Հայերը Գերմանիայում
 |
Ուշադրություն, այս հոդվածը կամ հոդվածի բաժինը փաստերի և տեղեկությունների ճշտման կարիք ունի։ Քննարկման էջում պետք է լրացուցիչ բացատրություններ լինեն |
| Գերմանահայեր | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Գերմանիայի դրոշը | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ընդհանուր քանակ | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
90.000-100.000 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Բնակեցում | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Լեզու(ներ) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Հայերեն, գերմաներեն | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Հավատք(ներ) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Հայ Առաքելական եկեղեցի, Հայ Կաթոլիկ եկեղեցի |
.svg){kind=small}
Պատմական ակնարկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայերի հետքերը Գերմանիայում գնում են մինչև վաղ քրիստոնեական ժամանակաշրջաններ։ Հայաստանում Քրիստոնեության ընդունումանը (301 թ.) հաջորդող տարիներին հայ-քրիստոնյա քարոզիչներ եկել են նաև Գերմանիայի ներկայ տարածքներ՝ քրիստոնեական կրոնը այստեղ քարոզելու և տարածելու մտադրությամբ։ Եվրոպայում և նաև Գերմանիայում ամենահայտնի հայկական ծագմամբ անձը Սուրբ Բարսեղն է կամ Վլասը՝ պատմական Փոքր Հայքի Սեբաստիա (Ներկայումս կոչվում է Սվազ և գտնվում է Թուրքիայի տարածքում) քաղաքից։ Ծնվել է 3-րդ դարի կեսերին սեբաստացի ունևոր հայ ընտանիքում։ Եղել է բժիշկ։ Հավանաբար դեռևս երիտասարդ տարիքում ընդունել է քրիստոնեություն և ապագայում դարձել Սեբաստիայի եպիսկոպոս։ Այդ ժամանակ Սեբաստիան մտնում էր Հռոմեական Կայսրության մեջ։ Նահատակվել է 316 թվականին Լիկինուս կայսեր ծավալած քրիստոնեական հալածանքների ժամանակ։ Հռոմեական զինվորների կողմից, որոնք ընդունել էին քրիստոնեությունը, նրա հարգանքը տարածվել է Եվրոպայում և նաև Գերմանիայում։ Հայտնի են անև այլ հայ քարոզիչների անուններ։ Հիշատակության է արժանի նաև Թեոֆանու կայսրուհին, ով ըստ որոշ հետազոտողների ծագում է բյուզանդական հայ ազնվական ընտանիքներից։
Գերմանիայում բնակություն հաստատած հայերի մասին պատմական վկայություններ գրեթե չկան և հստակ չէ, թե հայերը երբ են ոտք դրել այս տարածք։ կա սակայն արժեքավոր մի վկայություն Բավարիայի Պասաու քաղաքից։ 11-րդ դարում այստեղ է գործել և նաև մահացել Գրիգորիս արքեպիսկոպոսը, ով եկել է Հայաստանից։ Պասաու քաղաքի Նիդերնբուրգ վանքի վերանորոգության ժամանակ հայտնաբերվել է նրա դամբարանը։ 1982 թվականին հայկական ծեսով վերաթաղվել են նրա մասունքները նույն վանքում։
Գերմանիան առաջին պետություններից է, որ կապ է հաստատել Կիլիկյան Հայաստանի հետ. Գերմանիայի Հայնրիխ 6-րդ կայսրն է ճանաչել Լեվոնին Կիլիկիայի թագավոր և թագ շնորհել նրան։ Գերմանիայի հետ է կապված նաև հայ ազատագրական շարժման գործիչ Իսրայել Օրու գործունեությունը[1]։
Գերմանիայի համալսարանական կենտրոններում են կրթություն ստացել Կոմիտասը, Ամենայն հայոց Կաթողիկոս Գևորգ Ե Սուրենյանցը, գրողներ Լևոն Շանթը և Ավետիք Իսահակյանը, գեղանկարիչներ Վարդգես Սուրենյանցը, Հակոբ Կոջոյանը և շատ այլ հայ գիտնականներ, արվեստագետներ, քաղաքական գործիչներ։
Մոտավոր տվյալներով՝ այսօր Գերմանիայում ապրում է շուրջ 55-60 հազար հայ։
Համայնքում ազգային կյանքն առավելապես աշխուժացել է 1991 թվականից հետո, երբ Գերմանիայում ստեղծվեց Հայ Առաքելական Եկեղեցու Գերմանիայի հայոց թեմը` Քյոլն քաղաքում գտնվող առաջնորդարանով։ Առաջին և ներկայիս առաջնորդն է Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեկջյանը։ Թեմի կամ Առաջնորդարանի հովանու ներքո գործում են 15 համայնքներ, որոնցից միայն երեքն ունեն իրենց եկեղեցիները, իսկ մնացած համայնքներն իրենց արարողությունների համար հյուրընկալվում են գերմանական եկեղեցիներում։
Գերմանահայության հասարակական-քաղաքական կյանքում մեծ ներդրում ունեն «Գերմանահայոց Կենտրոնական Խորհուրդը», «Գերմանա-Հայկական Ընկերակցությունը», «Հայկական Հարցերի Հաստատությունը», «Ցեղասպանության ուսումնասիրման Կենտրոնը» և այլն։ Գործում են նաև մի շարք այլ հասարակական կազմակերպություններ՝ «Հայ Գործարարների Միությունը», «Հայ Բժիշկների և Բուժաշխատողների Միությունը», «Հայ Օգնության Միությունը», «Մեսրոպ - Հայագիտական Կենտրոնը», «Տեղեկատվական և Փաստագրական Կենտրոնը», «Ցեղասպանության Ճանաչման Հանձնախումբը» և այլն։
1920 թվականից գործում է Բեռլինի Ազատ համալսարանի հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանության ինստիտուտի հայկական բաժինը, 1977 թվականից Մյունխենում՝ Հայկական հարցերի հաստատությունը, 1982 թվականից Ախենում՝ Հայկական ճարտարապետության հետազոտության կազմակերպությունը, 1985 թվականից Բեռլինում՝ Հայկական տեղեկատվության և փաստագրության, 1989 թվականից՝ Բոխումի համալսարանի հայկական ուսումնասիրությունների կենտրոնները։ Բեռլինի հայ համայնքն ունի իր ակումբը՝ Հայ տունը, քաղաքում կա «Հայկական» կոչվող փողոց։ Այս համայնքը մեծ օգնություն է ցույց տվել Հայաստանին՝ 1988 թվականի Սպիտակի աղետալի երկրաշարժից հետո դեղեր, բժշկական սարքեր ու սննդամթերք ուղարկելով աղետյալներին, իսկ գերմանական հայտնի «Բուրդա» ֆիրմայի մասնակցությամբ Գյումրիում կառուցվել է պոլիկլինիկա։
Շտուտգարտում տեղի հայերի ջանքերով քաղաքի գերեզմանատանը կանգնեցվել է հուշարձան՝ ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության զոհերի, որին ամեն տարի ապրիլի 24-ին այցի են գալիս հարյուրավոր գերմանահայեր[2]։
2008 թվականից սկսած՝ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում գործում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության մշտական ներկայացուցչությունը։
Գերմանիայի հայ համայնքն ունի նաև որոշակի դժվարություններ։ Համայնքում առկա են հաղորդակցման խնդիրը, ինչպես նաև տարբեր երկրներից Գերմանիա եկած հայերի մշակութային տարբերությունները։
Հայերի ժամանումը Գերմանիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայերը Գերմանիա են ժամանել 19-րդ և հատկապես 20-րդ դարերում։
19-րդ դար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]19-րդ դար կեսերից զգալի էր հայ ներգաղթողների թիվը Գերմանիայում, ովքեր հիմնականում Արևելյան Հայաստանից եկած ուսանողներ էին։ Երիտասարդների մեծամասնությունը ուսանում էր Արևելյան Գերմանիայում, նաև Բոննում և Հայդելբերգում։ Երևանի պետական համալսարանի հիմնադիրներից են 19-րդ դարի վերջում Գերմանիայում ուսանած ուսանողները։ Հայերի մյուս խումբը գերմանացի միսիոներների կողմից Գերմանիա բերված որբ երեխաներն էին, որոնց ծնողները սպանվել էին սուլթան Համիդի կողմից 1895-1896 թթ. իրականացված կոտորածների ժամանակ։
20-րդ դար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]_4.jpg)
1915 թվականի Հայոց ցեղասպանությունից հետո հայերի մեծ ներգաղթի հոսք Գերմանիա չեղավ, ինչը տեղի ունեցավ Ֆրանսիայում։ Սակայն Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմներից հետո ցարական և կարմիր բանակներում ծառայող հայ ռազմագերիները պատերազմից հետո մնացին Գերմանիայում։ Նրանք բնակություն հաստատեցին Շտուտգարտում և նրա շրջակայքում, բայց հետագայում նրանցից շատերը արտագաղթեցին ԱՄՆ։
Գերմանիայում ապրող հայերը ըստ ծագման երկրների
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թուրքիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թուրքիայից հայերը Գերմանիա եկել են 1960 թվականներից՝ Ստամբուլից, Անատոլիայից։ Նրանց երկրորդ կամ երրորդ սերունդներին է հաջողվել ուսում ստանալ, ինչը բախտ չի վիճակվել նրանց ծնողներին։ Թուրքիայից մշտապես հայ երիտասարդներ են ուսման նպատակով եկել Գերմանիա։
Հայաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայաստանից մեծ հոսք է սկսվել Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, որոնցից շատերը ուսում են ստացել և իրենց մասնագիտությամբ աշխատանք գտել։ Ներկայումս մեծ թվով ուսանողներ կան Հայաստանից։
| ընդամենը, առ 31.12.2009 | 9999 |
| ընդամենը, առ 31.12.2016 | 25170 |
| տեղափոխվել են Գերմանիա 2016թ-ին | 6640 |
| միջին տարիքը | 31.9 |
| ծնվել են Գերմանիայում | 2391 |
| ծնվել են Գերմանիայում 2016թ | 485 |
| ամուսնացած Գերմանացու հետ | 1230 |
| Գերմանիայում բնակության միջին տևողությունը | 7 տարի |
| Գերմանիայում 15 տարուց քիչ բնակողների թիվը | 19895 |
| Անժամկետ բնակության իրավունքով | 3505 |
| Ժամանակավոր բնակության իրավունքով | 6975 |
| Առանց բնակության իրավունքի (Aufenthaltstitel) | 13310 |
| Baden-Württemberg | 725 |
| Bayern | 3350 |
| Berlin | 1255 |
| Brandenburg | 160 |
| Bremen | 250 |
| Hamburg | 955 |
| Hessen | 1455 |
| Mecklenburg-Vorpommern | 1055 |
| Niedersachsen | 1255 |
| Nordrhein-Westfalen | 7305 |
| Rheinland-Pfalz | 2470 |
| Saarland | 65 |
| Sachsen | 305 |
| Sachsen-Anhalt | 300 |
| Schleswig-Holstein | 3 745 |
| Thüringen | 525 |
Լիբանան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լիբանանյան քաղաքացիական պատերազմից հետո հայերի թիվը կտրուկ աճել է, սակայն սա անցողիկ երևույթ էր, քանի որ նրանցից շատերի համար Գերմանիան տարանցիկ երկիր էր հանդիսանում։
Իրան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իրանահայերը Գերմանիա են ներգաղթել 1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունից հետո։
Իրաք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գերմանիայում իրաքահայերի փոքրաթիվ խումբ մշտապես եղել է։ Սադամ Հուսեյնի անկումից հետո այս երկրում տիրող անկայուն վիճակը ստիպել է ընդհանուր առմամբ քրիստոնյաներին արտագաղթել։
Նախկին խորհրդային հանրապետություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համեմատաբար նոր երևույթ է հետխորհրդային երկրներից, Ռուսաստանից և Ուկրաինայից հայերի արտագաղթը։
Այլ երկրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայեր կան նաև Հունաստանից, Բուլղարիայից, Սիրիայից, Հորդանանից և այլ երկրներից[4]։
Տարածաշրջանային տեղաբաշխումը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ընդհանուր առմամբ հայեր ապրում են Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության գրեթե ողջ տարածքում։
Խոշոր հայ համայնքները կամ հայկական միությունները կենտրոնացված են Քյոլնում, որտեղ և որի շրջակայքում ապրում են ամենաշատ հայերը, ինչպես նաև Բեռլինում, Մյունխենում և Համբուրգում։ Համայնքներ կամ հայկական միություններ են գործում նաև մի շարք այլ քաղաքներում, ինչպես օրինակ՝ Ֆրանկֆուրտ, Հանաու, Գյոպինգեն, Շտուտգարտ, Նյուրնբերգ, Աախեն, Հալլե, Բրաունշվայգ, Բիլեֆելդ, Մայնց, Հռենոս-Մայն-շրջան և այլն։
Գերմանիայում Հայաստանի Հանրապետության դեսպանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նստավայր՝ Բեռլին, Գերմանիա
Գերմանիայում ՀՀ գործերի ժամանակավոր հավատարմատար՝ Աշոտ Սմբատյան
Հասցե՝ Նուսսբաումալլեե 4, Բեռլին 14050, Գերմանիա
Աշխատանքային ժամեր՝
- երկուշաբթի և հինգշաբթի (10։00-13։00)
- երեքշաբթի (10։00-13։00 և 14։30-17։00)[5]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հայերը Գերմանիայում(չաշխատող հղում)
- ↑ «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն, Հայերը Գերմանիայում». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 14-ին.
- ↑ 3,0 3,1 publisher. «Publikation - Bevölkerung - Ausländische Bevölkerung - Fachserie 1 Reihe 2 - 2016 - Statistisches Bundesamt (Destatis)» (PDF). www.destatis.de (գերմաներեն). Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 3-ին.
- ↑ Գերմանահայ համայնքի մասին
- ↑ Դեսպանության տվյալներ. աշխատանքային ժամեր
