Շառլ Ազնավուր
| Շառլ Ազնավուր | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Բնօրինակ անուն | Charles Aznavour |
| Ի ծնե անուն | Շահնուր, Վաղինակ Ազնավուրյան |
| Ծնվել է |
մայիսի 22, 1924[1][2][3][4] (94 տարեկան) Փարիզ, Ֆրանսիա[1] |
| Երկիր |
 Ֆրանսիա Հայաստան Շվեյցարիա |
| Ժանրեր | փոփ երաժշտություն և Շանսոն |
| Մասնագիտություն | դերասան, երգիչ, դիվանագետ, գրող, հեղինակ-կատարող, սցենարիստ, կինոդերասան, երգերի հեղինակ, կոմպոզիտոր և բանաստեղծ |
| Գործունեություն | 1936–ներկա |
| Լեյբլ |
EMI MusArm Records |
| Կապված |
Կլոդ Լոմբարդ Կատյա Ազնավուր |
| Կայք | charlesaznavour.com |
Շառլ Ազնավուր (իսկական անունը՝ Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրեան, մայիսի 22, 1924[1][2][3][4], Փարիզ, Ֆրանսիա[1]), ֆրանսահայ նշանավոր երգիչ, երգահան, գրող, կինոդերասան և հասարակական գործիչ։ 2009 թվականի մայիսից Շվեյցարիայում Հայաստանի դեսպանն է և Ժնևի ՄԱԿ-ի գրասենյակում և այլ միջազգային կազմակերպություններում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը[5]:
Բովանդակություն
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շառլ Ազնավուրը ծնվել է 1924 թվականի մայիսի 22-ին Փարիզի Սեն Ժերմեն դե Պրե թաղամասում, հայ գաղթականներ Միշա և Քնար Ազնավուրյանների ընտանիքում, ծննդյան անունը՝ Շահնուր[6] Վաղինակ Ազնավուրյան[7]: Ազնավուրի հայրը ծնվել էր Ախալցխայում[8][9], արմատներով Էրզրումից էր, իսկ մայրը՝ Քնար Բաղդասարյանը, Իզմիրից էր[10], Հայոց ցեղասպանության ականատես փրկվածներից[11]: Շառլի հայրը երիտասարդ տարիներին ապրել էր Թբիլիսիում, ուր աշխատանքի համար տեղափոխվել էր նրա ընտանիքը (Շառլի պապը Թբիլիսիի գլխավոր կառավարչի անձնական խոհարարն էր)[12]: Հետագայում Ֆրանսիա տեղափոխվելուց հետո Միշա Ազնավուրյանը երգում էր ռեստորաններում, մինչ կհիմներ իր սեփական կովկասյան ռեստորանը՝ կոչելով այն Le Caucase («Կովկաս»)։ Միսաք Մանուշյանը՝ Ֆրանսիական դիմադրության շարժման առաջնորդը, ով մահապատժի ենթարկվեց ֆաշիստների կողմից 1944 թվականին, Ազնավուրյանների տան մշտական հյուրն էր, և Ազնավուրյաններն աջակցում էին նրան և կնոջը՝ Մելինեին, երբ նրանք թաքնվում էին։ Իր կնոջ հետ միասին, ով դերասանուհի էր, Միշան ծանոթացրեց Շառլին թատրոնի աշխարհի հետ վաղ տարիքից։ Շառլը թողեց դպրոցը 9 տարեկանում՝ արդեն տարված լինելով արտիստի կյանքով։ Նա սկսեց հանդես գալ այդ ժամանակից և շուտով վերցրեց «Ազնավուր» բեմական անվանումը։ 1940-ական թվականներին Պիեռ Ռոշի հետ հանդես է եկել Կաբարեում։ Առաջին երգը՝ «Ես խմել եմ» (1944), Ժորժ Ուլմերի կատարմամբ, արժանացել է «Տարվա ձայնապնակ» մրցանակին, սակայն Ազնավուր-կատարողին հանդիսատեսը երկար ժամանակ չի ընդունել։ Շառլի աստեղային ժամը եկավ 1946 թվականին, երբ Էդիթ Պիաֆը, լսելով նրա երգեցողությունը, պայմանավորվեց տանել նրան իր հետ Ֆրանսիայում և ԱՄՆ-ում շրջագայությունների[13]:
Համաշխարհային հռչակ է ստացել 1956 թվականին, Փարիզի «Օլիմպիա» դահլիճում հաջող ելույթից հետո։ «Ֆրանսիան ազնավուրացված է»,- գրել է ֆրանսիական մամուլը։ Շուրջ հազար երգի հեղինակ է /մի մասը՝ երգահան Ժորժ Կառվարենցի հեղինակցությամբ/, այդ թվում՝ բազմաթիվ միջազգային հիթերի՝ «Մաման», «Բոհեմը», «Դեռ երեկ», «Երիտասարդություն», «Պետք է գիտնալ», «Նա», «Երկու կիթառ», «Ինչպես ասում են», «Հավերժական սեր», «Ավե Մարիա» և այլն։ Դրանց կատարողներից են՝ Էդիթ Պիաֆը, Լայզա Մինելլին, Մստիսլավ Ռոստրոպովիչը, Պլասիդո Դոմինգոն, Խուլիո Իգլեսիասը, Շերը, Ջո Դասենը, Ռեյ Չարլզը և այլք։ Ցայսօր վաճառվել է Ազնավուրի շուրջ հարյուր միլիոն ձայնապնակ։ Ամերիկյան «Թայմ» հանդեսի հարցման համաձայն Ազնավուրը ճանաչվել է «Դարի արվեստագետ»՝ 149 հազար ձայնով։ Արժանացել է Հայաստանի և Ֆրանսիայի բարձրագույն պետական պարգևներին, «Պատվո սեզարի» (1997)։
Նկարահանվում է կինոյում՝ «Գլուխը պատին» (1958), «Կրակե՛ք դաշնակահարի վրա» (1960), «Սատանան և տասը պատվիրանները» (1962), «Արարատ» (2002) և այլն։ Ազնավուրը հպարտանում է իր հայկական ծագմամբ, մշտապես սատար է կանգնում Հայաստանին։ Հայկական թեմաներով են նրա «Քեզ համար, Հայաստան», «Նրանք ընկան» (Ցեղասպանության վաթսունամյակին), «Ինքնակենսագրություն», «Քնքուշ Հայաստան» երգերը։ Դստեր՝ Սեդա Ազնավուրի հետ հայերեն կատարել է Սայաթ-Նովայի «Աշխարհումս» երգը։ 1988 թվականի սպիտակյան ավերիչ երկրաշարժից անմիջապես հետո հիմնադրել է «Ազնավուրը Հայաստանին» բարեգործական հիմնադրամը։ Հայաստանի մշտական դեսպանն է ՅՈւՆԵՍԿՕ-ում։ 1964, 1996, 2006 և 2014 թվականներին համերգներ է տվել Հայաստանում։ Գյումրիում կանգնեցված է Ազնավուրի արձանը, նրա անունով է կոչվում Երևանի հրապարակներից մեկը։
2009 թվականի մայիսի 4-ին Հայաստանի Նախագահի հրամանագրով նշանակվել է Ժնևի ՄԱԿ-ի գրասենյակում և այլ միջազգային կազմակերպություններում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչ[14]: 2009 թվականի մայիսի 5-ին ՀՀ Նախագահի հրամանագրով համատեղության կարգով նշանակվել է Շվեյցարիայի Համադաշնությունում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան[15]:
2011 թվականից սկսվել է Ազնավուրի նոր համաշխարհային շրջագայությունը՝ Aznavour en Toute Intimité խորագրով։ Նույն թվականին թողարկված նոր՝ "Aznavour toujours" ալբոմը Ֆրանսիայի և Բելգիայի հիթ-շքերթներում զբաղեցրեց 4-րդ հորիզոնականը։[16]
Վիլյամ Սարոյանը մի առիթով ասել է. «Երբ ռադիոընդունիչի կոճակը կսեղմեմ և հեռու-հեռուներեն կլսեմ Ազնավուրի երգերը, միտքես կըսեմ. «Ապրիս, եղբայր, դուն ալ հաղթեցիր, դուն մեծ ու տոկուն հայ մըն ես...»:
Անձնական կյանք և մշակութային ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ազնավուրը ամուսնացել է երեք անգամ. առաջին անգամ տասնյոթամյա Միշելին Ռյուգելի հետ (1946 թվականի մարտի 16), երկրորդ անգամ Էվելին Պլեսիսի հետ (1955 թվականի հոկտեմբերի 28) և երրորդ անգամ շվեդուհի Ուլլա Տորսելի հետ (1967 թվականի հունվարի 11)։ Այս ամուսնությունների արդյունքում ունեցել է 6 երեխա՝ Սեդան, Շառլը, Պատրիկը, Կատյան, Միշան և Նիկոլան։ 1990 թվականին նա գրող-ռեժիսոր Մայքլ Ֆինի Կալանին առաջարկեց անդրադառնալ իր կյանքին հեռուստատեսային My Riviera շարքում, որի նկարահանումները տեղի ունեցան Հարավային Ֆրանսիայի Պորտ Գրիմո վայրում գտնվող Ազնավուրի տանը։ Ներկայում նա բնակվում է Սբ. Սյուլպիսում, Վո, Շվեյցարիա։
Նրա երաժշտականությունը և փառքը արտերկրում առկա է փոփ մշակույթի շատ այլ ոլորտներում ևս։ Ազնավուրի անունը ընկած է Յոշիյուկի Տոմինոյի 1979 թվականի մեխա անիմե Mobile Suit Gundam սերիալի Char Aznable հերոսի անվան հիմքում։ Նրա "Parce Que Tu Crois" երգը նմուշօրինակ է եղել հիփ-հոփ պրոդյուսեր Dr. Dre-ի "What's the Difference" երգի համար (մասնակցությամբ Էմինեմի և Xzibit-ի) 2001 թվականի ալբոմից։ Ազնավուրի անունը հիշատակվում է The Psychedelic Furs անգլիական ռոք խմբի "Sister Europe" («Քույր Եվրոպա») երգում ("The radio upon the floor/ is stupid, it plays Aznavour" «Ռադիոն հատակին է/Հիմարություն է, նա Ազնավուր է երգում»)։
Ազնավուրը հաճախ է կատակում իր ֆիզիկական թերությունների վերաբերյալ, հատկապես իր տխրահռչակ առանձնահատկության՝ կարճ հասակի, որը կազմում է 160 սմ (5 ֆտ 3 դյ)։
Ֆլմեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Շառլ Աիզնավուր, Հայաստան 1989 (1989) ռեժիսոր Լևոն Մկրտչյան «Հայֆիլմ» կինոստուդիա, գունավոր՝ 35mm (Ֆիլմը պատմում է նշանավոր երգչի երկրաշարժից տուժած Հայաստան, իր այցելության մասին։ Շառլ Ազնավուրը այս ֆիլմում հիմնականում խոսում է հայերեն)
- Տաքսի Տոբրուկում
- Կրակե՛ք դաշնակահարի վրա
- Արարատ
- «Ցտեսություն, սիրելիս»
- «Թակարդ» (1963)
Շառլ Ազնավուրը հայերեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սեր սրտի չափով (բանաստեղծություններ), Ե., Հայաստան, 1968, 126 էջ: Ֆրանսերենից թարգմ.՝ Աբրահամ Ալիքյան: Բովանդակությունը՝ Ա. Ալիքյան: Ազնավուր տաղանդ; Ինձ տվեցին; Քաղաքը; Օ, կյանք, օ, կյանք; Թե դաշնամուր ունենայի; Պոկեր; Տուր մեզ այսօր; Մի մանուկ; Ոսկե հասկ; Պետք է գիտենալ; Երբ ինձ մոտ ես գալիս... հոգիս; Բոհեմը; Իզաբել; Հոգուս մեղմ լույսում; Ուզում ես դու; Մեր ցնորքների պալատը; Գեղեցիկ աղջիկներ իմ թաղի; Այս դաշնամուրը օրհնյալ; Պարզ է սիրում եմ քեզ; Սեր սրտի չափով; Ալելույա; Մաման; Երկու կիթառ:
Մամուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Ես կյանքում մենակ եմ, ամբողջովին մենակ, չափազանց մենակ»: «Գարուն», 1967, № 3, էջ 68-71։
- Շառլ Ազնավուր. Բանաստեղծություններ, «Գարուն», 1967, № 6:
Պարգևներ և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1963, 1971 և 1980՝ Էդինսոնի մրցանակ[17]
- 1971՝ Ոսկե առյուծ պատվավոր մրցանակ «Mourir d'aimer» երգի իտալական տարբերակի համար
- 1995՝ Ֆրանսիական ակադեմիայի մեծ մեդալ
- 1995՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում Հայաստանի բարի կամքի մշտական դեսպան[18]
- 1996՝ Երգահանների Փառքի սրահի մրցանակ
- 1997՝ Ֆրանսիական Victoire մրցանակ, տարվա տղամարդ արտիստ
- 1997՝ Պատվավոր Ցեսար մրցանակ
- 1997՝ Սպայի և պատվի լեգեոնի
- 2004՝ «Հայաստանի ազգային հերոս» կոչում[19]
- 2006՝ Պատվավոր մրցանակ Կահիրեի 30-րդ կինոփառատոնին
- 2008՝ Կանադական կարգի պատվավոր սպա[20]
- 2008՝ Հայաստանի քաղաքացիության շնորհում
- 2009՝ MIDEM. Կյանքի ընթացքում նվաճումների մրցանակ[21]
- 2009՝ Արցախի Գրիգոր Լուսավորչի շքանշան[22]
- 2009՝ Քվեբեկի ազգային սպայի կոչում[23]
- 2010՝ Պատվո շքանշան Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի միջև մշակութային կապերի ամրապնդման համար[24]
- 2014՝ Ռուբեն Մամուլյանի անվան հատուկ մրցանակ «Հայակ» մրցանակաբաշխության ժամանակ, Ազնավուրի՝ համաշխարհային կինոյում ունեցած դերի համար[25]
- 2017՝ Հոլիվուդի «Փառքի ծառուղում» բացվեց Ազնավուրի անվանական աստղը[26]:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118651331 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ 2,0 2,1 SNAC
- ↑ 3,0 3,1 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 4,0 4,1 Discogs — 2000.
- ↑ «Շառլ Ազնավուրը նշանակվել է դեսպան»։ 2009 մայիսի 6։ Վերցված է 2010 փետրվարի 11
- ↑ Also spelled Chahnour; see Hovannisian Richard G. (2007)։ The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies։ New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers։ էջ 215։ ISBN 9781412835923
- ↑ Official biography
- ↑ Charles Aznavour. Biography
- ↑ Embassy of the Republic of Armenia in Switzerland, Portrait de S.E. Charles Aznavour
- ↑ «Biodata»։ Billetnet.fr։ Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 1
- ↑ AZNAVOUR CHARLES (1924- ), Encyclopedia Universalis
- ↑ Tallmer Jerry (սեպտեմբերի 19, 2006)։ «Au revoir from Aznavour, adventurer with guts»։ The Villager
- ↑ «Charles Aznavour»։ RFI Musique։ December 2008։ Վերցված է փետրվարի 10, 2011
- ↑ Շ. Ազնավուրին Ժնևի ՄԱԿ-ի գրասենյակում և այլ միջազգային կազմակերպություններում Հայաստանի Հանրապետության մշտական ներկայացուցիչ նշանակելու մասին
- ↑ Շ. Ազնավուրին Շվեյցարիայի Համադաշնությունում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան նշանակելու մասին
- ↑ Aznavour toujours, Ultratop
- ↑ «Edison Award Official Site, 2008»։ Edisonaward.nl։ Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 1
- ↑ «Delegation of Armenia to UNESCO»։ Erc.unesco.org։ Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 1
- ↑ «Charles Aznavour and Kirk Kerkorian National Heroes of Armenia»։ Panarmenian.net։ մայիսի 28, 2004։ Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 1
- ↑ Charles Aznavour receives Order of Canada honours in Quebec City
- ↑ «Aznavour to receive MIDEM award, PanArmenian.net, 15.01.2009»։ Panarmenian.net։ հունվարի 15, 2009։ Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 1
- ↑ Շառլ Ազնավուրը այցելել է ԼՂՀ
- ↑ «Citation»։ National Order of Quebec
- ↑ «Charles Aznavour awarded for contributing to Russian-French ties»։ Vestnik Kavkaza։ օգոստոսի 27, 2010։ Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 8
- ↑ «Շառլ Ազնավուրն արժանացավ «Հայակ» մրցանակաբաշխության Ռուբեն Մամուլյանի անվան հատուկ մրցանակին»։ Արմենպրես։ մայիսի 13, 2014։ Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 8
- ↑ «Հոլիվուդում բացվել է Ազնավուրի անվանական աստղը (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)»։ armedia.am (Հայերեն)։ Վերցված է 2017-08-26
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Նյութեր Վիքիքաղվածքում |
|---|---|
|
Նյութեր Վիքիդարանում |
|
Շառլ Ազնավուր Վիքիպահեստում |
- Շառլ Ազնավուրը դասարան․ամ կայքում
- Շառլ Ազնավուրը Էյ Վի Փրոդաքշն կայքում
- Ազնավուրը Ազնավուրի մասին (թարգմ. Սուրեն Բուրսալյանի)
- Ազնավուրը ծանոթ և անծանոթ՝ Սամվել Գասպարյան
| Նախորդող Զոհրաբ Մնացականյան |
Ժնևի ՄԱԿ-ի գրասենյակում և այլ միջազգային կազմակերպություններում Հայաստանի Հանրապետության մշտական ներկայացուցի Շառլ Ազնավուր 2009 թ. մայիսի 4-ից |
Հաջորդող ներկայումս պաշտոնավարում է |
| Նախորդող Զոհրաբ Մնացականյան |
Շվեյցարիայի Համադաշնությունում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան Շառլ Ազնավուր 2009 թ. մայիսի 5-ից |
Հաջորդող ներկայումս պաշտոնավարում է |
| |||||||||||||
| ||||||||||
- Մայիսի 22 ծնունդներ
- 1924 ծնունդներ
- Ապրող անձինք
- Փարիզ քաղաքում ծնվածներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Երաժիշտներ այբբենական կարգով
- Հայաստանի ազգային հերոսներ
- Ֆրանսահայ դերասաններ
- Ֆրանսահայ երգիչներ
- Հայ դիվանագետներ
- Երևանի պատվավոր քաղաքացիներ
- Ֆրանսահայ հասարակական գործիչներ
- Ֆրանսահայ կոմպոզիտորներ
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի բարի կամքի դեսպաններ
- Հոլիվուդյան փառքի ծառուղի
- Շառլ Ազնավուր
