Սան Տոմե և Պրինսիպի
| Սան Տոմե և Պրինսիպի | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
.svg) | |||||
| Կարգավիճակ | հանրապետություն, ինքնիշխան պետություն, կղզային պետություն, երկիր և կղզեխմբային պետություն | ||||
| Ներառում է | Príncipe Autonomous Region?, São Tomé Province?, Água Grande?, Cantagalo?, Caué?, Lembá?, Lobata? և Mé-Zóchi? | ||||
| Պետական լեզու | պորտուգալերեն | ||||
| Մայրաքաղաք | Սան Տոմե | ||||
| Օրենսդիր մարմին | Asamblea Nacional de Santo Tomé y Príncipe? | ||||
| Երկրի ղեկավար | Evaristo Carvalho? | ||||
| Կառավարության ղեկավար | Jorge Bom Jesus? | ||||
| Ազգաբնակչություն | ▲204 327 մարդ (2017)[1] | ||||
| Հիմն | Independência total? | ||||
| Կարգախոս | Unidade, Disciplina, Trabalho, Unity, Discipline, Labour, Единство, дисциплина, труд և Undod, Disgyblaeth a Llafur | ||||
| Հիմնադրված է | հուլիսի 12, 1975 թ. | ||||
| Արժույթ | São Tomé and Príncipe dobra? | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+0 և Africa/Sao_Tome?[2] | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +239 | ||||
| Ինտերնետ-դոմեն | .st | ||||
| Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս | 0,589[3] | ||||
| saotome.st | |||||
Սան Տոմեի և Պրինսիպիի Դեմոկրատական Հանրապետություն, (պորտ. República Democrática de São Tomé e Príncipe, [sɐ̃ũ tu'mɛ i 'pɾı̃sɨpɨ]) պետություն Գվինեական ծոցի Սան Տոմե և Պրինսիպի կղզիների վրա, Աֆրիկայից 300 կմ արմ․։ Տարածությունը 964 կմ² է (Սան Տոմե՝ 836 կմ², Պրինսիպի՝ 128 կմ²), բն․՝ 97 հզ․ (1981)։ Մայրաքաղաքը՝ Սան Տոմե (24 հզ․ բն․, 1981)։
Պետական կարգը։ Պետության և կառավարության գլուխը պրեզիդենտն է, օրենսդիր բարձրագույն մարմինը՝ Ազգային ժողովրդական ասամբլեան։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կղզիներն ունեն հրաբխային ծագում։ Հիմնականում կազմված են բազալտներից։ Մակերևույթում առանձնանում են հրաբխային կոներ՝ խառնարանային ոչ մեծ լճերով։ Առավելագույն բարձրությունը 2024 մ է (Տոմե լեռ)։ Պրինսիպի կղզում կլիման հասարակածային է, մշտապես խոնավ, Սան Տոմեյում՝ անցումային, հասարակածայինից արևադարձայինի, անձրևոտ (հոկտեմբեր–մայիս) և չոր (հունիս–սեպտեմբեր) սեզոններով։ Ամսական միջին ջերմաստիճանները 23–27°C են, տարեկան տեղումները՝ 1000–3000 մմ։ Կան բազմաթիվ գետակներ։ Տարածված են հասարակածային խիտ անտառները, գետաբերաններում՝ մանգրովային թփուտները։ Կենդանական աշխարհն աղքատ է; Շատ են թռչունները, սողունները։ Հարուստ է ծովային ֆաունան։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
90%–ը աֆրիկացի բանտուներն են։ Պաշտոն. լեզուն պորտուգալերենն է, օրացույցը՝ գրիգորյանը, տիրապետող կրոնը՝ կաթոլիկությունը։ Բնակիչների 42%–ը հետևում է տեղական հավատալիքների։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
XV դարից կղզիները գաղութացրել է Պորտուգալիան։ Շաքարի պլանտացիաներում աշխատեցնելու համար մեծ քանակությամբ աֆրիկացի նեգրեր են բերվել այստեղ։ XVI–XVII դդ․ Սան Տոմե կղզին Աֆրիկայի, Վեստ Ինդիայի և Բրազիլիայի միջև ստրկավաճառության կարևոր տարանցիկ կենտրոն էր։ Կղզիների բնակիչները անընդհատ (դեռևս XVI դարից) պայքարել են գաղութարարների դեմ։ XX դ․ 2-րդ կեսին ազատագրական շարժումը գլխավորել է 1960-ին ստեղծված Սան Տոմեի և Պրինսիպիի ազատագրության կոմիտեն (1972-ից` Շարժում հանուն Սան Տոմեի և Պրինսիպի կղզիների ազատագրության կազմակերպություն)։ 1974-ի նոյեմբերին Շարժման և Պորտուգալիայում 1974-ի հեղաշրջումից հետո ստեղծված կառավարության ներկայացուցիչների միջև կնքվեց համաձայնագիր Սան Տոմեի և Պրինսիպին անկախություն տալու վերաբերյալ։ 1975-ի հուլիսի 22-ին Ազգային ժողովը Սան Տոմեի և Պրինսիպի հռչակեց անկախ դեմոկրատական հանրապետություն։
Քաղաքական կուսակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սան Տոմե և Պրինսիպիի ազատագրության համար շարժում․ երկրի միակ ղեկավար քաղաքական կազմակերպությունն է, ստեղծվել է 1960-ին։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սան Տոմե և Պրինսիպի ագրարային երկիր է։ Տնտեսության հիմնական ուղղությունը պետ․ սեկտորի հետագա ամրապնդումն է։ Անկախությունից հետո անցկացվում են դեմոկրատական վերափոխումներ․ իրականացվում է ագրարային ռեֆորմ. հողն ազգայնացվում է, ստեղծվում են կոոպերատիվներ, ազգայնացվել է պորտուգ․ «Բանկո նասիոնալ ուլտրամարինով բանկի բաժանմունքը։ Արտաքին առևտրի մենաշնորհը պատկանում է պետությանը։ Մշակվում է երկրի տարածքի 1/3-ը։ Զարգացած են պլանտացիոն տնտեսությունները։ Մշակում են կակաո (բերքահավաքը 1980-ին՝ 7 հզ․), սուրճ, բանան, ձիթատու և կոկոսյան արմավենի, քինաքինայի ծառ, կորեկ, եգիպտացորեն, յամս։ Անասնապահությունն ունի տեղական նշանակություն։ Արդյունաբերությունը ներկայացված է գյուղատնտ․ հումքը մշակող ձեռնարկություններով։ Կարևոր նշանակություն է ստանում ձկնորսությունը (1980-ին որսը՝ 1,8 հզ․ ա), ձկնարդյունաբերությունն ու փայտամշակումը։ Ավտոճանապարհների երկարությունը մոտ 287 կմ է (1980)։ Կղզիների միջև կա ծովային և օդային կապ։ Հիմնական նավահանգիստներն են Սան Տոմեն և Սանտու Անտոնյուն։ Արտահանում է կակաո (արտահանվող ապրանքի արժեքի 80%-ը, 1980), կոպրա, սուրճ, ներմուծում՝ սննդամթերք (ներմուծվող ապրանքի արժեքի 40%–ը), նավթամթերք, լայն սպառման ապրանքներ են։ Առևտր․ հիմնական գործընկերներն են Պորտուգալիան, Նիդերլանդները, Անգոլան, ԴՖՀ, ԱՄՆ։ Դրամական միավորը դոբրան է։
Լուսավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչության 85%–ը անգրագետ է։ Պարտադիր է ուսուցումը 6–12 տարեկանների համար։ Դպրոցների կեսից ավելին մասնավոր են կամ պատկանում են կաթոլիկ միսիոներներին։ 7 տարեկանից ընդունվում են 4-ամյա տարրական դպրոց։ Միջնակարգ դպրոցը 5-ամյա է (2+3)։ Ուսուցումը՝ պորտուգ․։ Մասնագիտական ուսուցումը իրականացվում է տարրական կամ ոչ լրիվ միջնակարգ դպրոցների հիմքի վրա։ Ոչ լրիվ միջնակարգ կրթության հիմքի վրա տարրական դպրոցի ուսուցիչներ է պատրաստում մանկավարժական ուսումնարանը։
Մամուլը, ռադիոհաղորդումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Դիարիո դա ռեպուբլիկա» («Dia՛rio da Repúblican), կառավարական շաբաթական լրատու։ Հրատարակվում է 1836-ից, Սան Տոմեյում։ «Ռեվոլյուսաո» («Revolučao»), կառավարական օրաթերթ։ Լույս է տեսնում 1975-ից, Սան Տոմեյում։ Կառավարական ռադիոն է Սան Տոմե և Պրինսիպի ազգային ռադիոն։ Գտնվում է Սան Տոմեյում։ Հիմնվել է 1958-ին։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 170)։ 
|
| |||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
