Այգեձոր (Տավուշի մարզ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Այգեձոր (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Այգեձոր
Այգեձորը ամռանը
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Տավուշ«Տավուշ»
ԲԾՄ	780 մ
Կլիմայի տեսակ	մերձարևադարձային
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2 608 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	այգեձորցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Փոստային ինդեքս	4202
Ավտոմոբիլային կոդ	59
Պաշտոնական կայք	aygedzor.com
Այգեձոր Վիքիպահեստում

Այգեձոր, գյուղ Հայաստանի Տավուշի մարզում, մարզկենտրոնից 75 կմ հարավ-արևելք, Ախինջա գետի ափին։

Անվանում

Մինչև 1939 թ.-ի մայիսի 4-ը կոչվել է Ղուլալի։ Այսօր այգեձորցիների ճնշող մեծամասնությունը համոզված է, որ Ղուլալի անունը ծագել է օտարազգի զավթիչներ Ղուլի և Ալի եղբայրների անունների միացումից։ Կա նաև երկրորդ և առավել արժանահավատ վարկածը։ Գյուղի հիմնադրման ժամանակաշրջանը համընկել է Ախնջի և Տավուշ գետերի հովիտների գյուղերի տեր ու տնօրեն սուլթան Նասիբի կառավարած ժամանակահատվածին․ Նասիբը նորաստեղծ գյուղը որպես սեփականություն շնորհել է իր ծառա Ալուն, և վերջինիս անունով էլ կոչվել է Ղուլալի, այն է՝ ծառա Ալի (ղուլ՝ պարսկերեն ծառա)։

Աշխարհագրություն

Բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 900-650 մ,միջինը՝ 780 մ։ Ախինջա գետը կամ ինչպես տեղացիներն են անվանում Ախնջին գյուղը բաժանում է երկու մասի։Ռելիեֆում աչքի են ընկնում քարագագաթները և խոր ձորերը։ Գյուղի արևելյան և հարավային մասերը անտառապատ են։

Գյուղը տարածական առումով բավական մեծ է և բաղկացած է մի քանի թաղամասերից, որոնք են՝ Վիրի թաղը (Միջին թաղ կամ կենտրոնական թաղամաս), որում տեղակայված է գյուղապետարանը, կինոյի և փոստի շենքերը, մշակույթի տունը, հացի փուռը, մանկապարտեզը, դպրոցը, հիվանդանոցը, Առվի թաղը, Էրի ձորը, Գոմեր թաղամասը, Այգեստան թաղամասը:

Պատմություն

Ներկայիս Այգեձորի տեղակայման վայրում հայկական բնակատեղի է եղել սկսած մ.թ. 5-րդ դարից, ինչի մասին է վկայում գյուղի տարածքում գտնվող կիսավեր Սուրբ Հռիփսիմե վանքը։ Այգեձորը աչքի է ընկնում իր գեղատեսիլ բնությամբ՝ անտառապատ սարերով, ձորերով, առվակներով ու աղբյուրներով։

Հայաստանի պատմական Ուտիք գավառի Տավուշի մարզի ամենագեղեցիկ անկյուններից մեկում՝ Ախնջի գետի գեղատեսիլ հովտում է հիմնադրվել Այգեձոր գյուղը։ 1895 թվականին Բաքվում լույս տեսած Մակար Եպիսկոպոս Բարխուդարյանի «Արցախ» գրքում նշված է, որ 1890-ական թթ Ղուլալին ունեցել է 114 ծուխ, արական սեռի 742, իգական 601, ընդամենը՝ 1343 բնակիչ, որոնց նախնիները գաղթել են Փառիսոս քաղաքից։ Կարիելի է ենթադրել որ հիշյալ տվյալները կրել են զուտ վիճակագրական բնույթ և անհրաժեշտ են եղել հարկերի գանձման, զորակոչի, այլևայլ հարցերի համար։

Բնակչություն

Այգեձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1831	1873	1914	1922	1931	1959	1970	1979	1989	2001	2004
Բնակիչ	910	1147	1036	1437	1678	2455	2375	1990	2833	2701	2491

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է անասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ, խոզաբուծությամբ, մեղվաբուծությամբ, դաշտավարությամբ և այգեգործությամբ։

Գյուղի մոտակայքում գործում է պահածոների՝ Էկոգարդեն գործարանը։

Օգտակար հանածոներ

Այգեձորի մոտ հայտնաբերվել են գրանիտի և մարմարի հանքավայրեր։

Պատմամշակութային կառույցներ

Այգեձորի տարածքում է գտնվում Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին (5-19 դարեր), իսկ արևմտյան մասում՝ «Խզնաքար» (10-12 դարեր) և «Երգեվանք» (10-13 դարեր) ամրոցները, «Էրի ձոր» գյուղատեղին (10-17 դարեր)։ Գյուղից 3 կմ արևելքում է գտնվում «Կարմիր Արեգունի» ամրոցը (վաղ միջնադար), 2 կմ հարավ-արևմուտքում՝ «Հայգրնի» դամբարանադաշտը (մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակ)։

Տես նաև

• Այգեձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)
• Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի (Այգեձոր)