16:52, 7 Հունիսի 2019-ի տարբերակ

Արտակ Հայկազի Զեյնալյան (սեպտեմբերի 9, 1969(1969-09-09), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախկին նախարար^[2] (2018-2019), ՀՀ կուսակցական-քաղաքական գործիչ, «Հանրապետություն» կուսակցության անդամ^[1], ՀՀ Փաստաբանների պալատի պատվավոր անդամ (2009), Արցախյան պատերազմի մասնակից, «Երկրապահ կամավորականների միություն» հասարակական կազմակերպության հիմնադիր անդամ (1993), «Ելք» կուսակցությունների դաշինքի համապետական ընտրական ցուցակով ԱԺ նախկին պատգամավոր (2017)^[1]:

Տիրապետում է հայերենին, ֆրանսերենին, ռուսերենին^[1]:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1969 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Երևանում^[1]:

1990-1997 թվականներին կամավոր մասնակցել է Հայաստանի և Արցախի սահմանների պաշտպանությանը՝ Նիկոլ-Դուման երկրապահ կամավորական ջոկատի կազմում, 1992 թվականին վիրավորվել է՝ կորցրել է ոտքը^[1]^[3]:

2001 թվականին դարձել «Հանրապետություն» կուսակցության հիմնադիր անդամ, կուսակցության քաղաքական խորհրդի անդամ և կենտրոնական գրասենյակի աշխատակազմի ղեկավար^[1]:

Կրթություն

1976-1986 թվականներին սովորել և ավարտել է Քանաքեռի Խաչատուր Աբովյանի անվան № 84 միջնակարգ դպրոցը:
1996 թվականին ավարտել է Երևանի Մ. Հերացու անվան բժշկական համալսարանի Բուժական ֆակուլտետը:
1999 թվականին ավարտել է Առողջապահության ազգային ինստիտուտի օրդինատուրան, վիրաբույժ է և առողջապահության կազմակերպիչ:
2002 թվականին ավարտել է ՀՀ Կառավարման ակադեմիան, ունի պետծառայողի որակավորում, պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մասնագետ է:
2004 թվականին ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտի «Միջազգային այցելուներ»-ի ծրագրի շրջանակներում մասնակցել է ԱՄՆ Նախագահական ընտրարշավին:
2006 թվականին ավարտել է «Գլաձոր» կառավարման համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետի բակալավրիատը:
2014 թվականին մասնակցել է «Արդարադատության ակադեմիայի» դասախոսների համար` «ՄԻԵԿ և ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի ամրապնդումը Հայաստանում» թեմայով դասախոսություններին:

Աշխատանքային գործունեություն

1998-2001 թվականներին աշխատել է ՀՀ առողջապահության նախարարությունում՝ նախարարի տեղակալի պաշտոնում^[1]:
2000-2001 թվականներին ղեկավարել է «Ժողովրդագրական-Առողջապահական Հետազոտություն» ծրագիրը, որը իրականացվում էր ՀՀ առողջապահության նախարարության և ԱՄՆ «MAKRO internacional inc.» կազմակերպության հետ համատեղ:
2001 թվականից «Տանիք» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության ու «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության հասարակական խորհրդի» անդամ է:
2003 թվականից «Իրավաբաններն ընդդեմ խոշտանգման» իրավապաշտման հասարակական կազմակերպության անդամ է:
2004 թվականին ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտի «Միջազգային այցելուների» ծրագրի շրջանակներում մասնակցել է ԱՄՆ նախագահական ընտրարշավին:
2010 թվականին նշանակվել է Հայաստանի Հանրապետության Փաստաբանների պալատի Գիտավերլուծական կենտրոնի Սահմանադրական արդարադատության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ:
2010 թվականից դասավանդում է՝ ՀՀ Փաստաբանների դպրոցում և ՀՀ Փաստաբանների պալատում:
2011 թվականին դարձել է «Իրավունքի գերակայություն» իրավապաշտման հասարակական կազմակերպության հիմնադիր նախագահ:
2015 թվականին դարձել է մի շարք իրավապաշտպանների կողմից հիմնադրված «Արդարություն խմբի» անդամ:
2016 թվականից «Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից ռազմական միջամտության հետևանքով Արցախի և Հայաստանի քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանություն» ծրագրի համակարգող է^[1]:

Ինչպես նշված է Արտակ Զեյնալյանի պաշտոնական կենսագրության մեջ, հեղինակել (համահեղինակ) և իրականացրել է տասնյակ նախադեպային դատական ակտերի հիմքում ընկած «ստրատեգիական դատավարություններ», այդ թվում՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի, շուրջ 50 որոշումների հիմքում ընկած դիմումներ, ՄԻԵԴ ներկայացված և ընթացքում գտնվող ավելի քան 450 գանգատների հեղինակ ու համահեղինակ է^[փա՞ստ]^[1]:

2018 թվականի մայիսի 12-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկով՝ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը Արտակ Զեյնալյանին նշանակել է Հայաստանի արդարադատության նախարար^[4]։

2019 թվականի հունիսի 7-ին Արտակ Զեյնալյանը Հայաստանի արդարադատության նախարարի պաշտոնից հրաժարականի դիմում է ներկայացրել^[5]:

Ընտանիք

	Արտակ Զեյնալյան
Դրոշ	ՀՀ ԱԺ 6-րդ գումարման պատգամավոր
2017 ապրիլի 2-ից
Կուսակցություն՝	«Հանրապետություն» կուսակցություն
Կրթություն՝	Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան, Ակադեմիկոս Սուրեն Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտ և Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման ակադեմիա
Մասնագիտություն՝	փաստաբան
Ծննդյան օր	սեպտեմբերի 9, 1969 (54 տարեկան)
Ծննդավայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Հայաստան
Հայր	Հայկազ Զեյնալյան
Զավակներ	չորս զավակ և մեկ թոռ
Պարգևներ

Ամուսնացած է, ունի չորս զավակ և մեկ թոռ^[1]:

Պարգևներ

ՀՀ նախագահի հրամանագրով՝ արժանացել է «Արիության համար» մեդալի^[1]:
Արժանացել է բազմաթիվ կառավարական, գերատեսչական, գերատեսչական-միջազգային և ոչ կառավարական կազմակերպությունների տարբեր պարգևատրումների, պատվոգրերի, շնորհակալագրերի, այդ թվում`
2011 թվականին արժանացել է Ամալյա Կոստանյանի անվան մրցանակին` սկզբունքային ու խիզախ գործունեության և քաղաքացիական հասարակության զարգացման գործում նշանակալի ներդրման համար:
Տեղեկատվության ազատության մրցանակաբաշխության ժյուրիի կողմից ճանաչվել է 2006 թվականին տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը լավագույնս կիրառած քաղաքացի, իսկ 2013 թվականին՝ տեղեկատվության ազատության խախտված իրավունքի համար ամենահամառ ու հետևողական պայքարող իրավապաշտպանը և արժանացել է «Ոսկե բանալի» մրցանակների^[1]:
2009 թվականին Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատը Արտակ Զեյնալյանին շնորհել է «Պալատի պատվավոր անդամի» կոչումը՝ իրավապաշտպան գործունեության բնագավառում մեծ վաստակի համար^[1]:
2014 թվականին արաժանացել է «2014 թվականի Համընդհանուր իրավունքների մրցանակին»՝ Հայաստանում արևմտյան մի շարք երկրների դեսպանությունների և ԵԱՀԿ-ի գրասենյակի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում նշանակալից ջանքերի համար^[1]:
2016 թվականին Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանատան կողմից արժանացել է «Տարվա իրավապաշտպան» տիտղոսին^[1]:

Տպագրված աշխատանքներ

«Մարդուն օրգանների փոխպատվաստման մասին», «Մարդու վերարտադրողության արհեստական մեթոդների իրականացման մասին», «Արյան, դրա ձևավոր տարրերի դոնորության մասին», «Բնակչության կանխարգելիչ պատվաստումների մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի, մի շարք գործող օրենքներում («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Լիցենզավորման մասին» և այլն) փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների, ՀՀ կառավարության տասնյակ որոշումների («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքներից բխող), Գերատեսչական նորմատիվ (գրանցված) ակտերի, ՀՀ առողջապահության նախարարության բազմաթիվ հրամանների հեղինակ ու համահեղինակ.

Գիտական տպագրված աշխատանքների («Առողջապահության համակարգը և դրա բարեփոխումները Հայաստնի Հանրապետությունում» Հայաստան 2020 զարգացման և անվտանգության ռազմավարություն,Երևան 2002 և այլն) և զեկույցների («Human Rights in the OSCE Region: Europe, Central Asia and North America, Report 2004 (Events of 2003); Annualreport on human rights in Armenia for the year of 2004 (2008, 2009, 2010) prepared by Helsinki Association»-ի) հեղինակ ու համահեղինակ:

«Մարդու Իրավունքների Եվրոպական Դատարանի վճիռների կատարման գործընթացը. հայաստանում դրանց կատարման խնդիրներն ու առանձնահատկությունները» աշխատության համահեղինակ(Ա.Ղազարյան, Ա.Զեյնալյան, Ա.Գրիգորյան.- Երևան.:

Ծանոթագրություններ

[ՀՀԱԺպաշտկայք-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Արտակ Զեյնալյանի կենսագրությունը ՀՀ ԱԺ պաշտոնական կայքում

[2] «Արտակ Զեյնալյանը հրաժարական է տվել». 168 ժամ. 07․06․2019. Վերցված է 07․06․2019-ին.

[3] ՀՀ արդարադատության նախարարություն

[4] ԱՐՏԱԿ ԶԵՅՆԱԼՅԱՆԻՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

[5] Արտակ Զեյնալյանը Հայաստանի արդարադատության նախարարի պաշտոնից հրաժարականի դիմում է ներկայացրել:

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Տող 21. / Տող 21. @@
 թվականին դարձել [[«Հանրապետություն» կուսակցություն|«Հանրապետություն» կուսակցության]] հիմնադիր անդամ, կուսակցության քաղաքական խորհրդի անդամ և կենտրոնական գրասենյակի աշխատակազմի ղեկավար<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
-=== Կրթություն, մասնագիտություն ===
+=== Կրթություն ===
+* 1976-1986 թվականներին սովորել և ավարտել է Քանաքեռի Խաչատուր Աբովյանի անվան № 84 միջնակարգ դպրոցը:
+* 1996 թվականին ավարտել է Երևանի Մ. Հերացու անվան բժշկական համալսարանի Բուժական ֆակուլտետը:
-* 1976-1986թթ սովորել և ավարտել է Քանաքեռի Խաչատուր Աբովյանի անվան № 84 միջնակարգ դպրոցը.
+* 1999 թվականին ավարտել է Առողջապահության ազգային ինստիտուտի օրդինատուրան, վիրաբույժ է և առողջապահության կազմակերպիչ:
-* 1996թ ավարտել է ք. Երևանի Մ. Հերացու անվան բժշկական համալսարանի Բուժական ֆակուլտետը.
+* 2002 թվականին ավարտել է ՀՀ Կառավարման ակադեմիան, ունի պետծառայողի որակավորում, պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մասնագետ է:
-* 1999թ ավարտել է Առողջապահության ազգային ինստիտուտի օրդինատուրան, վիրաբույժ է և առողջապահության կազմակերպիչ.
+* 2004 թվականին ԱՄՆ [[Պետական դեպարտամենտ]]ի «Միջազգային այցելուներ»-ի ծրագրի շրջանակներում մասնակցել է ԱՄՆ Նախագահական ընտրարշավին:
-* 2002թ ավարտել է ՀՀ Կառավարման ակադեմիան, ունի պետծառայողի որակավորում, պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մասնագետ է.
+* 2006 թվականին ավարտել է «Գլաձոր» կառավարման համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետի բակալավրիատը:
-* 2004թ ԱՄՆ Պետ դեպարտամենտի«Միջազգային այցելուների» ծրագրի շրջանակներում մասնակցել է ԱՄՆ Նախագահական ընտրարշավին.
+* 2014 թվականին մասնակցել է «Արդարադատության ակադեմիայի» դասախոսների համար` «ՄԻԵԿ և ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի ամրապնդումը Հայաստանում» թեմայով դասախոսություններին:
-* 2006թ ավարտել է «Գլաձոր»կառավարման համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետի բակալավրիատը.
-* 2014թ մասնակցել է«Արդարադատության ակադեմիայի»դասախոսների համար` «ՄԻԵԿ և ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի ամրապնդումը Հայաստանում» թեմայով դասախոսություններին:
 === Աշխատանքային գործունեություն ===
 * 1998-2001 թվականներին աշխատել է [[ՀՀ առողջապահության նախարարություն]]ում՝ նախարարի տեղակալի պաշտոնում<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
-* 2000-2001 թվականներին ղեկավարել է «Ժողովրդագրական-Առողջապահական Հետազոտություն» ծրագիրը, որը իրականացվում էր ՀՀ առողջապահության նախարարության և ԱՄՆ «MAKRO internacional inc.» կազմակերպության հետ համատեղ:
+* 2000-2001 թվականներին ղեկավարել է «Ժողովրդագրական-Առողջապահական Հետազոտություն» ծրագիրը, որը իրականացվում էր ՀՀ առողջապահության նախարարության և ԱՄՆ ''«MAKRO internacional inc.»'' կազմակերպության հետ համատեղ:
 * 2001 թվականից «[[Տանիք (հասարակական կազմակերպություն)|Տանիք»]] իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության ու «[[Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության հասարակական խորհուրդ|Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության հասարակական խորհրդի»]] անդամ է:
 * 2003 թվականից «[[Իրավաբաններն ընդդեմ խոշտանգման]]» իրավապաշտման հասարակական կազմակերպության անդամ է:
 * 2004 թվականին [[ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտ]]ի «Միջազգային այցելուների» ծրագրի շրջանակներում մասնակցել է ԱՄՆ նախագահական ընտրարշավին:
-* 2010 թվականին նշանակվել է Հայաստանի Հանրապետության Փաստաբանների պալատի Գիտավերլուծական կենտրոնի Սահմանադրական արդարադատության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ:
+* 2010 թվականին նշանակվել է [[ՀՀ փաստաբանների պալատ|Հայաստանի Հանրապետության Փաստաբանների պալատ]]ի Գիտավերլուծական կենտրոնի Սահմանադրական արդարադատության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ:
-* 2010 թվականին դասավանդում է՝ ՀՀ Փաստաբանների դպրոցում և ՀՀ Փաստաբանների պալատում:
+* 2010 թվականից դասավանդում է՝ ՀՀ Փաստաբանների դպրոցում և ՀՀ Փաստաբանների պալատում:
 * 2011 թվականին դարձել է «[[Իրավունքի գերակայություն]]» իրավապաշտման հասարակական կազմակերպության հիմնադիր նախագահ:
 * 2015 թվականին դարձել է մի շարք իրավապաշտպանների կողմից հիմնադրված «Արդարություն խմբի» անդամ:
@@ Տող 45. / Տող 44. @@
 Ինչպես նշված է Արտակ Զեյնալյանի պաշտոնական կենսագրության մեջ, հեղինակել (համահեղինակ) և իրականացրել է տասնյակ նախադեպային դատական ակտերի հիմքում ընկած «ստրատեգիական դատավարություններ», այդ թվում՝ [[ՀՀ սահմանադրական դատարան|ՀՀ Սահմանադրական դատարանի]], շուրջ 50 որոշումների հիմքում ընկած դիմումներ, [[Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարան|ՄԻԵԴ]] ներկայացված և ընթացքում գտնվող ավելի քան 450 գանգատների հեղինակ ու համահեղինակ է{{փաստ}}<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
-թվականի մայիսի 12-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկով ՀՀ նախագահ [[Արմեն Սարգսյան]]ը Արտակ Զեյնալյանին նշանակել է [[Հայաստանի արդարադատության նախարար]]<ref>[https://www.president.am/hy/decrees/item/4547 ԱՐՏԱԿ ԶԵՅՆԱԼՅԱՆԻՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref>։
+թվականի մայիսի 12-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկով՝ ՀՀ նախագահ [[Արմեն Սարգսյան]]ը Արտակ Զեյնալյանին նշանակել է [[Հայաստանի արդարադատության նախարար]]<ref>[https://www.president.am/hy/decrees/item/4547 ԱՐՏԱԿ ԶԵՅՆԱԼՅԱՆԻՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref>։
+թվականի հունիսի 7-ին Արտակ Զեյնալյանը Հայաստանի արդարադատության նախարարի պաշտոնից հրաժարականի դիմում է ներկայացրել<ref>[https://www.azatutyun.am/a/29986351.html Արտակ Զեյնալյանը Հայաստանի արդարադատության նախարարի պաշտոնից հրաժարականի դիմում է ներկայացրել:]</ref>:
 = Ընտանիք =
@@ Տող 51. / Տող 52. @@
 == Պարգևներ ==
-* ՀՀ նախագահի հրամանագրով արժանացել է [[Արիության մեդալ (Հայաստան)|«Արիության համար» մեդալի]]<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
+* ՀՀ նախագահի հրամանագրով՝ արժանացել է [[Արիության մեդալ (Հայաստան)|«Արիության համար» մեդալի]]<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
 * Արժանացել է բազմաթիվ կառավարական, գերատեսչական, գերատեսչական-միջազգային և ոչ կառավարական կազմակերպությունների տարբեր պարգևատրումների, պատվոգրերի, շնորհակալագրերի, այդ թվում`
 * [[2011]] թվականին արժանացել է [[Ամալյա Կոստանյանի անվան մրցանակ]]ին` սկզբունքային ու խիզախ գործունեության և քաղաքացիական հասարակության զարգացման գործում նշանակալի ներդրման համար:
-* Տեղեկատվության ազատության մրցանակաբաշխության ժյուրիի կողմից ճանաչվել է 2006 թվականին տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը լավագույնս կիրառած քաղաքացի, իսկ 2013 թվականին տեղեկատվության ազատության խախտված իրավունքի համար ամենահամառ ու հետևողական պայքարող իրավապաշտպանը և արժանացել է Ոսկե բանալի մրցանակների<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
+* Տեղեկատվության ազատության մրցանակաբաշխության ժյուրիի կողմից ճանաչվել է 2006 թվականին տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը լավագույնս կիրառած քաղաքացի, իսկ 2013 թվականին՝ տեղեկատվության ազատության խախտված իրավունքի համար ամենահամառ ու հետևողական պայքարող իրավապաշտպանը և արժանացել է «Ոսկե բանալի» մրցանակների<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
 * [[2009]] թվականին Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատը Արտակ Զեյնալյանին շնորհել է «Պալատի պատվավոր անդամի» կոչումը՝ իրավապաշտպան գործունեության բնագավառում մեծ վաստակի համար<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
 * [[2014]] թվականին արաժանացել է «2014 թվականի Համընդհանուր իրավունքների մրցանակին»՝ Հայաստանում արևմտյան մի շարք երկրների դեսպանությունների և ԵԱՀԿ-ի գրասենյակի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում նշանակալից ջանքերի համար<ref name="ՀՀԱԺպաշտկայք" />:
@@ Տող 60. / Տող 61. @@
 = Տպագրված աշխատանքներ =
-«Մարդուն օրգանների փոխպատվաստման մասին»,  «Մարդու վերարտադրողության արհեստական մեթոդների իրականացման մասին», «Արյան, դրա ձևավոր տարերի դոնորության մասին», «Բնակչության կանխարգելիչ պատվաստումների մասին»
+«Մարդուն օրգանների փոխպատվաստման մասին»,  «Մարդու վերարտադրողության արհեստական մեթոդների իրականացման մասին», «Արյան, դրա ձևավոր տարրերի դոնորության մասին», «Բնակչության կանխարգելիչ պատվաստումների մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի, մի շարք գործող օրենքներում («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Լիցենզավորման մասին» և այլն) փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների, ՀՀ կառավարության տասնյակ որոշումների («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքներից բխող), Գերատեսչական նորմատիվ (գրանցված) ակտերի, ՀՀ առողջապահության նախարարության բազմաթիվ հրամանների հեղինակ ու համահեղինակ.
-ՀՀ օրենքների նախագծերի, մի շարք գործող օրենքներում(«Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Լիցենզավորման մասին» և այլն) փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների, ՀՀ կառավարության տասնյակ որոշումների («Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին», «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքներից բխող), Գերատեսչական նորմատիվ (գրանցված) ակտերի, ՀՀ առողջապահության նախարարության բազմաթիվ հրամանների հեղինակ ու համահեղինակ.
 Գիտական տպագրված աշխատանքների («Առողջապահության համակարգը և դրա բարեփոխումները Հայաստնի Հանրապետությունում» Հայաստան 2020 զարգացման և անվտանգության ռազմավարություն,Երևան 2002 և այլն) և զեկույցների («Human Rights in the OSCE Region: Europe, Central Asia and North America, Report 2004 (Events of 2003); Annualreport on human rights in Armenia for the year of 2004 (2008, 2009, 2010) prepared by Helsinki Association»-ի) հեղինակ ու համահեղինակ: