Այգեձոր (Տավուշի մարզ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Այգեձոր (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Այգեձոր | |||
 | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Տավուշի մարզ | ||
| ԲԾՄ | 1830 մետր | ||
| Կլիմայի տեսակ | մերձարևադարձային | ||
| Պաշտոնական լեզու | հայերեն | ||
| Բնակչություն | ▼2044 մարդ (2011)[1] | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | այգեձորցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Այգեձոր (մինչև 1939 թ։` Ղուլալի), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզում` նախկին Շամշադինի շրջանում, Բերդ քաղաքից մոտ 8 կմ հարավ-արևելք, Աղնջա գետի ափերին։
Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև 1939 թ.-ի մայիսի 4-ը կոչվել է Ղուլալի[2]։ Այսօր այգեձորցիների ճնշող մեծամասնությունը համոզված է, որ Ղուլալի անունը ծագել է օտարազգի զավթիչներ Ղուլի և Ալի եղբայրների անունների միացումից։ Կա նաև երկրորդ և առավել արժանահավատ վարկածը։ Գյուղի հիմնադրման ժամանակաշրջանը համընկել է Ախնջի և Տավուշ գետերի հովիտների գյուղերի տեր ու տնօրեն սուլթան Նասիբի կառավարած ժամանակահատվածին․ Նասիբը նորաստեղծ գյուղը որպես սեփականություն շնորհել է իր ծառա Ալուն, և վերջինիս անունով էլ կոչվել է Ղուլալի, այն է՝ ծառա Ալի (ղուլ՝ պարսկերեն ծառա)[3]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 900-650 մ,միջինը՝ 780 մ։ Ախինջա գետը կամ ինչպես տեղացիներն են անվանում Ախնջին գյուղը բաժանում է երկու մասի։Ռելիեֆում աչքի են ընկնում քարագագաթները և խոր ձորերը։ Գյուղի արևելյան և հարավային մասերը անտառապատ են։
Գյուղը տարածական առումով բավական մեծ է և բաղկացած է մի քանի թաղամասերից, որոնք են՝ Վիրի թաղը (Միջին թաղ կամ կենտրոնական թաղամաս), որում տեղակայված է գյուղապետարանը, կինոյի և փոստի շենքերը, մշակույթի տունը, հացի փուռը, մանկապարտեզը, դպրոցը, հիվանդանոցը, Առվի թաղը, Էրի ձորը, Գոմեր թաղամասը, Այգեստան թաղամասը[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայիս Այգեձորի տեղակայման վայրում հայկական բնակատեղի է եղել սկսած մ.թ. 5-րդ դարից, ինչի մասին է վկայում գյուղի տարածքում գտնվող կիսավեր Սուրբ Հռիփսիմե վանքը։ Այգեձորը աչքի է ընկնում իր գեղատեսիլ բնությամբ՝ անտառապատ սարերով, ձորերով, առվակներով ու աղբյուրներով։
Հայաստանի պատմական Ուտիք գավառի Տավուշի մարզի ամենագեղեցիկ անկյուններից մեկում՝ Ախնջի գետի գեղատեսիլ հովտում է հիմնադրվել Այգեձոր գյուղը։ 1895 թվականին Բաքվում լույս տեսած Մակար Եպիսկոպոս Բարխուդարյանի «Արցախ» գրքում նշված է, որ 1890-ական թթ Ղուլալին ունեցել է 114 ծուխ, արական սեռի 742, իգական 601, ընդամենը՝ 1343 բնակիչ, որոնց նախնիները գաղթել են Փառիսոս քաղաքից։ Կարիելի է ենթադրել որ հիշյալ տվյալները կրել են զուտ վիճակագրական բնույթ և անհրաժեշտ են եղել հարկերի գանձման, զորակոչի, այլևայլ հարցերի համար։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Այգեձորի մշտական բնակչությունը կազմել է 2044, առկա բնակչությունը` 1852 մարդ[5], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[6].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1914 | 1922 | 1931 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 910 | 1147 | 1036 | 1437 | 1678 | 2455 | 2375 | 1990 | 2833 | 2701 | 2044[5] |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը զբաղվում է անասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ, խոզաբուծությամբ, մեղվաբուծությամբ, դաշտավարությամբ և այգեգործությամբ։
Գյուղի մոտակայքում գործում է պահածոների՝ Էկոգարդեն գործարանը։
Օգտակար հանածոներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այգեձորի մոտ հայտնաբերվել են գրանիտի և մարմարի հանքավայրեր։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այգեձորի տարածքում է գտնվում Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին (V-XIX դարեր), իսկ արևմտյան մասում՝ «Խզնաքար» (X-XII դարեր) և «Երգեվանք» (X-XIIIրմիր Արեգունի» ամրոցը (վաղ միջնադար), 2 կմ հարավ-արևմուտքում՝ «Հայգրնի» դամբարանադաշտը (մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակ)։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Այգեձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)
- Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի (Այգեձոր)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
- ↑ Ա. Ա. Ասլանյան, Հ. Ղ. Գրգեարյան (1981)։ Հայկական ՍՍՀ աշխարհագրական անունների համառոտ բառարան։ Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն։ էջ 21
- ↑ Քարտաշյան Ալբերտ (1999)։ Քարհատ-Ղուլալի-Այգեձոր։ Երևան: <<Մանկավարժ>>
- ↑ Այգեձոր Համայնքի 2017-2021 թթ. հնգամյա զարգացման ծրագիր, Այգեձոր, 2016թ․ https://publicdata.am/wp-includes/publicdata/data/file_com_dev_prog_921_%D4%B1%D5%B5%D5%A3%D5%A5%D5%B1%D5%B8%D6%80%20%D5%80%D4%B6%D4%BE.pdf Archived 2021-01-22 at the Wayback Machine.
- ↑ 5,0 5,1 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 18»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին։ Վերցված է 2014 Մայիսի 24
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 342)։ 
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
