«Ծաղկոտն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

18:01, 14 Հունիսի 2013-ի տարբերակ

Ծաղկոտն (Ծաղկեոտն, Ծաղկոոտն, Ծաղկուտն), գավառ Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգում: «Աշխարհացոյց»-ում (VII դ.) հիշատակված է որպես Այրարատ նահանգի յոթերորդ գավառ: Տարածվում էր Ծաղկանց լեռների շրջանում: Պատկանում էր Գնունիների նախարարական տանը, հետագայում, անցնում է Արշակունիների արքունիքին: Լեռնային զով կլիմա ունենալու պատճառով ծառայում էր որպես հայկական զորքերի ճամբարային կայանատեղի: Ծաղկոտնի պատմական հիշարժան վայրերն են` Զարեհավան քաղաքը, Շահապիվան բնակավայրը, Անգղ բերդն ու գյուղաքաղաքը: Ծաղկոտնի հայերը բռնությամբ տեղահանվել են 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ: Նրանց մեծ մասը զոհվել է բռնագաղթի ճանապարհին, փրկվածները բնակություն են հաստատել տարբեր երկրներում:

Աշխարհագրական դիրք

Ծաղկոտնը հյուսիս-արևելքից սահմանակից էր Կոգովիտ, արևմուտքից՝ Բագրևանդ գավառներին, հարավից՝ Վասպուրական, հարավ-արևմուտքից՝ Տուրուբերան նահանգներին: Տարածվում էր Արածանի գետի վերին ավազանում, Ծաղկանց (Ալադաղ) լեռների լանջերին, որտեղից սկիզբ է առնում Եփրատի ամենամեծ վտակը՝ Արածանին: Ծաղկոտնի հարավային մասում ձգվում են Ծաղկանց, իսկ հյուսիսում՝ Դիադինի լեռները:

Պատմություն

Ծաղկոտնում հայկական ցեղերը բնակվել են վաղ ժամանակներից: Ենթադրվում է, որ ուրարտական շրջանում (մ.թ.ա. IX-VI դարեր) Ծաղկոտնը կոչվել է Lusa, որից մնացել է գավառի ուշ շրջանի իշխանական տոհմի ներկայացուցիչների «Ալուզ» անունը: Արտաշեսյանների և Արշակունիների տիրապետության ժամանակ (մ.թ.ա. 189-մ.թ.428) Ծաղկոտնը հաճախ ենթարկվել է պարսիկների և հռոմեացիների հարձակումներին: 368-369 թվականներին պարսից Շապուհ II ավերել է Զարեհավան քաղաքը և գերեվարել 13 000 ընտանիք, որից 5 000 հայ: Ծաղկոտն սկզբում պատկանել է Գնունիների նախարարական տանը, հետո անցել է Արշակունիների արքունիքին:

Հայաստանի առաջին բաժանումով (387թ) Ծաղկոտն անցել է Պարսկաստանին, 591 թվականին՝ Բյուզանդիային, իսկ VII դարի 2-րդ կեսից՝ արաբներին: X դարի 2-րդ կեսին Հայաստանի մեծ մասը, այդ թվում Ծաղկոտնը, անցավ Բագրատունիներին. XI դարի կեսին Ծաղկոտնը գրավել են սելջուկ-թուրքերը: XII դարի սկզբին հայ-վրացական միացյալ զորքերը Զաքարե Զաքարյանի հրամանատարությամբ ազատագրել են Ծաղկոտնը: 1236-1237 թվականներին Ծաղկոտնը գրավել են մոնղոլները, 1387 թվականին՝ Լենկթեմուրի զորքերը, XV դարում՝ ակ-կոյունլու և կարա-կոյունլու թուրքմեն ցեղերը, իսկ XV դարի սկզբին՝ օսմանյան թուրքերը: XIX դ.-XX դ. սկզբին ռուսական զորքերը երեք անգամ՝ 1828թ, 1877թ, 1916թ գրավել են Ծաղկոտնը:

Մշակույթ

Ծաղկոտնը Հայաստանի մշակութային կենտրոններից էր: Գավառի նշանավոր բնակավայրերից էր Զարեհավան քաղաքը, որտեղ, բացի հայերից, բնակվել են նաև հրեաներ (նրանց մ.թ.ա. I դարում գաղթեցրել էր Տիգրան Բ Մեծը): 450 թվականին Ծաղկոտնում ապստամբները կոտորել են պարսից մոգերին: Ծաղկոտնում էին գտնվում Շահապիվան ավանը և վանքը, որի տեղադրությունը վերջնականապես չի ճշտված: 443 թվականին (կամ 444թ) Շահապիվանում գումարվել է ժողով, որը հաստատել է մի շարք կրոնական-եկեղեցական օրենքներ և կանոններ՝ հիմնականում ուղղված մծղնեական աղանդավորական շարժման դեմ: Ծաղկոտնում հիշատակվում են նաև Անգղ բերդը և գյուղաքաղաքը:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+'''Ծաղկոտն''' (Ծաղկեոտն, Ծաղկոոտն, Ծաղկուտն), գավառ [[Մեծ Հայք]]ի [[Այրարատ]] նահանգում: «[[Աշխարհացոյց]]»-ում (VII դ.) հիշատակված է որպես Այրարատ նահանգի յոթերորդ գավառ: Տարածվում էր [[Ծաղկանց լեռներ]]ի շրջանում: Պատկանում էր [[Գնունիներ]]ի նախարարական տանը, հետագայում, անցնում է [[Արշակունիներ]]ի արքունիքին: Լեռնային զով կլիմա ունենալու պատճառով ծառայում էր որպես հայկական զորքերի ճամբարային կայանատեղի: Ծաղկոտնի պատմական հիշարժան վայրերն են` [[Զարեհավան]] քաղաքը, [[Շահապիվան]] բնակավայրը, [[Անգղ]] բերդն ու գյուղաքաղաքը: Ծաղկոտնի հայերը բռնությամբ տեղահանվել են [[1915]] թվականի [[Մեծ եղեռն]]ի ժամանակ: Նրանց մեծ մասը զոհվել է բռնագաղթի ճանապարհին, փրկվածները բնակություն են հաստատել տարբեր երկրներում:
-{{unreferenced}}
-'''Ծաղկոտն''', գավառ [[Մեծ Հայք]]ի [[Այրարատ]] նահանգում: Տարածվում էր [[Ծաղկանց լեռներ]]ի շրջանում: Պատկանում էր [[Գնունիներ]]ի նախարարական տանը, հետագայում, անցնում է [[Արշակունիներ]]ի արքունիքին: Լեռնային զով կլիմա ունենալու պատճառով ծառայում էր որպես հայկական զորքերի ճամբարային կայանատեղի: Ծաղկոտնի պատմական հիշարժան վայրերն են` [[Զարեհավան]] քաղաքը, [[Շահապիվան]] բնակավայրը, [[Անգղ]] բերդն ու գյուղաքաղաքը:
+==Աշխարհագրական դիրք==
-{{Մեծ Հայք-անավարտ}}
+Ծաղկոտնը հյուսիս-արևելքից սահմանակից էր [[Կոգովիտ]], արևմուտքից՝ [[Բագրևանդ]] գավառներին, հարավից՝ [[Վասպուրական]], հարավ-արևմուտքից՝ [[Տուրուբերան]] նահանգներին: Տարածվում էր [[Արածանի (գետ)|Արածանի]] գետի վերին ավազանում, [[Ծաղկանց]] (Ալադաղ) լեռների լանջերին, որտեղից սկիզբ է առնում [[Եփրատ (գետ)|Եփրատ]]ի ամենամեծ վտակը՝ Արածանին: Ծաղկոտնի հարավային մասում ձգվում են Ծաղկանց, իսկ հյուսիսում՝ [[Դիադինի]] լեռները:
+== Պատմություն ==
-{{Մեծ Հայքի վարչական բաժանում}}
+Ծաղկոտնում հայկական ցեղերը բնակվել են վաղ ժամանակներից: Ենթադրվում է, որ [[Ուրարտու|ուրարտական շրջանում]] (մ.թ.ա. IX-VI դարեր) Ծաղկոտնը կոչվել է ''Lusa'', որից մնացել է գավառի ուշ շրջանի իշխանական տոհմի ներկայացուցիչների «Ալուզ» անունը: [[Արտաշեսյաններ]]ի և [[Արշակունիներ]]ի տիրապետության ժամանակ (մ.թ.ա. 189-մ.թ.428) Ծաղկոտնը հաճախ ենթարկվել է [[պարսիկ]]ների և [[հռոմեացի]]ների հարձակումներին: [[368]]-[[369]] թվականներին պարսից [[Շապուհ II]] ավերել է [[Զարեհավան]] քաղաքը և գերեվարել 13 000 ընտանիք, որից 5 000 հայ: Ծաղկոտն սկզբում պատկանել է [[Գնունիներ]]ի նախարարական տանը, հետո անցել է Արշակունիների արքունիքին:
+[[Հայաստան]]ի առաջին բաժանումով ([[387]]թ) Ծաղկոտն անցել է [[Պարսկաստան]]ին, [[591]] թվականին՝ [[Բյուզանդիա]]յին, իսկ [[VII դար]]ի 2-րդ կեսից՝ [[արաբ]]ներին: [[X դար]]ի 2-րդ կեսին Հայաստանի մեծ մասը, այդ թվում Ծաղկոտնը, անցավ [[Բագրատունիներ]]ին. [[XI դար]]ի կեսին Ծաղկոտնը գրավել են [[սելջուկ-թուրքեր]]ը: [[XII դար]]ի սկզբին հայ-վրացական միացյալ զորքերը [[Զաքարե Զաքարյան]]ի հրամանատարությամբ ազատագրել են Ծաղկոտնը: [[1236]]-[[1237]] թվականներին Ծաղկոտնը գրավել են [[մոնղոլ]]ները, [[1387]] թվականին՝ [[Լենկթեմուր]]ի զորքերը, [[XV դար]]ում՝ ակ-կոյունլու և կարա-կոյունլու [[թուրքմեն]] ցեղերը, իսկ [[XV դար]]ի սկզբին՝ օսմանյան թուրքերը: XIX դ.-XX դ. սկզբին ռուսական զորքերը երեք անգամ՝ [[1828]]թ, [[1877]]թ, [[1916]]թ գրավել են Ծաղկոտնը:
+== Մշակույթ ==
+Ծաղկոտնը Հայաստանի մշակութային կենտրոններից էր: Գավառի նշանավոր բնակավայրերից էր Զարեհավան քաղաքը, որտեղ, բացի հայերից, բնակվել են նաև [[հրեա]]ներ (նրանց մ.թ.ա. I դարում գաղթեցրել էր [[Տիգրան Բ Մեծ]]ը): [[450]] թվականին Ծաղկոտնում ապստամբները կոտորել են պարսից մոգերին: Ծաղկոտնում էին գտնվում [[Շահապիվան]] ավանը և վանքը, որի տեղադրությունը վերջնականապես չի ճշտված: [[443]] թվականին (կամ [[444]]թ) Շահապիվանում գումարվել է ժողով, որը հաստատել է մի շարք կրոնական-եկեղեցական օրենքներ և կանոններ՝ հիմնականում ուղղված մծղնեական աղանդավորական շարժման դեմ: Ծաղկոտնում հիշատակվում են նաև [[Անգղ]] բերդը և գյուղաքաղաքը:
+{{Մեծ Հայքի վարչական բաժանում}}
+{{ՀՍՀ}}
 [[Կատեգորիա:Այրարատ նահանգի գավառներ]]