«Շանհայ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ հեռացնում եմ գոյություն չունեցող պարամետրը oգտվելով ԱՎԲ |
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: — → -, ։ → : (136) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 55. | Տող 55. | ||
| հեռախոսային կոդ = +86 21 |
| հեռախոսային կոդ = +86 21 |
||
| փոստային ինդեքս = |
| փոստային ինդեքս = |
||
| փոստային ինդեքսներ = '''2000'''00 |
| փոստային ինդեքսներ = '''2000'''00 - '''2021'''00 |
||
| ավտոմոբիլային կոդ = 沪A, B, D, E, F, G, H;<br /> 沪C (հեռավոր արվարձանները) |
| ավտոմոբիլային կոդ = 沪A, B, D, E, F, G, H;<br /> 沪C (հեռավոր արվարձանները) |
||
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISO 3166-2 |
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISO 3166-2 |
||
Տող 66. | Տող 66. | ||
}} |
}} |
||
'''Շանհայ'''<ref>{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=55}}</ref> ({{lang-Zh|上海}}, {{Աուդիո|Zh-Shanghai.ogg|Shanghai}}), [[Չինաստան|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության]] ամենամեծ և նշանակալի նավահանգստային քաղաքն |
'''Շանհայ'''<ref>{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=55}}</ref> ({{lang-Zh|上海}}, {{Աուդիո|Zh-Shanghai.ogg|Shanghai}}), [[Չինաստան|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության]] ամենամեծ և նշանակալի նավահանգստային քաղաքն է: Շանհայի բնակչությունը արվարձաններով հանդերձ կազմում է 19,21 միլիոն մարդ,<ref>[http://english.peopledaily.com.cn/90001/90782/90872/6897139.html Շանհայի մշտական բնակչությունը մոտենում է 20 միլիոնի {{ref-en}} ]</ref> իսկ բուն քաղաքի բնակչությունը՝ 13,9 միլիոն է:<ref name="DC">Շանհայի վիճակագրություն [http://www.stats-sh.gov.cn/2003shtj/tjnj/nje09.htm?d1=2009tjnje/E0305.htm Տարածք, բնկաչություն, վարչական շրջաններ{{ref-en}}]</ref> «Շանհայ» անվանումը առաջացել է չինական երկու հիերոգլիֆներից՝ ''上 Շանգ - բարձր, վերևի, և 海 -հայ - Ծով'', այսինքն՝ «Քաղաք ծովի» վրա կամ «Քաղաք ծովի վերևում»: Քաղաքի միջով հոսում է [[Հուանգպու]] գետը: |
||
== Պատմություն == |
== Պատմություն == |
||
=== Ստեղծումն ու զարգացումը === |
=== Ստեղծումն ու զարգացումը === |
||
Շանհայի տարածքում առաջին մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս ՔԱ. 4-րդ |
Շանհայի տարածքում առաջին մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս ՔԱ. 4-րդ հազարամյակում: [[960]]թ. Շանհայը առաջին անգամ հիշատակվում է, որպես փոքրիկ գյուղակ: [[Յանգցե դինաստիա]]յի տնտեսական առաջընթացին զուգահեռ մեծանում է նաև Շանհայի տնտեսական նշանակությունը: [[1264]]թ. Շանհայը՝ մեծանալով, միանում է շրջակա գյուղերի հետ: Քաղաքում առկա էր այն ժամանակվա համար կարևոր առևտրական նավահանգիստ, որտեղից Շանհայի բամբակը ուղարկվում էր դեպի մայրաքաղաք [[Պեկին]], Չինաստանի հեռավոր քաղաքներ, ինչպես նաև արտահանվում էր Ճապոնիա: Մինչև [[Քինգ դինաստիա]]յի հաստատումը, ([[1644]]-[[1911]]) քաղաքում ստեղծվում են [[առևտուր|առևտրից]] հարստացած մեծ համքարություններ, որոնք տնօրինում էին քաղաքի [[տնտեսություն]]ը և մասամբ՝ [[քաղաքականություն]]ը:<ref name="Պատմություն">[http://www.beijing-shanghai-reise.de/china-shanghai/shanghai-geschichte.htm Ճանապարհորդություն դեպի Շանհայ. Պատմություն {{ref-de}}]</ref> |
||
=== Արտասահմանյան կոնցեսիաները === |
=== Արտասահմանյան կոնցեսիաները === |
||
[[Պատկեր:Shanghai 19th century.jpg|մինի|230px|ձախից||Շանհայը [[Ցին դինաստիա]]յի ժամանակ (1800-ականներ)]] |
[[Պատկեր:Shanghai 19th century.jpg|մինի|230px|ձախից||Շանհայը [[Ցին դինաստիա]]յի ժամանակ (1800-ականներ)]] |
||
[[1842]] թ. [[Օփիումի պատերազմ]]ից հետո [[Նանկինի պայմանագիր|Նանկինի պայմանագրով]] Շանհայը հարկադրված բացում է իր առևտրային դարպասները եվրոպական ուժերի |
[[1842]] թ. [[Օփիումի պատերազմ]]ից հետո [[Նանկինի պայմանագիր|Նանկինի պայմանագրով]] Շանհայը հարկադրված բացում է իր առևտրային դարպասները եվրոպական ուժերի առաջ: [[1847]]-ին [[բրիտանացիներ]]ին հաջորդում են [[ֆրանսիացիներ]]ը: Այս երկու ուժերը Շանհայում սահմանում են առաջին եվրոպական կոնցեսիաները՝ բրիտանացիները Շանհայի հյուսիսում՝ պատմական քաղաքում, իսկ ֆրանսիացիները՝ հարավ-արևմուտքում: Ժամանակի ընթացքում, բազմաթիվ երկրներից քաղաքացիներ են հաստատվում Շանհայում:<ref>[http://web.archive.org/web/20050203005818/http://www.cbc.ca/documentaries/sincities/shanghai.html Shanghai: Paradise for adventurers]. CBC – TV. Legendary Sin Cities. {{ref-en}}</ref> Նույն ժամանակաընթացքում առաջանում է նաև [[հրեա]]կան մեծ համայնք: 1930-ական թվականներին Եվրոպայից Շանհայ են գալիս շուրջ 30.000 հրեա փախստականներ:<ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1828102,00.html Shanghai Sanctuary]". [[TIME]]. Հուլիսի 31, 2008: {{ref-en}}</ref> Շուտով քաղաքը դառնում է Չինաստանի ամենամեծ նավահանգիստը և [[Ասիա]]յի ամենամեծ ֆինանսկան կենտրոնը: [[1932]] թվականին, Շանհայը աշխարհի հինգերորդ ամենամեծ քաղաքն էր և ուներ 70.000 օտարերկրացի բնակիչ:<ref>"[http://www.talesofoldchina.com/library/allaboutshanghai/t-all04.htm All About Shanghai. Chapter 4 – Population ]". Tales of Old Shanghai. {{ref-en}}</ref> |
||
[[Պատկեր:Shanghai1920s.jpg|մինի|230px|աջից|''Ցզյուցզյան Լու'' փողոցը Շանհայում (1920-ականներ)]] |
[[Պատկեր:Shanghai1920s.jpg|մինի|230px|աջից|''Ցզյուցզյան Լու'' փողոցը Շանհայում (1920-ականներ)]] |
||
[[19-րդ դար]]ի վերջից մինչև [[1920]]թ. Շանհայը դառնում է համաշխարհային նշանակություն ունեցող |
[[19-րդ դար]]ի վերջից մինչև [[1920]]թ. Շանհայը դառնում է համաշխարհային նշանակություն ունեցող քաղաք: [[20-րդ դար]]ի սկզբին քաղաքի բնակչությունը հատում է մեկ միլիոնի սահմանը: 1918-ից սկսած Շանհայը դառնում է հեղափոխական քաղաքական գործիչ [[Սուն Յատ-սեն]]ի ազդեցության գոտին: Քաղաքի անունը սկսում է կապվել շվայտության, արկածախնդրության և հարստության հետ: [[Չինական համայնավարություն|Չինական համայնավարության]] արմատները մասամբ ձևավորվում են Շանհայում: 1915թ. ''Չեն Դուսիուն'' սկսում է «Երիտասարդություն» ամսագրի հրատարակումը, որը հետագայում «նոր երիտասարդություն» (''Սյին Քինգնիան'') անունով մեծ համարում ուներ բնակչության շրջանում: |
||
[[1910]]-[[1937]]թթ., մինչև [[ճապոն]]ական տիրապետության շրջանը, Շանհայը [[Խաղամոլություն|խաղամոլության]] և կազմակերպված հանցավորության կենտրոն |
[[1910]]-[[1937]]թթ., մինչև [[ճապոն]]ական տիրապետության շրջանը, Շանհայը [[Խաղամոլություն|խաղամոլության]] և կազմակերպված հանցավորության կենտրոն էր: Չինական կենտրոնացված կառավարման բացակայությունը և գաղութարարների տարատեսակ հետաքրքրությունները, ինչպես նաև մեծ շահույթների առկայությունն ու քաղաքային իշխանությունների կոռումպացվածությունը հնարավորություն էին ստեղծում «կանաչ բանդաների» ծաղկման համար: «Կանաչ բանդաները» հանցավոր խմբավորումների կազմակերպված ցանց էր, որոնք միասին տիրապետում էին [[օփիում]]ի առևտրի, [[Մարմնավաճառություն|մարմնավաճառության]] և ազարտային խաղերի շուկաները:<ref name="Պատմություն"/> |
||
=== |
=== Պատերազմը: Շանհայի ազատագրումն ու զարգացումը === |
||
[[Պատկեր:Shanghai-pudong panorama.jpg|մինի|250px|աջից|Պանորամա. Պուդոնգ թաղամաս]] |
[[Պատկեր:Shanghai-pudong panorama.jpg|մինի|250px|աջից|Պանորամա. Պուդոնգ թաղամաս]] |
||
[[Չին-ճապոնական երկրորդ պատերազմ]]ի երկրորդ ճակատամարտը տեղի է ունեցել |
[[Չին-ճապոնական երկրորդ պատերազմ]]ի երկրորդ ճակատամարտը տեղի է ունեցել Շանհայում: [[1937]] թվականի [[նոյեմբերի 9]]-ին [[ճապոնական զինված ուժեր]]ը գրավում են ամբողջ քաղաքը, մինչև հեռավոր արվարձաններ, որտեղ էլ հետագայում բնակեցնում են չինացի փախստականներին: Սակայն արվարձանները ևս չեն խուսափում ավերածություններից: [[1949]]-ի [[մայիսի 27]]-ին համայնավարները [[Մաո Ցզե-Դուն]]ի գլխավորությամբ իրենց հսկողության տակ են վերցնում քաղաքը: Նոր կարգերի արմատական վերափոխումների օրոք արտասահմանյան ֆիրմաները Շանհայից հարկադրված տեղափոխվում են [[Հոն Կոնգ]]: Կոմունիստների իշխանության օրոք քաղաքում սկսվում են տնտեսական մեծ փոփոխություններ. աղքատ թաղամասերը ամբողջովին քանդվում են և սկսվում են բարձրահարկ բնակելիների շինարարությունը: Հանցագործ բանդաները և մարմնավաճառները «վերադաստիարակվում» են: Արտասահմանյան կապիտալը զգալիորեն հարկվում է կամ միանգամից բռնագանձվում է պետության կողմից: <!-- հավաքվում է: --> |
||
[[1980]]-ականների կեսերին Շանհայը կրկին դառնում է Չինաստանի արդիականացման |
[[1980]]-ականների կեսերին Շանհայը կրկին դառնում է Չինաստանի արդիականացման առաջատար: Ներգրավվում են հսկայական արասահամյան ներդրումներ: [[1990]]-ին հիմնվում է [[Պուդոնգ (Շանհայ)|Պուդոնգ]] թաղամասի տնտեսական հատուկ գոտին: Քաղաքը կրկին դառնում է արևելյան Չինաստանի առևտրային գլխավոր կենտրոնը և իրեն է ձգում հզոր աշխատուժ ինչպես Չինաստանից, այնպես էլ ամբողջ աշխարից:<ref name="Պատմություն"/> |
||
== Աշխարհագրություն == |
== Աշխարհագրություն == |
||
[[Պատկեր:ClimateShanghaiChina.PNG|մինի|150px|աջից|Շանհայի միջին ջերմաստիճանը (կարմիր) և տեղումները (կապույտ)]] |
[[Պատկեր:ClimateShanghaiChina.PNG|մինի|150px|աջից|Շանհայի միջին ջերմաստիճանը (կարմիր) և տեղումները (կապույտ)]] |
||
=== Կլիման և բնությունը === |
=== Կլիման և բնությունը === |
||
Շանհայում այցելության ամենալավ եղանակը գարունն ու աշունն |
Շանհայում այցելության ամենալավ եղանակը գարունն ու աշունն է: Քաղաքն ունի [[մերձարևադարձային-ծովային մոնսուկլիմա]]՝ լավ արտահայտված չորս տարվա եղանակներով: Տարվա միջին ջերմաստիճանը 15,3 աստիճան է՝ ըստ Ցելսուսի: Անձրևների քանակը կազմում է 1112 միլիմետր, որի կեսը բաժին է ընկնում մայիսի կեսերից սեպտեմբերի կեսեր ընկած ժամանակահատվածին: Ձմռանը ցուրտ և խոնավ է, միջին ջերմաստիճանը՝ 3,4-ից 5,6 աստիճան: Ամռանը եղանակը համեմատաբար տոթ է, ջերմաստիճանը կազմում է միջինում 23,1-27,2 աստիճան (առավելագույնը՝ 40 աստիճան), օդի խոնավությունը հասնում է ընդհուպ մինչև 100 տոկոսի: Ամառային ամիսներին Շանհայում գրանցվում են նաև կարճատև և ուժեղ [[թայֆուն]]ներ:<ref name="Կլիման">[http://www.beijing-shanghai-reise.de/china-shanghai/shanghai-fakten.htm Ճանապարհորդություն դեպի Շանհայ. Շանհայի կլիման և տնտեսությունը{{ref-de}} ]</ref> |
||
== Վարչական բաժանում == |
== Վարչական բաժանում == |
||
Տող 96. | Տող 96. | ||
[[Պատկեր:Shanghai Landsat-7 2005-08-15.jpg|մինի|230px|Շանհայը տիեզերքից ([[2005]] թ.[[օգոստոսի 15]])]] |
[[Պատկեր:Shanghai Landsat-7 2005-08-15.jpg|մինի|230px|Շանհայը տիեզերքից ([[2005]] թ.[[օգոստոսի 15]])]] |
||
[[1949]] թ. Շանհայի ընդհանուր տարածքը կազմում էր 636 կմ², [[1958]] թ. Ջիանգսու մարզից (պրովինցիայից) քաղաքին են միանում շրջակա տաս վարչական միավորներ՝ 5.274 կմ² ընդհանուր մակերեսով (Բաոշեն, Չանգմինգ, Չուաշա, Ֆենգսիան, Ջիադինգ, Ջինշան, Նանհուի, Քինգպու, Շանհայ, Սոնգջիանգ'') |
[[1949]] թ. Շանհայի ընդհանուր տարածքը կազմում էր 636 կմ², [[1958]] թ. Ջիանգսու մարզից (պրովինցիայից) քաղաքին են միանում շրջակա տաս վարչական միավորներ՝ 5.274 կմ² ընդհանուր մակերեսով (Բաոշեն, Չանգմինգ, Չուաշա, Ֆենգսիան, Ջիադինգ, Ջինշան, Նանհուի, Քինգպու, Շանհայ, Սոնգջիանգ''): Այժմ քաղաքի մակերեսը կազմում է 6,340,5 կմ² է, (ինչը հավասար է [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] և [[Վայոց Ձորի մարզ]]երի տարածքին) որից 1,928,13կմ² (30,4 տոկոս) բուն քաղաքն է (Պուսի) և շրջակա մի քանի կենտրոնական մասերը (Մինհանգ, Բաոսհան, Ջիադինգ և Պուդոնգ), իսկ 4,412, 37 կմ² (69,6 %) զբաղեցնում են քաղաքի ծայրամասերն ու արվարձանները: Շանհայը ձգվում է 120 կմ հյուսիսից հարավ և 100 կմ՝ արևելքից-արևմուտք: Քաղաքին են պատկանում նաև Չինաստանի մեծությամբ երրորդ՝ Չոնգմինգ կզղին (1.041,21 կմ²) և ավելի փոքր տարածքով կղզիներ՝ Չանգսինգ, Հենգշա ևն:<ref name="DC"/> |
||
Ներկայումս Շանհայը բաժանված է 19 վարչական միավորների՝ 18 շրջաններ և «Սիանը» |
Ներկայումս Շանհայը բաժանված է 19 վարչական միավորների՝ 18 շրջաններ և «Սիանը»: Դրանցից 9-ը գտնվում են «Պուսի» թաղամասում, որը բուն քաղաքն է՝ [[Հուանգպու գետ]]ի արևմուտքում: |
||
* [[Հուանգպուի շրջան]] (黄浦区 ''Huángpǔ Qū'' ;) |
* [[Հուանգպուի շրջան]] (黄浦区 ''Huángpǔ Qū'' ;) |
||
Տող 111. | Տող 111. | ||
* Մեկը Պուդոնգի շրջանն է՝Հուանգպու գետի արևելքում (浦东新区 ''Pǔdōng Xīn Qū'') |
* Մեկը Պուդոնգի շրջանն է՝Հուանգպու գետի արևելքում (浦东新区 ''Pǔdōng Xīn Qū'') |
||
Մնացած ութ շրջանները Շանհայի արվարձաններն են՝ արբանյակ-քաղաքները և բուն քաղաքից հեռու գյուղական |
Մնացած ութ շրջանները Շանհայի արվարձաններն են՝ արբանյակ-քաղաքները և բուն քաղաքից հեռու գյուղական բնակավայրերը: |
||
* [[Բուաշանի շրջան]] (宝山区 ''Bǎoshān Qū'') |
* [[Բուաշանի շրջան]] (宝山区 ''Bǎoshān Qū'') |
||
Տող 125. | Տող 125. | ||
* ''Չոնգմինգի Սիան'' (崇明县 ''Chóngmíng Xiàn''.) |
* ''Չոնգմինգի Սիան'' (崇明县 ''Chóngmíng Xiàn''.) |
||
Այս բոլոր շրջանները և ''Սիանը'' իրենք էլ բաժանված են (2003-ին) 220 ենթաշրջանների, որոնց մեջ են 114 քաղաքներ, 3 գավառներ (Չինաստանի վարչական բաժանումը) և 103 |
Այս բոլոր շրջանները և ''Սիանը'' իրենք էլ բաժանված են (2003-ին) 220 ենթաշրջանների, որոնց մեջ են 114 քաղաքներ, 3 գավառներ (Չինաստանի վարչական բաժանումը) և 103 ենթաշրջաններ: |
||
== Տնտեսություն == |
== Տնտեսություն == |
||
=== Արդյունաբերություն === |
=== Արդյունաբերություն === |
||
[[Պատկեր:Shanghai the bund from Jin Mao.JPG|մինի|200px|Շանհայի կենտրոնը]] |
[[Պատկեր:Shanghai the bund from Jin Mao.JPG|մինի|200px|Շանհայի կենտրոնը]] |
||
Ապագա առևտրային մետրոպոլ Շանհայի զարգացումը սկսել է [[1949]]թ.ից, երբ Շանհայը դարձավ Չինաստանի ամենամեծ արդյունաբերական կենտրոններից |
Ապագա առևտրային մետրոպոլ Շանհայի զարգացումը սկսել է [[1949]]թ.ից, երբ Շանհայը դարձավ Չինաստանի ամենամեծ արդյունաբերական կենտրոններից մեկը: Զարգացած էին [[երկաթ]]ի և [[պողպատ]]ի, մետաղական վերամշակման, [[Մեքենաշինություն|մեքենաշինության]], նավաշինություն, և էլեկտրատեխնիկայի արդյունաբերությունը: ''Դենգ Սիաոպինգի''-ի կառավարման օրոք [[1984]]-ին Շանհայը հայտարարվում է արտասահմանյան ներդրումների համար ազատ քաղաք: Այս ենթատեքստում [[1990]]-ին Շանհայի [[Պուդոնգ (Շանհայ)|Պուդոնգ]] թաղամասում ստեղծվում է ազատ առևտրի գոտի, ինչպես նաև բազմաթիվ տնտեսական-զարգացման գոտիներ: [[1992]]-ին վերաբացվում է [[Շանհայի բորսա]]ն, որը [[Շենզեն]] քաղաքի բորսայի հետ մեկտեղ համարվում է Չինաստանի (բացառությամբ [[Հոն Կոնգ]]ի) ամենամեծ բորսան: 22մլ. ՏԵՈւ-ով (Twenty-foot Equivalent Unit {{ref-en}}) Շանհայի նավահանգիստը մեծությամվ երրորդն է աշխարհում, իսկ ընդհանուր ապրանքաշրջանառությամբ՝ աշխարհում ամենամեծը (2006-ին 537 միլիոն տոննա):<ref name="Կլիման"/> |
||
=== Տրանսպորտը === |
=== Տրանսպորտը === |
||
Տող 136. | Տող 136. | ||
[[Պատկեր:Roads in Shanghai.JPG|մինի|200px|աջից|ավտոմոբիլային բազմահարկ ճանաարհներ]] |
[[Պատկեր:Roads in Shanghai.JPG|մինի|200px|աջից|ավտոմոբիլային բազմահարկ ճանաարհներ]] |
||
Քաղաքի տնտեսական նշանակության անկյունաքարերից մեկը գերազանց [[տրանսպորտ]]ն |
Քաղաքի տնտեսական նշանակության անկյունաքարերից մեկը գերազանց [[տրանսպորտ]]ն է: Շանհայը արևելյան Չինաստանի [[Երկաթուղի|երկաթուղային]] գլխավոր հանգույցն է և երկաթուղով կապվում է երկրի հյուսիսին և հարավին: Գլխավոր կայարանը գտնվում է [[Սուժու ջրանցք]]ի հյուսիսում: Շանհայը Չինաստանի միակ քաղաքն է, որ ունի երկու [[օդանավակայան]]: Միջազգային թռիչքները սպասարկում է [[Պուդոնգի միջազգային օդանավակայան]]ը, իսկ ազգային թռիչքները՝ [[Հոնգքիաոյի օդանավակայան]]ը: [[2002]]թ. [[դեկտեմբերի 31]]-ին Շանհայում բացվում է [[Գերմանիա]]յի հետ համատեղ կառուցված տրանսրապիդ գնացքը <!-- (մագնեզիումով թռչող գնացք Magnetschwebebahn ) -->: Շինարարությունը արժենում է մոտ 1,2 միլիարդ [[եվրո]]: Այս տրանսրապիդ գնացքը բացում է ժամում առավելագույնը 430 կմ արագություն: |
||
Բնակչության աճի և սաստիկ տնտեսական զարգացմանը զուգահետռ 1990-ական թ թվականից Շանհայում սկսվում են խոշոր տրանսպորտային ենթակառուցվածքների շինարարությունները, որոնց շրջանակում կառուցվում են վեցշերտանի բարձրադիր մայրուղիներ և նոր [[կամուրջ]] |
Բնակչության աճի և սաստիկ տնտեսական զարգացմանը զուգահետռ 1990-ական թ թվականից Շանհայում սկսվում են խոշոր տրանսպորտային ենթակառուցվածքների շինարարությունները, որոնց շրջանակում կառուցվում են վեցշերտանի բարձրադիր մայրուղիներ և նոր [[կամուրջ]]ներ: [[1995]]-ին հանդիսավոր կեպով բացվում է [[Շանհայի մետրոպոլիտեն]]ի 16,1 կմ երկարությամբ առաջին հատվածը: Մինչև [[2020]]թ. նախատեսված է կառուցվող 300 կմ երկարությամբ [[Մետրոպոլիտեն|մետրոյի]] և 120 կմ տրամվայի երթուղիներ: |
||
Շանհայում է գտնվում առանց ընդհատումների գործող աշխարհի ամենահին [[տրոլեյբուս]]ային ցանցը, որը Չինաստանում ամենամեծերից |
Շանհայում է գտնվում առանց ընդհատումների գործող աշխարհի ամենահին [[տրոլեյբուս]]ային ցանցը, որը Չինաստանում ամենամեծերից է: Այն բացվել է [[1914]]թ. [[նոյեմբերի 14]]-ին: Ամբողջ քաղաքում մեծ տարածում ունի նաև [[Ավտոբուս]]ը:<br /> |
||
[[2003]]-ին քաղաքի հարավում սկսվում է 36 կմ երկարությամբ աշխարհի ամենաերկար [[Հոնգ Չժու ծովախորշի կամուրջ]]ի |
[[2003]]-ին քաղաքի հարավում սկսվում է 36 կմ երկարությամբ աշխարհի ամենաերկար [[Հոնգ Չժու ծովախորշի կամուրջ]]ի շինարարությունը: Կամուրջը ձգվում է Հոնգչժու ծովախորշի վրայով և Շանհայը կապում է ''Չժենջիանգ'' պրովինցիայի [[Նինգբո]] քաղաքի հետ: Ներդրումների ծավալը կազմում է 11,8 միլիարդ յուան (1,42 միլարդ [[ԱՄՆ դոլար]]): Վեցշերտանի կամուրջի շինարարությունը տևում է 5 տարի: Հանդիսավոր բացումը տեղի է ունենում [[2008]]-ին, իսկ երթևեկելի մասի բացումը՝ [[2009]]-ին:<ref>[http://www.china-guide.de/china/shanghai/verkehr.html Չինաստանի գիդ. տրանսպորտ{{ref-de}}]</ref> |
||
== Բնակչություն == |
== Բնակչություն == |
||
Տող 146. | Տող 146. | ||
=== Բնակչության սրընթաց աճը === |
=== Բնակչության սրընթաց աճը === |
||
Շանհայի տնտեսական հաջողությունները իրենց հետ բերում են նաև |
Շանհայի տնտեսական հաջողությունները իրենց հետ բերում են նաև խնդիրներ: Ծաղկող քաղաքը դեպի իրեն է ձգում միլիոնավոր չինացիների: 1950-ականներին արդեն բնակչության սրընթաց աճը խնդիրներ է հարուցում չբավականացնող ենթակառուցվածքների առումով: Տարեցտարի բնակֆոնդի չբավականացնելու խնդիրները այքան են լրջանում, որ [[1957]]-ին Շանհայի քաղաքային իշխանությունները ստիպված են լինում հաշվառման համակարգի և պարտադիր հաշվետվությունների միջոցով խստորեն վերահսկել բնակչության ներհոսքը: |
||
Բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում էին ապրել Շանհայում, անհրաժեշտ էր բնակարան ունենալու |
Բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում էին ապրել Շանհայում, անհրաժեշտ էր բնակարան ունենալու թույլատվություն: Միայն գրանցվածները կարող էին ստանալ բնակարան, աշխատանք և բրնձի օրաբաժին: |
||
Ներկայումս Շանհայը պատկանում է աշխարհի ամենամած քաղաքների |
Ներկայումս Շանհայը պատկանում է աշխարհի ամենամած քաղաքների թվին: Պաշտոնապես վերահսկվում է քաղաքի բնակչության աճի միայն [[ներգաղթ]]ի մասը, քանի որ քաղաքի գրանցված բնակիչների բնական աճը, ինչպես և մյուս չինական քաղաքներում, սահմանափակված է մեկ երեխայի ծնունդով: Եթե 1957-ին քաղաքի մշտական բնակիչների բնական աճը մեկ տարվա կտրվածքով կազմում էր 40 տոկոս, ապա հետագայում այն արագորեն իջնում է մինչև 10 տոկոսի, և ապա՝ բացասական ցուցանիշի՝ -1,4 տոկոսի: Սակայն չնայած դրան քաղաքի բնակչությունը, սկսած 1950-ականներից, շարունակաբար աճում է: Եթե քաղաքի այժմյան սահմաններում (արվարձաններով հանդերձ) 1952թ. ապրում էր 8,5 միլիոն մարդ, 1957-ին՝ 10,1 միլիոն, ապա դեռևս տնտեսական բարեփոխումների սկզբում՝ 1979-ին, այդ թիվը հասնում է 11,3 միլիոն-ի: 1957թ. հիմնական քաղաքում (առանց արվարձանների) ապրում էր 6,3 միլիոն մարդ, իսկ այսօր՝ 9,2 միլիոն, իսկ արվարձանների և գյուղական վայրերի հետ՝ 13, 4 միլիոն: Բացի 13,4 միլիոն բնակիչից, որոնք բնակվում են հիմնական բնակության իրավունքով, շուրջ 3 միլիոն մարդ Շանհայում ապրում են կեցության սահմանափակ իրավունքով՝ տարեկան 6 ամիս և ավելի: |
||
=== Սահմանափակ իրավունքով բնակիչներ === |
=== Սահմանափակ իրավունքով բնակիչներ === |
||
[[Պատկեր:Shanghai Pudun district.jpg|մինի|280px|ձախից|Բնակելի տներ ''Պուդոնգ'' թաղամասում]] |
[[Պատկեր:Shanghai Pudun district.jpg|մինի|280px|ձախից|Բնակելի տներ ''Պուդոնգ'' թաղամասում]] |
||
Ներկայումս մշտական գրանցված բնակինչերի ներգաղթը համեմատաբար սահմանափակվել է, սակայն հիմա էլ խնդիրներ են հարուցում ավելի ու ավելի շատացող այսպես կոչված ժամանակավոր |
Ներկայումս մշտական գրանցված բնակինչերի ներգաղթը համեմատաբար սահմանափակվել է, սակայն հիմա էլ խնդիրներ են հարուցում ավելի ու ավելի շատացող այսպես կոչված ժամանակավոր բնակիչները: Սահամանափակ ժամանակով կեցության իրավունքը, ի տարբերություն մշտականի, որի քանակը շատ սահմանափակ է, ավելի հեշտ է ստանալ: Միայն այսպես կարելի է որոշ չափով հաղթահարել ներգաղթյալների ճնշումը, որովհետև Չինաստանի ամենամեծ մետրոպոլային տարածաշրջանը, ինչպես ոչ մի այլ տարածաշրջան հեռավոր ու խուլ շրջաններից դեպի իրեն է ձգում տասնյակ հազարավոր մարդկանց: Նրանց թիվը 1990-ականներից հետո կրկնապատկվել է և այժմ կազմում է քաղաքի արվարձանների բնակչության շուրջ 20 տոկոսը: Միաժամանակ կան նաև զգալի չափերի չգրանցված բնակիչներ: |
||
Այս միգրանտերի մոտ 80 տոկոսը նախկին [[գյուղացի]]ներ են՝ Չինաստանի ներքին գյուղական |
Այս միգրանտերի մոտ 80 տոկոսը նախկին [[գյուղացի]]ներ են՝ Չինաստանի ներքին գյուղական շրջաններից: Նրանց երեք քառորդը հարևան ''Անհուի'', ''Ջիանգսպու'' և ''Չժեջիանգ'' շրջաննեից են: <!-- որոնց եկել են շանհայ աշխատանք գտնելու նպատակով Նրանք աշխատում են օրը մինչև 16 ժամ՝ քաղաքի անհաշվելի շինարարական օբյեկտներում, որպեսզի կարողանան ընտանիք պահել (ոչ հանրագիտարանային) --> |
||
Այդպիսի ներգաղթյալների դերը տարբեր կերպ է |
Այդպիսի ներգաղթյալների դերը տարբեր կերպ է գնահատվում: Մի կողմից նրանք քաղաքին անհրաժեշտ են, որպես շինարարական աշխատուժ, արհեստավոր, մանր առևտրական, փողոցային աշխատող և [[տեքստիլ]] ֆաբրիկաների համար [[էժան աշխատուժ]], մյուս կողմից նրանց ճնշումը բնակարանների շուկայի, ինֆրաստրուկտուրայի վրա, ինչպես նաև կրիմինալին նրանց մասնակցությունը քաղաքում համարվում է մտահոգիչ: |
||
=== Խտություն === |
=== Խտություն === |
||
Քաղաքի ներկա 9,2 միլիոն մշտական բնակիչները ապրում են 550 ք.կմ բնակելի տարծքի |
Քաղաքի ներկա 9,2 միլիոն մշտական բնակիչները ապրում են 550 ք.կմ բնակելի տարծքի վրա: Բնակչության խտությունը կազմում է 16,843 մարդ ամեն քկմ-ի վրա: <!-- Բեռլինում, համեմատության համար այդ թիվը կազմում է 3800 մարդ --> |
||
Քաղաքից դուրս գյուղական ռեգիոններում 5,790,5 քկմ բնակելի տարածքում ապրում է 4,1 միլիոն մշտական |
Քաղաքից դուրս գյուղական ռեգիոններում 5,790,5 քկմ բնակելի տարածքում ապրում է 4,1 միլիոն մշտական բնակիչ: Բնակչության խտությունը այնտեղ կազմում է 707 մարդ ամեն քկմ-ի վրա: Ամբողջ քաղքում (բուն քաղաք և արվարձաններ)13,4 միլիոն գրանցված բնակիչները ապրում են 6,340,5 քկմ-ի վրա: Խտությունը այս կտրվածքով կազմում է 2,106 մարդ՝ ամեն քկմ-ի վրա: |
||
=== Բնակչության զարգացման գրաֆիկա === |
=== Բնակչության զարգացման գրաֆիկա === |
||
Շանհայի (արվարձաններով, ներառյալ գյուղական բնակավայրերը) մշտական բնակչության (չհաշված ոչ լեգալ և ժամանակավոր կեցության իրավունքով բնակիչներին) աճի |
Շանհայի (արվարձաններով, ներառյալ գյուղական բնակավայրերը) մշտական բնակչության (չհաշված ոչ լեգալ և ժամանակավոր կեցության իրավունքով բնակիչներին) աճի գրաֆիկա:<ref>[http://www.china-guide.de/china/shanghai/bev_oe_lkerung.html Չինաստանի գիդ. բնակչության զարգացումը{{ref-de}}]</ref> |
||
<!-- *1950: 4.927.300 |
<!-- *1950: 4.927.300 |
||
Տող 252. | Տող 252. | ||
=== Թատրոն === |
=== Թատրոն === |
||
[[Պատկեր:Shanghai Grand Theatre - at night.JPG|մինի|250px|աջից|Շանհայի մեծ թատրոնը]] |
[[Պատկեր:Shanghai Grand Theatre - at night.JPG|մինի|250px|աջից|Շանհայի մեծ թատրոնը]] |
||
Շանհայի ժողովրդական հրապարակում (Rénmín guangchang), որը դեռևս գաղութային տարիներին ծառայում էր, որպես ձիարշավարան, քաղաքի հայրերը <!-- Stadtväter --> կառուցում են էքստրավագանդ օպերային թատրոն՝ շուրջ 40 մետր բարձրությամբ [[Շանհայի մեծ թատրոնը]] |
Շանհայի ժողովրդական հրապարակում (Rénmín guangchang), որը դեռևս գաղութային տարիներին ծառայում էր, որպես ձիարշավարան, քաղաքի հայրերը <!-- Stadtväter --> կառուցում են էքստրավագանդ օպերային թատրոն՝ շուրջ 40 մետր բարձրությամբ [[Շանհայի մեծ թատրոնը]]: Շինարարական աշխատանքները սկսվում են [[1994]]-ին, իսկ հանդիսավոր բացումը կայանում է [[1998]]-ին: Թատրոնի շենքում գտվում է երեք դահլիճ. հիմնական և ամենամեծ դահլիճը (1800 տեղ), միջին չափի դահլիճը՝ (600 տեղ) և 250 տեղանցող փոքր դահլիճը՝ նախատեսված կամերային երաժշտության համար: Շինության դիզայներներն էին France's Arte Jean-Marie Charpentier & Associates-ը: Գերժամանակակից ակուստիկան և կենտրոնական մեծ համերգասրահը նախագծված է այնպես, որ հնարավորություն է ընձեռում ներկայացնել բոլոր հնարավոր ֆորմատի ներկայացումներ, սկսած արևմտյան թատերական ներկայացումներից, [[օպերա]]ներից, կամերային երաժշտության համերգներից մինչև չինական օպերա և դասական գրական ստեղծագործությունների ընթերցումներ: |
||
Nanjing Xi Lu-ում գտնվող ''Շանհայի կենտրոնը'' միջազգային չափանիշների հսկայական մարզահամերգային համալիր է՝ [[համերգ]]ների, [[բալետ]]ների, օպերաների, ակրոբատիկ ցուցադրումների |
Nanjing Xi Lu-ում գտնվող ''Շանհայի կենտրոնը'' միջազգային չափանիշների հսկայական մարզահամերգային համալիր է՝ [[համերգ]]ների, [[բալետ]]ների, օպերաների, ակրոբատիկ ցուցադրումների համար: Շանհայում ակրոբատիկական խմբերի ամենօրյա ելույթները ներկայացնում են ակրոբատիկայի, ձեռնածության, Clowneinlagen, հրաշագործ կախարդների և կենդանիներով համարների ներկայացումներ: Այդ համարներից մի քանիսը, (օրինակ՝ թուր կուլ տալը, հավասարակշռության ակտերը, կրակով վարժությունները) զարգացել են դեռևս [[Հան դինաստիա]]յի ժամանակ (206-220թթ.): Changle Lu-ի Lan Xin թատրոնը ծագում է դեռևս կայսերական ժամանակներից և ցույց է տալիս ինչպես արևմտյան, այնպես էլ չինական օպերաներ: Այնտեղ տեղի են ունենում նաև մոգության ցուցադրություններ: Որպես Բրիտանական սիրողական դրամատիկական հասարկության ''(British Amateur Dramatic Society)'' գաղութային արվեստի արտասահմանյան նստավայր, մինչև [[1933]] թվականը այս թատրոնը ամենուրեք հայտնի ''Ռեվյուների'' ներկայացման վայրն էր: |
||
=== Թանգարաններ === |
=== Թանգարաններ === |
||
[[Պատկեր:Shanghaimuseumexterior.jpg|մինի|250px|ձախից|[[Շանհայի թանգարան]]ը]] |
[[Պատկեր:Shanghaimuseumexterior.jpg|մինի|250px|ձախից|[[Շանհայի թանգարան]]ը]] |
||
Շանհայը հարուստ է [[թանգարան]] |
Շանհայը հարուստ է [[թանգարան]]ներով: «Պատմության և արվեստի թանգարանը» ներկայացնում է չինական պատմական և գեղարվեստական հարուստ հավաքածուներ ([[կերամիկա]], [[հախճապակի]], [[գեղանկարչություն]] ևն), իսկ «Բնական գիտությունների թանգարանը» ցուցադրում է բազմապիսի [[կենդանաբանություն|կենդանաբանական]] ցուցանմուշներ: [[Շանհայի թանգարան]]ը քաղաքի մշակութային գլխավոր կենտրոններից է: Ստեղծվել է 1952թ., իսկ 1992 թվականից տեղափոխվել է Շանհայի կենտրոնում գտնվող ''Ժողովրդական հրապարակի'' նոր շենք: |
||
Շանհայի հիմնական տեսաժան վայրերից են համարվում նաև [[խեցեգործություն|խեցեգործության]] վարպետների ամեն օր 7 անգամ ցուցադրվող շոուերը, ''Գիժու''-ի գույնզգույն լաքապատ օպերային դիմակների հավաքածուն, չինական ազգային փոքրամասնությունները, ինչպես նաև սաղմոնի ձկան կաշվից կարված կոստյումները, ինչպիսին որ հագել են ''Դոնգբա''-ի ''Օրոքեն'' ժողովրդի |
Շանհայի հիմնական տեսաժան վայրերից են համարվում նաև [[խեցեգործություն|խեցեգործության]] վարպետների ամեն օր 7 անգամ ցուցադրվող շոուերը, ''Գիժու''-ի գույնզգույն լաքապատ օպերային դիմակների հավաքածուն, չինական ազգային փոքրամասնությունները, ինչպես նաև սաղմոնի ձկան կաշվից կարված կոստյումները, ինչպիսին որ հագել են ''Դոնգբա''-ի ''Օրոքեն'' ժողովրդի ներկայացուցիչները: Չինական կերպարվեստի պատմության պատկերասրահում ցուցադրվում են մարտնչող թագավորության <!-- Streitenden Reiche --> ժամանակաշրջանից սկսած, ''Սոնգ''-դարաշրջանով անցած, մինչև ''Քինգ''-ի դարաշրջանի արևմտյան ազդեցությունների կերպարվեստը: |
||
Շանհայի հարավ-արևմուտքում է գտնվում անմեղ նահատակների ''Լոնգհուա-գերեզմանոցը'', որը հավերժացնում է չինական [[կոմունիզմ]]ի համար տասնյակ տարիներ տևած և [[1949]]-ին հաղթանակով պսակված պայքարի զոհերի, մասնավորապես աշխատավորների, ակտիվիստների և [[ուսանող]]ների հիշատակը, որոնք 1920-ական թթ. կոտորվում են Չիան Kaisheks-ի զորքերի |
Շանհայի հարավ-արևմուտքում է գտնվում անմեղ նահատակների ''Լոնգհուա-գերեզմանոցը'', որը հավերժացնում է չինական [[կոմունիզմ]]ի համար տասնյակ տարիներ տևած և [[1949]]-ին հաղթանակով պսակված պայքարի զոհերի, մասնավորապես աշխատավորների, ակտիվիստների և [[ուսանող]]ների հիշատակը, որոնք 1920-ական թթ. կոտորվում են Չիան Kaisheks-ի զորքերի կողմից: Գերեզմանատան տարածքը համարվում է դատավճռի իրականացման կենտրոնական վայրը: |
||
Մեջտեղում՝ բրգաձև ապակեպատ ցուցասրահում է գտնվում ''Չիանգի'' զինվորների դեմ ելած 250 կոմունիստ նահատակների |
Մեջտեղում՝ բրգաձև ապակեպատ ցուցասրահում է գտնվում ''Չիանգի'' զինվորների դեմ ելած 250 կոմունիստ նահատակների հուշակոթողը: Որպես զոհվածների հիշատակ՝ այգով մեկ կանգնեցված են անհամար քարե քանդակներ, որոնցից շատերի վրա կան լուսանկարներ ու նշված են անունները: Իսկ ցուցասրահի ետևում վառվում է հիշատակի անմար կրակը: Ամեն օր բերվող թարմ ծաղիկները վկայում են այն նշանակության մասին, որ այդ իրադարձություններն առ այսօր ունեն Չինաստանում:<ref>[http://www.china-guide.de/china/shanghai/kultur.html Չինաստանի գիդ. մշակույթ]</ref> |
||
<!-- այն մասին, որ այդ իրադարձությունների հիշատակի ոգեկոչմանը Չինաստանում առա այսօր մեծ նշանակություն է |
<!-- այն մասին, որ այդ իրադարձությունների հիշատակի ոգեկոչմանը Չինաստանում առա այսօր մեծ նշանակություն է տրվում: --> |
||
== Քույր քաղաքներ == |
== Քույր քաղաքներ == |
||
Շանհայը քույր քաղաք է հետևյալ քաղաքների |
Շանհայը քույր քաղաք է հետևյալ քաղաքների հետ:<ref>Շանհայի վիճակագրություն. [http://www.stats-sh.gov.cn/2003shtj/tjnj/2007tjnje/E07/E0724B.htm գործընկեր քաղաքներ {{ref-en}} ]</ref> |
||
{| cellpadding="10" width=100% |
{| cellpadding="10" width=100% |
02:08, 14 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ
Քաղաք | ||
---|---|---|
Շանհայ | ||
上海 | ||
Ժամանակակից Շանհայը | ||
Երկիր | Չինաստան | |
Ներքին բաժանում | Հուանպու, Xuhui District?, Չանին, Jing'an District?, Putuo District?, Hongkou?, Yangpu District?, Minhang District?, Baoshan District?, Ցզյադին, Pudong?, Jinshan District?, Songjiang?, Qingpu?, Fengxian District? և Chongming District? | |
Քաղաքապետ | Հան Չժեն | |
Հիմնադրված է | հոկտեմբերի 1, 1949 թ. | |
Մակերես | 6340,5 կմ² | |
ԲԾՄ | 4±1 մետր | |
Բնակչություն | 18 884 600 [1] մարդ (2008) | |
Խտություն | 2683 մարդ/կմ² | |
Ազգային կազմ | խաներ (99 %), դունգաններ (0,4 %) | |
Ժամային գոտի | UTC+8 | |
Հեռախոսային կոդ | +86 21 | |
Փոստային դասիչ | 200000 - 202100 | |
Ավտոմոբիլային կոդ | 沪A, B, D, E, F, G, H; 沪C (հեռավոր արվարձանները) | |
ISO 3166-2 | cn-31 | |
Պաշտոնական կայք | shanghai.gov.cn (չին.) | |
Հապավում | 沪 (Hù) կամ 申 (Shēn) | |
| ||
Շանհայ[2] (չին.՝ 上海, Shanghai), Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ամենամեծ և նշանակալի նավահանգստային քաղաքն է: Շանհայի բնակչությունը արվարձաններով հանդերձ կազմում է 19,21 միլիոն մարդ,[3] իսկ բուն քաղաքի բնակչությունը՝ 13,9 միլիոն է:[4] «Շանհայ» անվանումը առաջացել է չինական երկու հիերոգլիֆներից՝ 上 Շանգ - բարձր, վերևի, և 海 -հայ - Ծով, այսինքն՝ «Քաղաք ծովի» վրա կամ «Քաղաք ծովի վերևում»: Քաղաքի միջով հոսում է Հուանգպու գետը:
Պատմություն
Ստեղծումն ու զարգացումը
Շանհայի տարածքում առաջին մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս ՔԱ. 4-րդ հազարամյակում: 960թ. Շանհայը առաջին անգամ հիշատակվում է, որպես փոքրիկ գյուղակ: Յանգցե դինաստիայի տնտեսական առաջընթացին զուգահեռ մեծանում է նաև Շանհայի տնտեսական նշանակությունը: 1264թ. Շանհայը՝ մեծանալով, միանում է շրջակա գյուղերի հետ: Քաղաքում առկա էր այն ժամանակվա համար կարևոր առևտրական նավահանգիստ, որտեղից Շանհայի բամբակը ուղարկվում էր դեպի մայրաքաղաք Պեկին, Չինաստանի հեռավոր քաղաքներ, ինչպես նաև արտահանվում էր Ճապոնիա: Մինչև Քինգ դինաստիայի հաստատումը, (1644-1911) քաղաքում ստեղծվում են առևտրից հարստացած մեծ համքարություններ, որոնք տնօրինում էին քաղաքի տնտեսությունը և մասամբ՝ քաղաքականությունը:[5]
Արտասահմանյան կոնցեսիաները
1842 թ. Օփիումի պատերազմից հետո Նանկինի պայմանագրով Շանհայը հարկադրված բացում է իր առևտրային դարպասները եվրոպական ուժերի առաջ: 1847-ին բրիտանացիներին հաջորդում են ֆրանսիացիները: Այս երկու ուժերը Շանհայում սահմանում են առաջին եվրոպական կոնցեսիաները՝ բրիտանացիները Շանհայի հյուսիսում՝ պատմական քաղաքում, իսկ ֆրանսիացիները՝ հարավ-արևմուտքում: Ժամանակի ընթացքում, բազմաթիվ երկրներից քաղաքացիներ են հաստատվում Շանհայում:[6] Նույն ժամանակաընթացքում առաջանում է նաև հրեական մեծ համայնք: 1930-ական թվականներին Եվրոպայից Շանհայ են գալիս շուրջ 30.000 հրեա փախստականներ:[7] Շուտով քաղաքը դառնում է Չինաստանի ամենամեծ նավահանգիստը և Ասիայի ամենամեծ ֆինանսկան կենտրոնը: 1932 թվականին, Շանհայը աշխարհի հինգերորդ ամենամեծ քաղաքն էր և ուներ 70.000 օտարերկրացի բնակիչ:[8]
19-րդ դարի վերջից մինչև 1920թ. Շանհայը դառնում է համաշխարհային նշանակություն ունեցող քաղաք: 20-րդ դարի սկզբին քաղաքի բնակչությունը հատում է մեկ միլիոնի սահմանը: 1918-ից սկսած Շանհայը դառնում է հեղափոխական քաղաքական գործիչ Սուն Յատ-սենի ազդեցության գոտին: Քաղաքի անունը սկսում է կապվել շվայտության, արկածախնդրության և հարստության հետ: Չինական համայնավարության արմատները մասամբ ձևավորվում են Շանհայում: 1915թ. Չեն Դուսիուն սկսում է «Երիտասարդություն» ամսագրի հրատարակումը, որը հետագայում «նոր երիտասարդություն» (Սյին Քինգնիան) անունով մեծ համարում ուներ բնակչության շրջանում:
1910-1937թթ., մինչև ճապոնական տիրապետության շրջանը, Շանհայը խաղամոլության և կազմակերպված հանցավորության կենտրոն էր: Չինական կենտրոնացված կառավարման բացակայությունը և գաղութարարների տարատեսակ հետաքրքրությունները, ինչպես նաև մեծ շահույթների առկայությունն ու քաղաքային իշխանությունների կոռումպացվածությունը հնարավորություն էին ստեղծում «կանաչ բանդաների» ծաղկման համար: «Կանաչ բանդաները» հանցավոր խմբավորումների կազմակերպված ցանց էր, որոնք միասին տիրապետում էին օփիումի առևտրի, մարմնավաճառության և ազարտային խաղերի շուկաները:[5]
Պատերազմը: Շանհայի ազատագրումն ու զարգացումը
Չին-ճապոնական երկրորդ պատերազմի երկրորդ ճակատամարտը տեղի է ունեցել Շանհայում: 1937 թվականի նոյեմբերի 9-ին ճապոնական զինված ուժերը գրավում են ամբողջ քաղաքը, մինչև հեռավոր արվարձաններ, որտեղ էլ հետագայում բնակեցնում են չինացի փախստականներին: Սակայն արվարձանները ևս չեն խուսափում ավերածություններից: 1949-ի մայիսի 27-ին համայնավարները Մաո Ցզե-Դունի գլխավորությամբ իրենց հսկողության տակ են վերցնում քաղաքը: Նոր կարգերի արմատական վերափոխումների օրոք արտասահմանյան ֆիրմաները Շանհայից հարկադրված տեղափոխվում են Հոն Կոնգ: Կոմունիստների իշխանության օրոք քաղաքում սկսվում են տնտեսական մեծ փոփոխություններ. աղքատ թաղամասերը ամբողջովին քանդվում են և սկսվում են բարձրահարկ բնակելիների շինարարությունը: Հանցագործ բանդաները և մարմնավաճառները «վերադաստիարակվում» են: Արտասահմանյան կապիտալը զգալիորեն հարկվում է կամ միանգամից բռնագանձվում է պետության կողմից: 1980-ականների կեսերին Շանհայը կրկին դառնում է Չինաստանի արդիականացման առաջատար: Ներգրավվում են հսկայական արասահամյան ներդրումներ: 1990-ին հիմնվում է Պուդոնգ թաղամասի տնտեսական հատուկ գոտին: Քաղաքը կրկին դառնում է արևելյան Չինաստանի առևտրային գլխավոր կենտրոնը և իրեն է ձգում հզոր աշխատուժ ինչպես Չինաստանից, այնպես էլ ամբողջ աշխարից:[5]
Աշխարհագրություն
Կլիման և բնությունը
Շանհայում այցելության ամենալավ եղանակը գարունն ու աշունն է: Քաղաքն ունի մերձարևադարձային-ծովային մոնսուկլիմա՝ լավ արտահայտված չորս տարվա եղանակներով: Տարվա միջին ջերմաստիճանը 15,3 աստիճան է՝ ըստ Ցելսուսի: Անձրևների քանակը կազմում է 1112 միլիմետր, որի կեսը բաժին է ընկնում մայիսի կեսերից սեպտեմբերի կեսեր ընկած ժամանակահատվածին: Ձմռանը ցուրտ և խոնավ է, միջին ջերմաստիճանը՝ 3,4-ից 5,6 աստիճան: Ամռանը եղանակը համեմատաբար տոթ է, ջերմաստիճանը կազմում է միջինում 23,1-27,2 աստիճան (առավելագույնը՝ 40 աստիճան), օդի խոնավությունը հասնում է ընդհուպ մինչև 100 տոկոսի: Ամառային ամիսներին Շանհայում գրանցվում են նաև կարճատև և ուժեղ թայֆուններ:[9]
Վարչական բաժանում
1949 թ. Շանհայի ընդհանուր տարածքը կազմում էր 636 կմ², 1958 թ. Ջիանգսու մարզից (պրովինցիայից) քաղաքին են միանում շրջակա տաս վարչական միավորներ՝ 5.274 կմ² ընդհանուր մակերեսով (Բաոշեն, Չանգմինգ, Չուաշա, Ֆենգսիան, Ջիադինգ, Ջինշան, Նանհուի, Քինգպու, Շանհայ, Սոնգջիանգ): Այժմ քաղաքի մակերեսը կազմում է 6,340,5 կմ² է, (ինչը հավասար է Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերի տարածքին) որից 1,928,13կմ² (30,4 տոկոս) բուն քաղաքն է (Պուսի) և շրջակա մի քանի կենտրոնական մասերը (Մինհանգ, Բաոսհան, Ջիադինգ և Պուդոնգ), իսկ 4,412, 37 կմ² (69,6 %) զբաղեցնում են քաղաքի ծայրամասերն ու արվարձանները: Շանհայը ձգվում է 120 կմ հյուսիսից հարավ և 100 կմ՝ արևելքից-արևմուտք: Քաղաքին են պատկանում նաև Չինաստանի մեծությամբ երրորդ՝ Չոնգմինգ կզղին (1.041,21 կմ²) և ավելի փոքր տարածքով կղզիներ՝ Չանգսինգ, Հենգշա ևն:[4]
Ներկայումս Շանհայը բաժանված է 19 վարչական միավորների՝ 18 շրջաններ և «Սիանը»: Դրանցից 9-ը գտնվում են «Պուսի» թաղամասում, որը բուն քաղաքն է՝ Հուանգպու գետի արևմուտքում:
- Հուանգպուի շրջան (黄浦区 Huángpǔ Qū ;)
- Լուուանի շրջան (卢湾区 Lúwān Qū )
- Սյուհուիի շրջան (徐汇区 Xúhuì Qū )
- Չանգնինգի շրջան (长宁区 Chángníng Qū )
- Ջինգանի շրջան (静安区 Jìng'ān Qū )
- Պուտուոի շրջան (普陀区 Pǔtuó Qū )
- Ցզաբեիի շրջան (闸北区 Zháběi Qū )
- Հոնգկոուի շրջան (虹口区 Hóngkǒu Qū )
- Յանգպուժի շրջան (杨浦区 Yángpǔ Qū)
- Մեկը Պուդոնգի շրջանն է՝Հուանգպու գետի արևելքում (浦东新区 Pǔdōng Xīn Qū)
Մնացած ութ շրջանները Շանհայի արվարձաններն են՝ արբանյակ-քաղաքները և բուն քաղաքից հեռու գյուղական բնակավայրերը:
- Բուաշանի շրջան (宝山区 Bǎoshān Qū)
- Մինհանգի շրջան (闵行区 Mǐnháng Qū)
- Ջիադինգի շրջան (嘉定区 Jiādìng Qū)
- Ջինշանի շրջան (金山区 Jīnshān Qū)
- Սոնգջիանգի շրջան (松江区 Sōngjiāng Qū)
- Քինգպուի շրջան (青浦区 Qīngpǔ Qū)
- Նանհուի շրջան (南汇区 Nánhuì Qū)
- Ֆենգսիանի շրջան (奉贤区 Fèngxián Qū)
Չոնգմինգ կղզին, որ գտնվում է Յանգցզի Ջիանգի գետաբերանին, կառավարվում է առանձին Սիանի կողմից
- Չոնգմինգի Սիան (崇明县 Chóngmíng Xiàn.)
Այս բոլոր շրջանները և Սիանը իրենք էլ բաժանված են (2003-ին) 220 ենթաշրջանների, որոնց մեջ են 114 քաղաքներ, 3 գավառներ (Չինաստանի վարչական բաժանումը) և 103 ենթաշրջաններ:
Տնտեսություն
Արդյունաբերություն
Ապագա առևտրային մետրոպոլ Շանհայի զարգացումը սկսել է 1949թ.ից, երբ Շանհայը դարձավ Չինաստանի ամենամեծ արդյունաբերական կենտրոններից մեկը: Զարգացած էին երկաթի և պողպատի, մետաղական վերամշակման, մեքենաշինության, նավաշինություն, և էլեկտրատեխնիկայի արդյունաբերությունը: Դենգ Սիաոպինգի-ի կառավարման օրոք 1984-ին Շանհայը հայտարարվում է արտասահմանյան ներդրումների համար ազատ քաղաք: Այս ենթատեքստում 1990-ին Շանհայի Պուդոնգ թաղամասում ստեղծվում է ազատ առևտրի գոտի, ինչպես նաև բազմաթիվ տնտեսական-զարգացման գոտիներ: 1992-ին վերաբացվում է Շանհայի բորսան, որը Շենզեն քաղաքի բորսայի հետ մեկտեղ համարվում է Չինաստանի (բացառությամբ Հոն Կոնգի) ամենամեծ բորսան: 22մլ. ՏԵՈւ-ով (Twenty-foot Equivalent Unit (անգլ.)) Շանհայի նավահանգիստը մեծությամվ երրորդն է աշխարհում, իսկ ընդհանուր ապրանքաշրջանառությամբ՝ աշխարհում ամենամեծը (2006-ին 537 միլիոն տոննա):[9]
Տրանսպորտը
Քաղաքի տնտեսական նշանակության անկյունաքարերից մեկը գերազանց տրանսպորտն է: Շանհայը արևելյան Չինաստանի երկաթուղային գլխավոր հանգույցն է և երկաթուղով կապվում է երկրի հյուսիսին և հարավին: Գլխավոր կայարանը գտնվում է Սուժու ջրանցքի հյուսիսում: Շանհայը Չինաստանի միակ քաղաքն է, որ ունի երկու օդանավակայան: Միջազգային թռիչքները սպասարկում է Պուդոնգի միջազգային օդանավակայանը, իսկ ազգային թռիչքները՝ Հոնգքիաոյի օդանավակայանը: 2002թ. դեկտեմբերի 31-ին Շանհայում բացվում է Գերմանիայի հետ համատեղ կառուցված տրանսրապիդ գնացքը : Շինարարությունը արժենում է մոտ 1,2 միլիարդ եվրո: Այս տրանսրապիդ գնացքը բացում է ժամում առավելագույնը 430 կմ արագություն:
Բնակչության աճի և սաստիկ տնտեսական զարգացմանը զուգահետռ 1990-ական թ թվականից Շանհայում սկսվում են խոշոր տրանսպորտային ենթակառուցվածքների շինարարությունները, որոնց շրջանակում կառուցվում են վեցշերտանի բարձրադիր մայրուղիներ և նոր կամուրջներ: 1995-ին հանդիսավոր կեպով բացվում է Շանհայի մետրոպոլիտենի 16,1 կմ երկարությամբ առաջին հատվածը: Մինչև 2020թ. նախատեսված է կառուցվող 300 կմ երկարությամբ մետրոյի և 120 կմ տրամվայի երթուղիներ:
Շանհայում է գտնվում առանց ընդհատումների գործող աշխարհի ամենահին տրոլեյբուսային ցանցը, որը Չինաստանում ամենամեծերից է: Այն բացվել է 1914թ. նոյեմբերի 14-ին: Ամբողջ քաղաքում մեծ տարածում ունի նաև Ավտոբուսը:
2003-ին քաղաքի հարավում սկսվում է 36 կմ երկարությամբ աշխարհի ամենաերկար Հոնգ Չժու ծովախորշի կամուրջի շինարարությունը: Կամուրջը ձգվում է Հոնգչժու ծովախորշի վրայով և Շանհայը կապում է Չժենջիանգ պրովինցիայի Նինգբո քաղաքի հետ: Ներդրումների ծավալը կազմում է 11,8 միլիարդ յուան (1,42 միլարդ ԱՄՆ դոլար): Վեցշերտանի կամուրջի շինարարությունը տևում է 5 տարի: Հանդիսավոր բացումը տեղի է ունենում 2008-ին, իսկ երթևեկելի մասի բացումը՝ 2009-ին:[10]
Բնակչություն
Բնակչության սրընթաց աճը
Շանհայի տնտեսական հաջողությունները իրենց հետ բերում են նաև խնդիրներ: Ծաղկող քաղաքը դեպի իրեն է ձգում միլիոնավոր չինացիների: 1950-ականներին արդեն բնակչության սրընթաց աճը խնդիրներ է հարուցում չբավականացնող ենթակառուցվածքների առումով: Տարեցտարի բնակֆոնդի չբավականացնելու խնդիրները այքան են լրջանում, որ 1957-ին Շանհայի քաղաքային իշխանությունները ստիպված են լինում հաշվառման համակարգի և պարտադիր հաշվետվությունների միջոցով խստորեն վերահսկել բնակչության ներհոսքը: Բոլոր նրանց համար, ովքեր ցանկանում էին ապրել Շանհայում, անհրաժեշտ էր բնակարան ունենալու թույլատվություն: Միայն գրանցվածները կարող էին ստանալ բնակարան, աշխատանք և բրնձի օրաբաժին:
Ներկայումս Շանհայը պատկանում է աշխարհի ամենամած քաղաքների թվին: Պաշտոնապես վերահսկվում է քաղաքի բնակչության աճի միայն ներգաղթի մասը, քանի որ քաղաքի գրանցված բնակիչների բնական աճը, ինչպես և մյուս չինական քաղաքներում, սահմանափակված է մեկ երեխայի ծնունդով: Եթե 1957-ին քաղաքի մշտական բնակիչների բնական աճը մեկ տարվա կտրվածքով կազմում էր 40 տոկոս, ապա հետագայում այն արագորեն իջնում է մինչև 10 տոկոսի, և ապա՝ բացասական ցուցանիշի՝ -1,4 տոկոսի: Սակայն չնայած դրան քաղաքի բնակչությունը, սկսած 1950-ականներից, շարունակաբար աճում է: Եթե քաղաքի այժմյան սահմաններում (արվարձաններով հանդերձ) 1952թ. ապրում էր 8,5 միլիոն մարդ, 1957-ին՝ 10,1 միլիոն, ապա դեռևս տնտեսական բարեփոխումների սկզբում՝ 1979-ին, այդ թիվը հասնում է 11,3 միլիոն-ի: 1957թ. հիմնական քաղաքում (առանց արվարձանների) ապրում էր 6,3 միլիոն մարդ, իսկ այսօր՝ 9,2 միլիոն, իսկ արվարձանների և գյուղական վայրերի հետ՝ 13, 4 միլիոն: Բացի 13,4 միլիոն բնակիչից, որոնք բնակվում են հիմնական բնակության իրավունքով, շուրջ 3 միլիոն մարդ Շանհայում ապրում են կեցության սահմանափակ իրավունքով՝ տարեկան 6 ամիս և ավելի:
Սահմանափակ իրավունքով բնակիչներ
Ներկայումս մշտական գրանցված բնակինչերի ներգաղթը համեմատաբար սահմանափակվել է, սակայն հիմա էլ խնդիրներ են հարուցում ավելի ու ավելի շատացող այսպես կոչված ժամանակավոր բնակիչները: Սահամանափակ ժամանակով կեցության իրավունքը, ի տարբերություն մշտականի, որի քանակը շատ սահմանափակ է, ավելի հեշտ է ստանալ: Միայն այսպես կարելի է որոշ չափով հաղթահարել ներգաղթյալների ճնշումը, որովհետև Չինաստանի ամենամեծ մետրոպոլային տարածաշրջանը, ինչպես ոչ մի այլ տարածաշրջան հեռավոր ու խուլ շրջաններից դեպի իրեն է ձգում տասնյակ հազարավոր մարդկանց: Նրանց թիվը 1990-ականներից հետո կրկնապատկվել է և այժմ կազմում է քաղաքի արվարձանների բնակչության շուրջ 20 տոկոսը: Միաժամանակ կան նաև զգալի չափերի չգրանցված բնակիչներ:
Այս միգրանտերի մոտ 80 տոկոսը նախկին գյուղացիներ են՝ Չինաստանի ներքին գյուղական շրջաններից: Նրանց երեք քառորդը հարևան Անհուի, Ջիանգսպու և Չժեջիանգ շրջաննեից են: Այդպիսի ներգաղթյալների դերը տարբեր կերպ է գնահատվում: Մի կողմից նրանք քաղաքին անհրաժեշտ են, որպես շինարարական աշխատուժ, արհեստավոր, մանր առևտրական, փողոցային աշխատող և տեքստիլ ֆաբրիկաների համար էժան աշխատուժ, մյուս կողմից նրանց ճնշումը բնակարանների շուկայի, ինֆրաստրուկտուրայի վրա, ինչպես նաև կրիմինալին նրանց մասնակցությունը քաղաքում համարվում է մտահոգիչ:
Խտություն
Քաղաքի ներկա 9,2 միլիոն մշտական բնակիչները ապրում են 550 ք.կմ բնակելի տարծքի վրա: Բնակչության խտությունը կազմում է 16,843 մարդ ամեն քկմ-ի վրա: Քաղաքից դուրս գյուղական ռեգիոններում 5,790,5 քկմ բնակելի տարածքում ապրում է 4,1 միլիոն մշտական բնակիչ: Բնակչության խտությունը այնտեղ կազմում է 707 մարդ ամեն քկմ-ի վրա: Ամբողջ քաղքում (բուն քաղաք և արվարձաններ)13,4 միլիոն գրանցված բնակիչները ապրում են 6,340,5 քկմ-ի վրա: Խտությունը այս կտրվածքով կազմում է 2,106 մարդ՝ ամեն քկմ-ի վրա:
Բնակչության զարգացման գրաֆիկա
Շանհայի (արվարձաններով, ներառյալ գյուղական բնակավայրերը) մշտական բնակչության (չհաշված ոչ լեգալ և ժամանակավոր կեցության իրավունքով բնակիչներին) աճի գրաֆիկա:[11]
|
|
Մշակույթ
Թատրոն
Շանհայի ժողովրդական հրապարակում (Rénmín guangchang), որը դեռևս գաղութային տարիներին ծառայում էր, որպես ձիարշավարան, քաղաքի հայրերը կառուցում են էքստրավագանդ օպերային թատրոն՝ շուրջ 40 մետր բարձրությամբ Շանհայի մեծ թատրոնը: Շինարարական աշխատանքները սկսվում են 1994-ին, իսկ հանդիսավոր բացումը կայանում է 1998-ին: Թատրոնի շենքում գտվում է երեք դահլիճ. հիմնական և ամենամեծ դահլիճը (1800 տեղ), միջին չափի դահլիճը՝ (600 տեղ) և 250 տեղանցող փոքր դահլիճը՝ նախատեսված կամերային երաժշտության համար: Շինության դիզայներներն էին France's Arte Jean-Marie Charpentier & Associates-ը: Գերժամանակակից ակուստիկան և կենտրոնական մեծ համերգասրահը նախագծված է այնպես, որ հնարավորություն է ընձեռում ներկայացնել բոլոր հնարավոր ֆորմատի ներկայացումներ, սկսած արևմտյան թատերական ներկայացումներից, օպերաներից, կամերային երաժշտության համերգներից մինչև չինական օպերա և դասական գրական ստեղծագործությունների ընթերցումներ:
Nanjing Xi Lu-ում գտնվող Շանհայի կենտրոնը միջազգային չափանիշների հսկայական մարզահամերգային համալիր է՝ համերգների, բալետների, օպերաների, ակրոբատիկ ցուցադրումների համար: Շանհայում ակրոբատիկական խմբերի ամենօրյա ելույթները ներկայացնում են ակրոբատիկայի, ձեռնածության, Clowneinlagen, հրաշագործ կախարդների և կենդանիներով համարների ներկայացումներ: Այդ համարներից մի քանիսը, (օրինակ՝ թուր կուլ տալը, հավասարակշռության ակտերը, կրակով վարժությունները) զարգացել են դեռևս Հան դինաստիայի ժամանակ (206-220թթ.): Changle Lu-ի Lan Xin թատրոնը ծագում է դեռևս կայսերական ժամանակներից և ցույց է տալիս ինչպես արևմտյան, այնպես էլ չինական օպերաներ: Այնտեղ տեղի են ունենում նաև մոգության ցուցադրություններ: Որպես Բրիտանական սիրողական դրամատիկական հասարկության (British Amateur Dramatic Society) գաղութային արվեստի արտասահմանյան նստավայր, մինչև 1933 թվականը այս թատրոնը ամենուրեք հայտնի Ռեվյուների ներկայացման վայրն էր:
Թանգարաններ
Շանհայը հարուստ է թանգարաններով: «Պատմության և արվեստի թանգարանը» ներկայացնում է չինական պատմական և գեղարվեստական հարուստ հավաքածուներ (կերամիկա, հախճապակի, գեղանկարչություն ևն), իսկ «Բնական գիտությունների թանգարանը» ցուցադրում է բազմապիսի կենդանաբանական ցուցանմուշներ: Շանհայի թանգարանը քաղաքի մշակութային գլխավոր կենտրոններից է: Ստեղծվել է 1952թ., իսկ 1992 թվականից տեղափոխվել է Շանհայի կենտրոնում գտնվող Ժողովրդական հրապարակի նոր շենք: Շանհայի հիմնական տեսաժան վայրերից են համարվում նաև խեցեգործության վարպետների ամեն օր 7 անգամ ցուցադրվող շոուերը, Գիժու-ի գույնզգույն լաքապատ օպերային դիմակների հավաքածուն, չինական ազգային փոքրամասնությունները, ինչպես նաև սաղմոնի ձկան կաշվից կարված կոստյումները, ինչպիսին որ հագել են Դոնգբա-ի Օրոքեն ժողովրդի ներկայացուցիչները: Չինական կերպարվեստի պատմության պատկերասրահում ցուցադրվում են մարտնչող թագավորության ժամանակաշրջանից սկսած, Սոնգ-դարաշրջանով անցած, մինչև Քինգ-ի դարաշրջանի արևմտյան ազդեցությունների կերպարվեստը:
Շանհայի հարավ-արևմուտքում է գտնվում անմեղ նահատակների Լոնգհուա-գերեզմանոցը, որը հավերժացնում է չինական կոմունիզմի համար տասնյակ տարիներ տևած և 1949-ին հաղթանակով պսակված պայքարի զոհերի, մասնավորապես աշխատավորների, ակտիվիստների և ուսանողների հիշատակը, որոնք 1920-ական թթ. կոտորվում են Չիան Kaisheks-ի զորքերի կողմից: Գերեզմանատան տարածքը համարվում է դատավճռի իրականացման կենտրոնական վայրը:
Մեջտեղում՝ բրգաձև ապակեպատ ցուցասրահում է գտնվում Չիանգի զինվորների դեմ ելած 250 կոմունիստ նահատակների հուշակոթողը: Որպես զոհվածների հիշատակ՝ այգով մեկ կանգնեցված են անհամար քարե քանդակներ, որոնցից շատերի վրա կան լուսանկարներ ու նշված են անունները: Իսկ ցուցասրահի ետևում վառվում է հիշատակի անմար կրակը: Ամեն օր բերվող թարմ ծաղիկները վկայում են այն նշանակության մասին, որ այդ իրադարձություններն առ այսօր ունեն Չինաստանում:[12]
Քույր քաղաքներ
Շանհայը քույր քաղաք է հետևյալ քաղաքների հետ:[13]
Արտաքին հղումներ
- Շանհայի պաշտոնական կայքը (չին.)
Գրականություն
- Danielson, Eric N. (2004). Shanghai and the Yangzi Delta. Singapore: Marshall Cavendish/Times Editions. ISBN 981-232-578-2.
{{cite book}}
: Check|isbn=
value: checksum (օգնություն) - Elvin, Mark (1977). "Market Towns and Waterways: The County of Shanghai from 1480 to 1910," in The City in Late Imperial China, ed. by G. William Skinner. Stanford: Stanford University Press.
- Johnson, Linda Cooke (1995). Shanghai: From Market Town to Treaty Port. Stanford: Stanford University Press.
- Johnson, Linda Cooke (1993). Cities of Jiangnan in Late Imperial China. Albany: State University of New York (SUNY).
- Horesh, Niv (2009). Shanghai's Bund and Beyond. New Haven: Yale University Press.
- Erh,Deke and Johnston, Tess (2007). Shanghai Art Deco. Hong Kong: Old China Hand Press.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Ծանոթագրություններ
- ↑ Շանհայի մշտական բնակչության թիվը մոտ 19 միլիոն է (www.russian.xinhuanet.com) (ռուս.)
- ↑ Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 55. ISBN 99941-56-03-9.
- ↑ Շանհայի մշտական բնակչությունը մոտենում է 20 միլիոնի (անգլ.)
- ↑ 4,0 4,1 Շանհայի վիճակագրություն Տարածք, բնկաչություն, վարչական շրջաններ(անգլ.)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Ճանապարհորդություն դեպի Շանհայ. Պատմություն (գերմ.)
- ↑ Shanghai: Paradise for adventurers. CBC – TV. Legendary Sin Cities. (անգլ.)
- ↑ "Shanghai Sanctuary". TIME. Հուլիսի 31, 2008: (անգլ.)
- ↑ "All About Shanghai. Chapter 4 – Population ". Tales of Old Shanghai. (անգլ.)
- ↑ 9,0 9,1 Ճանապարհորդություն դեպի Շանհայ. Շանհայի կլիման և տնտեսությունը(գերմ.)
- ↑ Չինաստանի գիդ. տրանսպորտ(գերմ.)
- ↑ Չինաստանի գիդ. բնակչության զարգացումը(գերմ.)
- ↑ Չինաստանի գիդ. մշակույթ
- ↑ Շանհայի վիճակագրություն. գործընկեր քաղաքներ (անգլ.)
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |