Jump to content

Թետիս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Թետիս (այլ կիրառումներ)
Թետիս
ՏեսակՀին հունական դիցաբանության կերպար
Դիցաբանությունհին հունական դիցաբանություն
Սեռիգական
ՀայրՆերևս[1][2]
ՄայրԴորիս[1][2]
ԱմուսինՊելեյ[1] և Նեպտուն
ԶավակներԱքիլլես[1]
ՀատկանիշներԾովերի աստվածուհի
 Thetis Վիքիպահեստում
Հունական
աստվածություններ
Պրոտոգեններ

Տիտաններ և Օլիմպացիներ Խթոնյան
աստվածներ Միկենյան աստվածություններ Մարմնավորումների ձևակերպումը Այլ աստվածություններ

Ջրային աստվածներ

Թետիս (հին հունարեն՝ Θέτις, լատին․՝ Thetis), հունական դիցարանի[3] ծովերի աստվածուհի։ Ուրանոսի և Գեայի[4] դուստրը, ըստ թեսալական առասպելի համարվել է կենտավրոս Քիրոնի դուստրը։ Մարմնի ներքևի մասը թեփուկավոր է, ինչպես ձկներինը[5]։

Թետիս օգնականը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոմերոսյան զրույցներից հայտնի է, որ Թետիսի օգնությամբ արգոնավորդները[6] հաջողությամբ անցան դժվարանցանելի նեղուցը։ Նրան արգոնավորդներին օգնելու էր ուղարկել Հերան։ Նա լողում էր՝ դելֆինի վրա նստած[7]։

Նա օգնել է Դիոնիսոսին, որը փախչում էր Լիկուրգոսից[8]։ Թետիսը փրկել է նաև նորածին Հոփեստոսին, որին մայրը՝ Հերան, Օլիմպոսից նետել էր ծովը[9]։

Կանխագուշակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թետիսը մեծանում է Հերայի խնամակալության ներքո և հանուն Հերայի՝ խուսափում էր Զևսի հետ հարաբերություններ ունենալուց, սա էլ նրան դատապարտում է մահկանացուների[10] հետ կապված լինելու։ Թետիսի ամուսնությունը կազմակերպում է Հերան[11]։

Մեկ այլ առասպելի համաձայն՝ կանխագուշակել էին, որ Թետիսի որդին պիտի լիներ ավելի ուժեղ, քան հայրը։ Այդ մասին Պրոմեթևսից[12] բացի ոչ ոք չգիտեր։ Դա գուշակել էր կամ Մայրան[13], կամ Թեմիդան՝ Պրոմեթևսի մայրը[14], կամ Պրոմեթևսը։ Այդ մասին Զևսին հաղորդել էր Նյուքտան[15]։

Զևսը հետապնդում է Թետիսին՝ ցանկանալով տիրանալ նրան։ Այդպես հասնում է մինչև Կովկաս, որտեղ հանդիպում է Պրոմեթևսին[16], ով նրան պատմում է գուշակության մասին։ Զևսը, վախենալով, որ Թետիսից ծնված երեխան կարող է իրեն տապալել, որոշում է նրան ամուսնացնել մահկանացուի հետ։ Այդ մահկանացուն Պելևս արքան էր, չնայած որ Թետիսը չէր ձգտում ամուսնության։

Ըստ Փինադրոսի՝ Թետիսի հետ ամուսնանալու համար վիճում են Պոսեյդոնը[17] և Զևսը[18]։ Վերջինիս Պրոմեթևսը համոզում է հետ կանգնել այդ որոշումից։

Ամուսնություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոռնելիսեն, Թետիսի և Պելևսի ամուսնությունը (1592-1593), Ֆրանս Հալսի թանգարան

Թետիսը երկար ժամանակ խուսափում էր Պերսևսից. կերպարանափոխվելով դառնում էր մեկ կրակ, մեկ ջուր, մեկ օձ[19], մեկ թռչուն, ծառ և առյուծ։ Սակայն Քիրոնի կամ Պրոմեթևսի խորհուրդներով Պերսևսը բոլոր արգելքները հաղթահարում է, որից հետո ամուսնանում է Թետիսի հետ[20]։

Փելիոնի[21] բարձրություան վրա՝ կենտավրոս Քիրոնի քարանձավում է նշվում նրանց հարսանիքը, որին ներկա էին բոլոր օլիմպիացիները։ Նրանք նորապսակներին բերել էին բազում շնորհներ. Զևսը Թետիսին նվիրում է թևեր, Հեփեստոսը Պերսևսին նվիրում է թուր, Ափրոդիտեն՝ սիրելու շնորհ, Հերան՝ թիկնոց, Աթենասը՝ սրինգ[22]։ Ապոլոնը և Արտեմիսը չէին եկել այդ հարսանիքին։ Նրանք այլ հարսանիքի գուշակությամբ էին զբաղված։

Այս ամուսնությունից ծնված միակ որդին Աքիլլեսն է[23]։ Առասպելի համաձայն Թետիսը ունեցել է մի քանի զավակ, բայց ամեն անգամ, երբ ծնվում էր երեխան, մայրը նրան մտցնում էր եռացրած ջրով լի կաթսայի կամ կրակի մեջ՝ ստուգելու՝ արդյոք որդին անմահ է, թե՝ ոչ։ Այդպես Պերսևսը զրկվում է իր որդիներից, մինչև ծնվում է Աքիլլեսը, որին ժամանակին փրկում է հայրը։ Թետիսը լքում է ամուսնուն[24], քանի որ նա չի թողնում ստուգել երեխայի անմահ լինելը։ Այսպիսով Պերսևսի վեց զավակները մեռնում են, մնում է միայն Աքիլլեսը[25]։

Թետիսը և որդին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջապես լքելով Պերսևսին՝ Թետիսը՝ որպես ծովերի աստվածուհի, վերադառնում է ծովի խորքերը և այնտեղից հետևում է իր որդուն։

Ըստ «Իլիական»-ի, երբ սկսվում է պատերազմը, Աքիլլեսին թաքցնում են (Լիքոմեդ արքայի խնամակալության ներքո) և հագցնում աղջկա շորեր, որպեսզի նա պատերազմին չմասնակցի, քանի որ գուշակն ասել էր, որ Տրոյան կգրավվի միայն Աքիլլեսի շնորհիվ, բայց նա այդ պատերազմում կզոհվի։

Կանխագուշակությունը կատարվում է։ Ապոլլոնի օգնությամբ Պարիսը նետահարում է Աքիլլեսին, նետը դիպչում է նրա գարշապարին, որը նրա միակ խոցելի տեղն էր։ Ըստ դիցաբանության՝ Թետիսը Աքիլլեսին թաթախել էր Ստիքս գետի սուրբ ջրերի մեջ, որից նրա մարմինը դարձել էր անխոցելի՝ բացառությամբ գարշապարի։

Պաշտամունք, գրականություն, արվեստ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թետիսի տաճարը գտնվում է Ֆարսալի մոտակայքում[26]։ Թետիսն ուներ մի քանի տաճարներ, այդ թվում նաև Սպարտայում։

Էսքիլեսի «Զենքի դատարանը» (174-177) և Եվրիպիդեսի «Անդրոմաքե» ողբերգության գործող անձանցից մեկն էլ Թետիս աստվածուհին է։ Թետիսը հաճախ է հանդիպում հունական մշակույթի և արվեստի գործերում։ Շատ են հանդիպում նրա պատկերով սկիհներ։ Հայտնի է նաև Սկոպսի քանդակը՝ նվիրված մի խումբ ծովային աստվածների, այդ թվում նաև Թետիսին։

Ֆ. Կ. Կաստի «Աստվածուհու դավադրությունը» սիրային-ֆանտաստիկ վեպում Թետիսը ներկայացված է որպես սիրող մայր, ով հանուն իր որդու փրկության պատրաստ է ամեն ինչի։ Չէ որ ըստ գուշակության նա պետք է մեռներ Տրոյայի պատերի տակ՝ չբոլորած երեսուն տարին։

1852 թ. հայտնաբերված աստերոիդը կոչվեց Թետիսի անունով։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Любкер Ф. Thetis (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1382—1383.
  2. ↑ 2,0 2,1 Н. О. Фетида (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLIа. — С. 939—940.
  3. ↑ Мифы народов мира (энциклопедия). М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.561-562, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.3. С.396; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 2, 7 далее
  4. ↑ Гесиод. Теогония 244
  5. ↑ Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.56
  6. ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 9, 25
  7. ↑ Тибулл. Элегии I 5, 46
  8. ↑ Гомер. Илиада VI 136; Стесихор. Разрушение Трои, фр.234 Пейдж; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 5, 1; Квинт Смирнский. После Гомера II 546—548; Нонн. Деяния Диониса XX 348
  9. ↑ Гомер. Илиада XVIII 395; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 3, 5
  10. ↑ Гесиод. Перечень женщин, фр.210 М.-У.; Стасин. Киприи, фр.4 Ивлин-Уайт
  11. ↑ Гомер. Илиада XXIV 60; Аполлоний Родосский. Аргонавтика IV 796
  12. ↑ Гигин. Мифы 54
  13. ↑ Гигин. Астрономия II 15, 4
  14. ↑ Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.75
  15. ↑ Анонимный мифограф. // Примечания В. Г. Боруховича в кн. Аполлодор. Мифологическая библиотека. Л., 1972. С.174
  16. ↑ Схолии к Гомеру. Одиссея I 482 // Вестник древней истории. — 1947. — № 1. — С. 284
  17. ↑ Пиндар. Истмийские песни VIII 28
  18. ↑ Лукиан. Разговоры богов 1
  19. ↑ Софокл. Поклонники Ахилла, фр.150 Радт
  20. ↑ Овидий. Метаморфозы XI 229—265
  21. ↑ Еврипид. Ифигения в Авлиде 705; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 13, 5; Катулл. Стихотворения LXIV 278—383
  22. ↑ Примечания В. Г. Боруховича в кн. Аполлодор. Мифологическая библиотека. Л., 1972. С.174; Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.114
  23. ↑ Гомер. Илиада I 413; Гомер. Одиссея XI 547
  24. ↑ Псевдо-Гесиод. Эгимий, фр.300 М.-У.
  25. ↑ Ликофрон. Александра 179
  26. ↑ Страбон. География IX 5, 6 (стр.431)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թետիս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 175)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թետիս&oldid=9770103» էջից