Եղեգիս

Գյուղ
	Եղեգիս գյուղը Սմբատաբերդից
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզ
ԲԾՄ	1580 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▼369 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
	Եղեգիս Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Եղեգիս (այլ կիրառումներ)

Եղեգիս, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձորի տարածաշրջանում^[2], մարզկենտրոնից 19 կմ հյուսիս, Եղեգիս գետի միջին հոսանքի աջափնյակում։

Նախկինում Ալայազ անվանումով եղել է Երևանի նահանգի Շարուր-Դարալագյազի գավառի կազմում^[3]։ Վերանվանվել է Եղեգիս 1991 թ. ապրիլի 3-ին։

Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սբ. Ստեփանոս եկեղեցին

Համայնքի վարչական տարածքը կազմում է 1372 հեկտար, որից 157 հեկտարը քաղաքացիների սեփական հողեր են, այդ թվում՝ 62 հեկտար՝ տնամերձ, 95 հեկտար՝ գյուղնշանակության հողեր։

Մնացած հողերը համայնքային են և 36 հեկտարը՝ պետական սեփականության հողեր (արոտավայրեր, խոտհարքեր)։

Գյուղը գտնվում է Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձորի տարածաշրջանում։ Եղեգնաձոր քաղաքից գտնվում է մոտ 18 կմ հեռավարության վրա, Երևանից՝ 135 կմ։ Այն փռված է Եղեգիս գետի ձախ ափի սարալանջին, ծովի մակարդակից բարձրությունը կազմում է 1640 մ։ Եղեգիս գյուղի մոտ կա հրեական գերեզմանատուն։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիման մերձարևադարձային է, ձմեռը՝ ցուրտ, ամառը՝ շոգ։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միջնադարյան Եղեգիսը Հայաստանի ամենահարուստ համայնքներից է եղել։ XIII-XIV դարերում այն եղել է Օրբելյանների իշխանական տոհմի նստավայրը։

Գյուղի Սուրբ Աստվածածին մատուռը կառուցվել է 1703 թվականին ավելի հին եկեղեցու ավերակների վրա, իսկ սուրբ Կարապետ, Զորաց եկեղեցիները XIII դարի կառույցներ են։ Հատկանշական է, որ Զորաց եկեղեցում է կատարվել ռազմի դաշտ մեկնող զորքի երդման և օրհնության արարողությունները։

XV դարում Լենկ Թեմուրի և այլ զավթողական արշավանքներից, այնուհետև երկրաշարժի հետևանքով ավերվել է քաղաքը։ Ավելի ուշ գյուղում բնակություն են հաստատել թուրքալեզու բնակիչներ և այն անվանել՝ «Ալայազ»։

1988 թվականին Սումգայիթյան դեպքերից հետո գյուղը վերաբնակեցվել է Ադրբեջանից բռնագաղթված հայ ընտանիքներով։ Վերականգնվել է պատմական Եղեգիս բնակավայրի անվանումը։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Եղեգիսի մշտական բնակչությունը կազմել է 369, առկա բնակչությունը` 346 մարդ^[4]։ 1831 թ. ունեցել է 32 ադրբեջանցի և Պարսկահայաստանից գաղթած 66 հայ բնակիչ, հետագա տարիներին եղել է ադրբեջանաբնակ^[5]` մինչև 1989 թ.: Այնուհետ բնակեցվել է Ադրբեջանից բռնագաղթած հայերով։ Եղեգիսի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի	Բնակչություն
1831	98 մարդ	^[6]
1873	223 մարդ	^[6]
1897	412 մարդ	^[6]
1914	524 մարդ	^[7]
1926	268 մարդ	^[6]
1959	499 մարդ	^[7]
1970	884 մարդ	^[7]
1979	963 մարդ	^[7]
1989	262 մարդ	^[8]
2001	513 մարդ	^[7]
2011	369 մարդ	^[1]

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը զբաղվում է ծխախոտագործությամբ, անասնապահությամբ և դաշտավարությամբ։ Գյուղում գործում է քարի մշակման արտադրամաս։

Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղեգիսի հյուսիսարևմտյան մասում գտնվում են Եղեգիս բերդի ավերակները (Սմբատաբերդ, IX դար), արևելյան մասում՝ Սբ. Ստեփանոս (Զորաց) (XIII դար), արևմտյան մասում՝ Սբ. Աստվածածին (վերանորոգված 1703 թ.), հարավային մասում՝ Սբ. Նշան (Կարապետ) (XI-XIII դարեր) եկեղեցին, XI-XVI դարերի խաչքարեր։