Անտանանարիվու

Անտանանարիվու
Քաղաք
	Անտանանարիվու
	Antananarivo
	Զինանշան
Երկիր	Մադագասկար
Ենթարկում	Մայրաքաղաք
Հիմնադրված է	1625 թ.
Մակերես	88 կմ²
ԲԾՄ	1,276 մ
Բնակչություն	1,4 մլն. մարդ (2001)
Խտություն	10,266.5 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+3
Պաշտոնական կայք	antananarivo.mg
	Անտանանարիվու Վիքիպահեստում

Անտանանարիվու^[1] (մալագաս. Antananarivo, Тананари́ве, ֆր.՝ Tananarive, Та́на, Tana), Մադագասկարի մայրաքաղաքը և նույնանուն նահանգի տնտեսական կենտրոնը։ Հիմնադրվել է 17-րդ դարի առաջին կեսում մերինաների Անդրիանզակա թագավորի կողմից։ Մերինաների լեզվով քաղաքի անվանումը նշանակում է «1000 գյուղ» կամ «1000 զինվորների քաղաք»։Բնակչությունը 2015 թվականի տվյալներով 2 610 000 մարդ։ Տեղակայված է Մադագասկար կղզու կենտրոնական մասում, բարձր լեռնային^[en], ծովի մակերևույթից 1240–1470 մետր բարձրության վրա։ Երկաթուղային և մայրուղային հանգույց է։ Անտանանարիվու երկաթուղին կապված է արևելյան ափի (Թումասինան քաղաքում), Ալաուտրա լճի շրջանի (քաղաք Ամբատունդրազակա) և Անցիրաբա քաղաքի հետ։ Մայրաքաղաքի ավտոճանապարհները այն կապում են բոլոր նահանգների հետ։ Անտանանարիվուում է գտնվում Իվատու միջազգային օդանավակայանը^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնադրվել է 17 դարի առաջին կեսին Անալամանգա բլուրի^[en] վրա՝ Իմերինի Անդրիանձակի^[en] արքայի կողմից(մոտ 1612–1630): 1794 թվականից Իմերինի մայրաքաղաք, հետո Մադագասկարի թագավորություն (Մալագասկյան թագավորություն)։ 1896 թ. Ֆրանսիական գաղութացումից և թագուհի Ռանավալունայի III (1883-1897 թթ.) տապալումից հետո քաղաքը կոչվում էր Թանանարիվե, որը պահպանվեց մինչև 1975 թվականը։ Այն Մադագասկար գաղութի մայրաքաղաքն էր։ 1960 թվականի հունիսից անկախ Մալագասյան Հանրապետության մայրաքաղաք, 1975 թվականի դեկտեմբերից՝ Մադագասկարի Ժողովրդավարական Հանրապետության մայրաքաղաք, 1992 թվականի սեպտեմբերից՝ Մադագասկարի Հանրապետության^[2]։

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկար ժամանակ քաղաքում գործնականում քարե շինություններ չեն եղել, բացառությամբ Ռիվայի թագավորական պալատի (1828 թվական, վերակառուցվել է 1880-ական թթ.), քանի որ դրա շինարարությունը արգելվել էր 1825 թվականին Ռանավալունայի թագուհու հրամանով։ Քաղաքը գտնվում է երեք բլուրների վրա՝ միմյանց հետ փոխկապակցված թունելների և աստիճանների համակարգով։ Այն ընդգրկում է հին շինություններ, պատմական հուշարձաններ և եվրոպական ոճի ժամանակակից շինություններ։ Գերակշռում են ցածրահարկ շենքերը։ Ամենաբարձր կետում տեղակայված է Ռուվայի շրջանի թագավորների հին նստավայրը, երկրի վարչապետի պալատական շենքերը։ Քաղաքի կենտրոնում՝ Անուսի^[en] լճի շրջանում, տեղակայված են ժամանակակից գրասենյակային շենքեր։ Արդյունաբերական տարածքները գտնվում են մայրաքաղաքի հյուսիսում, արևմուտքում և արևելքում։ Բնակավայրերը զբաղեցնում են լեռների լանջերը^[2]։

Գիտության և մշակույթի օջախներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտանանարիվուում են գտնվում Մադագասկարի գլխավոր համալսարանները, կրթօջախները, գրադարանները և թանգարանները՝ Մալագասիայի կրթության ակադեմիան^[en] (1902 թվականից), Անտանանարիվուի համալսարանը (1961 թվականից), Մադագասկարի Ազգային գրադարանը^{[National Library of Madagascar]} (1961 թվականից), [[|Մադագասկարի Ազգային արխիվը]]^[en] (1958 թվականից)^[3], Պատմության թանգարանը, որը բացվել է Ռուվայում 1897 թվականից, Անտանանարիվուի Համալսարանի Արվեստի և հնագիտության թանգարանը^[en]^[2]: Անտանանարիվուում անց են կացվում «Հիրա Քասի» (մալագաս. Hira Gasy, 1960 թվականից) ազգային թատրոնի դրամատիզացված թատերական երգ ու պարի ներկայացումները, «Ժաննեթ» (ֆր.՝ troupe Jeannette, 1929 թվականից) և «Անտանանարիվու թատրոն» (մալագաս. Antananarivo Teatra) թատերական ընկերությունների ներկայացումները ^[2]^[3]։ Անտանանարիվուում է գտնվում աստղադիտարանը обсерватория^[fr], «Ցիմբազազա» բուսաբանական և կենդանաբանական այգին^[en]^[2].

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտանանարիվուն երկրի տնտեսական, ֆինանսական, վարչական և առևտրային կենտրոնն է։ Անտանանարիվուում կան սննդամթերքի, կաշվի, հագուստի, փայտամշակման և տպագրական արդյունաբերության ձեռնարկություններ, ինչպես նաև՝ մեքենաների հավաքման գործարան և շինանյութերի արտադրություն^[2]. Անտանանարիվուում է գտնվում Մադագասկարյան ավանդական «Զումա» շուկան^[fr] .

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտանանարիվույի կլիման շատ համաչափ ու մեղմ է, որը պայմանավորված է ծովի մակարդակից բավական զգալի բարձր դիրքով (գրեթե 1300 մետր), և կղզին շրջապատող ծովերի մեղմացնող ազդեցությամբ։ Խոնավ եղանակը տևում է հոկտեմբերից մինչև ապրիլ, չոր եղանակը՝ մայիսից սեպտեմբեր։ Չոր եղանակին հատուկ են տաք ցերեկները և սառը գիշերները։

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Անտանանարիվու
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C)	33,0	32,0	33,0	31,8	30,2	32,6	27,0	28,9	32,3	33,1	33,3	32,1	33,3
միջին առավելագույնը (°C)	26,6	26,5	26,5	25,5	23,7	21,2	20,6	21,7	24,2	26,0	27,0	27,2	24,7
միջին ջերմաստիճանը (°C)	20,8	20,8	20,7	19,5	17,3	15,1	14,3	14,9	16,8	18,7	20,1	20,7	18,3
միջին նվազագույնը (°C)	17,3	17,3	17,0	15,4	13,2	10,9	9,9	10,3	11,4	13,6	15,2	16,7	14,0
բացարձակ նվազագույնը (°C)	10,9	11,0	10,0	9,0	4,0	2,0	2,0	4,4	2,3	6,0	9,3	10,5	2,0
տեղումների քանակը (մմ)	340	290	191	55	19	4	8	6	10	68	135	311	1437

Ֆիլմում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտանանարիվուում է տեղի ունենում Կազինո Ռոյալ ֆիլմի տեսարանը, որտեղ Ջեյմս Բոնդը հետապնդում է ահաբեկիչներին։

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Կաղապար:Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անունների բառարան
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Антананариву / Виноградова Н. В. // Анкилоз — Банка. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 22—23. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 2). — ISBN 5-85270-330-3.
↑ ^3,0 ^3,1 Мадагаскар / Климанова О. А., Шлёнская С. М. и др. // Ломоносов — Манизер. — М. : Большая российская энциклопедия, 2011. — С. 413-421. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 18). — ISBN 978-5-85270-351-4.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 440)։

[1] Կաղապար:Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անունների բառարան

[bre-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Антананариву / Виноградова Н. В. // Анкилоз — Банка. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 22—23. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 2). — ISBN 5-85270-330-3.

[bremad-3] 3,0 ^3,1 Мадагаскар / Климанова О. А., Шлёнская С. М. и др. // Ломоносов — Манизер. — М. : Большая российская энциклопедия, 2011. — С. 413-421. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 18). — ISBN 978-5-85270-351-4.

[1]

[2]

[3]