Jump to content

Տաջիկստան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տաջիկստանի Հանրապետություն
Ҷумҳурии Тоҷикистон
Ջոմհուրի-յի Տոջիկստոն
جمهوری تاجیکستان
Տաջիկստանի դրոշ
Դրոշ
Տաջիկստանի Coat of Arms
Զինանշան
Ազգային օրհներգ՝ Սուրուդի Միլլի
Տաջիկստանի դիրքը
Տաջիկստանի դիրքը
Մայրաքաղաք
և ամենամեծ քաղաք
Դուշանբե
38°33′N, 68°48′E
Պետական լեզուներ Տաջիկերեն Պարսկերեն Ռուսերեն
Կառավարում
 -  Նախագահ Էմոմալի Ռահմոն
 -  Վարչապետ Ակիլ Ակիլով
Անկախություն ԽՍՀՄ-ից 
 -  Սամանիդ հարստության հաստատում
875 AD 
 -  Հայտարարված սեպտեմբերի 9 1991 
 -  Ամբողջված դեկտեմբերի 25 1991 
Տարածք
 -  Ընդհանուր 143,100 կմ²  (95-րդ)
 -  Ջրային (%) 0.3
Բնակչություն
 -  հուլիս 2006 նախահաշիվը 7,320,000  (100-րդ)
 -  2000 մարդահամարը 6,127,000 
ՀՆԱ (ԳՀ) 2005 գնահատում
 -  Ընդհանուր $8.802 բիլիոն (139-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով $1,388 (159-րդ)
Ջինի (2003) 32.6 (միջին
ՄՆԶԻ (2004) 0.652 (միջին) (122-րդ)
Արժույթ Սոմոնի (TJS)
Ժամային գոտի TJT (ՀԿԺ+5)
Ազգային դոմեն .tj
Հեռախոսային կոդ +992

Տաջիկստան (Тоҷикистон), պետություն Կենտրոնական Ասիայում։ Սահմանակցում է Ուզբեկստանին, Ղրղզստանին, Չինաստանին և Աֆղանստանին։ Նախկին խորհրդային հանրապետություն, անկախացել է 1991 թվականին։ ԱՊՀ անդամ պետություն է։

Լեռնային տեսարան
Տաջիկ կանայք
Կառավարական շենքը Դուշանբեում

Աշխարհագրական նկարագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ունի խիստ լեռնային մակերևույթ, որի մոտ կեսի բարձրությունը գերազանցում է ծովի մակարդակի 3000 մ-ը։ Երկրի արևելյան մասը խիստ նոսր է բնակեցված. այս շրջանում գտնվում է Պամիր լեռնաշղթան, որի Իսմիաիլ Սամանի գագաթը նախկինում Խորհրդային Միության ամենաբարձր կետն էր (կոչվում էր Կոմունիզմի պիկ)։ Երկրի արևելյան հատվածում է գտնվում Բադախշան ինքնավար շրջանը, որտեղ բնակվում են բազմաթիվ փոքր ազգություններ։

Մայրաքաղաք Դուշանբեն գտնվում է երկրի արևմտյան շրջանում, Հիդոր լեռնաշղթայի ստորոտում, որտեղով հոսում են Ամուրդարյա և Սիրդարյա գետերը։ Տաջիկստանի արևմտյան շրջանը նեղ միջանցքով կապված է Սոգդիա շրջանի հետ։ Վերջինում գտնվում է երկրի բնակչության թվով երկրորդ քաղաքը՝ Խոջանդը։

Տաջիկստանի մաս են կազմում նաև մի քանի էքսկլավներ, որոնցից խոշորագույնը՝ Վորուխը աշխարհրագրորեն ընկած է Ղրղզստանի տարածքում։

Տարածքային բաժանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարչականորեն բաժանված է 4 մարզերի, որոնք են՝

Ազգագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազգաբնակչությունը կազմում է 7.349.145 (2009 թ. տվյալներով), որոնց գերակշիռ մասը տաջիկներ են։ Տաջիկերենը իրանական լեզու է և մեծ ընդհանրություններ ունի պարսկերենի հետ, որի պատճառով համարվում է պարսկերեն լեզվի տարբերակ։ Տաջիկստանից բացի պետական լեզու է Իրանում և Աֆղանստանում։

Ազգային փոքրամասնությունների շարքում կարևոր տեղ են զբաղեցնում ուզբեկները և ապա ռուսները, վերջիններիս մեծ մասը սակայն լքել է երկիրը քաղաքացիական պատերազմի տարիներին։

Տնտեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին առևտրի կարևոր բաղադրիչներն են մետաքսի և ալյումինի արտահանումը (վերջինս հիմնականում Տուրսունզոդա քաղաքից) և ավելի նվազ չափով՝ արծաթը, ոսկին, ուրանը և վոլֆրամը։ Տաջիկստանի տնտեսությունը ծանր կացության մեջ է հայտնվել վեց տարի տևած քաղաքացիական պատերազմի հետևանքով։

Աղքատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաջիկստանը նախկին խորհրդային հանրապետություններից ամենաաղքատն է և աշխարհի ամենաաղքատ պետություններից մեկը։ ՄԱԿ-ի տվյալների համաձայն՝ բնակչության 44,4%-ն ապրում է աղքատության շեմից ցածր մակարդակում[1]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տաջիկստան» հոդվածին։