Հակոբ Շահվելեդյան
| Հակոբ Շահվելեդյան | |
|---|---|
 Հակոբ Շահվելեդյանը կնոջ՝ Բերթա Քլայն-Շահվելեդյանի, դուստրերի և որդու հետ Բուլղարիայում | |
| Ծնվել է | հունվարի 25, 1856 |
| Ծննդավայր | Ամասիա, Թուրքիա |
| Մահացել է | օգոստոսի 30, 1931 (75 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Սոֆիա, Բուլղարիա |
| Մասնագիտություն | պաստոր |
Հակոբ Շահվելեդյան (գերմ.՝ Agop Schahveled, բուլղար․՝ Агоп Шахвеледян, հունվարի 25, 1856, Ամասիա, Թուրքիա - օգոստոսի 30, 1931, Սոֆիա, Բուլղարիա), հայ բողոքական հովիվ, հասարակական գործիչ, լրագրող։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հակոբ Շահվելեդյանը ծնվել է 1856 թվականի հունվարի 25-ին Օսմանյան կայսրության Ամասիա քաղաքում։ Նա որբացել է 8 տարեկանում։ Սկզբում սովորել է Օսմանյան կայսրության ամերիկյան աստվածաբանական դպրոցում, այնուհետև ավարտել է շվեյցարական Բազել քաղաքի համալսարանի աստվածաբանության բաժինը, որից հետո իր որակավորումը շարունակել է Անգլիայում։ 1887 թվականին վերադարձել է Ամասիա, որտեղ որպես հոգևոր հովիվ է ծառայել Հայ ավետարանական եկեղեցում։ Սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի կառավարության՝ հայերի դեմ բռնաճնշումների ժամանակ բանտարկվել է։ Ազատվելուց հետո գնացել է Բազել։ Բողոքական միսիոներ և հայ ժողովրդի բարեկամ դոկտոր Յոհաննես Լեփսիուսի[1] աջակցությամբ հովիվ Շահվելեդյանը շրջել է Շվեյցարիայում, Գերմանիայում և Ավստրո-Հունգարիայում, որտեղ հանդիպումների ժամանակ պաշտպանել է հայկական հարցը։ Շվեյցարիայի ավետարանչական ընկերության օգնությամբ 1897 թվականի նոյեմբերի 29-ին Հակոբ Շահվելեդյանը ժամանել է Վառնա՝ երիտասարդ բուլղարական պետության ընդունած և ապաստանած հայ փախստականների մասին հոգալու համար։ Ծովափնյա քաղաքում հովիվ Շահվելեդյանն աշխատել է հովիվ Աբրահամ Ամիրխանյանցի[2], Գրիգոր Գևորգյանի և հովիվ Յոհաննես Ավետարանյանի (նախկին թուրք-իսլամական հոգևորական Մեհմեդ Շյուքրի էֆենդին[3], որին Ռուսաստանում մկրտել է հովիվ Ամիրխանյանցը) հետ համատեղ[4]։
Հովիվ Հակոբ Շահվելեդյանը համագործակցել է դոկտոր Լեփսիուսի հիմնած «Գերմանական առաքելությունն Արևելքում» կազմակերպության (Deutsche Orient-Mission, DOM)[5], Բազելի կոմիտեի, Արևելքում քրիստոնեական բարեգործության գերմանական միության (Deutscher Hülfsbund für chrisliches Liebeswerk im Orient) և, առաջին հերթին, շվեյցարացի հովիվ Կառլ Սարասին-Ֆորքարտի հետ (Karl Sarasin-Forcart)։
1903 թվականի մարտից Շահվելեդյանը դարձել է Ռուսեում լույս տեսնող առաջին մանկական թերթի՝ «Ձիթենի»-ի գլխավոր խմբագիրը[6]։
Հաջորդ տարի՝ 1904 թվականին, նա տեղափոխվել է Սոֆիա, որտեղ ծառայել է որպես ավետարանական հովիվ։ Նա համագործակցել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու հետ, մասնակցել Բուլղարիայի մայրաքաղաքի Պավլովո թաղամասի «Մեսրոպյան» հայկական դպրոցի հոգաբարձուների խորհրդին, նախագահել Կիլիկիայի միությունում՝ որբերին աջակցելու նպատակով։ Շահվելեդյանը մասնակցել է Սոֆիայում Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության (ՀԲԸՄ) մասնաճյուղի հիմնադրմանը և զբաղեցրել է Բուլղարիայի և Ռումինիայի ընկերության քարտուղարի պաշտոնը։
Բալկանյան պատերազմի ժամանակ նա գնացել է ռազմաճակատ, որտեղ Աստվածաշունչ է բաժանել բուլղար զինվորներին և Պլովդիվի ու Ադրիանապոլսի թուրք գերիներին։
1916 թվականին նա կրկին մեկնել է Շվեյցարիա՝ օգնություն հավաքելու ցեղասպանությունից փրկված հայերի համար։
Հովիվ Հակոբ Շահվելեդյանը մահացել է 1931 թվականի օգոստոսի 30-ին Սոֆիայում։
Ընտանիք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պահպանվել է Հակոբ Շահվելեդյանի ընտանիքի լուսանկարը[7]։ Նրա կինը՝ Բերթա Քլայն-Շահվելեդյանը, գերմանուհի էր, մեծացել և կրթվել է հայի մոտ։ Նրանց դուստրերն են Վեհանը, Մայդին (Մարի) և Սոֆիայի գերմանական դպրոցի ուսուցչուհի Կլարան[8], որն Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ծառայել է որպես գթասրտության քույր[9]։ Նրանց որդիներն են նկարիչ Կառլոն (Կառլ Յոհաննես)[10] և պետական ծառայող Վեհազուն Գրիգոր Շահվելեդը։
Հակոբ Շահվելեդյանի եղբայրը՝ Տիգրան Շահվելեդյանը, Սոֆիայում նույնպես ծառայել է որպես բողոքական հովիվ։
Բուլղարիայի կենտրոնական պետական արխիվում գտնվում է հովիվ Հակոբ Շահվելեդյանի անձնական արխիվային ֆոնդը[11]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Hermann Goltz. Deutschland, Armenien und die Türkei 1895 – 1925, Dokumente und Zeitschriften aus dem Dr. Johannes-Lepsius-Archiv. Drei Teile; Saur, München, 1998 – 2004.
- ↑ Узлова, Лилия. Пощенските картички като източник на информация за генеалогични изследвания – Venets: The Belogradchik Journal for Local History, Cultural Heritage and Folk Studies Volume 2, Number 3, 2011, p. 346
- ↑ ԳՈԼՏՑ, ՀԵՐՄԱՆ. «ԳԵՐՄԱՆԻԱՅԻ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄԻՋԵՎ. ԴՈԿՏՈՐ ՅՈՀԱՆՆԵՍ ԼԵՊՍԻՈՒՍ (1858-1926)» (PDF). էջ 130.
- ↑ A Muslim who became a Christian by John Bechard (English translation).
- ↑ Atanas Damianov: Die Arbeit der Deutschen Orient-Mission unter den türkischen Muslimen in Bulgarien von Anfang des 20. Jahrhunderts bis zum 2. Weltkrieg Halle 2002, p. 123, 133 – 134.
- ↑ Живодар Душков. Русенският периодичен печат в първото десетилетие на ХХ век. – Известия на Съюза на учените – Русе, серия 2 (обществени науки), т. 6, 2011, с. 57.
- ↑ Арменска общност в България. Евангелисткият пастор Шахвеледян със семейството си. www.europeana.eu. Посетен на 24 февруари 2020 г.
- ↑ www.europeana.eu Арменска общност в България. Изложба на ръкоделия в Дойче шуле. Клара Шахвеледян, посетен на 24 февруари 2020 г.
- ↑ www.europeana.eu Арменска общност в България. Клара Шахвеледян като милосърдна сестра по време на Първата световна война с ранени войници. Посетен на 24 февруари 2020 г.
- ↑ www.europeana.eu Арменска общност в България. Карл Шахвеледян – художник посетен на 24 февруари 2020 г.
- ↑ ЦДА, ф. 2026К, Информационна система на Държавните архиви. Посетен на 23 септември 2020 г.
