Գորանբոյ գործողություն
 | |
|---|---|
| Թվական | 1992 թվականի 12 հունիսի—26 օգոստոսի |
| Մասն է | Արցախյան ազատամարտ |
| Վայր | նախկին Շահումյանի, Մարտակերտի շրջաններում ԼՂԻՄ |
| Արդյունք | մասամբ Շահումյանի և Մարտակերտի շրջանները ժամանակավորապես անցան Ադրբեջանի վերահսկողության տակ |
| Հակառակորդներ | |
 Ադրբեջան |  ԼՂՀ |
| Հրամանատարներ | |
| Սուրաթ Հուսեյնով Իսգանդար Համիդով | Մանվել Եղիազարյան |
| Կողմերի ուժեր | |
| 8000 զինվոր լրացուցիչ 4 գումարտակ 110 տանկ առնվազն 70 ԲՏՌ-80 ու ԲՄՊ-2 | Արաբո կամավորական ջոկատ "Արամո ջոկատ" "Արծիվ 9 ջոկատ" "Զեյթուն ջոկատ" "Նիկոլ Դուման ջոկատ" "Զորավար Անդրանիկ ջոկատ" "Մեղրաձոր ջոկատ" |
| Ռազմական կորուստներ | |
| անհայտ է | 20 խաղախ բնակիչ գերեվավերվել են (ավելի ուշ բոլորը ազատ են արձակվել) Էթնիկ հայ բնակչությունը լքեց գորանբոյի տարածաշրջանը[1] |
| Ընդհանուր կորուստներ | |
Գորանբոյ գործողություն` ադրբեջանական ուժերի լայնամասշտաբ հարձակում հայկական ինքնապաշտպանական ուժերի դիրքերին 1992 թվականին։ Եթե նախկինում ադրբեջանական ուժերի անվճռականությունը արտահայտվում էր ներքին հակասություններով ու ազգայնական ընդդիմության միջև, ապա Աբուլֆազ Էլչիբեյին ընտրելով նախագահ Ադրբեջանին թույլ էր տալիս մոբիլիզացնել ուժերը և ձեռնարկել հակահարված Արցախին։ Չնայած նրան, որ կռիվը ընթանում էր Մարտակերտից 5 կմ հեռավորության վրա, հայերին հաջողվեց հետ մղել հարձակումը ռազմավարական նշանակություն ունեցող Սարխավենդ և Կեչան գյուղերից։ Հայկական կողմը բացառեց ադրբեջանական հարձակման սրընթացությունը և փոխանցումը Ադրբեջանին, ՌԴ-ի զինված ուժերի ղեկավարմամբ 100 տանկերով և ռուսական զինծառայողների մասնակցմամբ («Կոմմերսանտի տվյալներով Սրխավենդում 200 սպանված ադրբեջանական զինվորների մեծամասնությունը եղել են սլավոններ, որը հաստատում են գերիները) զինված գործողություններում, որը հերքում է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը»։ Ըստ ցուցմունքների գերեվարված սպաների սլավոնների, հարձակումից մեկ ժամ առաջ խոստացվել է 15 հազ․ ռուբլի։ ՌԴ-ի պաշտպանության նախարար Պավել Գրաչովը Շիրհանյանի հետ զրույցում նշեց, որ Ադրբեջանում տեղակայված 4-րդ ռուսական բանակը պահպանում է խիստ չեզոքությունը, իսկ գերիները հայկական սպաներն են — ոչ ռուսական զինծառայողները, այլ վարձկաններ են, որոնց հետ հայերը կարող են վարվել ինչպես ցանկանում են։ ԼՂՀ պաշտպանության խորհուրդը ընդունեց որոշում գնդակահարել վարձկաններին, որոնց իրավունքները միջազգային ակտերով պաշտպանված չէին, բացառությամբ Ադրբեջանի քաղաքացիների, համարվում էին ռազմագերի, և որոնք ենթակա էին ներկալման և փոխանակման։ Ադրբեջանական զորքերի հարձակման ժամանակ Ադրբեջանի կողմից մասնակցում էր 328-րդ դեսանտային գվարդիան, օդա-դեսանտային 104-րդ գունդը, գվարդիական օդա-դեսանտային դիվիզիան Վլադիմիր Շամանովի գլխավորմամբ։
Որին չհաջողվեց մտնել Գյուլիստան գյուղ։ Նրան առաջադրվել էր տարբեր բացատրություններ՝ այնտեղ ընթանում է կռիվ, այնտեղ տեղի է ունենում հայկական զինված խմբերի հարձակում, լինում են թնդանոթից գնդակոծումներ, ճանապարհն ականապատված է, իսկ ուժերը ականազերծելու համար չի բավարարում, վերջապես՝ այնտեղ կուտակում են ուժեր հեռավոր հարձակման համար, և այնտեղ չի կարելի գաղտնիությունը նկատառել․․․ Վերջինս բացատրությունը ճիշտ էր։ Հենց այստեղ էր գտնվում 328-րդ գնդի դեսանտները, ապահոված ադրբեջանական ուժերի սրընթաց առաջխաղացումով։ Այդ գնդով, ի դեպ, հրամանատարն էր Վլադիմիր Շամանովը։ Սակայն շուտով Պոլիշինելիայի գաղտնիքը բացահայտվեց, քանի որ դեսանտնիկները ստացան մեծ ադրբեջանական պարգևներ, ինչի մասին լայնորեն հաղորդում էին մամուլում՝ հավասար ինչպես և նրանց գտնվելու մասին։ Իսկ ադրբեջանական գերանբոյական գումարտակի շտաբում հանդիպել են ռուս սպայի հետ, որոնք պլանավորում էին այդ գործողության առաջխաղացումը․․․[1]
[2], ավելի ուշ պարգևատրվեցին Ադրբեջանի կառավարության կողմից[1]։
հրամանատարություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հարձակումը իրականացրել է ռուսական ուժերի 328-րդ գվարդիական անկարգելա-դեսանտային գունդը Վլադիմիր Շամանովի գլխավորությամբ, և մի քանի անկանոն մասեր, որոնք ենթարկվում էին միայն իրենց հրամանատարներին։ Այստեղ էին մտնում Սուրետ Հուսեյնովի ձևավորումները, որին շնորհվել է Ադրբեջանի ազգային հերոսի կոչում[3]։ Իսկանդիր Համիդովը (պանթյուրքիստական` Բոզկուրտ կուսակցության առաջնորդ), ինչպես նաև Յակուբ Մամեդովը գլխավորեցին «սոկոլովի-պաշտպանները»։
Ադրբեջանական զորքերի ամառային հարձակումը եղել է միակ հաջող գործողությունը ամբողջ Արցախյան ազատամարտի ընթացքում։ Հունիսի 29 Հասանհայա գյուղի մոտ Մարտակերտի շրջանում շրջափակման մեջ էին ընկել և ոչնչացվել 79 հայկական զինվորներ։ Տեղական հաջողությունները Մարտակերտի շրջանի հյուսիսում ադրբեջանական բանակի կողմից քիչ տևեցին քանի որ հուլիսի կեսերին հայերը անցան հակահարձակման։ ԼՂՀ-ի պաշտպանության ուժերը, անցկացնել մի շարք հաջող ռազմական գործողություններ, վերացնելով Ադրբեջանի բանակի կրակակետերը Մարտակերտի շրջանում, և ստրատեգիական բարձունքները կրկին անցան հայերի վերահսկողության տակ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Alexander Cherkasov. Как нам заправляют арапа. Polit.ru. 17 September 2004.
- ↑ Օ. Վ. Կրիվոպալով — Խորհրդային սպայի գրառումներ։ Դարի եզրագծին - էջ.328 ISBN 9663313897, 9789663313894
Որպես գումարտակի հրամանատար 104 գնդում ծառայում էր մայոր Վլադիմիր Շամանովը, գաղթաց Տաշքենտի տանկային ուսումնարանից, տեղափոխված Չիրչիկայից 1976 թվականին ուսումնական վաշտի կազմում, սովորելով վերջին երկու կուրսերը ՌԲԴԹՈՒ-ում։ Կարիերային երթուղին հետևանք թողեց և սպան հայտնվեց հաջողակ՝ դասակի ինքնագնաց-հրետանային 76-րդ դիվիզիայում, ջոկատի հրամանատար դեսանտային ուսումնարանում, ակադեմիայում, մեկ տարի փոխգնդապետ 300 ադլ (98 գօդ), հրամանատար 328-րդ ադլ-ի 104-րդ գօդ (Գանձակ, Ադրբեջան). «Խաղաղեցնել» Ղարաբաղ, աշխատելով ադրբեջանական բանակի կողմից։ 1992 թվականին դեսանտները ճեղքեցին հայկական պաշտպանությունը, ապահովելով բաքվական ուժերի առաջխաղացումը
- ↑ ДМИТРИЙ Ъ-КАМЫШЕВ (01.07.1993). «Сурет Гусейнов переходит из мятежников в премьеры» (ռուսերեն). Газета «Коммерсантъ».
Արցախյան ազատամարտ Պատմություն Վայրեր Քաղաքական առաջնորդներ Ռազմական առաջնորդներ Արտաքին օգնություն Ծագում
- Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին
- Չարդախլուի ընդհարում
- Ասկերանի դեպքեր
- Սումգայիթի ջարդեր
- Գանձակի ջարդեր
- Գանձակի ինքնապաշտպանություն
- Բաքվի ջարդեր
- Սև հունվար
- Օղակ գործողություն
- Խոջալուի արյունահեղություն
- Մարաղայի կոտորած
- Քարինտակի ինքնապաշտպանություն
- Շուշիի ազատագրում
- Բերձորի մարդասիրական միջանցքի բացում
- Գորանբոյ գործողություն
- Լաչինի ճակատամարտ
- Քարվաճառի ազատագրում
- Մարտակերտի ազատագրման ռազմական գործողություն
- Աղդամի ազատագրում
- Ֆիզուլու, Ջաբրայիլի և Կուբաթլուի ռազմական գործողություն
- Հորադիզի ռազմական գործողություն
Զինադադարից ի վեր
Արցախ, հյուսիս
Արցախ, կենտրոնական
Արցախ, հարավ
Արցախի ազատագրված տարածքներ նրանց նախկին Ադրբեջանական անվանումներով
Ռազմական օգնություն՝ Արցախի
Ռազմական օգնություն՝ Ադրբեջանի
Հակամարտության միջամտություն
.svg){kind=small}
