Արտենի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Արտենի (այլ կիրառումներ)
Ավան
Արտենի
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՄարզԱրագածոտնի մարզ
ԳյուղապետԳեղամ Խլղաթյան
ԲԾՄ1200 մետր
Պաշտոնական լեզուհայերեն
Բնակչություն3278[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմհայեր, եզդիներ
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտիUTC+4
Արտենի (Հայաստան)##
Արտենի (Հայաստան)
Արտենի (Արագածոտնի մարզ)##
Արտենի (Արագածոտնի մարզ)

Արտենի, գյուղ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում։ Թալին քաղաքից մոտ 14 կմ հարավ-արևմուտք։ Մարզկենտրոնից գտնվում է 63 կմ հեռավորության վրա, բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1200 մ։

Անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկինում ունեցել է Բաղութլի, Բողութլու, Բուղուտլու անվանումները։ Արտենի է վերանվանվել 1950 թվականի օգոստոսի 31-ին։ Բնակավայրը կոչվում է հարակից լեռան անունով։ Գյուղից 2.5 կմ հյուսիս-արևելք գտնվում է Արտին լեռը 2047 մ բարձրությամբ, որտեղ հայտնաբերվել են հին քարե դարի բնակավայրեր, գործիքներ և զենքեր[2]։ Ուրարտական շրջանում Ք.ա. 8-7-րդ դդ. տարածքը հայտնի էր Արտիունա անվամբ։

Ըստ առասպելի՝ Արտենի՝ այսինքն Արայի տենչանքի տեղ։ Արա Գեղեցիկը ելնում էր լեռան վրա և ընկնում էր հաճելի տենչանքի մեջ։ Դրա համար էլ լեռը կոչվել է Արտենչի տեղ, հետագայում՝ Արտենի։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղի նախնիները եկել են Արթիկի, Սառնաղբյուրի, Ախալքալաքի, Թալինի և Կարսի զանազան գյուղերից։ Գյուղում հայ բնակչության հետ ապրել են նաև եզդիներ, իսկ 1965 թվականին Արտենի են տեղափոխվել 120 տուն սիրիահայեր։ Տեղափոխվողների հետևանքով Արտենին դարձել է բավականին մեծ տնտեսություն ունեցող ավան։ Արտին լեռան ստորոտին մինչև ավանի հիմնվելը եղել է ինքնաթիռների կայան՝ աէրոդրոմ, հետո այն փակվել է և տեղանքը վերածել են այգիների։ Սկզբնական շրջանում Արտենին միացած է եղել Քարակերտին, հետո՝ 1961թ. առանձնացել է։ Արտենի ավանի ազգաբնակչության փոփոխությունը[3].

Տարի 1926 1939 1959 1970 1979 2001 2011
Բնակիչ 59 49 1325 2932 3180 3386 3278[1]

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը զբաղվում է խաղողագործությամբ, պտղաբուծությամբ, անասնապահությամբ։ ԽՍՀՄ տարիներին ավանը լավագույնն էր խաղողի մշակության գործում։ Տեղում արտադրանքի հիման վրա ստեղծվել է գինու, կոնյակի գործարանը, որը ստեղծում էր 9 տեսակի գինի և կոնյակ՝ «Արտենի», «Աշնակ», «Անուշ» և այլն։ Գործարանի գինիները հայտնի էին նաև արտասահմանում։ Գործարանն այսօր չի գործում։ Արտենիում է գտնվել այգեգործական գիտահետազոտական ակադեմիան, որտեղ փորձարկելու համար աճեցրել են տարբեր պտղատու ծառեր։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
  2. «Արագածոտնի մարզպետարան». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 5-ին.
  3. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 38» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2013 Հուլիսի 29-ին.