Արենի

Արենի
Գյուղ
	Արենի
	Կոորդինատներ: 39°43′15″ հս․ լ. 45°11′02″ ավ. ե. / 39.72083° հս․. լ. 45.18389° ավ. ե.
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզ
Համայնք	Արենի (համայնք)
Համայնքապետ	Հուսիկ Սահակյան
Այլ անվանումներ	Արփա
ԲԾՄ	1050 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	1847 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
	Արենի Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Արենի (այլ կիրառումներ)

Արեւմտահայերէն տարբերակ՝ Արենի (արեւմտահայերէն)

Արենի, գյուղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզում^[2]։ 1946 թվականին ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի 10/9 հրամանագրով Արփան վերանվանվել է Արենի։ Արենի բնակավայրը Երևանից հեռու է 110 կմ, մարզկենտրոն Եղեգնաձորից` 20 կմ։ Արենի գյուղը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում` Արփա գետի ստորին հոսանքի երկու կողմերում։

Կլիման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղի կլիման ցամաքային է, բայց գետի ջրով գրեթե ամբողջ հողատարածքը ոռոգվում է։ Ձմեռը չափավոր ցուրտ է, ոչ երկարատև, գարունը տաք է՝ երկարատև, խոնավ, ամառը շոգ, չոր ու երկարատև է։ Գերակշռում են հաստատուն պարզ եղանակները, աշունը տաք է, օրերը՝ քիչ ամպամած։ Բնակչությունն զբաղված է այգեգործությամբ, դաշտավարությամբ, թռչնաբուծությամբ և անասնապահությամբ։ Համայնքի զարգացման գերակա ուղղություններից է խաղողագործությունը և գինեգործությունը, ինչպես նաև զարգացող պտղաբուծությունը, որի շնորհիվ համայնքում համեմատականորեն բարձր է բնակչության զբաղվածությունը, որը էականորեն նպաստում է արտագաղթի կանխմանը։ Արենի գյուղում գործում է 2 գինու գործարան, որտեղ արտադրվում է «Արենի» տեսակի հանրահայտ գինի։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արենին Վայոց ձորի հին և նշանավոր գյուղերից է, ճանապարհային հանգույց և Շարուրի դաշտավայրից Վայոց ձոր մտնող կիրճը փակող ռազմական կետ։ Հնում Արենին գտնվել է այժմյան գյուղից կես կմ հյուսիս՝ բլրի վրա, որտեղ մինչ օրս կանգուն է Մոմիկ ճարտարապետի կողմից 1321 թ. կառուցված սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ Գյուղի տարածքում կան հնավայրեր, մի քանի ավերված գյուղատեղիներ, արձանագրություն ունեցող բազմաթիվ խաչքարեր ու գեղեցիկ քարայրներ՝ Մագիլի և Թռչունների։

Ք. Ա. 8-6-րդ դարեր, գտնվել է Արենի գյուղից 1981 թվականին։ Օգտագործվել է ծիսական նպատակներով, խորհրդանշել է աստվածային ուժը և նրանից խմելով մաքրվելու գաղափարը։ Արջի կերպարը մահացող և հարություն առնող բնության խորհրդանիշն էր։

Արենին ունի զբոսաշրջության մեծ պաշար՝ պատմամշակութային բազմաբնույթ բարձրարժեք հուշարձաններ։ Համայնքի վարչական տարածքում է գտնվում միջազգային նշանակության հուշարձան Նորավանքի համալիրը։ Բազմաթիվ են նաև բնության հուշարձանները՝ ժայռեր, ջրվեժներ, անդնդախոր ձորեր։

Գյուղի կենտրոնում արենցիները կանգնեցրել են հուշարձան-կոթող՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում զոհված, և խաչքար՝ Արցախյան ազատամարտում զոհված համագյուղացիների հիշատակին։

2004 թվականից ի վեր, հոկտեմբեր ամսին Արենի գյուղում կազմակերպվում է գինու փառատոն։ Այն դարձել է ավանդական և ակնկալելի է, որ փառատոնը կնպաստի տեղում միջազգային զբոսաշրջության զարգացմանը։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2006 բնակիչ Արենիի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[3].

Տարի	1831	1873	1922	1959	1970	1979	2001	2004	2011
Բնակիչ	63	294	513	1094	1370	1351	1794	1752	2006

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակավայրի տարածքը հիմնականում ընկած է Արփա գետի հովտի լայնացած մասում և ավտոխճուղու երկարությամբ զարգանում է դեպի հյուսիս և արևելք։ Գյուղի եզրերը աստիճանաբար բարձրացել են դեպի գետահովտի զառիթափ լանջերը։ Էկոլոգիական վիճակի սրություն բնակավայրում չկա, քանի որ չկան արդյունաբերական վտանգավոր օբյեկտներ և արտադրական համալիրներ։ Գյուղը թաղված է մրգատու այգիների մեջ։ Տների ճնշող մեծամասնությունը տանիքավոր է և հարմարավետ։ Բնակչությունն զբաղված է այգեգործությամբ, դաշտավարությամբ, թռչնաբուծությամբ, անասնապահությամբ։ Համայնքի զարգացման գերակա ուղղություններից է խաղողագործությունը և գինեգործությունը, ինչպես նաև զարգացող պտղաբուծությունը, որի շնորհիվ համայնքում համեմատականորեն բարձր է բնակչության զբաղվածությունը։ Արենի գյուղում գործում է 2 գինու գործարան, որտեղ արտադրվում է «Արենի» տեսակի հանրահայտ գինի։

Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, հիվանդանոց, մշակույթի տուն, գրադարան։

Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արենիում է գտնվում եռակամար կամուրջը (1265-1287 թթ.), Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին (1321 թ.), XIII դարի ամրոցը, մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հազարամյակի կիկլոպյան ամրոցը և X-XVI դարերի խաչքարեր։

Վեպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թ. օգոստոսին հրատարակվել է «Ծագումը: Բացահայտում» այլընտրանքային վեպը, որ նկարագրում է 1930-1952 թթ. Ժամանակահատվածի ընթացքում Արփա գյուղը (որը 1930-ականների վերջերին վերանվանվեց Արենի) և Արենիի քարանձավը։