Ֆիլիպիններ

Ֆիլիպիններ; Pilipinas
Ֆիլիպինների դրոշ	Զինանշան
;	;
Կարգավիճակ	ինքնիշխան պետություն, կղզեխմբային պետություն և երկիր
Ներառում է	Ilocos Region?, Կագայան հովիտ, Կենտրոնական Լուսոն, Կալաբարսոն, Mimaropa?, Բիկոլի շրջան, Western Visayas?, Կենտրոնական Վիսարյա, Արևելյան վիսայաներ, Zamboanga Peninsula?, Northern Mindanao?, Davao Region?, Soccsksargen?, Caraga?, Bangsamoro?, Cordillera Administrative Region?, Մետրո Մանիլա և Negros Island Region?
Պետական լեզու	ֆիլիպիներեն և անգլերեն
Մայրաքաղաք	Մանիլա
Պետական կարգ	հանրապետություն
Օրենսդիր մարմին	Congress of the Philippines?
Երկրի ղեկավար	Ֆերդինանդ Մարկոս
Կառավարության ղեկավար	Ֆերդինանդ Մարկոս
Մակերես	299 764 կմ²
Ազգաբնակչություն	▲109 035 343 մարդ (մայիսի 1, 2020)
Խտություն	306,6 մարդ/կմ²
Կրոն	կաթոլիկություն, իսլամ և քրիստոնեություն
Հիմն	Lupang Hinirang?
Կարգախոս	It's more fun in the Philippines և Mae'n fwy o hwyl yn y Philipinau
Հիմնադրված է	1565, հուլիսի 4, 1901, նոյեմբերի 15, 1935 և հուլիսի 4, 1946 թ.
Արժույթ	Ֆիլիպինական պեսո
Կենտրոնական բանկ	Ֆիլիպինների ազգային բանկ
Ազգային տոն	Նոր տարվա օր, Մայիսի մեկ, Ավագ հինգշաբթի, Ավագ Ուրբաթ, Independence Day?, Eid al-Fitr?, Կուրբան Բայրամ, Bonifacio Day?, Feast of the Immaculate Conception?, Սուրբ Ծնունդ, Rizal Day?, Bataan Day? և National Heroes' Day?
Ժամային գոտի	Ֆիլիպինյան ստանդարտ ժամանակ և Asia/Manila?
Հեռախոսային կոդ	+63
Ինտերնետ-դոմեն	.ph
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,699
	gov.ph(անգլ.)

Ֆիլիպինների Հանրապետություն (թագալերեն՝ Republika ng Pilipinas), կամ Ֆիլիպիններ^[15] (թագալերեն՝ Pilipinas), երկիր Հարավ-Արևելյան Ասիայում։ Կազմված է բազմաթիվ կղզիներից, որոնք գտնվում են Խաղաղ օվկիանոսում՝ Ինդոնեզիայից հյուսիս։ Մայրաքաղաքն է Մանիլան։

Ֆիլիպինները գտնվում են խաղաղօվկիանոսյան Հրե օղակում, ինչով էլ պայմանավորված է նրանց հրաբխային ծագումը և ռելիեֆի լեռնային բնույթը։ Կղզեխումբը գտնվում է հասարակածից ոչ մեծ հեռավորության վրա, ունի արևադարձային բուսական և կենդանական հարուստ աշխարհ, որտեղ գերակշռում են թռչունները և սողունները։

Երկրի անվանումը կապված է Իսպանիայի թագավոր Ֆիլիպ II-ի անվան հետ։

Ֆիզիկական և աշխարհագրական բնութագրերը

Աշխարհագրական դիրքը

Ֆիլիպինները զբաղեցնում են Ֆիլիպինյան կղզիները, որոնք մտնում են Մալայական արշիպելագի կազմի մեջ։ Ֆիլիպիններին պատկանող ավելի քան 7100 կղզիներից ամենամեծը՝ Լուզոն, Մինդանաո, Սամար, Պանայ, Պալավան, Նեգրոս, Մինդորո, Լեյտե, Բոհոլ, Սեբու։ Ֆիլիպինյան արշիպելագի երկարությունը հյուսիսից հարավ մոտ 2000 կմ է, արևմուտքից արևելք՝ 900 կմ։ Արևմուտքում կղզիները ողողվում են Հարավչինական ծովով, արևելքում՝ Ֆիլիպինյան ծովով, հարավում՝ Սուլավեսի ծովով, հյուսիսում՝ Ֆիլիպինյան կղզիները Թայվանից բաժանվում են Բաշի նեղուցով։ Ֆիլիպինյան կղզիների ամենահյուսիսային կետը Բատանես կղզիներն են։Ամենահարավայինը Սիբուտու կղզին է։ Ամենաարևմտյան Բալաբակ կղզին[en] է, իսկ արևելյանը՝ Մինդանաո կղզին։ Առափնյա գծի երկարությունը 36,3 հազար կմ է։ Կղզիների ընդհանուր մակերեսը կազմում է 299,7 հազար կմ²։ Կղզիների ռելիեֆը կազմված է հիմնականում լեռներից, որոնցից ամենաբարձրը՝ Ապո հրաբուխը (2954 մ) գտնվում է Մինդանաո կղզում։ Լեռնաշղթաները հրաբխային ծագում ունեն, քանի որ արշիպելագը գտնվում է մայրցամաքային և օվկիանոսային լիթոսֆերային թիթեղների հանգույցում և հանդիսանում է Խաղաղ օվկիանոսի Կրակի օղակի մի մասը, որը բնութագրվում է սեյսմիկության և հրաբխի աճով:Խորը ծովի խրամատները և հրաբխային կղզիները Ֆիլիպինների բնորոշ նշանն են։ Մինդանաո կղզու ափից ֆիլիպինյան խրամատն անցնում է մինչև 10830 մ խորությամբ՝ օվկիանոսների ամենախորերից մեկը։

Կլիմա

Ֆիլիպիններում կա արևադարձային ծովային կլիմա, որը տաք և խոնավ է։ Տարին այստեղ բաժանվում է երեք շրջանի՝ թագ-ինիտ կամ թագ-առավ՝ շոգ, չոր ժամանակ (ամառ), որը տևում է մարտից մայիս, թագ-ուլան՝ անձրևների սեզոն, որը տևում է հունիսից նոյեմբեր, և տագ- lamig - ցուրտ չոր սեզոն, որը տևում է դեկտեմբերից փետրվար։ Մայիսից հոկտեմբեր այստեղ իշխում է հարավարևմտյան մուսոնը, որը կոչվում է «հաբագատ», նոյեմբերից ապրիլ այստեղ տիրում է «ամիհան»՝ հյուսիսարևելյան չոր մուսոնը։ Ջերմաստիճանը սովորաբար տատանվում է 21 °C-ից մինչև 32 °C, սակայն այն կարող է կարճ ժամանակով անցնել այս սահմաններից։ Այստեղ ամենացուրտ ամիսը հունվարն է, իսկ ամենաշոգը՝ մայիսը։ Այստեղ միջին տարեկան ջերմաստիճանը 26,6 °C է։ Ջերմաստիճանը շատ չի տատանվում՝ կախված տարածքից։ Անկախ նրանից, թե դա կղզիների հարավային հատվածն է, հյուսիսային թե արևելյան, այնտեղ ջերմաստիճանը մոտավորապես նույնն է։ Տարածքի դիրքը ծովի մակարդակի համեմատ ավելի մեծ ազդեցություն ունի եղանակի վրա։ Միջին տարեկան ջերմաստիճանը Բագուիոյում (fil. Lungsod ng Baguio), որը գտնվում է ծովի մակարդակից 1500 մետր բարձրության վրա, մոտավորապես 18,3 °C է, ինչը այս վայրը դարձնում է շատ հայտնի։ Պատմականորեն Ֆիլիպիններում թայֆունները նաև անվանվել են «baguio» (Tagalog: Bagyo sa Pilipinas)[7]։ Այստեղ հուլիս-հոկտեմբեր ամիսներին անձրև է գալիս՝ այս պահին այստեղ թայֆունի գոտու առկայության պատճառով։ Տարեկան տեղումները տատանվում են տարեկան 5000 մմ-ից բաց տարածքներում, ինչպիսիք են արևելյան ափերը մինչև տարեկան 1000 մմ բուսական հովիտներում։ Արշիպելագի ամենախոնավ ցիկլոնը եղել է 1911 թվականի հուլիսին, երբ մեկ օրում այստեղ տեղացել է 1168 մմ անձրեւ։ Թայֆունները հաճախ են հարվածում երկրի հյուսիսային շրջաններին, հնարավոր են ցունամիներ։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Ֆիլիպինների տարածքի մոտ կեսը ծածկված է արևադարձային անձրևային անտառներով, որոնցում գերակշռում են արմավենիները, կաուչուկի ծառերը, բանյանը, ապիտոնգը, մայապիսը, լաուանը, բամբուկը, խոլորձը և դարչինը։ Ծովի մակարդակից ավելի քան 1200 մ բարձրության վրա աճում են թփուտներ և մարգագետիններ։

Ֆիլիպինյան կղզիներում ապրող կենդանիներից ավելի տարածված են եղնիկները, մանգուստը, վայրի խոզը, քան մյուսները։ Երկրի կենդանական աշխարհը բնութագրվում է թռչունների և սողունների տեսակների լայն տեսականիով։ Ափամերձ ջրերում հանդիպում են ձկների և խեցեմորթների բազմաթիվ տեսակներ, վերջիններիս մեջ հատկապես աչքի են ընկնում մարգարտյա միդիաները՝ խեցեմորթները, որոնք ընդունակ են գոյացնել մարգարիտներ։

Պատմություն

նախապատմական ժամանակաշրջան

Արշիպելագում հայտնաբերված մարդկային ամենահին մնացորդները թվագրվում են մ.թ.ա. 65-րդ հազարամյակին։ Պալավան կղզում հայտնաբերված Տաբուն մարդու մնացորդները թվագրվում են մ.թ.ա. 25-րդ հազարամյակին։ Արշիպելագի առաջին բնակիչներից մեկը Նեգրիտոսն էր, սակայն նրանց առաջին բնակավայրն այսօր չի կարող հուսալի թվագրվել։ Ֆիլիպինների առաջին բնակիչների ծագման վերաբերյալ մի քանի տեսություն կա։ F. Land-ի տեսությունը նշում է, որ ֆիլիպինցիների նախնիները տեղական ծագում ունեն։ Վիլհելմ Սոլհեյմի «Ֆիլիպինցիների նախնիների ծագման մասին» տեսությունը նաև նշում է, որ ժամանակակից ֆիլիպինցիների նախնիները այստեղ զարգացել են մ.թ.ա. 4800-5000 թվականներին։ ե., և ոչ թե լայնածավալ միգրացիայի արդյունքում։ Ավստրոնեզիայի տեսությունն ասում է, որ մալայո-պոլինեզացիները կղզիներ են եկել Թայվան կղզուց մոտ 4000 մ.թ.ա. ե. և աստիճանաբար տեղահանել տեղի բնակչությանը։ Լեզվաբանական և հնագիտական ապացույցների վրա հիմնված ամենալայն ընդունված տեսությունը «Ծագումը պ. Թայվան», որը պնդում է, որ Թայվանի ավստրոնեզացիներն իրենք են եղել նեոլիթյան քաղաքակրթությունների հետնորդներ Լիանջու մշակույթի Յանցզի գետի վրա, նրանք սկսել են գաղթել Ֆիլիպիններ մոտ 4000 մ.թ.ա. ե.՝ տեղահանելով նախկինում այստեղ գտնվող վերաբնակիչներին։ Նեոլիթյան ժամանակաշրջանում կղզիներում կար «նեֆրիտի մշակույթ», ինչի մասին են վկայում Ֆիլիպիններում հայտնաբերված նեֆրիտի տասնյակ հազարավոր նրբագեղ արտեֆակտներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 2000 թվականին։ Նշվում է, որ նեֆրիտի մշակման մշակույթը ծագել է Թայվանում մ.թ.ա 7-րդ հազարամյակում։ ե., որտեղից այն տարածվել է մայրցամաքային Ասիայի հարավ-արևելյան մասում։ Այն փաստը, որ այդ արտեֆակտները գտնվել են արշիպելագի կղզիներում, վկայում է այն մասին, որ նախապատմական ժամանակաշրջանում հաղորդակցություն է եղել արշիպելագի բնակչության և Հարավարևելյան Ասիայի այլ երկրների միջև։ 1000 թվականին մ.թ.ա. ե. Արշիպելագի բնակչությունը կարելի է բաժանել 4 խմբի՝ որսորդ-հավաքողների ցեղեր, ռազմատենչ ցեղեր, լեռնաշխարհի բնակիչներ, որոնք կոչվում են պլուտոկրատներ և նավահանգստային իշխաններ։

Հին ժամանակ

5-րդ դարից սկսած՝ ժամանակակից Ֆիլիպինների տարածքում ձևավորվեց տարբեր մշակույթների և ազգությունների խառնուրդի վրա հիմնված քաղաքակրթություն։ Կղզիների բնիկ ժողովուրդը, որը սովորաբար հայտնի է որպես Աետա Նեգրիտոս, հաղթահարել է նախապատմական հողերը և մայրցամաքային սառցադաշտերը և ի վերջո բնակություն հաստատել կղզիների փարթամ անտառներում։ Ավելի ուշ Թայվանով կղզիներ եկան Հարավային Չինաստանից ավստրոնեզերեն խոսող վերաբնակիչներ։ Չինացի վաճառականները ժամանել են 8-րդ դարում։ 7-17-րդ դարերի հնդկա-մալայական ծովային թագավորություններին պատկանող Ֆիլիպինները եվրոպական (արևմտյան) քաղաքակրթության համար հայտնաբերել է Ֆերդինանդ Մագելանը 1521 թվականին։ XIV դար - արաբների վայրէջք։ Այն ժամանակ, երբ առաջին եվրոպացիները ժամանեցին կղզիների հյուսիս (ներկայիս Մանիլայի տարածքում), տիրում էր ռաջասը, որը պատմական պայմանների պատճառով տուրք էր տալիս Հարավարևելյան Ասիայի պետություններին, մասնավորապես Սրիվիջայայի թագավորությանը։ Սակայն, ըստ էության, Ֆիլիպինյան կղզիներն արդեն ինքնաբավ էին և ունեին իրենց ներքին իշխանությունը։

Պարեր

Ինչպես Ֆիլիպինների երաժշտությունը, որն անընդհատ փոփոխվում է, ֆիլիպինյան պարը նույնպես մշտական փոփոխության մեջ է։ Նախագաղութային ժամանակներում Ֆիլիպիններում պարերի հսկայական բազմազանություն կար, որոնք առատ էին տարբեր ցեղերի մեջ։ Սա խոսում է այն մասին, որ Ֆիլիպիններում մշակվել են մեծ թվով բազմազան պարեր։ Մինչ իսպանացիների ժամանումը Լուզոն և Վիսայան կղզիներում ցեղային պարը շատ նման էր։ Մինդանաո կղզում պարն ունի իսլամադավան ժողովուրդների պարի զգալի հատկանիշներ, Զամբոանգա կղզում պարի վրա նվազագույն ազդեցություն են ունեցել իսպանացիները։ Ֆիլիպինյան պարը օգտագործվում է ծեսերի մեջ, այն արտացոլում է մարդու կյանքի տարբեր շրջաններ։ Իսպանական տիրապետության ժամանակ պարերի մեծ մասն ուղեկցվում էր ռոնդալայ երաժշտությամբ, որը սովորաբար հնչում է 14 լարային բանդուրիաների վրա, և այս և այլ լարային գործիքներ հայտնվեցին և լայն տարածում գտան Ֆիլիպիններում։ Ֆիլիպիններում հայտնի թինիկլինգի պարը նվագակցում է Ռոնդալայա խումբը և պարում են բամբուկի երկու փայտերով։ Սովորաբար այն սկսվում է մի տեսարանով, որտեղ սովորական գյուղացիները ծիծաղում են։ Պարի վերջում խաչվում են բամբուկի փայտերը։ Բամբուկե ձողիկներն օգտագործվում են նաև մուսուլմանական պարի երանգներով պարում՝ Սինգկիլ։ Մինչ օրս պարերը շատ բազմազան են և տատանվում են բարդ բալետային պարերից մինչև փողոցային բրեյքդանս։

Խոհանոց

Ֆիլիպինյան խոհանոցը զարգացել է մի քանի դարերի ընթացքում՝ ներառելով ասիական, մալայո-պոլինեզական, հատկապես չինական, Իսպանիայի և Ամերիկայի խոհանոցների տարրերը, դրանք հարմարեցնելով տեղական բաղադրիչներին՝ այդպիսով ձևավորելով ազգային ֆիլիպինյան ուտեստներ։ Ճաշատեսակները տատանվում են շատ պարզից, ինչպիսիք են տապակած ձուկը և բրինձը, մինչև ավելի բարդ, ինչպիսիք են paella-ն և cocidos-ը, որոնք պատրաստվում են փառատոնի համար։ Հայտնի ճաշատեսակներն են՝ լեչոն, ադոբոն, սինիգանգը, կարե քարե, տապան, կրիսպի պատան, պանցիտը, լումպիան և հալո հալո։ Խոհարարության մեջ օգտագործվում են հետևյալ բաղադրիչները, որոնք կարելի է գտնել Ֆիլիպիններում՝ կալամոնդին, կոկոս, սաբա (մի տեսակ կարճ լայն սոսին), մանգո, հանոս և ձկան սոուս։ Ֆիլիպինցիները հակված են նախընտրում են ուժեղ համեր, բայց խոհանոցն այնքան կծու չէ, որքան իրենց հարևաններինը։ Ի տարբերություն ասիական որոշ երկրների, ֆիլիպինցիները չեն ուտում փայտիկներով, նրանք օգտագործում են արևմտյան պատառաքաղ։ Բրինձը ֆիլիպինյան խոհանոցի հիմնական սնունդն է։ Գոյություն ունեն արգանակով շոգեխաշած և հիմնական ուտեստների լայն տեսականի, ինչի պատճառով, հավանաբար, գդալն ու պատառաքաղը հայտնի են որպես պատառաքաղ, այլ ոչ թե դանակն ու պատառաքաղը։ Ձեռքերով ուտելու ավանդական ձևը, որը հայտնի է որպես քամայան (մաքուր աջ ձեռքով սնունդ բերան բերելու համար), նախկինում ավելի տարածված էր գյուղական վայրերում։ Այնուամենայնիվ, ֆիլիպինյան ռեստորանների մեծ քանակի պատճառով, որոնք ներկայացրեցին կամայան, այն արագորեն հայտնի դարձավ։ Նույն պատճառով հայտնի է դարձել բանակում տարածված «Buddle Fight» կոչվող ուտելիքը; Ուտելու այս եղանակով բանանի տերեւների վրա սնունդ են դնում, մի տերևից ուտում են միանգամից մի քանի հոգի։

ԶԼՄ-ները

Լրատվամիջոցները հեռարձակվում են հիմնականում ֆիլիպիներեն և անգլերեն լեզուներով։ Լրատվամիջոցները օգտագործում են նաև այլ ֆիլիպինյան լեզուներ, մասնավորապես՝ վիսայան լեզուներ, դրանք հեռարձակվում են հիմնականում ռադիոյով, որը հասանելի է նույնիսկ երկրի ամենահեռավոր շրջաններում, հակառակ դեպքում որոշ ֆիլիպինցիներ ընդհանրապես կմնային առանց լրատվամիջոցների մուտքի։ . Ամենաշատ պահանջարկ ունեն ABS-CBN, GMA և TV5 հեռուստացանցերը, լայնորեն կիրառվում է նաև ռադիոն։ Լրատվամիջոցները ակտիվ են և անընդհատ ֆիլիպինցիներին տրամադրում են մանրամասներ հայտնիների կյանքից և հաղորդումներ աղմկահարույց սկանդալների մասին։ Լայնորեն հեռարձակվում են դրամաներ, ֆանտաստիկ շոուներ, հեռուստանովելներ, ասիական ֆիլմեր և անիմե:Ցերեկային հեռուստատեսությամբ գերակշռում են խաղային շոուները, տարբեր շոուները և թոք-շոուները, ինչպիսիք են Eat Bulaga-ն և It's Showtime-ը։ Ֆիլիպինների կինոարդյունաբերությունը զարգացման երկար պատմություն ունի և հանրաճանաչ է ներքին շուկայում, սակայն վերջերս բախվել է ամերիկացի, ասիական և եվրոպացի կինոգործիչների աճող մրցակցությանը։ Ամենահայտնին այնպիսի ռեժիսորներ և դերասաններ են, ինչպիսիք են Լինո Բրոկան և Հոպա Աունորը, ովքեր նկարահանել են այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսիք են «Մանիլա. լույսի ճանկերում» և «Հրաշք» ֆիլմերը։ Վերջին տարիներին դա օրինաչափություն է դարձել. հայտնիները սկզբում մասնակցում են հեռուստաշոուներին և նկարահանվում ֆիլմերում, իսկ հետո սկսում են զբաղվել քաղաքականությամբ, ինչը հաճախ զգալի խնդիրներ է ստեղծում։

Խաղեր

Ծանօթ ֆիլիպինական խաղերը, ինչպիսիք են Luxong-ը, Baka Patientero-ն, Pico-ն և Tumbang Preso-ն, դեռևս լայնորեն խաղում են երիտասարդների շրջանում։ Sungka-ն ավանդական ֆիլիպինյան սեղանի խաղ է։ թղթախաղերը տարածված են փառատոնների ժամանակ, դրանցից մի քանիսը, ինչպիսիք են pusou-ն և tongits-ը, անօրինական մոլախաղ են։ Ֆիլիպինների որոշ վայրերում մահջոնգ են խաղում։

Սաբոնգը, կամ աքլորակռիվը, կարևոր մասնիկ է Ֆիլիպինական մշակույթում, որն առկա է իսպանացիների ժամանումից շատ առաջ։ Սաբոնգը դառնում է ավելի վերահսկվող, քան պատմությունը առաջին անգամ նկարագրում է Մագելանի մատենագիր Անտոնիո Պիգաֆետան։ Յո-յոն Ֆիլիպիններում հայտնի խաղալիք է, որն իր ժամանակակից ձևով ստեղծվել է Պեդրո Ֆլորեսի կողմից, անունը գալիս է Լոկանո լեզվից։

2023 թվականին e-sabong-ը այժմ ապավոր է Ֆիլիպիններում։ Ֆիլիպինների ազգային զվարճալատերական մարզիկի կողմից վերահսկվոՂ e-sabong-ը արգելված է, հիմանականում սաբոնգի աշխարհին կապված մի ուսուցման պրոցեսի հետ։ Հիմնականում այն կառավարում է խաղալիքների ու այլ ազատ ժամանակի գործողությունների կարգավորման ենթադրյալ մեխանիզմները։

Սակայն այս երեկոյան վերջին երեկոյան ժամերը դեռևս ամբողջությամբ տեղակայված չեն։ Հաճախ մարդիկ կարող են ստանալ չափազանց եղանակալի կամ աշխատանքային լավագույն վարկային պայմանների։

Բնություն

Ֆիլիպինյան կղզիները (երկարությունը․՝ ավելի քան 1800 կմ) խաղաղօվկիանոսյան գեոսինկլինալային գոտու արևմտյան մասի կղզիների աղեղի մի օղակն են։ Մակերևույթի մոտ 3/4-ը զբաղեցնում են լեռներն ու սարավանդները։ Լեռնաշղթաների միջին բարձրությունը մոտ 2000 մ է, առավելագույնը՝ 2954 մ (Ապո հրաբուխը՝ Մինդանաո կղզում)։ Ֆիլիպիններում կան ավելի քան 10 գործող և բազմաթիվ հանգած հրաբուխներ։ Ափագծերը չափազանց կտրտված են։ Ընդերքը հարուստ է պղնձի, նիկելի, կոբալտի, քրոմիտների, սնդիկի, երկաթի, մանգանի պաշարներով։ Կան նաև ածխի, բնական գազի հանքավայրեր։ Կլիման հասարակածային է, հյուսիսում՝ մերձհասարակածային, մուսսոնային։ Օդի ջերմաստիճանը ծովեզերքին ամբողջ տարվա ընթացքում գրեթե նույնն է (24-28°С), բայց ըստ բարձրության նվազում է (մինչև 15-17°С)։ Տեղումներն արևմտյան լանջերին տարեկան մինչև 3000-4000 մմ են, հողմատակ արևելյան լանջերին՝ 1000 մմ-ից պակաս։

Աշնանը հաճախակի են թայֆունները, որոնք երբեմն մեծ վնաս են պատճառում։ Գետերը կարճ են, սահանքավոր, ունեն պոտենցիալ մեծ հիդրոռեսուրսներ։ Հողածածկույթում գերակշռում են լատերիտային տիպի կարմրահողերն ու դեղնահողերը։ Ֆիլիպինների տարածքի 46%-ը ծածկված է անտառներով, ծովեզերքին կան մանգլի մացառուտներ։

Ֆիլիպիններում խոշոր կաթնասուններ չկան․ հանդիպում են կապիկներ, լեմուրներ, թռչող շներ, մանր եղջերուներ, ֆիլիպինյան բրդաթևիկ, անտառային կատու։ Կան շատ թռչուններ և սողուններ (այդ թվում՝ պիթոններ)։

Մանիլա
Սեբու քաղաքը
Պասինգ քաղաքը
Մունթիլուպա քաղաքը
Սան Ագուստին եկեղեցին Մանիլայում

Հայերը Ֆիլիպիններում

Ֆիլիպիններում հայ առաջին վաճառականները հաստատվել են 16-րդ դարի 2-րդ կեսին՝ իսպանական տիրապետության ժամանակ։ Նրանց մուտքը կղզիներ, ի տարբերություն այլ օտարազգիների, եղել է ազատ և խրախուսվել տեղական իշխանությունների կողմից։

1686 թ. Հնդկաստանում գործող Արևելա-հնդկական առևտրական ընկերության և տեղի հայ վաճառականների միջև կնքված պայմանագրով հայ վաճառականներն անգլիական նավերով Մանիլայում ազատ ելումուտի և առևտրի իրավունք են ստացել։ Հայ առևտրականները Մանիլայից հիմնականում արտահանել են համեմունք, մետաքս, կերպաս և այլն, ներմուծել շաքար և արծաթ, ինչպես նաև «հայկական» կոչվող ներկատեսակ։

Հայ ակնավաճառների ձեռքում է եղել Ֆիլիպիններում թանկագին քարերի առևտրի մենաշնորհը։

18-րդ դարում Մանիլայի հայ գաղութը հիշվում է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի գրագրություններում՝ որպես Իրանա-Հնդկաստանի (Նոր Ջուղայի) Հայոց թեմի մեջ մտնող համայնք։

18-րդ դարի երկրորդ կեսին Ֆիլիպիններում ապրել և ստեղծագործել է պատմաբան Զաքարիա Ջուղայեցին։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ Ճապոնական օկուպացիայի տարիներին (1942-1945), Ֆիլիպիններում հայերի թիվը նվազել է։ Ներկայումս Ֆիլիպիններում շատ հայեր կան։

Աղբյուրներ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/listreg.asp
↑ 7 // Constitution of the Philippines — 1987.
↑ http://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-cultural-disseminationscd/language-and-translation/development-of-filipino-the-national-language-of-the-philippines/
↑ 7 // Constitution of the Philippines — 1987.
↑ https://www.officialgazette.gov.ph/1976/05/29/presidential-decree-no-940-s-1976/
↑ 2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President — 2021.
↑ Table A - Population and Annual Growth Rate for the Philippines and its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities: based on the 2000, 2010, 2015 and 2020 censuses — PSA, 2021.
↑ 2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President — PSA, 2021.
↑ ^9,0 ^9,1 https://psa.gov.ph/content/religious-affiliation-philippines-2020-census-population-and-housing
↑ https://asiasociety.org/education/religion-philippines
↑ https://www.officialgazette.gov.ph/1998/02/12/republic-act-no-8491/
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 https://www.officialgazette.gov.ph/nationwide-holidays/
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
↑ Human Development Report — UNDP, 2022.
↑ Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 54. ISBN 99941-56-03-9.

Արտաքին հղումներ

Վիքիճամփորդն ունի Ֆիլիպիններին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիլիպիններ» հոդվածին։

[_4c3556d6dfaeda83-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/listreg.asp

[_83f0eb5cba3cd1e7-2] 7 // Constitution of the Philippines — 1987.

[_10105f639161b9e3-3] ttp://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-cultural-disseminationscd/language-and-translation/development-of-filipino-the-national-language-of-the-philippines/

[_b67dc1936c5991da-4] 7 // Constitution of the Philippines — 1987.

[_3c6b80beb4f00063-5] ttps://www.officialgazette.gov.ph/1976/05/29/presidential-decree-no-940-s-1976/

[_dbdd1c3d6fae5093-6] 2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President — 2021.

[_703777f01debc371-7] Table A - Population and Annual Growth Rate for the Philippines and its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities: based on the 2000, 2010, 2015 and 2020 censuses — PSA, 2021.

[_25ec6668c8f614b4-8] 2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President — PSA, 2021.

[_4748210d5925d007-9] 9,0 ^9,1 https://psa.gov.ph/content/religious-affiliation-philippines-2020-census-population-and-housing

[_7c73c8a67cef3fab-10] ttps://asiasociety.org/education/religion-philippines

[_2111addb941adaa3-11] ttps://www.officialgazette.gov.ph/1998/02/12/republic-act-no-8491/

[_c9e106dcad6d16b7-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 https://www.officialgazette.gov.ph/nationwide-holidays/

[_c1af6634f9139e61-13] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia

[_3a32ca68f69cbe09-14] Human Development Report — UNDP, 2022.

[15] Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 54. ISBN 99941-56-03-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]