի հետ կապված խնդիրներ ունենում։ Այսպես, 1994 թվականին նա պնևմատիկ հրացանից կրակել էր լրագրողների վրա[315], որոնցից չորսը թեթև վիրավորվել էին։ Դատախազը ցանկանում էր նրան 4 տարով բանտ նստեցնել, դատապաշտպանն առաջարկել էր բանտարկությունը փոխարինել հասարակական աշխատանքներով[381]: Հունիսին նրան դատապարտեցին 2 տարի 10 ամիս[43] պայմանական ազատազրկման՝ երկրից դուրս գալու հնարավորությամբ[382]:
Իտալուհի Քրիստինա Սինագրան դատարան դիմեց՝ պահանջելով, որպեսզի Դիեգոն ճանաչի իր որդուն, որին նա Դիեգո էր անվանել[383]: Մարադոնան հրաժարվեց հայրության ճանաչման թեստ անցնել, և դատավոր Մարիա Լիդիա դե Լուկան որոշում կայացրեց, որ երեխան կարող է հոր ազգանունը կրել, ինչպես նաև պարտադրեց Մարադոնային ամսական 3100 դոլար ալիմենտ վճարել[383][384]: Չնայած դատարանի որոշմանը՝ Դիեգոն երկար ժամանակ չէր վճարում Քրիստինային՝ 1998 թվականի դրությամբ 221 հազար դոլարի պարտք կուտակելով[385]: 2003 թվականի մայիսին ավագ Դիեգոն սկսեց գոլֆ խաղալ իտալական Ֆյուջի քաղաքում։ Այստեղ եկավ նաև Դիեգո-որդին։ Սկզբում Մարադոնան հեռացավ որդուց մինի քարով, բայց հետո շրջադարձ կատարելով՝ վերադարձավ և մոտ 40 րոպե շփվեց որդու հետ[386]: Չնայած այդ հանդիպմանը և 1995 թվականին դատարանի որոշման վերահաստատմանը, Մարադոնան երբեք չճանաչեց իր հայրությունը։ 2005 թվականի հոկտեմբերին հեռուստաեթերում նա հայտարարեց. «Համաձայնել, չի նշանակում ճանաչել։ Ես ունեմ երկու դուստր՝ իմ սիրո պտուղները։ Նրանց անուններն են՝ Դալմա և Ջանինա։ Ես փողով վճարում եմ անցյալիս սխալների համար։ Դատավորն ինձ ստիպեց նրան գումար տալ, բայց չի կարող ստիպել սիրել նրան»[387]: Վճարումներն ուշացնելու պատճառով Քրիստինա Սինագրան 2005 թվականին դատական տույժ պահանջեց, որի պատճառով Դիեգոն կարող էր զրկվել Մորենոյի իր սեփական տնից[388]: Կողմերի միջև բանակցություններից հետո տունն աճուրդից հանվեց[389]:
1996 թվականին ծնվեց Դիեգոյի երկրորդ արտամուսնական երեխան՝ Ժանան, որը 20-ամյա Վալերիա Սաբալայնի հետ կապի պտուղն էր[390]: Մարադոնան, ինչպես և առաջին դեպքում, հրաժարվեց ճանաչել հայրությունը[391]: Արդյունքում աղջկան թույլ տվեցին կրել հոր ազգանունը[384]: 2001 թվականին դատարանը վճիռ կայացրեց ամսական 2 000 պեսո ալիմենտ վճարելու մասին[392]: 2001 թվականի հունիսի 29-ին այդ վճիռը հաստատվեց ապիլյացիայի պալատի 1-ին ատյանի կողմից[393]: 2004 թվականին Դիեգոն աղջկա մոր հետ պայմանավորվեց վճարել 400 000 պեսո և Aceites y Esencias Patagónicas ձեռնարկության նկատմամբ իրավունքները զիջեց երրորդ անձանց, ովքեր պարտավորվեցին ամսական վճարել 2,4 հազար պեսո՝ մինչև Ժանայի 21 տարեկան դառնալը[394]: Ձեռնարկությունը հրաժարվեց գումարային վճարումներից[394], ինչի պատճառով դատական քաշքշուկ սկսվեց[392]: Կողմերը պայմանավորվեցին, որ ձեռնարկությունը պետք է ամսական վճարի 2,7 հազար պեսո[395]: Դատարանը հաստատեց, որ Դիեգոն դստեր ամենամսյա դրամական միջոցների վճարման հսկողությունը հանձնարարել էր իր գործակալին՝ Գիլիերմո Կոպոլային, որը չէր կատարել հանձնարարությունը[396]:
Դիեգոյի երրորդ արտամուսնական երեխան Սանտյագոն էր, որը հաստատվեց ԴՆԹ փորձաքննությամբ։ Երեխային խնամող տատիկը խնդրում էր, որպեսզի Դիեգոն իրենց ապահովի սննդամթերքով։ Երեխայի մայրը Նատալյա Գարատն էր, ով 2005 թվականին մահացավ քաղցկեղից։ Այնուհանդերձ, Կուբայում գտնվելու ընթացքում Մարադոնան պարբերաբար վճարում էր Նատալյային՝ դոկտոր Ալֆրեդո Կայեի և Գիլյերմո Կոպպոլայի միջնորդությամբ, սակայն Արգենտինա վերադառնալուց հետո Կլաուդիա Վիլյաֆանյան արգելեց այդ վճարումները[397]:
1998 թվականի օգոստոսին արգենտինացի հարձակվող Կլաուդիո Կանիջիի կինը՝ Մարիանա Նանիսը, Մարադոնային «երկնագույն» անվանեց։ Որպես դրա առիթ նշվում էր այն հանգամանքը, որ կինը խանդում է ամուսնուն, երբ Մարադոնան ամեն գոլից հետո պինդ համբուրում է Կանիջիի շուրթերը[12]: Դիեգոն դատի տվեց ֆուտբոլիստի կնոջը[398]:
Դիեգոյի մյուս խնդիրը լարված հարաբերություններն էին Իտալիայի հարկային ծառայության հետ, որի տվյալներով ֆուտբոլիստը Իտալիայի բյուջեին պարտք էր ավելի քան 25 մլն. դոլար[399], ավելի ուշ այդ թիվն աճեց մինչև 38,5 մլն. դոլարի[400]: Համաձայն մեղադրող կողմի վարկածի՝ Մարադոնան «Նապոլիում» խաղալու վերջին երկու տարում չէր վճարել հարկերը[401]: Դա պատահել էր այն պատճառով, որ թիմի նախագահ Կորադո Ֆերլաինոն Դիեգոյին և մի քանի այլ խաղացողի հայտնել էր, որ կազմել է երկու պայմանագիր. մեկը՝ խաղացողի կերպարն օգտագործելու, մյուսը՝ ֆուտբոլային ելույթների համար, և իբր երկու պայմանագրով էլ հարկեր է վճարել, սակայն իրականում այդպես չի արել[12][402]: Աստիճանաբար մայր գումարի վրա տոկոսներ են ավելացել։ Դիեգոյի՝ Իտալիայում գտնվելու ընթացքում ոստիկանությունը բռնագրավեց Դիեգոյին պատկանող երկու Rolex մակնիշի ժամացույց՝ 10 հազար եվրո ընդհանուր արժողությամբ[403]: Դրանից մի քանի տարի առաջ Մարադոնայից բռնագրավել էին իտալական հեռուստածրագրերի մասնակցությունից ստացված բոլոր միջոցները[404]: 2009 թվականի սեպտեմբերին դատական պրիստավների կողմից բռնագրավվեց Մարադոնայի 4 հազ. եվրո արժողությամբ ականջօղը[405]: 2010 թվականի հունվարի 14-ին ականջօղն աճուրդով վաճառվեց 25 հազար եվրոյով[406]: Այն գնեց Մարադոնայի երկրպագու, իտալացի ֆուտբոլիստ Ֆաբրիցիո Միկոլին[407]: 2012 թվականին դատական քաշքշուկը վերսկսվեց. Դիեգոն մեղադրվեց 40 մլն. եվրո հարկերից խուսափելու մեջ[408]: Մարադոնան հայտարարեց, որ իր փաստաբանն ապացուցել է, որ ինքը հարկերից չի խուսափել[409]:
2003 թվականի փետրվարին Դիեգոյին ճանաչեցին 1998 թվականին տեղի ունեցած վթարի հանցակից։ Վթարի ժամանակ նրա գովազդային գործակալը՝ Ֆեռո Վիեռան, կարմիր լույսի տակ վարելով, հարվածել էր մեկ այլ ավտոմեքենայի։ Դատարանը վճռեց, որ Դիեգոն պետք է 12 500 եվրո տուգանք վճարի[410]:
2006 թվականի հունվարին, Պոլինեզիայում արձակուրդն անցկացնելու ժամանակ[411], Մարադոնային մեղադրեցին այն բանում, որ նա բաժակով հարվածել է իր դստեր՝ Ջանինայի հետ վիճող Պոլինեզիայի գեղեցկուհու գլխին[412], որի արդյունքում կնոջ գլուխը վիրավորվել է, և վերքի վրա 8 կար են դրել[411]: Այս միջադեպը լուծվեց դատական կարգով[413]:
2006 թվականին Դիեգոն մեղադրվում էր մի զույգի մարմնական վնասվածքներ հասցնելու մեջ. 2006 թվականի փետրվարի 10-ին նա իր Mitsubishi Montero ավտոմեքենայով հարվածել էր հեռախոսի կրպակին, որի կոտրված ապակիները վնասել էին շրջակա մարդկանց[414][415]: Ինքը՝ Դիեգոն ասել է, որ որևէ իրավախախտում չի կատարել և որ ինքն ընդհանրապես այդ վայրում չի եղել[416]: Դատարանի 5 կանչին չներկայանալուց հետո դատավոր Գոնսալո Ռուան պարտադրեց նրան ուժով բերել դատարանի դահլիճ։ Վճռի պահին Մարադոնան երկրում չէր[417]: Միայն 2008 թվականի հոկտեմբերի 7-ին, երբ Դիեգոն վերադարձավ Իտալիայից, նրան դատարան բերեցին[418]: Մեղադրող կողմը ցանկանում էր Դիեգոյին դատապարտել 1 տարի 1 ամիս ազատազրկման[419], ինչպես նաև արգելք սահմանել ֆուտբոլիստի ունեցվածքի վրա՝ 17,6 հազ. պեսո գումարի չափով[420]: Գործի վերաբերյալ որոշում դեռ չի կայացվել[421]:
2011 թվականի հունիսին Դիեգոն դատի տվեց The9 Limited կազմակերպությանը, որն անօրինական կերպով օգտագործել էր ֆուտբոլիստի կերպարը Winning Goal խաղում[422]: 2012 թվականի օգոստոսին Դիեգոն դատական գործընթացի մեջ մտավ ինտերնետ-պոկերի ոլորտում գործող չինական Beijing Sina Internet Information Service Co Ltd և Shanghai No. 9 City Information Technology Co Ltd կազմակերպությունների հետ, որոնք անօրինական կերպով իրենց կայքերում տեղադրել էին իր լուսանկարները[423]:
Նվաճումներ
Թիմային
- «Բոկա Խունիորս»
Արգենտինայի չեմպիոն - 1981
- «Բարսելոնա»
- Իսպանիայի գավաթ -1983
- Իսպանիայի լիգայի գավաթ - 1983
- Իսպանիայի սուպերգավաթ - 1984
- «Նապոլի»
- Արգենտինայի հավաքական
- Աշխարհի չեմպիոն (մինչև 20 տարեկան), 1979
- Աշխարհի չեմպիոն - 1986
Աշխարհի առաջնության արծաթե մրցանակ - 1990- Արտեմիո Ֆրանկիի գավաթ - 1993
Անձնական
|
|
Ծանոթագրություններ
- ↑ https://encuentro.gob.ar/programas/10416
- ↑ Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.
- ↑ FBref.com(բազմ․)
- ↑ Արգենտինական ֆուտբոլի տվյալների շտեմարան (իսպ.)
- ↑ https://autority.snk.sk/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?marc=1&authid=200320
- ↑ https://www.clarin.com/zonales/conmocion-country-murio-maradona-recibimos-vecino-_0_JQopO_t9U.html
- ↑ http://de.fifa.com/worldcup/awards/golden-ball/intro.html
- ↑ https://www.fundacionkonex.org/premios1990-deportes
- ↑ Maradona: I hold my hands up Wells, Tom; The Sun; Accessed 29-01-08
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 11,16 11,17 11,18 11,19 11,20 11,21 11,22 11,23 11,24 11,25 11,26 11,27 11,28 11,29 11,30 11,31 11,32 11,33 11,34 11,35 11,36 11,37 11,38 11,39 11,40 11,41 11,42 11,43 11,44 11,45 11,46 11,47 11,48 11,49 11,50 11,51 11,52 11,53 11,54 11,55 11,56 11,57 11,58 11,59 11,60 11,61 11,62 11,63 11,64 11,65 11,66 11,67 11,68 11,69 11,70 11,71 11,72 11,73 11,74 11,75 11,76 11,77 Выборнов Ю. В., Горанский И. В. Марадона, Марадона…. — Физкультура и спорт, 1989. — Т. 1. — 192 с. — (Звезды зарубежного спорта). — ISBN 5278001860
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 15,0 15,1 15,2 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 17,14 17,15 17,16 17,17 17,18 17,19 17,20 17,21 17,22 17,23 17,24 17,25 17,26 17,27 17,28 17,29 17,30 17,31 17,32 17,33 17,34 17,35 17,36 17,37 17,38 17,39 17,40 17,41 17,42 17,43 17,44 17,45 17,46 17,47 17,48 17,49 17,50 17,51 17,52 17,53 17,54 17,55 17,56 17,57 17,58 17,59 17,60 17,61 17,62 17,63 17,64 17,65 17,66 17,67 17,68 17,69 17,70 17,71 17,72 17,73 17,74 17,75 17,76 17,77 17,78 17,79 17,80 17,81 17,82 17,83 17,84 17,85 17,86 17,87 17,88 17,89 17,90 17,91 17,92 Марадона Д. А., перевод Юнгер М. Диего Армандо Марадона. О себе о футболе и не только = Yo soy el Diego. — Москва: АСТ и У-Фактория, 2010. — Т. 1. — С. 18-22, 24-25, 28, 32-35, 38, 40, 47-50, 53-58, 66-67, 69-71, 75-76, 80-84, 87-88, 99-100, 106-107, 111-112, 115-117, 119, 122, 126, 128, 130, 136, 139-142, 143-145, 147, 149, 157, 161, 165-166, 174-175, 177-178, 181, 186, 192, 194-195, 197-199, 202-203, 205, 208, 211-212, 217-220, 222-224, 233, 245-247, 250-252, 254, 256, 258-259, 261, 268, 271, 276-280. — 320 с. — 4000 экз. — ISBN 9785170592685
- ↑ 18,0 18,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 20,0 20,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 22,00 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 Diego Armando Maradona. Yo soy el Diego. — Planeta, 2000. — Т. 1. — P. 20, 26, 47, 71, 79, 84, 93—96, 220, 221, 240, 250.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 32,0 32,1 32,2 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 33,0 33,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 40,0 40,1 Jimmy Burns. La mano de Dios. — El País — Aguilar, 1996. — Т. 1. — P. 139, 140.
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 42,0 42,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 43,0 43,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 49,0 49,1 49,2 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 53,0 53,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 61,0 61,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 62,5 Авдеенко Сергей Марадонагейт. — журнал. — Физкультура и спорт, 1991. — Т. 9. — С. 14-16. — серия = с.
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 66,0 66,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 71,0 71,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 78,0 78,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 107,0 107,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 153,0 153,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 166,0 166,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 191,0 191,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 218,0 218,1 218,2 218,3 218,4 218,5 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 253,0 253,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 315,0 315,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 317,0 317,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 318,0 318,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 322,0 322,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 329,0 329,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 335,0 335,1 335,2 335,3 335,4 335,5 335,6 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 338,0 338,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Alabarces, Pablo; Rodríguez, María Graciela. Cuestion de pelotas. — Atuel, 1996. — ISBN 987900633X
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 347,0 347,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 383,0 383,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ 384,0 384,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 392,0 392,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 394,0 394,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ 411,0 411,1 Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Էմիլիո Բուտրագենյոյի և Կարեկայի հետ միասին
- ↑ Կաղապար:Cite web2
- ↑ Կաղապար:Cite web2
Գրականություն
- Выборнов Ю. В., Горанский И. В. Марадона, Марадона…. — Физкультура и спорт, 1989. — Т. 1. — 192 с. — (Звезды зарубежного спорта). — ISBN 5278001860
- Марадона Д. А., перевод Юнгер М. Диего Армандо Марадона. О себе о футболе и не только = Yo soy el Diego. — Москва: АСТ и У-Фактория, 2010. — Т. 1. — 320 с. — 4000 экз. — ISBN 9785170592685
- Dini, Vittorio, Oscar, Nicolaus. Te Diegum. — Leonardo, 1991. — ISBN 9788835510598
- Burns, Jimmy. La mano de Dios. — Նեապոլ: El País — Aguilar, 1996. — ISBN 9788441321021
- Sergio Levinsky. Diego Armando Maradona. Una vita presa a calci. — Արեցո: Limina, 1997. — ISBN 88-86713-32-0
- Maradona, Diego Armando. Yo soy el Diego. — Planeta, 2001. — ISBN 9871144628
- Dini, Vittorio, Oscar, Nicolaus. Te Diegum. — Sudamericana, 2001. — ISBN 9500720159
- Massimo Mauro, Luca Argentieri. Ho giocato con tre geni. Zico, Platini, Maradona. — Միլան: Baldini Castoldi Dalai, 2001. — ISBN 9788884900807
- Francisco Cornejo. Ho scoperto Maradona. Il giovane Diego raccontato dal suo primo allenatore. — Արեցո: Limina, 2004. — ISBN 88-88551-37-9
- Emanuela Audisio. Il ventre di Maradona. Storie di campioni che hanno prestato il corpo allo sport. — Միլան: Mondadori, 2007. — ISBN 9788804568490
- Manuel Parlato. Da Maradona a De Laurentiis. — Արեցո: Limina, 2009. — ISBN 9788860410306
Արտաքին հղումներ
- «Պաշտոնական կայք». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-02-01-ին. (իսպ.) (անգլ.)
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Դիեգո Մարադոնա կատեգորիայում։ |
- Հոկտեմբերի 30 ծնունդներ
- 1960 ծնունդներ
- Նոյեմբերի 25 մահեր
- 2020 մահեր
- Անձինք այբբենական կարգով
- Ֆուտբոլիստներ այբբենական կարգով
- Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ
- Բարսելոնայի ֆուտբոլիստներ
- Ֆուտբոլի հարձակվողներ
- Արգենտինացի ֆուտբոլային մարզիչներ
- Նապոլիի ֆուտբոլիստներ
- Ոսկե Գնդակի մրցանակակիրներ
- ՖԻՖԱ 100
- Սևիլիայի ֆուտբոլիստներ