Տասներկուերորդ գիշեր
Տասներկուերորդ գիշեր անգլ.՝ Twelfth Night, or What You Will | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Ուիլյամ Շեքսպիր |
| Տեսակ | պիես |
| Ժանր | Կատակերգություն |
| Կազմված է | O Mistress Mine? |
| Բնօրինակ լեզու | Անգլերեն |
| Կերպար(ներ) | Feste?, Viola?, Sebastian?, Orsino?, Olivia?, Malvolio?, Maria?, Toby Belch? և Andrew Aguecheek? |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1600-1601 (?) |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1623 |
| Պարգև(ներ) | Լոուրենս Օլիվյեի պարգև |
| Twelfth Night Վիքիպահեստում | |
«Տասներկուերորդ գիշեր» (անգլ.՝ Twelfth Night, or What You Will[1]), պիես, կատակերգություն, որի հեղինակն է Ուիլյամ Շեքսպիրը։ Ունի հինգ գործողություն, անվանվել է տասներկուերորդ գիշերվա տոնի պատվին, որը տեղի է ունենում Սուրբ Ծննդյան ժամանակ։
Առաջին բեմականացումը տեղի է ունեցել 1602 թվականի փետրվարի 2-ին Միդլ Թեմփլ իրավաբանական կազմակերպությունում, Լոնդոնում։
Թվագրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենթադրաբար, Շեքսպիրը պիեսը ավարտել է 1600-ից 1601 թվականներին։ Տղամարդու գլխավոր կերպարը՝ Օրսինոն, հավանաբար ստեղծվել է դուքս Բրաչիանսկի խորհրդով՝ իտալացի արիստոկրատ, ով այցելել էր Լոնդոն 1600-1601 թվականների ձմռանը։
Պիեսը առաջին անգամ տպագրվել է 1623 թվականին։
Հերոսների ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Վիոլա, Սեբաստիանի երկվորյակ քույրը։ Նաև Ցեզարիո
- Օրսինո, Իլիրիայի դուքսը
- Օլիվիա, կոմսուհի
- Սեբաստիան, Վիոլայի եղբայրը
- Մարիա, Օլիվիայի աղախինը
- Սըր Թոբի Բելչ, Օլիվիայի հորեղբայրը
- Սըր էնդրյու Էգյուչիկ, Սըր Թոբիի ընկերը
- Մալվոլիո, Օլիվիայի կառավարիչը
- Դեստե, ծաղրածու
- Ֆաբիան, Օլիվիայի ծառան
- Անտոնիո, կապիտան, Սեբաստիանի ընկերը
- Նավապետ, Վիոլայի ընկերը
- Վալենտին և Կուրիո, ազնվականներ
- Քահանա
- Երաժիշտներ, լորդեր, նավաստիներ, և այլն
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կատակերգության գործողոթյունները տեղի են ունենում մտացածին երկրում՝ Իլիրիայում։ Իլիրիայի դուքս Օրսինոն սիրահարված է կոմսուհի Օլիվիային, ով սգի մեջ է եղբոր և հոր մահից հետո և անգամ չի ընդունում դքսի դեսպաններին։ Այդ անտարբերությունը ավելի է գրգռում դքսին։ Օրսինոն ծառայության է ընդունում երիտասարդ Ցեզարիոյին։ Վերջինիս ուղարկում է կոմսուհու մոտ իր սիրո մասին պատմելու։ Իրականում Ցեզարիոն աղջիկ է։ Նրա անունը Վիոլա է։ Նա իր երկվորյակ եղբոր՝ Սեբաստիանի հետ ճամփորդելիս նավաբեկության արդյուքում հայտնվել է Իլիրիայում և հույս ունի, որ եղբայրը նույնպես փրկվել է։ Նա տղայի հանդերձանքով ծառայության է անցնում դքսի մոտ, որին իսկույն սիրահարվում է։
Կոմսուհու երկարատև սուգը նրա հորեղբայր Թոբի Բելչի սրտով չէ։ Թոբին գինեմոլ է ու զվարճասեր։ Կոմսուհի Օլիվիայի սենեկապետուհին հայտնում է Թոբիին, որ իր տիրուհին դժգոհ է հորեղբոր և նրա բարեկամ Էնդրյու Էգյուչիկի անվերջ խնջույքներից։ Էնդյուն, իմանալով դա, ուզում է հեռանալ, սակայն Թոբին համոզում է նրան մնալ ևս մեկ ամիս։ Կոմսուհուն այցելում է Վիոլան, սակայն չի կարողանում կատարել իր առաքելությունը։ Կոմսուհին չի սիրում դուքսին։ Կոմսուհու ուշադրության կենտրոնում է հենց ինքը՝ Վիոլան։ Օլիվիան հավանում է «տղային» և սկսում է համոզել իրենից որպես նվեր ընդունել մատանի։
Վիոլայի եղբայրը հայտնվում է Իլիրիայում իր կյանքը փրկած նավապետ Անտոնիոյի հետ։ Կարծում է, թե քույրը մահացել է։ Նավապետը գաղտնի ուղեկցում է երիտասարդին, որը որոշել է մնալ Իլիրիայում և բախտ որոնել դուքսի մերձավորությամբ։ Օլիվիայի տանը սըր Թոբին և սըր Էնդրյուն գինի են խմում և երգեր են երգում։ Մարիան զուր փորձում է նրանց հանգստացնել։ Գալիս է ծառայապետ Մալվոլիոն, ով մանրախնդիր ու տհաճ անձնավորություն է։ Չկարողանալով կարգի բերել հարբեցողներին՝ հեռանում է։ Մարիան ասում է, որ հաճույքով չար կատակ կխաղար այդ «ավանակի» գլխին։ Պատրաստվում է սիրային նամակ գրել նրան Օլիվիայի անունից։
Դուքսի պալատում ծաղրածուն փորձում է ուրախացնել իր տիրոջը։ Օրսինոն շարունակում է կոմսուհու սիրտը գրավելու ծրագրեր մշակել։ Համոզում է Վիոլային նորից գնալ կոմսուհու մոտ։ Վիոլան ասում է, որ ինչ-որ մեկը կարող է սիրահարված լինել դուքսին, ինչպես որ դուքսը կոմսուհուն՝ ակնարկելով իրեն։ Օրսինոն հայտարարում է, որ կնոջ կուրծքը չի կարող կրել իր տածած զգացմունքը։
Սըր Թոբին և համախոհները ծիծաղում են՝ լսելով, թե ինչպես է Մալվոլիոն բարձրաձայն խորհրդածում իր տիրուհու հետ ամուսնության մասին։ Գտնելով Մարիայի կեղծ նամակը՝ նա անմիջապես եզրակացնում է, որ ընտրյալը, ում հասցեագրված է այն, ինքն է։ Որոշում է անշեղորեն հետևել նամակում տրված խորհուրդներին, որոնք հորինել է Մարիան՝ Մալվոլիոյին հնարավորինս ավելի ծիծաղելի կացության մեջ դնելու համար։
Օլիվիայի այգում Վիոլան և Ֆեստեն սրամտություններ են փոխանակում։ Այնուհետև Վիոլան զրուցում է Օլիվիայի հետ։ Սըր Էնդրյուն վիրավորված է նրանից, որ իր ներկայությամբ կոմսուհին հաճոյախոսում է դուքսի ծառայի հետ, և սըր Թոբին խորհուրդ է տալիս նրան մենամարտի կանչել ծառային։
Անտոնիոն փողոցում հանդիպում է Սեբաստիանին և բացատրում է, որ չի կարող ուղեկցել նրան, քանի որ նա ժամանակին ծովում կռվել է դուքսի նավատորմի դեմ և նրան կարող են ճանաչել։ Պայմանավորվում են հանդիպել մի ժամից հյուրանոցում։ Անտոնիոն տալիս է ընկերոջը իր քսակը։ Մալվոլիոն մեջբերում է Օլիվիային տողեր իբրև թե նրա նամակից։ Օլիվիային թվում է, թե ծառայապետը խելագարվել է։ Սըր Թոբին հանձնարարում է Մալվոլիոյին կարգի բերել գործը, և հորեղբայրը փակում է ծառայապետին նկուղում։ Հետո մենամարտի է գրգռում սըր Էնդրյուին և «Ցեզարիոյին»։ Մենամարտին է խառնվում մոտերքով անցնող Անտոնիոն։ Կարծելով, թե Վիոլան Սեբաստիանն է, փրկում է նրան և կռվի է բռնվում սըր Թոբիի հետ, որը բարկանում է, որ իր կատակը չստացվեց։ Վրա հասած ոստիկանները ձերբակալում են Անտոնիոյին։ Անտոնիոն, որը կարծում է, թե Վիոլան Սեբաստիանն է, ետ է խնդրում իր քսակը, որը հիմա նրան պետք կգա։ Նավապետին, որը զայրանում է, որ Վիոլա-Սեբաստիանը իրեն չի ճանաչում, տանում են։ Վիոլան հասկանում է, որ եղբայրը ողջ է, անչափ ուրախանում է։ Փողոցում սըր Էնդրյուն, տեսնելով իր հակառակորդին, որի հետ մենամարտն ընդհատվեց, մոտենում և ապտակում է նրան։ Բայց դա ոչ թե Վիոլան է, այլ Սեբաստիանը։ Սըր Էնդրյուն ծեծվում է։ Սըր Թոբին ուզում է պաշտպանել նրան, բայց Սեբաստիանը մերկացնում է սուրը։ Վրա հասած Օլիվիան ընդհատում է կռիվը և հեռացնում է հորեղբորը։ Օլիվիան տուն է տանում Սեբաստիանին և կարծելով, թե դա «Ցեզարիոն» է, առաջարկում է ամուսնանալ։ Ապշած երիտասարդը համաձայնում է։ Օլիվիան առաջին իսկ հայացքից գերում է նրա սիրտը։ Ուզում է խորհրդակցել Անտոնիոյի հետ, բայց սա անհետացել է։ Այդ ընթացքում ծաղրածուն, խղճալով նկուղում փակված Մալվոլիոյին, նրան մոմ և գրելու պիտույքներ է բերում։
Օլիվիայի տան առաջ դուքսը և Վիոլան սպասում են կոմսուհուն։ Ոստիկանները բերում են Անտոնիոյին, որին Վիոլան կոչում է փրկիչ, իսկ Օրսինոյին՝ հանրաճանաչ ծովահեն։ Անտոնիոն մեղադրում է Վիոլային անշնորհակալության և երեսպաշտության մեջ։ Տանից դուրս է գալիս Օլիվիան։ Նա մերժում է դուքսին, իսկ «Ցեզարիոյին» մեղադրում է անհավատարմության մեջ։ Քահանան հաստատում է, որ երկու ժամ առաջ ամուսնացրել է կոմսուհուն դուքսի դեսպանի հետ։ Օրսինոն ցնցված է։ Ի զուր է Վիոլան ասում, որ նա դարձել է իր կյանքի լույսը։ Այգուց դուրս են գալիս ծեծված սըր Թոբին և սըր Էնդրյուն ու բողոքում են Ցեզարիոյից։ Նրանց ետևից գալիս է Սեբաստիանը։ Սեբաստիանը տեսնում է Անտոնիոյին և նետվում է նրա մոտ։ Նավապետը և դուքսը ցնցված են երկվորյակների նմանությամբ։ Ոչինչ չեն հասկանում։ Քույր և եղբայր ճանաչում են իրար։ Օրսինոն, հասկանալով, որ «Ցեզարիոն» իրականում իրեն սիրահարված աղջիկ է, լիովին հաշտվում է Օլիվիայի կորստի մտքի հետ, որին հիմա համաձայն է քույր կոչել։ Չի համբերում Վիոլային աղջկա հանդերձանքով տեսնել։ Ծաղրածուն բերում է Մալվոլիոյի նամակը։ Ծառայապետի տարօրինակությունները ստանում են իրենց բացատրությունը։ Սակայն Մարիան չի պատժվում։ Նա հիմա լեդի է, քանի որ ամուսնանում է սըր Թոբիի հետ։ Վիրավորված Մալվոլիոն հեռանում է կոմսուհուց։ Դուքսը հրամայում է հասնել նրա ետևից և ետ վերադարձնել։ Պիեսն ավարտվում է Ֆեստեի երգած ծաղրական-մելամաղձոտ երգով։
Էկրանավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Թվական | Երկիր | Անվանում | Ռեժիսոր | Վիոլա / Սեբաստիան | Օրսինո | Օլիվիա | Ծանոթագրություն |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1955 |  ԽՍՀՄ
|
Տասներկուերորդ գիշեր | Յան Ֆրիդ | Կլարա Լուչկու | Վադիմ Մեդվեդև | Ալլա Լարիոնովա | Առաջին էկրանավորումն է ԽՍՀՄ-ում |
| 1978 | ԽՍՀՄ
|
Տասներկուերորդ գիշեր | Պիտեր Ջեյմս Օլեգ Տաբակով Վիկտոր Խրամով |
Մարինա Նեյոլովա | Յուրի Բոգատիրյով | Անաստասիա Վերտինսկայա | Ֆիլմ-բեմադրություն |
| 1980 |  ՄԹ
|
Տասներկուերորդ գիշեր | Ջոն Գորրի | Ֆելիսիտի Քենդալ / Մայքլ Թոմաս | Քլայվ Առինդել | Շինեյդ Կյուսակ | |
| 1996 | ՄԹ Իռլանդիա ԱՄՆ
|
Տասներկուերորդ գիշեր (անգլ.՝ «Twelfth Night: Or What You Will») | Թրևոր Նան | Իմոջեն Սթաբս / Սթիվեն Մակինտոշ | Թոբի Սթիվենս | Հելենա Բոնեմ Քարթեր | Ֆիլմի գործողությունները տեղափոխվել են XX դարի սկիզբ |
| 2006 | ԱՄՆ
|
Նա տղամարդ է (անգլ.՝ «She's the Man») | Էնդի Ֆիքմեն | Ամանդա Բայնս | Չենինգ Թաթում (Դյուկ Օրսինո) | Լաուրա Ռեմսի |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Use of spelling, capitalization, and punctuation in the First Folio:"Twelfe Night, Or what you will"
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Горнфельдъ А. Г. Двѣнадцатая ночь или Какъ вамъ угодно // Шекспир В. Полное собрание сочинений / Библиотека великих писателей под ред. С. А. Венгерова. СПб.: Брокгауз-Ефрон, 1903. Т. 2. С. 498—508.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||
