Փոքր Վեդի
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Փոքր Վեդի | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Արարատի | |
| Հիմնադրված է | 1831 թ. | |
| Մակերես | 26,25 կմ² | |
| ԲԾՄ | 820 մ | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 2772[1] մարդ (2011) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Փոքր Վեդի, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Արարատի մարզի Արարատի տարածաշրջանում, Բիբլիական Արարատի ներքո, Արաքս գետի ձախ ափին, Երևանից 28 կմ հարավ-արևելք, մարզկենտրոնից հեռու է 10 կմ, ծովի մակերևույթից բարձր է 820 մ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղը հիմնադրվել է 1831 թվականին։ Գյուղի նախկին անվանումը եղել է Քիչիկ Վեդի։ Քիչիկ Վեդին արաբերեն բառ է, որը նշանակում է փոքր տափաստան, հետագայում՝ թարգմանելով արաբերենից հայերեն, գյուղը կոչվել է Փոքր Վեդի։
Համայնքը սահմանակից է Թուրքիային և Շահումյան, Տափերական, Նոր Կյանք, Լուսառատ համայնքներին։ Գյուղի տարածքում է գտնվել Հայաստանի նախկին մայրաքաղաքներից մեկը՝ Արտաշատը։ Համայնքի տարածքին կից է պատմական Խոր Վիրապի վանքը։ 1922 թվականից գյուղը վերաբնակեցվել է 1915 թվականի Մեծ Եղեռնից մազապուրծ եղած հայ գաղթականներով՝ 12 տնտեսություններ, թվով 76 մարդ, Վանից, Մոկքից, Մամրտանից, Շատախից, Թիմարից, Գավաշից, Կարճկանից, Հակուկից, Հաղպակից։ 1946 թվականին գյուղ են ներգաղթել Իրանից, Իրաքից և Սիրիայից հայրենադարձած ընտանիքներ, ինչպես նաև 1988 թվականին Ադրբեջանից բռնագաղթված 175 ընտանիք։
1939թ-ից մինչև 1981թ. կոլտնտեսությունը ղեկավարել է Մարգար Պետրոսի Հովհաննիսյանը։ Մարգար Հովհաննիսյանը ընտրվել է ՍՄԿԿ 24-րդ համագումարի և ՀՍՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, պարգևատրվել է բազմաթիվ շքանշաններով և մեդալներով։ Մարգար Պետրոսի Հովհաննիսյանի աշխատանքային գործունեության ընթացքում շքանշանների են արժանացել Փոքր Վեդի գյուղը և շատ առաջավոր կոլտնտեսականեր։
Գյուղում սկզբնական շրջանում կառուցվել են կավից տներ, տների տանիքները, պատուհանները և դռները ծածկել են եղեգնով, երբեմն էլ՝ ուռենու և բարդու ճյուղերով։ Գյուղի հողերը գերխոնավ և աղակալված են եղել, այդ պատճառով էլ միայն բրինձ են ցանել։ Հետագայում գյուղի բնակիչներով ձեռնամուխ են եղել ճահճուտների վերացմանը, ապա ցանել են բամբակ, ճակնդեղ, եգիպտացորեն և հացահատիկ։ Այնուհետև գյուղում կառուցվել են քարաշեն և բարեկեցիկ տներ։
Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել են համայնքի 95 անդամներ, որոնցից զոհվել և անհայտ կորել են 41-ը։ Արցախյան ազատամարտին մասնակցել են համայնքի 65 ազատամարտիկներ, որոնցից զոհվել են 4-ը, անհայտ կորել՝ 2-ը։ Համայնքում կան հայրենական և արցախյան պատերազմի զոհվածների և եղեռնի զոհերի հիշատակը հավերժացնող կոթողներ։
- Արցախյան ազատամարտին իր մասնակությամբ աչքի է ընկել Հեղինե (Ջեմմա) Մարգարի Հովհաննիսյանը (ծնվ.՝ 1947, մարտի 10, գ. Փոքր Վեդի ՀԽՍՀ, այժմ՝ ՀՀ Արարատի մարզում, ՀՀ բանակի ավագ լեյտենանտ (1993)։ 1988-1994 թվականներին առանձին կամ 5-րդ կամավորական բրիգադի (վաշտի հրամանատար) կազմում մասնակցել է Հայաստանի Հանրապետության Արարատի (Տիգրանաշեն, Երասխ) և Արցախի ՀանրապետությանՄարտակերտի (Գետավան, Վաղուհաս. Մաղավուզ, Հակոբ Կամարի և այլն), Ֆիզուլիի (Հորադիզ) շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին։ Հակոբ Կամարի գյուղի համար մղվող մարտերի ժամանակ, երբ սպառվել է զինամթերքը, Հովհաննիսյանը դուրս է եկել խրամատից՝ սկսել երգել ու պարել՝ շեղելով հակառակորդի ուշադրությունը, մինչև մոտակա դիրքերից ջոկատին զինամթերք է հասցվել։ Երեք անգամ վիրավորվել է, ապաքինվել և վերադարձել մարտադաշտ։ 2013 թ. ՀՀ Նախագահի հրամանագրով պարգևատրվել է Մարտական ծառայության մեդալով։
Համայնքն ունի ըմբշամարտի Աշխարհի և Եվրոպայի չեմպիոններ՝
- Արմեն Մկրտչյան
- 1990 ազատ ոճի ըմբշամարտի աշխարհի չեմպիոն
- 1993, 1994, ազատ ոճի ըմբշամարտի Եվրոպայի չեմպիոն
- 1996 Ատլանտայի -26 օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր, սպորտի վարպետ
- Ռուդիկ Հարությունյան, ազատ ոճի ըմբշամարտի Խորհրդային միության բազմակի մրցանակակիր, միջազգային մրցաշարերի հաղթող, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ
- Ազատ Շերոյան, ազատ ոճի ըմբշամարտի Հայաստանի բազմակի չեմպիոն
- 2003 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի չեմպիոն (Վետերանների)
- 2010 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի մրցանակակիր (Վետերանների), սպորտի վարպետ
- Արմեն Շերոյան, ազատ ոճի ըմբշամարտի Հայաստանի բազմակի չեմպիոն, ԽՍՀՄ գավաթի հաղթող
- 2004 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի չեմպիոն (Վետերանների)
- 2006 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի 2-րդ մրցանակակիր (Վետերանների)
- 2007 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի 2-րդ մրցանակակիր (Վետերանների)
- 2010 ազատ ոճի ըմբշամարտի օլիմպիական խաղերի 2-րդ մրցանակակիր (Վետերանների), սպորտի վարպետ
1980-1990 թթ. գյուղում գործել է երգի-պարի «Արաքս» ժողովրդական համույթը, որը մեծ ճանաչում է ունեցել հանրապետությունում։
Կլիման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամենաբարձր ջերմաստիճանը + 40 °C, ցածրը՝ -30 °C, տարեկան տեղումների քանակը կազմում է 200 մմ։
Ունի սառնորակ աղբյուրներ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Փոքր Վեդու մշտական բնակչությունը կազմել է 2772, առկա բնակչությունը՝ 2703 մարդ[1]։ Մինչև 1918-1920 թթ. բնակեցված է եղել ադրբեջանցիներով, այնուհետ ունեցել խառը հայ-ադրբեջանական բնակչություն[2]։ Փոքր Վեդու բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[3].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 166 | 639[2] | 971 | 527 | 823 | 1359 | 2495 | 2853 | 3246 | 3091 | 2772[1] |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փոքր Վեդի համայնքն ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, արվեստի դպրոց, մանկապարտեզ, բուժամբուլատորիա, դեղատուն, հայ փոստի բաժանմունք, խանութներ, գազալցակայան։
Բնակչությունը զբաղվում է խաղողագործությամբ, պտղաբուծությամբ և բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ։ Գյուղից 37 կմ արևելք գտնվում է Ջղուն գյուղատեղին (9-14-րդ դդ., 18-19-րդ դդ.)։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ 2,0 2,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 204» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2015 օգոստոսի 11-ին.
- Փոքր Վեդի Արխիվացված 2014-09-12 Wayback Machine
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Արարատի մարզպետարան Արխիվացված 2012-04-13 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Փոքր Վեդի» հոդվածին։ |
|
