Շահումյան (Արարատի մարզ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շահումյան (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Շահումյան
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Արարատի մարզԱրարատի մարզ
Հիմնադրված է	1831 թ.
Մակերես	15,56 կմ²
ԲԾՄ	830 մետր
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	4570 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Շահումյան (Արարատի մարզ) (Հայաստան) Շահումյան (Արարատի մարզ) (Արարատի մարզ)
Շահումյան Վիքիպահեստում

Շահումյան, գյուղ Արարատի մարզում, նախկինում Յուվա Ղամարլուի շրջան, նախասովետական շրջանում Ուվայ Էրիվանի նահանգ։

Պատմություն

Բնակավայրը գոյություն ունի շատ վաղուց, գտնվելով հայոց հին մայրաքաղաքների Դվինի և Արտաշատի արանքում՝ բաց դաշտավայրում, միշտ ավերվել է ու վերակառուցվել։ Այժմյան գյուղի տեղում մինչ հեղափոխությունը եղել է 4 բնակավայր տարբեր անուններով (այդ են վկայում գյուղում մինչև վերջերս գոյություն ունեցող մի քանի գերեզմանոցները). (Ուվայ) Յուվա, Թեզխարաբ, Յոնջալղ, Դարղալու (ներքին)։

Վերջինս ստալինյան տարիներին տեղահանվել է թուրք և քուրդ բնակչությանը սահմանից հեռացնելու պատրվակով։ Այս անունները թուրքերի կողմից խեղաթյուրված են մեզ մնացել, իսկ Ուվայ տեղանվան մասին խոսվում է "Գիտություն և տեխնիկա" սովետահայ ամսագրի 1970-ականների մի հոդվածից, որտեղ պատմվում է Ռուսական ցարի կողմից ուղարկված որդան կարմիր փնտրող գիտական արշավախմբի ղեկավար ակադեմիկոս Հանելի հաշվետվությունում՝ կազմած 1835 թ.։

"Որդան կարմիրը տարածված է Արաքսի ափով ողջ արարատյան դաշտի երկայնքով Արմավիրի մոտակայքից, Այղր լճից մինչև Խոր վիրապ, մինչև Ուվայ գյուղը".

Հնուց ի վեր մինչև կոլեկտիվացման շրջանը ուվայտեցիք Գառնի գյուղի մոտակայքում ունեցել են ամառանոցներ, որտեղ պատսպարվել են ինչպես ամառվա տապից, այնպես էլ թշնամու ասպատակություններից։

1827 թ. գյուղում վերաբնակվածները (Խոյից և Սալմաստից) հին ավերված եկեղեցու տեղում կառուցել են Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որը 2008 վերանորոգվել է վաղամեռիկ բարերար Վարդանի կողմից։

Հեղափոխության տարիներին գյուղի տարածքում տեղի է ունեցել քաղաքացիական կռիվներ, իսկ բոլշևիկների իշխանության սկզբի տարիներին կազմավորվել է "Յուվայի կոմունան", որի բազայի վրա էլ հիմնվել է "Կիրովի" անվան կոլտնտեսությունը, իսկ հետո նաև "Կիրովի" անվան սովխոզը, հետագայում դառնալով առանձին գյուղ՝ այժմ Տափերական։

Ստուգաբանություն

Անունը ստուգաբանված չէ։ Հավանաբար առաջացել է մյուս հայկական տեղանունների (Ուշի, Ուջան և այլն) պես։

Բնակչություն

Գյուղը ունի մոտ 1100 տնտեսություն, 4000-4500 բնակչություն։ Շահումյան համայնքի վարչական տարածքը կազմում է 1900 հա, որից՝ 1500 հա գյուղատնտեսական նշանակության հողեր, 150 հա՝ տնամերձ։

Շահումյանի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1831	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2004
ընտանիք	120	297	168	291	509	618	693	956	1119	1355

Արդյունաբերություն և գյուղատնտեսություն

Գյուղի տարածքում առկա է բրուտագործական կավահողի հսկայական պաշարներ և գյուղում մեծ զարգացում է ապրել բրուտագործությունը, բացի մեծ թվով անհատներից գործել է կոլխոզի բրուտագործական արհեստանոցն՝ իր թրծման փռով և խանութով։ Խանութեր են ունեցել նաև Արտաշատում, Գյումրիում և Երևանում։ Մինչև այժմ մի քանի անհատներ գյուղում խեցեգործական իրեր և թոնիր են պատրաստում։ Դրա հիման վրա սովետական շրջանում գյուղում ստեղծվել է խեցե իրերի և կերամիկայի մեծ գործարան։

Գյուղի տարածքում 1962 թ. հիմնվել է Արտաշատի պահածոների գործարանը (Արտֆուդ), մանրահատակի ֆաբրիկան, բեռնաուղևորատար ավտոձեռնարկությունը, գյուղ-տեխնիկայի բազան, վերամբարձ կռունկների վարչությունը, հայկոոպ բազան, պանրի գործարանը, 5-րդ տրեստի ավտոշարասյունը, կերամիկայի գործարանը, մեխ. գործարանը, Արտաշատի ճան-շինը, որոնք այժմ միացվել են Արտաշատին։ Գյուղում գործել է գյուղ մթերման կետը (եկեղեցու տարածքում) և գինու գործարանը։ Կոլտնտեսությունը լավագույն տարիներին ունեցել է խոշոր խոզաբուծարան ու թռչնանոց, խոշոր ու մանր անասնահոտ և տարածաշրջանում եզակի գոմեշի ֆերմա։

Տես նաև

• Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Շահումյան, Արարատի մարզ)
• Շահումյանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։