Լիսաբոն
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Լիսաբոն | |||||
| Lisboa | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Պորտուգալիա | ||||
| Ենթարկում | Մայրաքաղաք | ||||
| Ներքին բաժանում | 53 շրջան (freguesias) | ||||
| Քաղաքապետ | Անտոնիու Կոշտա | ||||
| Հիմնադրված է | մ. թ. ա. 205 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 205 BCE | ||||
| Այլ անվանումներ | Olisipo, Olyssipo, Ulisipo, Ulyssipo | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1179 թվականից | ||||
| Մակերես | 83,84 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 100±100 մետր | ||||
| Բնակչություն | 545 245 մարդ (2011) | ||||
| Խտություն | 6503,41 մարդ/կմ² | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+0, ամառը UTC+1 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +351 21 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 1000-1900 | ||||
| Պաշտոնական կայք | cm-lisboa.pt | ||||
| |||||
Լիսաբոն (պորտուգալերեն՝ Lisboa), նաև Լիզբոն, Պորտուգալիայի մայրաքաղաքն է, ծովային նավահանգիստ Տեժու գետի գետաբերանի մոտ՝ Ատլանտյան օվկիանոսից 15 կմ հեռու։
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն փաստը, որ Լիսաբոն անունը եկել ` դեռ Փյունիկիայի ժամանակներից, շատ է կրկնվում ոչ ակադեմիական գրականություններում և սովորաբար հղելով այն փաստը, որ Alis-Ubo նշանակում է «ապահով նավահանգիստ»[1]։ Մինչև այդ հռոմեական՝ առաջին դարի գրողները պնդում են, որ Լիսաբոն հիմնադրել է առասպելական հերոս` Ոդիսևսը[2], երբ վերադառնում էր Տրոյայից[3]։ Չնայած, որ արդի հնագիտական պեղումների արդյունքով գտնում են Փյունիկյան հետքեր[4], բայց ոչ մի պնդում հիմնավորապես չի ապացուցվել։ Մեկ այլ վարկած հիմնաված է անտիկ հիդրոնիմի վրա, ենթադրելով որ անունը եկել է նախահռոմեական տեղանուն Տագուսից, Lisso կամ Lucio: Ծագումով Հռոմեական Իսպանիայից աշխարհագետ Պոմպոնիուս Մելան Լիսաբոն անունը լատիներեն գրվել է Ulyssippo: Ավելի ուշ Պլինիոս Ավագը ներկայացնում է, որպես "Olisippo", իսկ Հույները՝ Olissipo (Ὀλισσιπών) կամ Olissipona (Ὀλισσιπόνα)[5][6]:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մ. թ. ա. 2-րդ դարում նվաճել են հռոմեացիները, որոնք այն անվանել են Ֆելիցիտաս Յուլիա (լատիներեն՝ Felicitas Julia)։ 714 թվականին գրավել են արաբները ու այն անվանել Ալ-Օշբունի կամ Լիշբունա, որից էլ առաջացել է այժմյան պորտուգալերեն Lisboa ձևը։ Արևելահայերեն Լիսաբոն ձևը փոխառված է ռուսերենից (Лисабон), որն էլ իր հերթին այն փոխառել է գերմաներենից (Lissabon)։ Արևմտահայերենում տարածված է անվան Լիզպոն ձևը, որը փոխառված է ֆրանսերենից (Lisbonne)։
Լիսաբոնը 1255 թվականից Պորտուգալիայի մայրաքաղաքն է[7]։
Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնի աշխարհագրական դիրքը 38°42′49″ հս․ լ. 9°08′21″ ամ. ե.HGЯO: Այն գտնվում է Տախո գետի ափին։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Lիսաբոնը ունի միջերկրածովային կլիմա[8] տաք ամառներով և մեղմ ձմեռներով։ միջին ջերմասնիճանը կազմում է 21.5 °C (70.7 °F) և 13.5 °C (56.3 °F)՝ գիշերը։ Ծովի միջին ջերմաստիճանը կազմում է 17.5 °C (63.5 °F):
Ամենացուրտ ամսին՝ հունվարին, օրվա ամենաբարձր ջերմաստիճանը տատանվում է 11 °C (52 °F)-ի և 18 °C (64 °F)-ի միջև, իսկ գիշերը ջերմաստիճանը տատանվում է 3 °C (37 °F)-ի և 13 °C (55 °F)-ի միջև։ Ծովի ջերմաստիճանը կազմում է 15 °C (59 °F)[9]: Ամենատաք ամսին՝ օգոստոսին, ջերմաստիճանը տատանվում է 26 °C (79 °F)-ի և 33 °C (91 °F)-ի միջև, իսկ գիշերը՝ 17 °C (63 °F)-ի և 21 °C (70 °F) միջև։ Ծովի ջերմաստիճանը կազմում է 20 °C (68 °F)[9]:
Ընդհանրապես Լիսաբոնում ամառային շրջանը տևում է վեց ամիս՝ մայիսից մինչև հոկտեմբեր։ Մարտը, ապրիլը, նոյեմբերը եղանակի անցումային շրջաններ են և ջերմաստիճանը չի գերազանցում 20 °C (68 °F)-ը։ Այդ երեք ամիսների միջին ջերմաստիճանը ցերեկը կազմում է18.9 °C (66 °F), իսկ գիշերը՝ 12.0 °C (53.6 °F): Դեկտեմբերը, հունվարը և փետրվարը ամենացուրտ ամիսներն են և միջին ջերմաստիճանը ցերեկը կազմում է 15.5 °C (59.9 °F), իսկ գիշերը՝ 8.9 °C (48.0 °F):
Ողջ Եվրոպական քաղաքների մեջ (Վալենսիայի հետ միասին), Լիսաբոնը ունի ամենատաք ձմեռային և ամենացուրտ գիշերային ջերմաստիճանները, միջինում՝ 8.3 °C (46.9 °F) ամենացուրտ ամսին և 18.6 °C (65.5 °F)՝ ամենատաք ամսին։
Հինականում անձրև է գալիս ձմռանը, իսկ ամռանը ընդհանուր առմամբ չոր է։ Արևը շողում է մոտավորապես 2,800 ժամ մեկ տարվա ընթացքում, միջինում՝ 4.6 ժամ մեկ օրվա ընթացքում։
| Լիսաբոնի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 24.1 (75.4) |
26.8 (80.2) |
30.4 (86.7) |
33.2 (91.8) |
37.8 (100) |
41.5 (106.7) |
40.6 (105.1) |
41.8 (107.2) |
38.3 (100.9) |
34.6 (94.3) |
28.3 (82.9) |
25.2 (77.4) |
41.8 (107.2) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 14.8 (58.6) |
16.2 (61.2) |
18.8 (65.8) |
19.8 (67.6) |
22.1 (71.8) |
25.7 (78.3) |
28.2 (82.8) |
28.3 (82.9) |
26.5 (79.7) |
22.5 (72.5) |
18.2 (64.8) |
15.3 (59.5) |
21.5 (70.7) |
| Միջին օրական °C (°F) | 11.6 (52.9) |
12.7 (54.9) |
14.9 (58.8) |
15.9 (60.6) |
18.0 (64.4) |
21.2 (70.2) |
23.1 (73.6) |
23.5 (74.3) |
22.1 (71.8) |
18.8 (65.8) |
15.0 (59) |
12.4 (54.3) |
17.5 (63.5) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 8.3 (46.9) |
9.1 (48.4) |
11.0 (51.8) |
11.9 (53.4) |
13.9 (57) |
16.6 (61.9) |
18.2 (64.8) |
18.6 (65.5) |
17.6 (63.7) |
15.1 (59.2) |
11.8 (53.2) |
9.4 (48.9) |
13.5 (56.3) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | 1.0 (33.8) |
1.2 (34.2) |
0.2 (32.4) |
5.5 (41.9) |
6.8 (44.2) |
10.4 (50.7) |
14.1 (57.4) |
14.7 (58.5) |
12.1 (53.8) |
9.2 (48.6) |
4.3 (39.7) |
2.1 (35.8) |
0.2 (32.4) |
| Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) | 99.9 (3.933) |
84.9 (3.343) |
53.2 (2.094) |
68.1 (2.681) |
53.6 (2.11) |
15.9 (0.626) |
4.2 (0.165) |
6.2 (0.244) |
32.9 (1.295) |
100.8 (3.969) |
127.6 (5.024) |
126.7 (4.988) |
774 (30.47) |
| աղբյուր: Օդերևութաբանության համալսարան[10] | |||||||||||||
Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը հարուստ է ճարտարապետական կառույցներով։ Լիսաբոնում կարող եք գտնել Ռոմանական, Գոթական, Բարոկկո, Մոդեռն և Պոստմոդեռն ոճի շինարարական կառույցներ։ Լիսաբոնում շատ են նաև պատմական զբոսայգիները և արվարձանները, մասնավորապես վերին շրջաններում։ Ճանաչվածներից են՝ Ազատության պողոտան, Պերեյրա դե Մելոյի պողոտան, Ալմիրանտե Ռեիսի պողոտաn և Հանրապետության պողոտան։
Քաղաքի ամենահայտնի թանգարաններից են Հնամյա արվեստի ազգային թանգարանը, Ազուլեժու թանգարանը, Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարանը (պարունակում է հին և արդի արվեստի հավաքածուներ), Բերարդոյի հավաքածուի թանգարանը Բելեմի մշակութային կենտրոնում, Էլեկտրոնիկայի թանգարանը, Ազգային կառքերի թանգարանը (պարունակում է աշխարհի ամենամեծ կառքերի հավաքածուն)։
Լիսաբոնի օպերային թատրոնը և Սան-Կառլոս թատրոնը աշնանը և ձմռանը ունենում են լեցուն մշակութային օրակարգ։ Ճանաչված թատրոններից է՝ Բելեմի մշակութային կենտրոնի թատրոնը, the Մարիա II ազգային թատրոնը, Գալուստ Գյուլբենկյանի թատրոնը և Կամոես Թատրոնը։
.jpg)
«Քրիստոս թագավոր» արձանը գտնվում է Տագուս գետի հարավային ափին՝ ալմադայում։ Բացված ձեռքերով նայում է ամբողջ քաղաքին, այն հիշեցնում է Ռիո դե Ժանեյրոյի Քրիստոսի արձանը։ Կառուցվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո՝ Պորտուգալիայի զոհերի հիշատակին։
Լիսաբոնում հունիսի 13-ին նշում են Սուրբ Անտոնիոյի տոնը։ Սուրբ Անտոնիոն եղել է Պորտուգալացի հարուստ բոհեմացի, ով եղել է կանոնականաց և եկեղեցու ուսուցիչ։ Չնայած որ Լիսաբոնի հովանավոր սուրբը եղել է Սառագոսայի Վիկենտը, որի աճյունը հանգչում է Լիսաբոնի մայր տաճարում և իր հետ կապված տոն չկա։
Էդվարդ VII այգին քաղաքի երկրորդ ամենամեծ այգին է Մոնսանտոի անտառային այգուց հետո, գտնվում է գլխավոր պողոտայից՝ Ազատության պողոտայից, ներքև ունի տարբեր ծաղիկներ և բույսեր, իսկ ջերմոցում (պորտ.՝ Estufa Fria) ունեն արևադարձային և մերձարևադարձային բույսեր։ Բնօրինակ անունը Parque da Liberdade, բայց Էդվարդ VII-ի պատվին փոխանվանվեց, ով Լիսաբոն էր եկել 1903-ին։
Լիսաբոնում տեղի է ունենում Lisboarte, DocLisboa – Լիսաբոնի միջազգային վավերագրական կինոների փառատոնը[11], միջազգային փառատոն՝ Հումորիսների դիմակները, Lisboa Mágica – փողոցային հրաշքի փառատոնը, Monstra – Անիմացիոն ֆիլմերի փառատոնը՝ Լիսաբոնի հեքիաթների գիրք[12], Peixe em Lisboa – Լիսաբոնի ձկները[13], և շատ ուրիշ բաներ։
Լիսաբոնը ունի երկու մշակութային արժեք՝ գրանցված UNESCO-ի կողմից որպես համաշխարհային ժառանգություն՝ Տորրի դի Բելեն աշտարակը և Ջեռոնիմոս վանքը։ Բացի այդ 1994-ին լիսաբոնը եղել է Եվրոպատակ մշակույթի մայրաքաղաքը, իսկ 1998-ին կազմակերպել է Expo '98-ը (1998 Լիսաբոնի համաշխարհային ցուցահանդես)։
Լիսաբոնը համարվում է Պորտուգալական ճարտարապետության հայրենիքը[14], և Լիսաբոնի նորաձևության կենտրոնը[15]։
Պորտուգալական ճանապարհների խճանկարները առաջացել են Լիսաբոնում, 1800-ականներին և տարածվել է Պորտուգալերեն խոսող մնացած երկրներում։ Լիսաբոնը դեռ մնում է քաղաքի ձևավորման ամենաթանկ օրինակներից մեկը։
Expresso թերթը ամեն տարի հրապարակվող կենսամակարդակի հարցման արդյունքներով Պորտուգալիական քաղաքների մեջ՝ Լիսաբոնը համարվել է ապրելու համար ամենահարմար քաղաքը[16]։
Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի պատմական բնակչությունը ՔՀ 1300-ին եղել է մոտ 35,000։ ՔՀ 1400-ին՝ 60,000 ավելի, իսկ ՔՀ 1500-ին՝ մոտ 70,000։ 1528-ից մինչև 1590 բնակչությունը ավելացել է 70,000-ից մինչև 120,000-ը, 140,000՝ ՔՀ 1600-ին և 200,000՝ ՔՀ 1700[17][18][19]։
Լիսաբոնը քաղաքի կենտրոնում 100.05 կմ² տարածքի վրա ունի 552,700 բնակիչ։ Լիսաբոնը իր մեծությամբ տասնմեկերորդն է Եվրամիության երկրների մեջ զիջելով՝ Փարիզին, Լոնդոնին, Ռուրյան շրջանին, Մադրիդին, Միլանին, Բարսելոնային, Բեռլինին, Հռոմին, Նեպալին և Աթենքին[20] Ողջ Լիսաբոնում բնակվում է մոտ 2.8 միլիոն բնակիչ։ Ըստ պաշտոնական կառավարության տվյալների Մեծ Լիսաբոնի տարածքը ունի 2,821,876 բնակիչ[21]։ Այլ աղբյուրներ նույնպես նշում են այս թվերը, ըստ տնտեսական համագործության և զարգացման կազմակերպության այնտեղ կա 2,797,612 բնակիչ[22],։ իսկ Միացյալ ազգերի տնտեսական և սոցիալական հարցերի վարչության տվյալներով՝ 2,890,000[23], ըստ Եվրոստատի՝ 2,839,908[24], ըստ Բրուքինգի համալսարանի՝ 2,968,600[25]։
Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնի մետրոն միակ ուղին է, որը միացնում է քաղաքի կենտրոնը, վերին և արևելյան շրջաններին։ Առաջարկվել են մի քանի ընդլայնման նախագծեր։ Արդեն մեկ դար է ավտոբուսների, ճոպանուղիների և տրամվայների ծառայությունները մատակարարում է Carris ընկերությունը։
Տրամվայներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տրամվայները ներկայացվել է 19-րդ դարում և ներմուծվել՝ Ամերիկայից ու անվանվել են americanos: Հին տրամվայներ դեռ կարող եք տեսնել Museu da Carris-ում (հանրային տրանսպորտի թանգարան )։ Այս տարբերվող դեղին տրամվայները համարվում Լիսաբոնի տեսարժան վայրերից մեկը։ Տրամվայները շատ հարմար չափսի են, որպեսզի բարձրանան սարերը և անցնեն քաղաքի նեղ փողոցներով[28][29]։
Գնացքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում կա Լիսաբոնից մեկնող չորս երկաթուղղիներ՝ Կասկայսը, Սինտրան, Ազամբուջան և Սետուբալը։ Խոշոր երկաթուղղային կայարաններից են Սանտա Ապոլոնիան, Ռոսիոն, Գարե դո Օրիենտե, Ետնրեկամպոս։
Ավտոմեքենաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում կան քաղաքամերձ ավտոբուսների ծառայություններ (միացնում են Լիսաբոնին մոտ գտնվող քաղաքները)՝ Վիմեքա[30], Լիսաբոնի ավտոբուս[31], Տրանսպորտ Սուլ դո Տեժու[32], Բոա Վիագեմ[33], Բառաքուիերո[34]։ Իրենք հիմնական ընկերություններն են և գործում են քաղաքի տարբեր տերմինալներում։
Կամուրջներ և լաստանավեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը միանում է Տագուսի հեռու կողմերը երկու կարևվոր կամուրջներով՝
- Կամուրջ Ապրիլի 25, բացվել է (Պոնտե Սալազար անունով) 1966-ի օգոստոսի 6-ին, ավելի ուշ անվանափոխվում է Մեխակների հեղափոխության ամսաթվով, Եվրոպայի ամենաբարձր կախովի կամուրջն է:[փա՞ստ]
- Վասկո դա Գամա կամուրջ, բացվել 1998-ի մայիսին, 17.2 km (10.7 mi), Եվրոպայի ամենաբարձր կամուրջն է:[փա՞ստ]
Սկսվել էր Տագուսով անցնող երրորդ կամրջի շինարարական աշխատանքները, բայց նախագիծը հետաձգվեց Պորտուգալիայի տնտեսական ճգնաժամի պատճառով։
Գետը կարելի է նաև անցնել վարձույթով տրվող լաստանավերով։ Transtejo & Soflusa ընկերությունը[35] կազմակերպում է ուղևորություններ քաղաքի տարբեր կետերից դեպի՝ Կասիլաս, Սեյշալ, Մոնտիժու, Բրանդոա պորտ և Տրաֆարիա։
Ավիատեղափոխություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնի Պորտելա օդանավակայանը գտնվում է քաղաքի սահմանների մեջ և համարվում է հանգույց հետևյալ ընկերությունների համար՝ TAP Portugal,Ryanair,Portugália, White Airways:
Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում կան մասնավոր և պետական միջնակարգ դպրոցները, ինչպես նաև սկզբնական դպրոցներ և մանկապարտեզներ։ Մեծ Լիսաբոնի տարածքում կան միջազգայն դպրոցներ ինչպիսիք են` Սուրբ Ջուլիայի դպրոցը, Գերմանական, Իսպանական, Ֆրանսիական դպրոցները։
Բարձրագույն կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնում կա երկու պետական համալսարան և մեկ ինստիտուտ՝ Լիսաբոնի հալսարան (Պորտուգալիայի ամենամեծ համալսարանն է), Լիսաբոնի Նոր համալսարան (հիմնադրվել է 1973-ին) և ISCTE - Լիսաբոնի ինստիտուտ (հիմնադրվել է 1973-ին), որտեղ դասավանդվում են գրեթե բոլոր տեսակի առարկաները։
2007–ից 2008 ուսումնական տարում Լիսաբոնի համալսարաններում սովորել է 125,867 ուսանող, որից 81,507-ը Լիսաբոնի պետական համալսարանի ուսանող էին[36]։
Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնը վաղ ժամանակներից է սպորտում։ Նա կազմակերպել մի շարք հանդիպումներ ներառյալ Եվրոպայի առաջնություն եզրափակիչը։ Քաղաքում անցկացվել են նաև 2001-ի թեթև ատլետիկայի առաջնությունը, 1983-ի և 1992-ի սուսերամարտի Եվրոպայի առաջնությունները, 2003-ին տղամարդկանց հանդբոլի առաջնությունը և 2008-ին Եվրոպայի ձյուդոյի առաջնությունը։ 2014-ին քաղաքում անցկացվել Չեմպիոնների Լիգայի եզրափակիչը։
Ֆուտբոլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը ունի Պորտուգալիայի բարձրագույն լիգա՝ Սուպերլիգա, խաղացող երեք ֆուտբոլային ակումբ։ Sport Lisboa e Benfica-ան (ավելի տարածված է Benfica անունը), 35 անգամ հաղթել է Սուպերլիգան և երկու անգամ հաղթել են Եվրոպայի գավաթը։ Լիսաբոնի երկրորդ լավ առաջադիմած ակումբը Պորտուգալիայի Սպորտինգ ակումբն է (ավելի տարածված է Սպորտինգ անունը), որը հաղթել է Սուպերլիգան 18 անգամ։ Երրորդ ակումբը Բելենշիսն է, հիմնվել է Բելեմի շրջանում և Սուպելիգան հաղթել է մեկ անգամ։
Լիսաբոնը ունի ՈւԵՖԱ-ի չափանիշներին համապատասխանող երկու էլիտար մարզադաշտ՝ Բելնֆիկայի Benfica's Իստադիու դա Լուս (Լույսի մարզադաշը), որում տեղավորվում է ավելի քան 65,000 մարդ և Սպորտինգի Ժոզե Ալվալադեի մարզադաշտը, որում տեղավորվում է ավելի քան 50,000 մարդ։ Քաղաքը ունի նաև ազգային մարզադաշտ, իր մեջ տեղավորում է 37,000 մարդ, բայց նախատեսված է միայն ազգային հավաքականի և միջազգային ֆուտբոլային հանդիպումների համար։ 1967-ի Եվրոպայի գավաթի եզրափակիչը անցկացվել է այնտեղ։
Այլ սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիսաբոնում տարածված են նաև այլ սպորտաձևեր՝ հանդբոլը, բասկետբոլը, ռեգբին։ Քաղաքում կան բազմազան սպորտային հարմարություններ, սկսած աթլետիկայից, վերջացրած նավարկումով, գոլֆից մինչև լեռնային հեծանվորդություն։ Մարտ ամսին քաղաքում անցկացվում է Լիսաբոնի կիսամարաթոնը, իսկ Սեպտեմբերին՝ Պորտուգալիայի կիսամարաթոնը։
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Various, compiled (1780)։ An Universal History, From the Earliest Accounts to the Present Time։ էջ 345
- ↑ Adrien Delmas, Nigel Penn (հունվարի 20, 2012)։ Written Culture in a Colonial Context: Africa and the Americas 1500 - 1900։ BRILL։ էջ 348։ ISBN 978-90-04-22524-4
- ↑ Vincent Barletta (մայիսի 15, 2010)։ Death in Babylon: Alexander the Great and Iberian Empire in the Muslim Orient։ University of Chicago Press։ էջ 39։ ISBN 978-0-226-03739-4
- ↑ Peter Whitfield (2005)։ Cities of the World: A History in Maps։ University of California Press։ էջ 99։ ISBN 978-0-520-24725-3
- ↑ Justino Mendes de Almeida (1992)։ De Olisipo a Lisboa: estudos olisiponenses։ Edições Cosmos։ էջ 19։ ISBN 978-972-9170-75-1։ «...que o nome Lisboa derivaria de um acusativo grego da 3° declinação, Olisipona.", p. 19, (...the name Lisbon derives from the third declension of the Greek accusative singular, Olisipona.)»
- ↑ Smith, William (1854), Dictionary of Greek and Roman Geography, illustrated by numerous engravings on wood, London, England: Walton and Maberly
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»։ էջ 209
- ↑ «World Map of Köppen−Geiger Climate Classification»
- ↑ 9,0 9,1 «Weather2Travel.com: Lisbon Climate Guide»
- ↑ «Monthly Averages for Lisbon, Portugal (1981-2010)»։ Instituto de Meteorologia։ Վերցված է 2012-08-10
- ↑ «doclisboa 2009»։ Doclisboa.org։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Feira do Livro de Lisboa»։ Feiradolivrodelisboa.pt։ Վերցված է ապրիլի 30, 2010
- ↑ «Peixe em Lisboa»։ Peixemlisboa.com։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Trienal de Arquitectura de Lisboa»։ trienaldelisboa.com։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «ModaLisboa – LisboaFashionWeek – Semana oficial da moda portuguesa»։ Modalisboa.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ Classificação Expresso das melhores cidades portuguesas para viver em 2007, Expresso
- ↑ Cities and Economic Development: From the Dawn of History to the Present։ books.google.am։ հունիսի 18, 1991։ Վերցված է օգոստոսի 6, 2014
- ↑ The First European Description of Japan, 1585։ books.google.am։ Վերցված է օգոստոսի 6, 2014
- ↑ Introduction to Global Politics։ books.google.am։ հունիսի 17, 2013։ Վերցված է օգոստոսի 6, 2014
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝World_Urban_Areasանվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝DdRանվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Metro eXplorer - OECD
- ↑ World Urbanization Prospects - Department of Economic and Social Affairs, United Nations, 2007
- ↑ "Population by sex and age groups on 1 January" - Eurostat, 2012
- ↑ 2014 Global Metro Monitor - Brookings Institution, 2015
- ↑ http://mapas.ine.pt/download/index2011.phtml — Instituto Nacional de Estatística.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 https://www.pordata.pt/MicroPage.aspx?DatabaseName=Municipios&MicroName=Popula%C3%A7%C3%A3o+residente+total+e+por+grandes+grupos+et%C3%A1rios&MicroURL=390&
- ↑ [1] Information from Carris, Lisbon transportation company.
- ↑ [2] Archived 2011-05-15 at the Wayback Machine. Details of Lisbon's trams, from Luso Pages
- ↑ «vimeca»։ Vimeca.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Bem vindo ao site da Rodoviária de Lisboa»։ Rodoviária de Lisboa։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «TST – Transportes Sul do Tejo»։ Tsuldotejo.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Boa Viagem»։ Boa-viagem.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Barraqueiro Transportes»։ Barraqueirotransportes.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Transtejo e Soflusa»։ Transtejo.pt։ Վերցված է հուլիսի 8, 2009
- ↑ «Statistics on enrollment from GPEARI/Ministry of Science, Technology and Higher Education (MCES) (Excel spreadsheet, 2007/08 school year)»։ Estatistics.gpeari.mctes.pt։ Արխիվացված է օրիգինալից հունիսի 23, 2009-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 17, 2012
| ||||||||||||||||||||||||
| ||||||
.svg){kind=small}
