Էլիզաբեթ Սիդալ

Էլիզաբեթ Սիդալ; անգլ.՝ Elizabeth Siddal
Ծնվել է	հուլիսի 25, 1829[…]
Ծննդավայր	Քամդեն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել է	փետրվարի 11, 1862[…] (32 տարեկան)
Մահվան վայր	Blackfriars, Լոնդոնյան Սիթի, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Գերեզման	Հայգեյթ գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մասնագիտություն	նկարչուհի, բանաստեղծուհի, բնորդ, մոդել և գրող
Ամուսին	Դանթե Գաբրիել Ռոսսետտի
	Elizabeth Siddal Վիքիպահեստում

Էլիզաբեթ Էլիոնոր Սիդալ (անգլ.՝ Elizabeth Eleanor Siddal, հուլիսի 25, 1829(1829-07-25)^[1]^[2]^[3]^[…], Քամդեն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - փետրվարի 11, 1862(1862-02-11)^[4]^[1]^[2]^[…], Blackfriars, Լոնդոնյան Սիթի, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն^[5]^[6]^[7]), ծննդյամբ՝ Սիդալ (անգլ.՝ Siddall), բրիտանացի բնորդուհի, բանաստեղծուհի և գեղանկարիչուհի։ Մեծ ազդեցություն է ունեցել պրեռաֆայելիտների վրա։ Պատկերված է Ռոսսետտիի վաղ շրջանի գրեթե բոլոր կանացի դիմանկարներում, նաև կեցվածք է ընդունել Ուիլյամ Հոլման Հանտի, Ջոն Էվերեթ Միլլեի և Ուոլտեր Դևերելի համար։ Մասամբ պատկերված է «Օֆելյա» նկարում (1852)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1829 թվականի հուլիսին՝ շեֆիլդցի աշխատավորի բազմազավակ ընտանիքում։ Վաղ մանկությունից օգնել է մորը և քրոջը էժանագին հագուստներ կարելու գործում։ Տասնութ տարեկանում աշխատել է դերձակուհի Քովենթ Գարդենի լոնդոնյան շրջանում՝ գլխարկների խանութում։ 1849 թվականին այստեղ հանդիպել է Ուոլտեր Դևերելին և մոր միջոցով առաջարկել է նրան կեցվածք ընդունել նրա մոտ։

Բնորդուհի պրեռաֆայելիտների համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դևերելը Էլիզաբեթին Վիոլայի կերպարում պատկերել է Շեքսպիրի «Տասներկուերորդ գիշեր» պիեսի մոտիվներով նկարում։ Գունատ և կարմրամազ Էլիզաբեթը իրենից մարմնավորում էր պրեռաֆայելիտների պատկերացմամբ քվատրոչենտո կանացի տիպը։ Նա իսկական մուսա է դարձել եղբայրության անդամների համար, որոնք հրաժարվում էին ակադեմիական պայմանականություններից և նոր կերպարներ էին որոնում։ Ամենահայտնի նկարը, որում պատկերված է Սիդալը Միլլեի «Օֆելյա»-ն (1852) է։ Նկարչի համար, որը ձգտում է բոլոր մանրամասների հավաստի պատկերմանը, նա կեցվածք էր ընդունում լոգարանում։ Դեպքը տեղի է ունեցել ձմռանը, և որպեսզի աղջիկը չմրսի, լոգարանի տակ Միլլեն տեղադրել էր լամպեր, որոնք տաքացնում էին ջուրը։ Ինչպես պատմում է Ուիլյամ Ռոսսետտին, մի անգամ լամպերը մարել են, Էլիզաբեթը հիվանդացել է, և հայրը Միլլեից պահանջել է, որ վերջինս վճարի բժշկի ծառայությունների համար։ Սիդալին նշանակվել է լաուդանում. այն ժամանակվա համար սովորական դեղամիջոց։ Այս միջադեպը հավանաբար քայքայել է աղջկա առանց այն էլ փխրուն առողջությունը։

Նկարը հաջողություն է ունեցել քննադատների և հանդիսատեսի մոտ, Էլիզաբեթը հայտնի է դարձել։ Բայց նա ոչ միայն բնորդուհի էր, այլ նաև ինքն էր նկարում ու գրում էր բանաստեղծություններ։

Կյանք Ռոսսետտիի հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դանթե Գաբրիել Ռոսսետտին Սիդալի հետ ծանոթացել է 1852 թվականին Միլլեի արհեստանոցում։ Երիտասարդները սիրահարվել են և բնակություն հաստատել Չեթեմ Փլեյսում գտնվող տանը։ Աղջիկը դարձել է Ռոսսետտիի մշտական բնորդուհին։ Կիրքը ոգեշնչում էր նկարչին Դանթեի և Բեատրիչեի սյուժեների մարմնավորմանը․ «Պաոլո և Ֆրանչեսկա դա Ռիմինի» և «Դանթեի սերը» նկարներում կանացի կերպարներում Էլիզաբեթ Սիդալն է։ Նկարիչը խրախուսում էր նրա գրական ստեղծագործությունն ու գրաֆիկայի պարապմունքները։ Սիդալի բանաստեղծությունները հաջողություն չեն ունեցել, բայց նա հայտնի է դարձել որպես նկարիչ։ Ջոն Ռասկինը Սիդալին նկարների համար կրթաթոշակ է նշանակել։ Նա միակ կին նկարիչն էր, որը մասնակցել է պրեռաֆայելիտների՝ 1857 թվականի Ռասել Փլեյսի ցուցահանդեսին։ Նրա աշխատանքները ցուցադրվել են 1858 թվականին Ամերիկայում բրիտանական արվեստի ցուցահանդեսում։ Ռոսսետտիի, Ուիլյամ Մորիսի և Բյորն Ջոնսի հետ 1859 թվականին Մորիսներ զույգի համար ձևավորել է Կարմիր տունը (Red House)։

Դանթեի և Էլիզաբեթի հարաբերություններում ամեն ինչ չէ, որ հարթ էր․ նկարիչը չնայած Սիդալի նկատմամբ իր գերագույն սիրուն ոչ մի կերպ չէր կարողանում կապերը խզել այլ կանանց, այդ թվում՝ Ֆաննի Կորնֆորտի և Էննի Միլլերի (Հանտի ընկերուհու) հետ։

Հիվանդություն և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիզաբեթի առողջությունը վատանում է։ 1860 թվականի սկզբին նա ծանր հիվանդանում է, և այդ ժամանակ Ռոսսետտին խոստանում է ամուսնանալ նրա հետ հենց առողջանա։ Հարսանիքը կայանում է 1860 թվականի մայիսին։ 1861 թվականի մայիսին Էլիզաբեթը լույս աշխարհ է բերում մահացած երեխայի։ Սիդալը ընկնում է դեպրեսիայի մեջ, սկսվում են Դանթեի հետ վեճերը և խելագարության նոպաները։ 1862 թվականին նա մահանում է լաուդանումի չափից մեծ դոզայից։ Ռոսսետտիին կնոջ մահից ծանր ցնցում է ապրում։ Կյանքի մնացած մասը տառապել է ընճախտի նոպաներից, մղձավանջներից և խղճի խայթից։ Թեթևություն է գտել ալկոհոլի և թմրանյութերի մեջ։

Էլիզաբեթ Սիդալի հիշատակին Ռոսսետտին նկարել է «Երանելի Բեատրիչեն» (1864-1870), որտեղ ներկայացրել է նրան «Նոր կյանքի» Բեատրիչեի կերպարում։ Կնոջ մահվան հետ է կապված նաև դանթեական թեմայով նրա վերջին աշխատանքը՝ «Դանթեի տեսիլքը» (1871)։

Թաղման ժամանակ հուսալքության մեջ գտնվող Ռոսսետտին Էլիզաբեթի դագաղին է դրել իր բանաստեղծությունների ձեռագիրը և երդվել է թողնել պոեզիան։ Մի քանի տարի անց նա որոշել է հրատարակել պատանեկան բանաստեղծությունները և որպեսզի դրանք հանեն, բացել են Հայգեթի գերեզմանատանը գտնվող Սիդալի գերեզմանը։ Բանաստեղծությունների գիրքը լույս է տեսել 1870 թվականին։ Ռոսսետիի այդ քայլը ցնցել է նրա ծանոթներին և ընկերներին։

Էլիզաբեթ Սիդալի աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Pippa Passes», 1854, 23,4х29,8, Էշմոլի թանգարան, Օքսֆորդ
«Քույր Հելեն», ջրաներկ, 1854, Էշմոլի թանգարան, Օքսֆորդ
«Լեդի Լեմեն», ջրաներկ, 1856, Թեյթ պատկերասրահ, Լոնդոն
«Գրագիր Սաունդերս», ջրաներկ, գուաշ, 1857, Ֆիցվիլյամի թանգարան, Քեմբրիջ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Շվեդիայի ազգային թանգարան — 1792.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 KulturNav — 2015.
↑ ^3,0 ^3,1 Elkan J. Siddal [Siddall, Elizabeth] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T078530
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 RKDartists (նիդերլ.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://morthouse.com/post/36818633307/since-exhumations-are-all-the-rage-right-now-i
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 http://www.circlecount.com/bw/p/+DirkPuehl
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Miscellaneous // Death of a Lady from an Overdose of Laudanum // Sheffield and Rotherham Independent — Sheffield: 1862. — P. 3.
↑ http://www.invaluable.com/artist/siddal-elizabeth-eleanor-42g0jb9nx2
↑ http://www.tate.org.uk/learn/online-resources/ophelia/working-practice/elizabeth-siddal
↑ Union List of Artist Names — 2010.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Кар, Лоранс де. Прерафаэлиты: Модернизм по-английски / Перевод Ю. Эйделькинд. — М..: АСТ, 2002. — ISBN 5-17-008099-9

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Избранная поэзия Элизабет Сиддалl (անգլ.)
Портреты Элизабет Сиддал (անգլ.)
LizzieSiddal.com — сайт, посвящённый жизни и работам Элизабет Сиддал (անգլ.)
Работы Элизабет Сиддал (англ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլիզաբեթ Սիդալ» հոդվածին։

[_7f7f85412045f574-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Շվեդիայի ազգային թանգարան — 1792.

[_a79257d6ff98fd8a-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 KulturNav — 2015.

[_8fb1d56ffbc06c2f-3] 3,0 ^3,1 Elkan J. Siddal [Siddall, Elizabeth] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T078530

[_38f7bedce53db451-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 RKDartists (նիդերլ.)

[_c95ad1087ebf9a29-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://morthouse.com/post/36818633307/since-exhumations-are-all-the-rage-right-now-i

[_1838c9b821d7f633-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 http://www.circlecount.com/bw/p/+DirkPuehl

[_d555fcad1cb5dfa6-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Miscellaneous // Death of a Lady from an Overdose of Laudanum // Sheffield and Rotherham Independent — Sheffield: 1862. — P. 3.

[_39b520e95ace695b-8] ttp://www.invaluable.com/artist/siddal-elizabeth-eleanor-42g0jb9nx2

[_0b70ea9cb22e8923-9] ttp://www.tate.org.uk/learn/online-resources/ophelia/working-practice/elizabeth-siddal

[_14ab8475ccafae83-10] Union List of Artist Names — 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]