Հերմոն

Գյուղ
Հերմոն
Հերմոն (ներքևում) և Գողթանիկ (վերևում) գյուղերը Կալասարի բարձունքից։ Հետին պլանում Վարդենիսի լեռներն են։
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզՎայոց ձորի մարզ
Համայնք	Եղեգնաձորի շրջան և Շարուր-Դարալագյազի գավառ
Այլ անվանումներ	Գրկիք, Ղավուշուղ
ԲԾՄ	1720 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	180 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հերմոն (Հայաստան) Հերմոն (Վայոց ձորի մարզ)

Հերմոն, գյուղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձորի տարածաշրջանում, մարզկենտրոնից 26 կմ հյուսիս-արևելք, Արփայի աջակողմյան վտակ Եղեգիս գետի վերին հոսանքի շրջանում։

Հերմոնավանքի պատվին Հերմոն է վերանվանվել 1991 թ.-ի ապրիլի 3-ին։

Աշխարհագրություն

Հերմոնով է անցնում Եղեգնաձոր-Վարդահովիտ, Եղեգնաձոր–Գողթանիկ ճանապարհները։ Գյուղն ունի գեղեցիկ բնություն, երկայնքով հոսում է Արատես գետը։ Հերմոն համայնքի վարչական տարածքի մեջ է մտնում Կալասար (Կալասեր) գյուղը։ Այն գտնվում է Արդենիսի լեռնաշղթայի հարավային լանջին, Արփայի աջակողմյան վտակ՝ Եղեգիս գետի հովտում, Հերմոն գյուղից 1կմ հյուսիս-արևմուտք և մարզկենտրոնից մոտ 17 կմ հյուսիս–արևելք։ Կալասարը նախկինում մտնում էր Երևանի նահանգի Շարուր–Դրալագյազի գավառի մեջ։

Պատմություն

Գյուղի պատմական հայերեն անունը Գրկիք է, և 1991 թ. անհայտ պատճառով վերանվանվել է Հերմոն- Իսրայելում գտնվող բարձունքի անունով։ Մինչև 1988 թվականը Հերմոնում՝ Ղավուշուղ գյուղում ապրել են ադրբեջանցիներ, իսկ հետո վերաբնակեցվել է Ադրբեջանից ու Արցախից Հայաստան բռնագաղթված հայերով։ ԽՍՀՄ-ի տարիներին ադրբեջանաբնակ Կալասարը միավորված էր Ղավուշուղ, այժմ՝ Հերմոն, գյուղի հետ մեկ տնտեսության մեջ։ Ներկայումս Կալասարը բնակեցված չէ, սակայն հիմա էլ նշմարվում են եկեղեցու ավերակներ և հայկական բազմաթիվ գերեզմանաքարեր։

Բնակչություն

Հերմոնի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում՝ ստորև.

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	96	158	233	262	391	455	671	636	181	203	180

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, հողագործությամբ, պտղատու ծառերի մշակմամբ և մեղվաբուծությամբ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Հերմոն գյուղից դեպի հյուսիս-արևմուտք գտնվում է Արատեսի վանքը։ Պատմականորեն դա Մեծ Հայքի Սյունիք աշխարհի Վայոց ձոր գավառի տարածքն էր։ Վանքի համակառույցը բաղկացած է իրար կից չորս մեծ, հինգ փոքր շենքերից։ Հնագույն արձանագրություններում եկեղեցիներն անվանվել են Սուրբ Սիոն, Սուրբ Կարապետ և Սուրբ Աստվածածին։ Ենթադրվում է, որ այն հիմնադրվել է VII դարում, թեև ամենահին գրավոր տեղեկությունը 9-րդ դարի է։ Սուրբ Կարապետը՝ XI-XII դարերում։ Ուշագրավ է վերջինիս գավիթը, որի ճարտարապետը եղել է Սիրանեսը (XIII դար)։ 13-րդ դարում Վայոց ձորի իշխան Տարսայիճ Օրբելյանն Արատեսի վանքին է նվիրել մի քանի գյուղեր, որից հետո վանքը դարձել է Նորավանքի ամառանոցը։ Իսկ X-XIV դարերում այն եղել է գրչության խոշոր կենտրոն։

Հերմոն գյուղից 3 կմ հարավ-արևմուտք, լեռան վրա բազմած է շքեղաշուք Հերմոնի վանքը (Կնեվանք, IX-XV դարեր)։ Այն եղել է Սյունյաց աշխարհի կրոնական, մշակութային նշանավոր կենտրոն։ Հերմոնի վանքը 936 թվականին հիմնադրել են Սյունյաց գահերեց իշխան Սմբատը և Հակոբ եպիսկոպոսը։ 1338 թվականին այստեղ է հաստատվել Եսայի Նչեցու աշակերտ Տիրատուր վարպետը և հիմնադրել նոր դպրոցի՝ Հերմոնի վանքի դպրոցը, որը գործել է մինչև XV դարի վերջը։ Հերմոնի վանքում շուրջ հարյուր տարի գործել է գրչության դպրոցը, որտեղից մեզ են հասել մեկ տասնյակից ավելի ձեռագրեր, մեկնություններ։

Գյուղից 3 կմ հարավ-արևմուտքում է գտնվում նաև Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին (XVI դար)։

Հասարակական կառույցներ

Հերմոնն ունի իննամյա հիմնական դպրոց, մշակույթի տուն, հյուրանոցային համալիր, և գյուղապետարան։

Արտաքին հղումներ

• Հերմոն գյուղի միակ առաջին դասարանցին
• 2001 թվականի Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները, Հայաստանի վիճակագրական կոմիտե