Արշալույս (Արմավիրի մարզ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Արշալույս (այլ կիրառումներ)
| Արշալույս | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Արմավիրի | ||
| Շրջան | Վաղարշապատի տարծաշրջան | ||
| Հիմնադրված է | 1828-1830թթ թ. | ||
| Այլ անվանումներ | նախկինում Քյորփալու | ||
| Մակերես | 17.56 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 865 մ | ||
| Կլիմայի տեսակ | Չոր, Խիստ ցամաքային | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 4250[1] մարդ (2011) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր, Եզդիներ | ||
| Կրոնական կազմ |  Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | արշալույսցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| Հեռախոսային կոդ | +374 (23) | ||
| Փոստային ինդեքս | 1122[2] | ||
| |||
Արշալույս (մինչև 1935թ․` Քյորփալու), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի Վաղարշապատի տարածաշրջանում։ Գյուղը 1828-1830 թթ. հիմնադրվել է Քյորփալու անվամբ, 1935 թվականին վերանվանվել է Արշալույս։ Գտնվում է մարզկենտրոնից 14 կմ հյուսիս-արևելք։ Քաղաքամայր Երևանից գտնվում է մոտավորապես 19 կմ, Վաղարշապատից` մոտ 5 կմ հեռավորության վրա։ Գտնվում է Վաղարշապատ-Արմավիր մայրուղու վրա։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 860 մ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Արշալույսի մշտական բնակչությունը կազմել է 4250, առկա բնակչությունը` 4252 մարդ[1]։ Բնակիչները 1831 թվականից ի վեր հայեր են, որոնց նախնիների մի մասը 1828-1829 թվականներին գաղթել են Խոյից, կան Երևանի շրջակայքից եկածներ[3]։
Արշալույսի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[4].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2004 | 2008 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 419 | 853[5] | 1275 | 1216 | 1206 | 2102 | 2945 | 3032 | 3669[6] | 4162 | 4200 | 4136 | 4250[1] |
Արշալույս գյուղը խիտ է բնակեցված։ Պատճառը մերձերևանյան և տրանսպորտային բարենպաստ աշխարհագրական դիրքը, բերրի հողերի և ջերմության առատությունը, ոռոգման հնարավորությունների, ազատ աշխատանքային ռեսուրսների առկայությունը, ինչպես նաև ճանապարհների և բնակավայրերի խիտ ցանցն են։
Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արշալույսում կա միջնակարգ դպրոց, մանկապարտեզ, 2 արվեստի դպրոց, երաժշտական դպրոց, 2 սպորտային դպրոց, մշակույթի տուն։
Սահմանակից գյուղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արշալույսին սահմանակից են Արմավիրի մարզի Տարոնիկ, Ակնալիճ և Հայթաղ գյուղերը։
Արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արշալույսում ներկայումս գործում է «Արփենիկ» գինու գործարանը, ցեմենտի գործարան։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը զբաղվում է այգեգործությամբ, բանջարաբուծությամբ։ Տարածքում զարգացած է խաղողագործությունը, որը պայմանավորված է աշխարհագրական հարմար դիրքով, ինչպես նաև Արտիզանյան ջրով որը շատ է նպաստում նաև բանջարաբուծությանը։
Բանջարեղենից ամենա տարածվածը կարտոֆիլն է, որը համարվում է նաև «երկրորդ հաց», ամեն տարի այստեղից և այստեղի գյուղերից դեպի Վրաստան արտահանվում է ավելի քան 50 հազար տոննա կարտոֆիլ, ամբողջ Հայաստանից՝ ավելի քան 250 հազար տոննա, իսկ ոնջ Հայաստանում կարտոֆիլի համախառն բերքն անցնում է 600. հազար տոննան։
Աշխարհագրություն և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի համար շատ կարևոր հանգամանք է Մայրաքաղաք Երևանի հարևանությունը և Էջմիածնի հարևանությունը ։ Տարածքը Համարյա ամբողջովին հարթավայրային է։
Կլիման չոր, խիստ ցամաքային է։ Ձմեռները սկսվում են դեկտեմբերի կեսերին, ձմռանը միջին ջերմաստիճանը հասնում է -2-ից -6։ Ամառը մայիսից մինչև հոկտեմբեր, օդի միջին ջերմությունը հասնում է 24 °C-ից 26 °C, իսկ առավելագույնը՝ 42 °C, գրեթե նույն կլիման ինչ Վաղարշապատում։
Պատմական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ունի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (կառուցվել է 1907 թվականին)։ Գյուղից մոտ 2 կմ հարավ գտնվում է Սուրբ Կարապետ սրբավայրը։Այստեղ է գտնվում Գերմանական պատը, որի ներսում որտեղ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի ժամանակ պահվել են գերիները, նաև որպես բանտ, Ներկայումս պատերի ներսում գտնվում է նախկին գործարանը (ներկայումս պահեստ)։
Արմավիրի մարզի Արշալույս համայնքի ներկայիս տարածքի վրա անհիշելի ժամանակներից գտնվել է բնակավայր, որը ստեղծված չէ հնագետների կողմից, և այժմ նախկին բնակավայրի հետքերը ավերված են, ներկայումս պահպանվել են 4 դամբարանադաշտեր, որոնք նույնպես հնագիտական լուրջ ուսումնասիրություն են պահանջում։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները
- ↑ Code database of Armenia, Արմավիր
- ↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Դ-Կ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 476 — 1008 էջ։
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 36»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին։ Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5
- ↑ Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 5, էջ 574
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էջը Արմավիրի մարզպետարանի կայքում(չաշխատող հղում)
- Համայնքի ղեկավարի Էջը Արմավիրի մարզպետարանի կայքում Archived 2014-11-07 at the Wayback Machine.
| |||||||||||||||||||||||||||||
