Կոթի
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Կոթի | ||
 | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Տավուշ | |
| Համայնք | Նոյեմբերյան համայնք | |
| Գյուղապետ | Անդրանիկ Հախվերդյան | |
| Այլ անվանումներ | մինչև 1964 — Կոթիգեղ մինչև 1992 — Շավարշավան | |
| ԲԾՄ | 750 մ | |
| Կլիմայի տեսակ | մերձարևադարձային | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 2014[1] մարդ (2011) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | |
| Տեղաբնականուն | կոթեցի | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Կոթի (նախկինում՝ Շավարշավան, Կոթիգեղ), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզում՝ հայ-ադրբեջանական շփման գծի մոտ։
Անուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վերանվանվել է Շավարշավան 1964 թվականի հունիսի 16-ին ԽՍՀՄ կուսակցական և պետական գործիչ Շավարշ Ամիրխանյանի անունով։ 1991 թվականի ապրիլի 3-ին վերանվանվել է Կոթի[2]։
Ըստ ավանդության` գյուղը անվանվել է Կոթի կամ Կոթերի գյուղ այն պատճառով, որ տների կտուրներին դրված եղել է սնամեջ կոտ։ Հնում, ինչպես գիտենք, տները եղել են կտուրավոր։ Յուրաքանչյուր տուն ունեցել է երդիկ, իսկ տան կենտրոնում` թոնիր։ Թոնիրը եղել է տունը տաքացնելու և հաց թխելու համար։ Իսկ երդիկը կատարել է և՜ լուսամուտի, և՜ ծխնելյուզի դեր։ Տունը ծխից զերծ պահելու և ծխի ելքը ավելի արագ ու սահուն դարձնելու համար երդիկների վրա տեղադրել են կոտ։ Կոտը կատարել է ծխնելյուզի դեր։ Հարց է առաջանում. ինչո՞ւ կոտ դնել, երբ կարելի էր աղյուսից կամ քարից ծխնելյուզ պատել։ Բանը նրանում է, որ երդիկը կատարել է նաև լուսամուտի դեր, և այդ շարժական կոտը շատ հարմար է եղել։ Օտարները այդ կոտի պատճառով գյուղն անվանել են Կոտի կամ Կոթի գյուղ[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոթիից 11 կմ արևելքում գտնվում է Գեղատեղ գյուղատեղին, IX-XVIII դարերի Սուրբ Սարգիս վանական համալիրը, 5 կմ արևելքում՝ մ.թ.ա. 1-ին հզմ. «Աղի աղբյուր» ամրոցը։
Կոթին Ռուսական կայսրության կազմում 1828-1840 թվականներին եղել է Վրացական նահանգապետության մաս, այնուհետև 1840-1845 թվականներին վրաց-Իմերեթի նահանգը, այնուհետև Թիֆլիսի նահանգը, մինչև որ նա վերջնականապես մտավ Ելիզավետպոլի նահանգի Ղազախական Ուեզդի կազմի մեջ 1868 թվականին։ 1918 թվականին Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը հռչակեց իր անկախությունը ՌԽՖՍՀ-ից և դարձավ Կոթիի վերահսկիչը, որն այն ժամանակ հայտնի էր Կոթիկենդ կամ Կոթիգեղ անունով։ Հայ-ադրբեջանական պատերազմի ժամանակ Կոթին և Կալաչան (ժամանակակից Բերդավան) օկուպացվել են Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության կողմից 1920 թվականի ապրիլի 7-ին Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների արդյունքում; ավելի ուշ՝ ապրիլի 9-ի կարճատև հրադադարից հետո Կոթին և Քուրումսուլուն (Բարեկամավան) այրվեցին։ Խորհրդային Ադրբեջանի ներխուժումից հետո ՌԽՖՍՀ-ն և Հայաստանը 1920 թվականի օգոստոսի 10-ին պայմանագիր կնքեցին Խորհրդային Ադրբեջանի սահմանները սահմանազատելու վերաբերյալ, որով Կոթին հաստատվեց Հայաստանի կազմում։ 1930 թվականին Հայկական ԽՍՀ-ում տեղի ունեցավ վարչական վերակազմավորում, որի արդյունքում կոմսությունները վերածվեցին շրջանների։ Կոթին, որը նախկինում մտնում էր Դիլիջանի շրջանի մեջ, հետագայում դարձավ Իջևանի տարածաշրջանի մաս։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության 2011 թվականի մարդահամարի արդյունքների՝ Կոթիի մշտական բնակչությունը կազմել է 2014, առկա բնակչությունը՝ 1689 մարդ[1][2][4]։
Ստորև ներկայացված է Կոթի գյուղի բնակչության փոփոխությունն ըստ տարիների[5].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 777 | 1216[4] | 1769 | 1889 | 2529 | 1950 | 2408 | 2311 | 3556 | 2225 | 2014[1] | 1922 |
Գյուղի տոհմերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բացակայում են`
Ադամյան, Աթաբեկյան, Գաբրիելյան, Գալստյան, Գարդիշյան, Գրիգորյան, Զուրաբյան, Խանաղյան, Հակոբյան, Մանուչարյան, Մարգարյան, Մեհրաբյան, Մխիթարյան, Չիթչյան, Պողոսյան, Ռևազյան, Ստեփանյան, Օհանյան տոհմերը[6]։
Մարած են`
Ալիբեկյան, Բրուտյան, Գևորգյան, Դոդինյան, Խեչումյան, Մալյան, Չոբանյան, Սոսյան տոհմերը[6]։
Այժմ գյուղում բնակվող տոհմերը`
Աբովյան, Աբրահամյան, Ազիբեկյան, Ամիրխանյան, Անդրեասյան, Բաբլումյան, Բայրամյան, Բեջանյան, Գանջալյան, Գյոզալյան, Դավթյան, Եսայան, Երկնափեշյան, Էվանեսյան, Էվինյան, Թամազյան, Թումանյան, Խանումյան, Խաչատրյան, Խաչիկյան, Կիրակոսյան, Հախվերդյան, Հայրապետյան, Հարությունյան, Հեպինյան, Ղազարյան, Ղազինյան, Ղուշչյան, Մամաջանյան, Մամյան, Մանեսյան, Մանթաշյան, Մելիքյան, Մեջինյան, Մուրադխանյան, Նազարյան, Շահնազարյան, Շահումյան, Շահվերդյան, Ոսկանյան, Չախմախչյան, Պետրոսյան, Ջանվելյան, Սահակյան, Սարատիկյան, Սարգսյան, Սարուխանյան, Սեյրանյան, Սեփխանյան, Սիրադեղյան, Սուքիասյան, Վարդիկյան, Վերանյան, Փարսադանյան[7]։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, մասնավորապես՝ անասնապահությամբ, պտղաբուծությամբ, ծխախոտագործությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Տեսարան դեպի Կոթի գյուղը -
Մեծ Փայատասար և Փոքր Փայտասար(Էրի) -
Դեպի Կոթի ճանապարհը
Հայտնի կոթեցիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Ժողովրդական հերոսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Վանիչկա Սարատիկյան Աղաբեկի (1894֊1931)
• Համբարձում Սարատիկյան Գիգոլի (1892֊1932)
• Ավետիք Էվինյան Հովհաննեսի(Խոլի) (1883֊1943)
• Մաթևոս Մանեսյան (1890֊1972)
• Դավիթ Թամազյան (Փլմազի Դավիթ) (18֊րդ դար)
Բարերարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Հովսեփ Աբովյան Մկրտիչի (1841֊1918)
• Արզուման Տեր֊Սահակյան Խաչատուրի (մոտ 1780֊1870)
• Սահակ Խաչատրյան (1925)
• Մարատ Ջանվելյան Գեղամի (1948֊2017)
• Գրիգոր Սարատիկյան Ասլիբեկի (1954)
• Արշավիր Ազիբեկյան Սարիբեկի (1961)
• Սպարտակ Սահակյան Դրաստամատի (1959)
Զինվորական գործիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Պետրոս Խեչումյան Օհանեսի (մոտ 1840֊1890)
• Արտեմ Ղազինյան Աբելի (1925֊1993)
• Մեսրոպ Սարատիկյան Հովհաննեսի (1870֊1921)
• Հովսեփ Սարատիկյան (1887֊1931)
Քաղաքական գործիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Վանո Սիրադեղյան Սմբատի (1946֊2021)
• Շավարշ Ամիրխանյան Մեհրաբի (1894֊1959)
• Սայադ Պետրոսյան Համբարձումի (1937)
Գրողներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Բենիկ Սեյրանյան Մկրտիչի (1913֊1988)
• Մադաթ Պետրոսյան (1867֊1944)
• Սամվել Խաչիկյան (1947֊2020)
• Սամվել Ամիրխանյան Ամիրխանի (1927֊1988)
• Արմենակ Ղազինյան Աբելի (1940)
• Օֆելյա Ամիրխանյան (1940)
Գիտնականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Լևոն Հախվերդյան Հովհաննեսի (1924֊2006)
• Արշալույս Ղազինյան Աբելի (1929֊1999)
• Հայկազ Ազիբեկյան Հարությունի (1914֊1991)
• Գագիկ Ղազինյան Սերգեյի (1955)
Իրավապահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Իշխան Ղազինյան Գիգոլի (1927)
• Սուրեն Գյոզալյան Եղիշի (1930֊2007)
Երաժիշտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Արտեմ Մեջինյան Սարգսի (1913֊1998)
• Բենիկ Աբովյան Վաղինակի (1932֊2004)
• Ռուբեն Հախվերդյան Լևոնի (1950)
Բժիշկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Պետրոս Օհանյան (1825֊1918)
• Արտաշես Փարսադանյան Միկիչի (1954)
• Արարատ Փարսադանյան Միկիչի (1957)
Ֆուտբոլիստներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
• Խորեն Բայրամյան Ռոբերտի (1992)[8]
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ 2,0 2,1 Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 4 [Ն-Վ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 80 — 804 էջ։
- ↑ Ամիրխանյան, Յուրա (2022 թ). ԿՈԹԻ. էջեր 212֊213. ISBN 9789939865959.
- ↑ 4,0 4,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 112» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 24-ին.
- ↑ 6,0 6,1 Ամիրխանյան, Յուրա (2022 թ). ԿՈԹԻ. էջ 260. ISBN 9789939865959.
- ↑ Ամիրխանյան, Յուրա (2022 թ). ԿՈԹԻ. էջեր 261֊293. ISBN 9789939865959.
- ↑ Ամիրխանյան, Յուրա (2022 թ). ԿՈԹԻ. էջեր 336֊357. ISBN 9789939865959.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
