Էկվադոր

República del Ecuador Էկվադորի Հանրապետություն
Դրոշ Զինանշան
Ազգային օրհներգ՝  ¡Salve, Oh Patria!
Մայրաքաղաք		Կիտո 00°9′S, 78°21′W
Պետական լեզուներ		Իսպաներեն
Կառավարում		Հանրապետություն
-	Նախագահ	Ռաֆաել Կոռեա
Հանրապետություն
-	Հայտարարված	մայիսի 13 1830
Տարածք
-	Ընդհանուր	256,370 կմ²  (77-րդ)
-	Ջրային (%)	4
Բնակչություն
-	2008 նախահաշիվը	13,625,000  (67-րդ)
-	Խտություն	53.8 /կմ² (151-րդ) 139.4 /մղոն²
ՀՆԱ (ԳՀ)		2008 գնահատում
-	Ընդհանուր	$108.389 բիլիոն
-	Մեկ շնչի հաշվով	$7,785 (59-րդ)
Ջինի		42 (միջին)
ՄԶՀ (2007)		0.806 (բարձր) (80th)
Արժույթ		ԱՄՆ դոլար (USD)
Ժամային գոտի		ECT, GALT (UTC-5, -6)
Ազգային դոմեն		.ec
Հեռախոսային կոդ		+593

Էկվադոր, պետություն Հարավային Ամերիկայի հյուսիս-արևմուտքում, մայրաքաղաքը՝ Կիտոն։ Սահմանակից է Կոլումբիային, Պերուին։ Արևմուտքից ողողվում է Խաղաղ օվկիանոսով։

Պատմություն

Էկվադորում հնագույն ժամանակներից ապրում էին հնդկացիական ցեղեր։ Նրանք զբաղվում էին ձկնորսությամբ, որսորդությամբ և գյուղատնտեսությամբ։ Մեր թվարկությունից առաջ 1-ին հազարամյակի վերջում Կարա ցեղը, ովքեր ապրում էին ծովափնյա շրջաններում, իրենց ենթարկեցին այլ ցեղերի և ստեղծեցին մի պետություն, որը լատինամերիկյան գրականության մեջ հայտնի է «Կիտուի թագավորություն» անվամբ։ Ներկայիս Էկվադորի տարածքում հնագույն ժամանակներից  գոյություն ունեին տարբեր հնդկացիական ցեղեր՝ Կառա, Կիտու, Տումբա, Կանյառներ և ուրիշներ։ Նրանք զբաղվում էին որսորդությամբ, ձկնորսությամբ և հողագործությամբ։ Մեր թվարկության  առաջին հազարամյակի ավարտին Կառա ցեղախմբի հնդկացիները, որոնք ապրում էին ափամերձ տարածքներում, ներխուժեցին լեռնային գոտիներ, նվաճելով տեղի բնակչությանը (մասամբ բնաջնջելով, մասամբ ձուլելով), ստեղծեցին  պետություն, որը լատինամերիկյան գրականության մեջ անվանվում է «Կիտուի թագավորություն»։ 15-րդ դարում (մոտ 1460 թվականին) «Կիտուի թագավորությունը» գրավվեց ինկերի կողմից (գրավման գործընթացը տևեց 15 տարի)։ Ինկերի պետության հիմնական բնակչությունը (կառավարող խավը) կազմված էր կեչուա հնդկացիական ցեղախմբի անդամներից։ Այդ ամենի արդյունքում կեչուա լեզուն դարձավ ամենատարածվածը ներկայիս Էկվադորի տարածքում։ Իսպանացիների համար Էկվադորի տարածքը նվաճել են Ֆրանսիսկո Պիսարոյի ուղեկցորդներ Բարտոլոմե Ռուիսը (1526 թվականին առաջին դեսանտի իջեցում ) և Սեբաստիան դե Բելալյկասար (1531 թվականին նվաճեց Էկվադորի տարածքը)։ Նրանք հնագույն հնդկացիական բնակավայրում կառուցեցին Սան Ֆրանսիսկո դե Կիտո քաղաքը։ 1529 թվականին Պիսարոն ստացավ Նոր Կաստիլիայի գեներալ-կապիտան պաշտոնը (ներկայիս Պերուի և Էկվադորի տարածքում), իսկ 1539 թվականին իր եղբորը՝ Գոնսալոյին, նշանակեց Ֆրանսիսկո դե Կիտոյի կառավարիչ։

Գրավելով տարածքները և չգտնելով այնտեղ ոսկու ու արծաթի խոշոր պաշարներ՝ իսպանացիները ստեղծեցին պլանտացիաներ, որտեղ հիմնականում աշխատում էին հնդկացիները և Աֆրիկայից տեղափոխված ստրուկները։

Լեռնային գոտիներում հիմնականում զբաղվում էին այծաբուծությամբ։

Անկախություն

19-րդ դարը լատինական ամերիկայի երկրների, այդ թվում Էկվադորի համար նշանավորվեց ազգային ազատագրական պայքարով և պատերազմներով։ Հեղափոխություններից մեկը տեղի ունեցավ 1809 թվականի օգոստոսի 8-ին Կիտոյում, որի արդյունքում նույն թվականի օգոստոսի 10-ը հռչակվեց որպես Էկվադորի անկախության օր։

  Ազգային ազատագրական պայքարը վերջնական արդյունքի հասավ 1822 թվականին, երբ Կոլումբիայի զորքերը ջախջախեցին իսպանացիներին, իսկ Էկվադորի վերահսկողությունը անցավ Սիմոն Բոլիվարին:

  1822-1830 թվականներին Էկվադորը հանդիսանում էր մեծ Կոլումբիայի մեծ մասը և կոչվում էր Կիտոյի շրջան։

  Ամբողջ 19-րդ դարում և 20-րդ դարի առաջին տարիներին Էկվադորում հիմնական պայքարը ընթանում էր պահպանողական և լիբերալ կուսակցությունների միջև։

19-րդ դարի կեսերից սկսած եվրոպական պետությունները սկսեցին առավել մեծ ազդեցություն ունենալ և խառնվել Էկվադորի ներքին գործերին։ 1845 թվականին Բրիտանիայի ճնշման ներքո ընդունվեց  օրենք ստրկության վերացման մասին։ 1860 ականներին Էկվադորի նախագահ (փաստացի դիկտակոր) Մորենոն բանակցություններ էր վարում Ֆրանսիայի հետ երկրում պրոտեկտորատ հաստատելու ուղղությամբ։

Էկվադորը 20-րդ և 21-րդ դարերում

1906 թվականին Կաթոլիկ եկեղեցին սահմանադրությամբ անջատվեց պետությունից։

1923 թվականից Էկվադորում սկսվեց նավթի արդյունահանումը։

Գրեթե նույն ժամանակահատվածում (սկսած 1920-ական թվականներից) Էկվադորում ստեղծվեցին ծայրահեղական ուղղվածություն ունեցող խմբավորումներ՝ սոցիալիստներ, անարխիստներ և կոմունիստներ։ 1925-28 թվականներին նրանք Էկվադորում կազմակերպեցին մի քանի զինված ապստամբություններ, որոնք ճնշվեցին իշխանությունների կողմից։ 1941 թվականին Էկվադորի և Պերուի միջև ծագեց պատերազմ Ամազոնի վերին հոսանքի հսկայածավալ տարածքների համար։ Պերուի բանակը ավելի մեծաքանակ էր և մարտունակ, այդ իսկ պատճառով մի շարք պարտությունների մատնեց Էկվադորի զինված ուժերին։ Պատերազմի հետևանքով մոտ 280 հազար քառակուսի կիլոմետր անցավ Պերուին (մոտավորապես այնքան, որքան կազմում է ներկայիս Էկվադորի տարածքը)։

21-րդ դարի վերջում Էկվադորում սկսվեց օտարերկրյա  կապիտալի ներդրումը։ Բրիտանացիները և ամերիկացիները նավթ էին որոնում, որը նպաստեց կակաոյի և սուրճի հայտնագործմանը։

Անվանում

1830 թվականին հռչակվել է անկախ պետություն և կոչվել Republica del Ecuador, իսպաներեն բառացի՝ «Հասարակածի Հանրապետություն» (հասարակածն անցնում է նրա տարածքի միջով)։ Ֆիզիկական քարտեզ

Վարչական բաժանում

Հիմնական հոդված՝ Էկվադորի վարչական բաժանում

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Տես նաև

• Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ

Արտաքին հղումներ

• Էկվադորը հայկական հանրագիտարանում
• Հայ-Էկվադորական բարեկամության կայքը Archived 2016-10-08 at the Wayback Machine.
• http://www.calend.ru/holidays/0/0/2401/
• https://www.eluniverso.com/noticias/2017/04/03/nota/6122726/binomio-lenin-moreno-jorge-glas-celebra-victoria-electoral-acto

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Էկվադոր կատեգորիայում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 40)։