Փանես

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Փանես
ՏեսակՀին հունական դիցաբանության կերպար և աստվածություն
Սեռարական
ՀայրՀիդրոս
 Phanes Վիքիպահեստում

Փանես (հին հուն.՝ Φάνης "հայտնություն"[1],որը ծագել է φαίνω phainō բառից, "Լույս բերող"), հին հունական դիցաբանության մեջ, ըստ Օռթեական կոսմոգոնիայի, Սկզբնական աստվածություններից մեկն էր, սերումի և նոր կյանքի արարիչ-աստվածություն։

Փանեսն՝ չորսականի[2], ոսկե թևերով[3], ցլի գլուխներով[4], օձը գլխին[5] հերմաֆրոդիտ[6] կենդանի արարած էր։ Դասական հունական օռփեական հայեցակարգը ներառում էր նաև Հրիկապեուս (Ἠρικαπαῖος կամ Ἠρικεπαῖος "իշխանություն") և Մետիս ("միտք")[7] անուներ։

Փանեսը ծնունդ էր առել համաշխարհային ձվից(սկզբնական տարրերի խառնուրդ),երբ այն էր բաժանվել բաղկացուցիչ մասերին, հնագույն աստվածների՝ Քրոնոս (Ժամանակ) և Անանկե (Անխուսափելիություն), կամ Նիկտայի (սև քամու/թռչունի տեսքով) կողմից։

Այլ առասպել. Ժամանակ Էիոն, ստեղծվել էր տիեզերաքան արծաթյա ձու, որից դուրս է գալիս Փանեսը, ում նույնացնում են, կամ կոչում են Դիոնիսոս։ Փանեսը ուրոբորիկ՝ արական, իգական, լույսի և բարության աստվածություն է, անունը նշանակում է "լույսի փայլ" կամ "փայլ"։ Նա առաջին ծնված լույսի աստվածն է, ով դուրս է գալիս դատարկությունից / ջրային անդունդից և ստեղծում է տիեզերքը։

Նիկտան նրան կոչում էր Protogenus։ Նիկտան ստեղծում է գիշերը, իսկ Փանեսը՝ օր և արարչագործության համադրության մեթոդը։ Փանեսը տիեզերքի և աստվածների առաջին թագավորն էր[8], մարդկանց Ոսկե Սերունդի ստեղծողը։ Փոխանցել էր թագավորական գավազանը իր դստերեր կամ կնոջ Նիկտային, որը իր հերթին հանձնել էր այն իր որդուն՝ Ուրանոսին (երկինք)։ Նրանից այն առաջին անգամ խլեց Կրոնոսը, հետագայում Զևսն է այն խլում և վերջնական հաստատում իր իշխանությունը տիեզերքում։

Ոմանք ասում են, որ Զևսը կուլ էր տվել Փանեսին, որպեսզի ստանձնի նրա Սկզբնական տիեզերական իշխանությունը, և վերաբաշխելով այն նոր Օլիմպիական աստվածների սերնդի շրջանում, հաստատի իր իշխանությունը և կառավարումը։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլընտրանքային անվանումները և կոչումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունարեն անվանումը Հռոմերեն անվանումը Թարգմանությունը
Πρωτογονος Protogonus Առաջնեկ (սկզբնական)
Πρωτογενος Protogenus Առաջնեկ (սկզբնական)
Θεσισ Θετις Thetis Ստեղծումը (թեզ)
Ηρικεπαιος Ericepaeus --
Πριηπος Priapus --
Ανταυγη Antauge Արտացոլված Լույս

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Орфика, фр. 56, 75 Керн
  2. Орфика, фр. 76 Керн
  3. Орфика, фр. 54, 78 Керн; Орфические гимны VI 2
  4. Орфика, фр.54 Керн
  5. Орфика, фр. 54, 58 Керн
  6. Орфика, фр. 55, 81 Керн; в гимне он назван «двусущим» («двуприродным», Орфические гимны VI 1); Лактанций. Божественные установления IV 8, 4
  7. Thomas Taylor (1824). The Mystical Hymns of Orpheus (Second ed.). Chiswick. էջ XV.
  8. Орфика, фр. 107 Керн

Աղբյուրները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]