Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ)

Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Աղավնաձոր (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Աղավնաձոր
Աղավնաձորի համայնապատկեր(հարավային կողմից)
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզՎայոց ձորի մարզ
Համայնք	Արենի (համայնք)
Համայնքապետ	Հուսիկ Սահակյան
Այլ անվանումներ	Ըղնաձոր, Այնազուր
Մակերես	10,71 կմ²
ԲԾՄ	1610 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2089 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Աղավնաձոր Վիքիպահեստում

Աղավնաձոր, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզում, մարզկենտրոնից 14 կմ հյուսիս-արևմուտք։

Աղավնաձոր է վերանվանվել 1946 թ.-ին։

Աշխարհագրական դիրք

Համայնքի վարչական տարածքը 4682 հեկտար է՝ 466 հեկտար վարելահողեր են, 1071 հեկտար արոտավայր, 379,4 հեկտար այգիներ։ Գյուղի հյուսիսային մասում իր գեղեցկությամբ աչքի է ընկնում Թեքսարի լեռնաճյուղերից Ուլգյուր գագաթը, որը ծովի մակարդակից ունի 2690 մ բարձրություն։ Գյուղն ունի հաճելի համայնապատկեր։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից 1450-1600 մ է, իսկ կենտրոնական մասում ունի 1530 մ բարձրություն։ Աղավնաձորի սարավանդն ունի հնագույն հրաբխային կառուցվածք և կտրտված է բազմաթիվ փոքրիկ գետակներով ու ձորակներով։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Աշունն երկարատև է և տաք, որի պայմաններում հասունանում են մրգերը, հատկապես «Արենի» տեսակի խաղողը։

Կլիմայի հետևանքով ձևավորվել է յուրօրինակ բուսական և կենդանական աշխարհ, հատկապես աչքի է ընկնում դեղաբույսերով՝ ուղտափուշ, ուրց, գազ, մասուր, հազարատերևուկ, ղանթափա, երիցուկ և այլն։

Կենդանական աշխարհը հարուստ է թռչուններով՝ կաքավ, լոր, արծիվ, սողուններով՝ թունավոր օձեր` գյուրզա, իժ, ինչպես նաև գիշատիչներով` աղվես, գայլ, շնագայլ, արջ։

Կլիմա

Կլիման արտահայտված է մերձարևադարձային չոր կլիմային բնորոշ բնութագրով, այն է՝ չոր և շոգ ամառներով և խոնավ, չափավոր ցուրտ ձմեռներով։ Տեղումների քանակը տատանվում է 350-400 մմ։ Առավելագույն տեղումներ դիտվում է գարնանը՝ մայիս ամսին, որը խթանում է լեռնալանջերի ձյան հալոցքին և առաջացնում է սելավներ։

Պատմություն

Միջնադարում Աղավնաձորի տարածքում, Դվին–Պարտավ առևտրական ճանապարհի վրա, եղել է քարավանատուն։

Գյուղի հիմնադրումը վերագրվում է 13-րդ դարի սկզբներին։ Աղավնաձորը կոչվել է նաև Աղնաձոր, Այնազուր։ Հին գյուղը գտնվելիս է եղել այժմյան գյուղի կենտրոնական հատվածում։ Երկրորդ բնակեցումը եղել է 1828 թվականին։ Բնակչությունը ներգաղթել է ռուս-պարսկական պատերազմի տարիներին հիմնականում Խոյ, Սալմաստ, Վանից, Մակուից, Սասունից, Նախիջևանից։

Աղավնաձոր գյուղի շրջակայքում եղել են բնակավայրեր, դրանք են՝ Ապանան, որը գտնվում է գյուղից մոտ 4 կմ հյուսիս–արևելք, Բաղչաջղը՝ գյուղից մոտ 3 կմ հյուսիս-արևմուտք, Ղզլաղլը, Միրաշը։ Այդ տարածքներում գտնվել են կահ-կարասիներ, խաչքարեր փոքրիկ քանակով, գտնվել են նաև կարասային թաղումների շրջանի մնացորդներ (մ.թ.ա. II)։

Բնակչություն

Նախնիները 1828-1829 թվականներին գաղթել են Խոյից և Սալմաստից։

Աղավնաձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1897	1926	1939	1959	1979	2001	2004
Բնակիչ	851	1331	1775	1485	1800	1948	2029

Գյուղատնտեսություն

Գյուղի տնտեսության գլխավոր ճյուղը գյուղատնտեսությունն է, հիմնականում զբաղվում են պտղաբուծությամբ, խաղողագործությամբ, ծխախոտագործությամբ, դաշտավարությամբ և անասնաբուծությամբ։

Արևային օրերեը՝ արևափայլը, մինչև 340-350 օր է կազմում, որով էլ պայմանավորված է արտադրված գյուղատնտեսական ապրանքների՝ պտղատեսակների և բանջարեղենի, բարձր որակը։ Խորհրդային տարիներին գյուղում եղել է կաթնապրանքային ֆերմա, նաև ոչխարաբուծական ֆերմաներ, ներկայումս էլ խնամվում են խոշոր և մանր եղջերավոր անասուններ։ Գյուղում գոյություն ունեն մի քանի ֆերմերային տնտեսություններ, որոնք զբաղվում են անասնապահությամբ և խաղողագործությամբ, ինչպես նաև՝ մեղվաբուծությամբ։

Արտադրվում է գինի, օղի, չիր, պանիր, բուրդ, միս, մեղր և այլն։

Գյուղում գործում է խաղողի վերամշակման երկու ձեռնարկություն, արտադրում և արտահանում է «Լուսարև», «Գեդեոն», «Հարսնասար» տեսակի որակյալ գինիներ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Սուրբ Մարիամ եկեղեցի-Աղավնաձոր

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի-Աղավնաձոր

Գյուղից մոտ 4 կմ դեպի հյուսիս գտնվում է Ժամիդուզ կամ Ուլգյուր գյուղատեղը, որտեղ մինչև այժմ կանգուն են մնացել Աստվածածին եկեղեցու պատերը (վերանորոգվել է 2004 թվական), որի շրջապատում կա գերեզմանոց, կանգուն խաչքարեր, որոնք մահարձաններ են։ Նրանցից մեկը պատկանում է Սարգիս Երեցին։ Գյուղատեղում կա երկու գերեզմանոց, որոնցից փոքրը պատկանում է 10-14-րդ, իսկ մեծը՝ 15-18-րդ դարերին։

Ուլգյուր գյուղում է ծնվել միջնադարի մեծ նկարիչ, ճարտարապետ, քանդակագործ Մոմիկը, որի ձեռքի գործն է Նորավանք վանական համալիրը, շատ այլ վանքեր ու մատուռներ, այդ թվում՝ Ուլգյուր լեռան ստորոտում գտնվող Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։

Գյուղատեղի գերեզմանատանը պահպանվում է Մոմիկի որդու՝ Ասկանդրի խաչքարը։ Իսկ Աստվածածին եկեղեցու բակում գտնվել է Մոմիկի մոր և քրոջ գերեզմանները։ Գյուղի կենտրոնում գտնվում է Սուրբ Մարիամ եկեղեցին, իսկ շրջակայքում բազմաթիվ խաչքարեր և մատուռներ։

Աղավնաձորից 4 կմ հյուսիս գտնվում է “Ներքին Ուլնոց” գյուղատեղի (XIII-XIV դարեր), “Վանքի ձոր” հնավայրը Սբ. Աստվածածին եկեղեցիով (X-XI դարեր) և 1009 թ.-ի մահարձանով, 1 կմ արևելք՝ “Աղջկաբերդ”-ը (XIII դար), XI-XIV դարեր խաչքարեր, իսկ 4 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ XIII-XIV դարերի իջևանատուն։

Գյուղում գործում է մեկ միջնակարգ դպրոց՝ երկու մասնաշենքով, մանկապարտեզ, արվեստի դպրոց, բուժկետ, մշակույթի տուն, կապի հանգույց։

Տես նաև

• Աղավնաձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Վայոց ձորի մարզ)

Արտաքին հղումներ

• Աղավնաձոր–facebook.com
• Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ) բնակավայրը «GEOnet Names Server» կայքում։
• World Gazeteer: Armenia – World-Gazetteer.com
• 2001 թվականի Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները, ՀՀԱՎԾ
• Kiesling, Brady (2005), Rediscovering Armenia: Guide, Yerevan, Armenia: Matit Graphic Design Studio 
• Brady Kiesling, Rediscovering Armenia, p. 125, available online at the website of the Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանություն:

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։