Տեղեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Տեղեր (գյուղ)ից)
Այս հոդվածը գյուղի մասին է։ Այլ գործածությունների համար այցելեք Տեղեր (այլ կիրառումներ)։
Գյուղ
Տեղեր
Տեղերի վանական համալիր
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՄարզԱրագածոտնի մարզ
Հիմնադրված է1831 թ.
Այլ անվանումներԴգիր, Դըղըր, Դըղր,Դըղրի, Դիղիր, Դղեր,Դղըր, Դղըրի, Դղիր,Տեխեր
ԲԾՄ1700 մ
Պաշտոնական լեզուհայերեն
Բնակչություն57[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտիUTC+4
Փոստային ինդեքս378437
Փոստային դասիչ02106029
Տեղեր (Հայաստան)##
Տեղեր (Հայաստան)
Տեղեր (Արագածոտնի մարզ)##
Տեղեր (Արագածոտնի մարզ)

Տեղեր, գյուղ Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Աշտարակ համայնքում[2]։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի է նաև Դգիր, Դըղըր, Դըղր, Դըղրի, Դիղիր, Դղեր, Դղըր, Դղըրի, Դղիր, Տեխեր անուններով[3]։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղեր գյուղը գտնվում է Արագած լեռան հարավային բարձրադիր լանջին՝ Տեղեր գետի աջ ափին, ծովի մակարդակից 1700 մ բարձրության վրա։ Մարզկենտրոն Աշտարակ քաղաքից հեռու է 19 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղեր գյուղից հյուսիս, Պահլավունիների Ամբերդ ամրոցում 10-րդ դարում մշտապես կայազոր է պահվել։ Զինվորների ընտանիքները, Ամբերդի շրջակայքի խիստ կլիմայի պատճառով, բնակատեղի փնտրելու նպատակով իջել են հարավ։ Տեղեր գյուղի տարածքը համարելով հարմար, ասել են. «Լավ տեղեր են»։ Այդտեղից էլ բնակավայրը կոչվել է Տեղեր։ Մեկ այլ ավանդազրույցի համաձայն Տեղեր գյուղի անունը կապվում է իր շրջակայքում աճող դեղաբույսերի հետ։ Այդ պատճառով գյուղը անվանել են Դեղեր-Դղր։ Գյուղի տարածքում առկա են Սուրբ Վրթանես սրբավայրի ավերակները, որի հարավարևմտյան պատի քարերից մեկի վրա հայերեն արձանագրությունը թվագրված է 7-րդ դար։ Հետևաբար, մինչ 7-րդ դարը արդեն Տեղերը հայկական գյուղ է եղել։ Ամբերդը նվաճվել է թուրք սելջուկների, ազատագրվել Զաքարյանների, հետո կրկին նվաճվել մոնղոլների, թուրքերի կողմից, ինչի հետևանքով Տեղերը մի քանի անգամ լքվել ու վերաբնակեցվել է։ Ինչ-որ ժամանակ գյուղը բնակեցվել է նաև քրդերով։ Այդ մասին են վկայում գյուղի արևմտյան մասում քրդական գերեզմանոցը, գյուղի հարավարևմտյան մասում գոմերի և տեղանքների քրդերեն անվանումները (Բկո գեղ)։ Գյուղը հայերով վերաբնակեցվել է 1828-1829 թթ. Ռուս-թուրքական պատերազմից հետո 1830-1831 թթ. Արևմտյան Հայաստանից գաղթածներով։20-րդ դարի սկզբին գյուղում բնակվում էր 42 հայ ընտանիք։ 1962 թ. Խորհրդային բռնատիրության կամայական որոշմամբ տեղերցիները տեղահանվել են և բնակեցվել Պռոշյան ավանում։ 1989 թ. Տեղեր գյուղը կրկին վերաբնակեցվել է։

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղերի վանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղի կենտրոնական բարձրադիր վայրում է գտնվում Տեղերի վանքը։ Կառուցել է Արարատյան կողմնակալության կողմնակալ իշխանաց-իշխան Վաչե Ա Վաչուտյանի կինը՝ Մամախաթունը, իսկ ճարտարապետը եղել է Աղբայրիկ վարդպետը։ Բաղկացած է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուց, գավթից և պաշտպանական աշտարակավոր պարսպից։ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1213 թվականին մուգ մոխրագույն բազալտից։ Գավթի շինարարությունը տևել է 11 տարի և ավարտվել 1232 թվականին։ Վանական համալիրը շրջապատված է բարձր աշտարակավոր պարիսպներով։ Ընդգրկված է Տեղերի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում[4]։ Վանքի տարածքում պահպանվել են խաչքարերի բեկորներ, որոնք ավելի հին են, քան եկեղեցին[5]։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղերի ազգաբնակչության փոփոխությունը[6].

Տարի 1831 1873 1897 1922 1926 1931 1939 1959 2001 2011
Բնակիչ 35 364 459 506 408 367 655 554 90 57[1]

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, մեղվաբուծությամբ և երկրագործությամբ։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիգրան Պետրոսյանց, Վաչուտյաններ։ Երևան, 2001 թ.։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
  2. Աշտարակ համայնքի մասին տեղեկություններ Արագածոտնի մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 26․03․2023 թվականին)։
  3. Ս.Հ. Հարությունյան (2003). Հայաստանի Հանրապետության Վարչատարածքային բաժանումը (01.01.2003). Երևան: «Տիգրան Մեծ» հրատարակչություն. ISBN 9994100009.
  4. Տեղերի վանական համալիրի մասին տեղեկություններ hushardzan.am կայքում, (արխիվացված 25․03․2023 թվականին)։
  5. Սամվել, Կարապետյան (2013, 10, էջ 1-31). «Տեղերի Վանքը». Վարձք.
  6. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.