Մասնակից:NikogosyanAlbert/Ավազարկղ Երուսաղեմի հայկական թաղամաս
Երուսաղեմի հայկական թաղամաս (եբրայերեն՝ הרובע הארמני Հա-Րովա հա-Արմենի, արաբ․՝ حارة الأرمن Հափաթ ալ-Արման), Երուսաղեմի հին քաղաքի չորս թաղամասերից մեկը, զբաղեցնում է Հին քաղաքի տարածքի 14 %-ին համարժեք` 0,126 կմ² տարածք: Տեղակայված է Հին քաղաքի հարավարևմտյան[1] հատվածում` Յաֆֆայի դարպասներից հարավ, Դավթի աշտարակի և Սիոն լեռան միջև: Համարվում է որ Հայկական թաղամասի ներկայիս տարածքում ժամանակին տեղակայվել է Հերովդես I Մեծի պալատը: Հարավից և արևմուտքից Հայկական թաղամասը պաշտպանում են Հին քաղաքի պարիսպները, հյուսիսից սահմանակցում է Երուսաղեմի քրիստոնեական թաղամասին (բաժանված է Դավթի փողոցով), իսկ արևելքից` Երուսաղեմի հրեական թաղամասով (բաժանված է Հաբադ փողոցով)[2]: Հայկական թաղամաս կարելի է մտնել Յաֆֆայի և Սիոնի դարպասներից[3]: Բնակչության թվաքանակով և խտությամբ բոլոր թաղամասերի մեջ ամենափոքրն է[4]:
Չնայած թաղամասի փոքր չափերին և բնակչության թվաքանակին, հայերը պահպանում են իրենց անսասան անկախությունը և աշխուժորեն շարունակում են իրենց դրսևորել Հին քաղաքում: VII դարում հաստատված Հայ Առաքելական Եկեղեցու Երուսաղեմի պատրիարքարանը անկախ է Երուսաղեմի բոլոր քրիստոնեական կառույցներից: Պատրիարքարանը տեղակայված է թաղամասի կենտրոնում` Սուրբ Հակոբյանց վանքում, որի երկաթյա պարիսպների վրա գրված է`«Այս դարպասները կառուցվել են Գրիգոր պատրիարքի նախաձեռնությամբ 1646 թվականին»: Պատրիարքարանին է պատկանում ինչպես բուն թաղամասի տարածքը, այնպես էլ մի շարք տիրույթներ այլ վայրերում:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին հայ բնակիչները Երուսաղեմում են հաստատվել I դարի վերջին: Տրդատ Գ Մեծի օրոք` 301 թվականին Հայաստանը դարձավ քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակած առաջին պետությունը: Համաձայն վկայությունների, արդեն IV դարում Երուսաղեմում սրբավայրերի հայտնաբերումից հետո[5], քաղաքում հաստատվեցին բազմաթիվ հայ հոգևորականներ[6][7]: Նույն դարում կառուցվեցին առաջին հայկական եկեղեցիները (համարվում է որ Սուրբ Հակոբյանց վանքի հիմնումը սկսվել է 4-րդ դարում)[8]: Սիոն լեռան վրա բնակվում էր փոքրաթիվ հայ ուխտավորների և հոգևորականների համայնք: Այսպիսով Երուսաղեմի հայկական սփյուռքը համարվում է գոյություն ունեցողներից ամենահինը[9]: V դարի կեսերին արդեն գործում էր հայկական ձեռագրատունը[10]: VI դարում Սիոն լեռան թաղամասում ձևավորված` աշխարհիկ հանրությունը բաղկացած էր վաճառականներից և արհեստավորներից: Թաղամասում գոյություն ուներ հայկական փողոց (Ruda Armeniorum)[7][11]:
Բյուզանդական, արաբական և մամլուքյան ժամանակաշրջաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դվինի առաջին եկեղեցական ժողովի ժամանակ` 506 թվականին Հայ Առաքելական եկեղեցին մերժեց 451 թվականին Քաղկեդոնի ժողովի կողմից ընդունված` Հիսուս Քրիստոսի երկբնությունը: Այսպիսով հայերը հակամարտության մեջ ներքաշվեցին հզոր Բյուզանդական կայսրության հետ: Հուստինիանոս Ա կայսրը ստիպելով լքել Երուսաղեմը[10], հալածանքների էր ենթարկում հայ-մոնոֆիզիտներին նրանց համարելով հերետիկոսներ: Հայ Առաքելական եկեղեցին վտարվեց, իսկ նրա ողջ ունեցվածքը բռնագրավվեց:
Երբ 637 թվականին բյուզանդացիները Երուսաղեմը զիջեցին Արաբական խալիֆայությանը, Հայկական Եկեղեցին ձգտելով վերադարձնել կորցրածը ընդունեց Օմար I խալիֆայի գերիշխանությունը և համաձայնվեցին վերադառնալուն պես վճարել շնչահարկ: Մինչև այդ պահը Երուսաղեմում գործում էր միայն մեկ քրիստոնյա եպիսկոպոս, 638 թվականին Հայ Առաքելական եկեղեցին հռչակեց իրեն ենթակա Աբրահամ արքեպիսկոպոսին[12]:
Երուսաղեմում խաչակիրների հաստատումից հետո հայկական համայնքը մեծացավ` ստեղծելով էթնիկ թաղամաս ներկայիս սահմաններում: XII դարի կեսերին վերջին անգամ ընդլայնվեց թաղամասի նկատմամբ գերակշռող և Երուսաղեմի հայկական համայնքի կենտրոն դարձած` Սուրբ Հակոբյանց վանքըref name="cnewa">Davis, Joyce M. (July 1992). «Jerusalem's Armenian Quarter». Catholic Near East Welfare Association.</ref>: 1311 թվականին` մամլուքների ղեկավարման տարիներին Սարգիս արքեպիսկոպոսը սուլթան Մուհամմադ I-ի հրամանագրի համաձայն ընդունեց պատրիարքի տիտղոսը[11]:
Եթե ֆաթիմյան սուլթանների կառավարման ժամանակ հայերը մյուս համայնքներին հավասար նեղություններ էին կրում, ապա մամլուքների կառավարման ժամանակ (1250—1517) հայերը ձեռք բերեցին արտոնյալ կարգավիճակ: 1340-ական թվականներին հայերին թույլատրվեց թաղամասը պարսպապատել: Սա նշանակում էր որ մամլուքները վտանգ չէին զգում թաղամասից: Մամլուքների կառվարությունը հայկական թաղամասի արևմտյան մուտքի վրա արաբերենով փորագրեց հետևյալ հռչակագիրը`
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «The Armenian Quarter». Jewish Virtual Library.
- ↑ Arnon, 1992, էջ 5
- ↑ Haytayan, 2011, էջ 180
- ↑ Khamaisi, Brooks, էջեր 22, 71
- ↑ Der Matossian, 2011, էջ 25
- ↑ Hewsen, 2001, էջ 89
- ↑ 7,0 7,1 Grgearyan, Hakob; Hakobjanyan, Davit (1977). «Երուսաղեմ [Jerusalem]». ՀՍՀ Том 3. էջեր 641–642.
- ↑ Sanjian, Avedis (1965). The Armenian Communities in Syria under Ottoman Dominion. Cambridge, MA: Harvard University Press, pp. 1-6.
- ↑ Tchilingirian, Hratch (October 2000). «Dividing Jerusalem : Armenians on the line of confrontation». Armenian International Magazine. Vol. 11, no. 10. էջեր 40–44. PDF version
- ↑ 10,0 10,1 Hacikyan, Agop Jack; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2005). «Armenians in Jerusalem». The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times. Detroit: Wayne State University Press. էջեր 32–34. ISBN 978-0-8143-3221-4.
- ↑ 11,0 11,1 Martirosyan, 2001, էջ 52
- ↑ Maksoudian, Krikor (2004). «The Armenian Patriarchate of Jerusalem». armenianchurch-ed.net. New York: Diocese of the Armenian Church of America (Eastern).
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել NikogosyanAlbert/Ավազարկղ Երուսաղեմի հայկական թաղամաս կատեգորիայում։ |