Վարդանյան նախակրթարան

Վարդանյան նախակրթարան
Տեսակ	դպրոց
Հիմնադրված է	1834
Լուծարված է	1959
Երկիր	Օսմանյան կայսրություն և Բուլղարիա
Տեղագրություն	Շումեն

Շումենի հայկական դպրոց կամ Վարդանյան մասնավոր դպրոց, Վարդանյան նախակրթարան, Բուլղարիայի Շումեն քաղաքում գործած հայկական դպրոց։ Հիմնվել է 1834 թվականին^[1]։ Չի գործել 1945-1946 թվականներին։ Փակվել է 1959 թվականին^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայերը Շումենում հայտնվել են 1605 թվականին։ Քաղաքի հայկական դպրոցը առաջին անգամ հիշատակվել է 1834 թվականին՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանի հաշվառման մեջ գտնվող դպրոցների ցանկում։ Առաջին ուսուցիչները Թեբիր և Դուդու քույրերն են եղել։ Նրանց անունով էլ կոչել են դպրոցը՝ Թիբրա Դուդու։ Ավելի ուշ դպրոցը կոչվել է Վարդանյան դպրոց։ Տարբեր տարիների դասավանդել են Դաջի Բեյլերյանը, Արման Դոնիկյանն ու Հովհաննես Մաջարյանը։ Ուսուցիչների շարքում առանձնակի տեղ ունի Հակոբյան վանքից Խորեն Քյուչուկյանը^[1]։ Մինչև 1944 թվականը դպրոցը մասնավոր էր։ 1945-1946 թվականներին դպրոցի աշխատանքները դադարեցվել են համաձայն ազգային փոքրամասնությունների դպրոցների մասին օրենքի։ 1946 թվականից հետո դպրոցը վերանվանվել է Վարդանյան նախակրթարան։ Դասավանդումը վարվել է հայերեն և բուլղարերեն։ Դասավանդումը վարել են Բուլղարիայի հայկական դպրոցների հատուկ ծրագրով։ Փակվել է 1959 թվականին^[2]։

Դպրոցի արխիվը պահպանվում է Պետական արխիվի համար 217К [1] և համար 213 ֆոնդերում^[2]։ Արխիվային նյութերը պարունակում են 39 թերթ^[1]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Информационна система на Държавните архиви. «Частно арменско училище „Вартанян" – Шумен (1878 – 1944)». Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «Арменско начално училище „Вартанян" – Шумен (1945 – 1959)». Информационна система на Държавните архиви. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |достъп_дата= ignored (օգնություն)

Հայերը Բուլղարիայում

Բուլղարահայեր

Արվեստա- գետներ	Թատրոն և կինո՝ Աստոր • Գրիգոր Ազարյան • Պողոս Աֆեյան • Արտաշ Թավուքչյան • Հովհաննես Թորոսյան • Մկրտիչ Հալվաջյան • Գրիգոր Ղուկասյան • Հարություն Մինասյան • Սարգիս Մուհիբյան • Սիրվարդ Չիլինկիրյան • Օննիկ Քեչյան Կերպարվեստ՝ Ակոբ Ակոբով • Հարրի Արաբյան • Էդմոնդ Դեմիրճյան (bg) • Տորք Զաքարյան • Օննիկ Կարանֆիլյան (bg) • Մկրտիչ Կասապյան • Հազար Հանեսյան (bg) • Մարկ Մարգարյան (bg) • Վռամ Մարգարյան (bg) • Գրոնիկա Քավաֆյան (bg) • Տիրան Սարգսյան (bg) Երգ և երաժշտություն (Բուլղարահայ երաժշտություն)՝ Հայկաշոտ Աղասյան • Կարապետ Ավագյան • Նադյա Աֆեյան • Պողոս Աֆեյան • Արուսյակ Բալթայան • Կարո Բալթայան • Արամ Բերբերյան-Դատև • Սարգիս Բալթայան • Սարգիս Բալթայան Կրտսեր • Արման Թոքաթյան • Վիլի Կազասյան • Հիլդա Կազասյան (bg) • Կիրկոր Կիրկորով (bg) • Բեդրոս Կիրկորով • Լևոն Մանուկյան (bg) • Խաչո Միսաքյան (bg) • Րաֆֆի Պողոսյան • Էդուարդ Սարաֆյան (bg) • Ալեքսանդր Սանո (bg) • Արթո Չիֆթչյան • Էմմա Տահմիզյան • Բեդրոս Փափազյան • Ստեֆկա Օնիկյան (bg) Ճարտարապետներ՝ Հրանտ Բակալյան • Նիկողոս Բեդրոսյան

Գրողներ	Արձակ և բանաստեղծություն՝ Արթին Արթինյան • Հովհաննես Թորոսյան • Ֆիլիպ Կաբակյան (bg) • Հակոբ Մելքոնյան • Սևդա Սևան • Վահե Օշական Լրագրություն և թարգմանություն՝ Ներսես Գասապյան • Գևորգ Գևորգյան (bg) • Երանոս Երանոսյան (bg) • Անահիտ Թաչևա (bg) • Անտոն Հեքիմյան (bg) • Հակոբ Մելքոնյան • Միհրան Պողոսյան (bg) • Ալիսա Փանիկյան • Հակոբ Օրմանջյան (bg)

Գիտություն

Կրթություն	Դպրոց՝ Վարդանյան նախակրթարան, Վիկտորյա և Գրիգոր Թյությունջյան վարժարան Մանկավարժներ՝ Կարապետ Ասրլաքյան • Կարապետ Ավագյան • Սարգիս Բալթայան • Կարո Բալթայան • Արամ Բերբերյան-Դատև • Վիլի Կազասյան • Գարեգին Շիշմանյան • Արթին Փոթուրլյան (bg)

Գիտնա- կաններ	Հասարակական գիտություններ՝ Հովհաննես Անաստասյան • Արա Մարկոս (bg) • Սարգիս Սարգսյան (bg) • Հայկանուշ Սիլգիճյան (bg) • Մայա Քելյան Բնական գիտութուններ՝ Գևորգ Արաբաջյան • Գևորգ Արթինյան (bg • Հակոբ Գևորգյան (bg) • Ազնիվ Կասպարյան • Կարո Մարտիրոսյան (bg) • Թագուհի Մինասյան (bg) • Հակոբ Չաքըրով • Քերովբե Չաքրյան • Լիդիա Պետիկյան (bg) • Պետրոս Սարյանով (bg) • Արման Փոստաջյան (bg)

Կազմակեր-
պություններ

Կրոնական	Կրոնական գործիչներ՝ Կարապետ Ասրլաքյան • Տիրայր Մարտիկյան (bg) • Ստեփանոս Հովակիմյան (bg) • Հակոբ Շահվելեդյան (bg) • Գևորգ Ռուսչուգլյան • Սուրեն Վեցիկյան (bg) Եկեղեցիներ և վանքեր (Բուլղարիայի հայոց թեմ)՝ սուրբ Աստվածածին, Շումեն • սուրբ Աստվածածին, Ռուսե • սուրբ Աստվածածին, Սիլիստրա • սուրբ Աստվածածին, Սոֆիա • սուրբ Աստվածածին, Վելիկո Տիռնովո • սուրբ Գևորգ, Պլովդիվ • սուրբ Հակոբ, Յամբոլ • սուրբ Հովհաննես, Դոբրիչ • սուրբ Խաչ, Բուրգաս • Սուրբ Սարգիս, Վառնա • սուրբ Ստեփանոս, Պազարջիկ Հուշարձաններ՝ Անդրանիկ Օզանյան • Հայոց ցեղասպանության հուշարձան (Պլովդիվ) • Հայոց ցեղասպանության հուշաքար (Բուրգաս) • Հայոց ցեղասպանության հուշաքար (Վառնա) • Պլովդիվի հայկական գերեզմանատուն

Մշակութային	«Երևան» մշակութային միություն • «Երևան» երգչախումբ • «Կոմիտաս» երգչախումբ • ՀԲԸՄ Սոֆիայի կամերային նվագախումբ • Պազարջիկի հայկական մշակութային ակումբ

Հասարա-
կություն

Գործիչներ‎	Կարապետ Ասրլաքյան • Գևորգ Արաբաջյան • Գասպար Բեշիրյան (bg) • Յուլիա Բերբերյան • Բողոս Բողոսյան • Գաբրիել Գաբրիելով (bg) • Կարապետ Թովմասյան (bg) • Մասիս Խաջոլյան (bg) • Սարգիս Կույումջյան (bg) • Կատար Խաչիկյան (bg) • Լևոն Համբարձումյան (bg) • Սերոբ Շալջյան (bg) • Գարեգին Շիշմանյան • Հովհաննես Սվաճյան (bg)

Բուլղարացած- ներ	Մայքլ Արլեն • Իվան Լասկին (bg) • Բեդրոս Կիրկորով • Ֆիլիպ Կիրկորով • Կատերինա Մալեևա • Մագդալենա Մալեևա • Մանուելա Մալեևա • Սամուել Կոմսաձագ • Սիլվի Վարդան

Մշակույթ և
սպորտ

Մամուլ	Ամսագրեր և հանդեսներ (Բուլղարիայի հայկական տպագրություն)՝ Առողջապահություն (bg) • Աշխարհի հայելի (bg) • Խռովք • Կամք (bg) • ՀՄԸՄ (bg) • Ձիթենի • Մասիս (bg) • Շավիղ • Պարտեզ • Պիոներ (bg) • Պիոներ (bg) • Վահագն (bg) • Ուսումնագիր • Օշական (bg) • Ֆեդերացիա (bg) Թերթեր՝ Ապագա (bg) • Ապտակ (bg) • Արաքս (bg) • Բարեգործականի ձայն • Բուլղարահայ կլան (bg) • Բուլղարահայ ձայն (bg) • Գարուն (bg) • Դանուբ • Երևան • Իրավունք • Լրաբեր (bg) • Լուսարձակ • Կարմիր լուրեր • Հայ բանվոր (bg) • Հայաթերթ (bg) • Հայաստան • Հայելի • Հայեր • Հույս • Նոր աշխարհ • Նոր Արաքս (bg) • Նոր պիոներ (bg) • Շարժում • Պալքանյան մամուլ • Ռազմիկ • Ռահվիրա • Վահան • Տավրոս • Տարոնի արծիվ • Փարոս • Փարոսի ծիծաղ (bg)

Մարզիկներ	Ֆուտբոլիստներ՝ Ենգիբար Ենգիբարով (bg) • Էդուարդ Երանոսյան • Գևորգ Թահմիսյան (bg) • Արմեն Համբարձումյան • Կարեն Մադոյան (en) • Էդուարդ Մեչիկյան (en) Այլ մարզիկներ՝ Յուլիա Բերբերյան • Կիրկոր Կիրկորով • Հայկ Մնացականյան • Էդմոնդ Նազարյան • Նորայր Նուրիկյան • Վալենտին Փամբուկչյան (bg)

Քաղաքա-
կանություն

Գործիչներ	Խաչիկ Ասլանյան (bg) • Հովհաննես Զարմարյան (bg) • Ստեփան Շահբազյան • Հերմինե Ռազգրատլյան • Արման Պապիկյան (bg) • Տիրան Պարիկյան (bg) • Հովհաննես Տարաղչյան (bg)

Կազմակեր- պություններ‎	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն • Ռամկավար ազատական կուսակցություն