Ալեքս Ֆերգյուսոն

Ալեքս Ֆերգյուսոն; անգլ.՝ Alex Ferguson
Անձնական տվյալներ
Ամբողջական անուն	Alexander Chapman Ferguson
Քաղաքացիությունը	Շոտլանդիա
Մականուն	Fergie (Ֆերգի), SAF (ՍԱՖ)
Ծննդյան ամսաթիվ	դեկտեմբերի 31, 1941[…] (82 տարեկան)
Ծննդավայր	Գովան, Լարնակշիր, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն կամ Գլազգո, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն
Հասակ	180 սանտիմետր
Դիրք	Հարձակվող
Ակումբային տեղեկություններ
Ներկա ակումբ	Մանչեսթեր Յունայթեդ; Տնօրենների խորհրդի անդամ
Մասնագիտական կարիերա*
Ազգային հավաքական
Մարզչական կարիերա
1974	Իսթ Սթերլինգշիր
1974-1978	Սենթ Միրրեն
1978-1986	Աբերդին
1985-1986	Շոտլանդիա
1986-2013	Մանչեսթեր Յունայթեդ
Պարգևներ և
	* Մասնագիտական կարիերայում ընդգրկված են միայն առաջնության խաղերը և գոլերը:

Սըր Ալեքսանդր Չեփմեն Ֆերգյուսոն, CBE (անգլ.՝ Sir Alexander Chapman Ferguson, դեկտեմբերի 31, 1941(1941-12-31)^[2]^[3]^[4]^[…], Գովան, Լարնակշիր, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն^[5]^[6] և Գլազգո, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն^[7], Շոտլանդիա), առավել հայտնի որպես Ալեքս Ֆերգյուսոն, սըր Ալեքս, ՍԱՖ կամ Ֆերգի, շոտլանդացի նախկին ֆուտբոլիստ և ֆուտբոլային մարզիչ։ 1986 թվականից մինչև 2013 թվականը եղել է անգլիական «Մանչեսթեր Յունայթեդ» ակումբի գլխավոր մարզիչը։ Բրիտանական ֆուտբոլի բոլոր ժամանակների ամենատիտղոսակիր մարզիչն է^[13]։ Համարվում է ֆուտբոլի բոլոր ժամանակների լավագույն մարզիչներից մեկը^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20]։ «The Times» թերթի վարկածով ետպատերազմյան շրջանի լավագույն մարզիչների ցանկում զբաղեցնում է չորրորդ տեղը^[21], իսկ «World Soccer»^[22] և «ESPN FC» ամսագրերի վարկածով բոլոր ժամանակների ու ժողովուրդների լավագույն մարզիչների ցանկում առաջինն է^[23]։

Ֆերգյուսոնը որպես հարձակվող խաղացել է մի քանի շոտլանդական ակումբներում, ինչպիսիք են «Դանֆերմլին Աթլետիկը» և «Ռեյնջերսը»։ 1965-66 մրցաշրջանի ժամանակ նա «Դանֆերմլինի» կազմում դարձել է Շոտլանդական լիգայի լավագույն ռմբարկուն։ Խաղալուն զուգահեռ նաև աշխատել է որպես մարզիչ՝ սկսելով իր մարզչական գործունեությունը «Իսթ Սթերլինգշիրում» և «Սենթ Միրրենում»։ Մեծ հաջողությունների է հասել «Աբերդինը» մարզելու ժամանակ՝ հաղթելով Շոտլանդիայի լիգայի մրցաշարը, չորս Շոտլանդական գավաթներ և 1983 թվականի ՈւԵՖԱ գավաթի հաղթողների գավաթը։ Ջոք Սթեյնի մահից հետո կարճ ժամանակ առաջնորդել է Շոտլանդիայի ֆուտբոլի հավաքականը 1986 թվականի Աշխարհի գավաթի ժամանակ։

Ֆերգյուսոնը նշանակվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մարզիչ 1986 թվականի նոյեմբերին։ Այն անընդմեջ գլխավորելու 26 տարիների ընթացքում թիմը նվաճել է այդ ժամանակ ռեկորդային 38 գավաթ, ներառյալ 13 Պրեմիեր լիգայի տիտղոս, 5 Ֆուտբոլի Անգլիայի գավաթ և 2 ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգայի գավաթ^[24]։ Ֆերգյուսոնի ղեկավարման ժամանակ «Յունայթեդը» նվաճել է ավելի շատ տիտղոս, քան պատմության նախորդ ամբողջ հարյուրամյակում։ 1999 թվականի թագուհու ծննդյան պատվո ցանկի համաձայն Էլիզաբեթ II թագուհու կողմից ստացել է ասպետի կոչում՝ ֆուտբոլում կատարած ծառայությունների համար^[25]։ Ֆերգյուսոնը «Մանչեսթեր Յունայթեդն» ամենաերկար գլխավորած մարզիչն է՝ անցնելով սըր Մեթ Բասբիի ռեկորդը 2010 թվականի դեկտեմբերի 19-ին^[26]։ Թողել է պաշտոնավարումը 2012–13 մրցաշրջանի ավարտին՝ իր վերջին մրցաշրջանում հաղթելով Պրեմիեր լիգան։

Վաղ տարիներ

Ծնվել է Ալեքսանդր Բիթոն Ֆերգյուսոնի, որը նավաշինարանում թիթեղագործի օգնական էր, և Էլիզաբեթ Ֆերգյուսոնի (օրիորդական ազգանունը՝ Հարդի) ընտանիքում^[27]։ Ալեքս Ֆերգյուսոնը ծնվել է իր տատիկի տանը՝ Շիլդհոլ Ռոուդում, Գովան, 1941 թվականի դեկտեմբերի 31-ին, բայց մեծացել է բազմաբնակարան շենքում՝ Govan Road 667 հասցեում (ներկա պահին տունը քանդված է), որտեղ ապրել է ծնողների և իր փոքր եղբայր Մարտինի հետ^[28]։

Հաճախել է Broomloan Road տարրական դպրոցը, ապա Գովանի ավագ դպրոցը^[29] և երկրպագել է «Ռեյնջերսին»^[30]։

Խաղացողի կարիերա

Ֆուտբոլում Ֆերգյուսոնն սկսել է հանդես գալ սիրողական մակարդակով «Քուինզ Պարկ» ակումբում, որտեղ որպես հարձակվող նրա դեբյուտը կայացել է 16 տարեկանում^[31]։ Նա բնութագրել է իր առաջին խաղը որպես «մղձավանջ»^[32], չնայած աչքի էր ընկել գոլով, իսկ «Քուինզ Պարկը» պարտվել է «Սթրանրաեր»-ին 2։ 1 հաշվով։ Քանի որ «Քուինզ Պարկը» սիրողական ակումբ էր, Ֆերգյուսոնը զուգահեռ աշխատել է Քլայդի նավաշինարանում՝ որպես գործիքագործի օգնական։ Այդտեղ նա դարձել է արհեստակցական միության ակտիվ կազմակերպիչ։ «Քուինզ Պարկում» Ֆերգյուսոնի ամենահիշարժան խաղերից մեկը 1959 թվականի «Նվերների օրը» տեղի ունեցած «Queen of the South»-ի դեմ հանդիպումն էր, որն ավարտվել է 7։ 1 հաշվով պարտությամբ։ Անգլիայի հավաքականի նախկին խաղացող Այվոր Բրոադիսը «պոկեր» (4 գոլ) է ձևակերպել այդ խաղում, իսկ «Քուինզ Պարկի» միակ գոլի հեղինակը դարձել է Ալեքս Ֆերգյուսոնը^[33]^[34]։

Չնայած «Քուինզ Պարկի» կազմում 31 հանդիպման ընթացքում խփած 20 գոլերին՝ Ֆերգյուսոնը հիմնական կազմում մշտական տեղ չի ունեցել, այդ իսկ պատճառով 1960 թվականին որոշել է տեղափոխվել «Սենթ Ջոնսթոն» ակումբ։ Նա շարունակում էր հաճախ գոլեր խփել նոր թիմի կազմում, սակայն այդպես էլ հիմնական կազմի խաղացող չի դարձել և անընդհատ ցանկանում էր տեղափոխվել այլ ակումբ։ Ֆերգյուսոնն ակումբի բարեհաճությունից դուրս էր և նույնիսկ մտածում էր Կանադա արտագաղթելու մասին^[35], միայն թե «Սենթ Ջոնսթոնը» չի կարողացել Ֆերգյուսոնին փոխարնինող առաջատար հարձակվող գտնել, և գլխավոր մարզիչն ընտրել է Ալեքսին «Ռեյնջերսի» դեմ խաղում, որում նրա հեթ-տրիկի (3 գոլ) շնորհիվ ակումբը հաղթող է դարձել։ Հաջորդ ամռանը (1964 թվական) Ֆերգյուսոնը պայմանագիր է կնքել «Դանֆերմլայն Աթլետիկի» հետ, որտեղ և Ֆերգյուսոնը դարձել է արհեստավարժ ֆուտբոլիստ։

Ընթացիկ 1964/65 մրցաշրջանում «Դանֆերմլայնը» մարտահրավեր է նետել շոտլանդական լիգայում և հասել մինչև Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթի եզրափակիչ, բայց Ֆերգյուսոնը չի մասնակցել այդ հանդիպմանը՝ լիգայի խաղերում «Սենթ Ջոնսթոնի» դեմ թույլ կատարողականության համար։ «Դանֆերմլայնը» պարտվել է գավաթի եզրափակչում «Սելթիկին» 3։ 2 հաշվով, ինչպես նաև չի հաղթել լիգայում՝ չեմպիոնությունից ետ մնալով 1 միավորով։ 1965/66 մրցաշրջանում Ալեքս Ֆերգյուսոնը «Դանֆերմլայնի» կազմում խփել է 45 գոլ (ներառյալ 3 գոլ ընկերական խաղերում) 51 խաղում՝ դառնալով «Սելթիկի» խաղացող Ջոն ՄաքԲրայդի հետ Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնության լավագույն ռմբարկուն 31 գոլով^[36]։

1967 թվականին Ֆերգյուսոնը տեղփոխվել է «Ռեյնջերս»՝ շոտլանդական ֆուտբոլային ակումբների միջև ռեկորդային £65 000 գումարով։ Նրան մեղադրել են 1969 թվականին Շոտլանդիայի գավաթի եզրափակչում «Սելթիկից» գոլ բաց թողնելու համար^[37], մի խաղում, որտեղ նրան հանձնարարված էր հսկելու «Սելթիկի» ավագ Բիլի ՄաքՆիլին։ Դրանից հետո նրան առաջին հավաքականի փոխարեն ուղարկել են խաղալու երիտասարդական թիմում^[38]։ Ըստ նրա եղբոր՝ Ալեքսը այնքան հիասթափված էր «Սելթիկից» կրած պարտությունից, որ զայրույթից նետել է Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթի արծաթե մեդալը, որը նրան են հանձնել հանդիպումից հետո^[39]։ Որոշ տվյալներով, նա խտրականության էր հանդիպել «Ռեյնջերսում», քանի որ կինը՝ Քեթի Հոլդինգը, կաթոլիկ էր^[40], բայց Ֆերգյուսոնը ինքնակենսագրության մեջ ճշտում է մտցրել^[41], որ «Ռեյնջերսում» գիտեին իր կնոջ կրոնական հայացքների մասին մինչև իր այնտեղ տեղափոխվելը, և ինքը թողել է ակումբը շատ դժկամությամբ՝ պայմանավորված եզրափակչում այդ իր սխալով։

Հաջորդ տարվա հոկտեմբերին անգլիական «Նոթինգհեմ Ֆորեսթ» ակումբը ցանկացել է ձեռք բերել Ֆերգյուսոնին^[42], սակայն դա տեղի չի ունեցել, քանի որ ֆուտբոլիստի կինը չի ցանկացել ապրել Անգլիայում։ Դրա փոխարեն Ֆերգյուսոնը տեղափոխվել է «Ֆալկիրկ» ակումբ՝ որոշ ժամանակ այնտեղ լինելով խաղացող-մարզիչ, մինչ Ջոն Փրենթիսի մարզիչ դառնալը, որը հեռացրել է Ֆերգյուսոնին մարզչական պարտականություններից։ Դրանից հետո Ալեքսը դրական է պատասխանել տեղափոխման առաջարկին և փոխադրվել «Էյր Յունայթեդ», որտեղ էլ 1974 թվականին ավարտել է իր խաղային գործունեությունը։

Մարզչական գործուենության սկիզբ

Իսթ Սթերլինգշիր

1974 թվականի հունիսին համեմատաբար երիտասարդ՝ 32 տարեկանում Ֆերգյուսոնը նշանակվեց «Իսթ Սթերլինգշիր» ակումբի մարզիչ։ Նրան առաջարկվեց կես դրույքով աշխատանք շաբաթական £40 վճարով, և այդ ժամանակ ակումբը չուներ ոչ մի դարպասապահ^[43]։ Ֆերգյուսոնն անմիջապես խիստ կարգապահություն մտցրեց հավաքականում։ Այսպես, ակումբի հարձակվող Բոբի ՄաքՔալին հետագայում խոստովանեց, որ նա «երբեք ոչ մեկից չէր վախեցել մինչ այդ, բայց Ֆերգյուսոնը հենց սկզբից սարսափելի սրիկա էր»^[44]։ Այնուամենայնիվ, խաղացողները հարգում էին Ֆերգյուսոնին նրա տակտիկական որոշումների համար, և հավաքականի ելույթների արդյունքները նկատելիորեն բարելավվեցին։

1974 թվականի հոկտեմբերին Ֆերգյուսոնին առաջարկեցին գլխավորել «Սենթ Միրրեն» ակումբը։ Չնայած տվյալ պահին մրցաշարային աղյուսակում այն ավելի ցածր դիրքում էր, քան «Իսթ Սթերլինգշիրը», բայց համարվում էր ավելի խոշոր ակումբ։ Եվ թեպետ Ֆերգյուսոնը հավատարմության զգացում ուներ «Իսթ Սթերլինգշիրի» հանդեպ, նա որոշեց տեղափոխվել «Սենթ Միրրեն» Ջոք Սթեյնի հետ խորհրդակցելուց հետո^[45]։

Սենթ Միրրեն

Ֆերգյուսոնը գլխավորել է «Սենթ Միրրեն» ակումբը 1974-1978 թվականների ընթացքում, որի ընթացքում հեղինակեց թիմի ուշագրավ վերափոխում՝ ակումբը Շոտլանդիայի ֆուտբոլային լիգայի հին երկրորդ դիվիզիոնի ստորին մասից, որոնց միջև խաղերի հաճախելիությունը մոտ 1000 մարդ էր, 1977 թվականին բարձրացավ Առաջին դիվիզիա։ Ֆերգյուսոնը հայտնաբերեց և բացահայտեց այնպիսի տաղանդներ, ինչպիսիք են Բիլլի Սթարկը, Թոնի Ֆիցպատրիկը, Լեքս Ռիչարդսոնը, Ֆրենկ ՄաքԳարվին, Բոբի Ռիդը և Պիտեր Վեյրը, իսկ նրա գլխավորած ակումբը ցուցադրում էր առաջնակարգ հարձակվողական ֆուտբոլ^[46]։ Թիմի խաղացողների միջին տարիքը, ովքեր հաղթեցին լիգայում և նվաճեցին տիտղոս, 19-ն էր, իսկ թիմի ավագ Ֆիցպատրիկը 20 տարեկան էր^[47]։

«Սենթ Միրրենը» ինքնօրինակ եղավ նրանով, որ միակ ակումբն էր, որտեղից հեռացրին Ֆերգյուսոնին։ Նա վիճարկեց անարդարացի հեռացման որոշումը աշխատանքային վեճերի հանձնաժողովում, սակայն ստացավ մերժում՝ առանց բողոքարկելու հնարավորության։ Ըստ 1999 թվականի մայիսի 30-ին «Սանդի Հերալդ» շաբաթաթերթում տպագրված Բիլի Ադամսի հոդվածի՝ հեռացման համար պաշտոնական վարկածը եղել է պայմանագրի մի շարք կետերի խախտումը, այդ թվում ֆուտբոլիստների չարտոնագրված վճարները^[46]^[48]։ Նա մեղադրվում էր իր գրասենյակային քարտուղարուհու հանդեպ դրսևորած ահաբեկող վարքագծի համար, քանի որ նա ցանկանում էր, որ խաղացողների որոշ ծախսեր լինեին առանց հարկերի։ Նա չէր խոսում քարտուղարուհու հետ 6 շաբաթ, բռնագրավել էր նրա բանալիները և շփվում էր միայն 17-ամյա օգնականի միջոցով։ Դատարանը եկավ այն եզրահանգման, որ Ֆերգյուսոնը եղել է «առանձնապես չնչին» և «ոչ հասուն»^[48]։ Դատի ընթացքում «Սենթ Միրրենի» նախագահ Ուիլի Թոդդը պնդում էր, որ Ֆերգյուսոնը «չունի մարզչական հմտություններ»։

2008 թվականի մայիսի 31-ին The Guardian շաբաթաթերթում հրատարակվեց հարցազրույց 87-ամյա Թոդդի հետ, որը հեռացրել էր Ֆերգյուսոնին 1978 թվականին։ Թոդդը պարզաբանեց, որ Ֆերգյուսոնի ազատման կարևորագույն պատճառը եղել է պայմանագրի խախտումը՝ կապված նրա՝ «Աբերդին» տեղափոխվելու բանակցությունների և համաձայնության հետ։ Ինքը Ֆերգյուսոնը «Daily Mirror»-ի լրագրող Ջիմ Ռոջերին պատմել է, որ տեղեկացրել է «Սենթ Միրենի» անձնակազմին «Աբերդին» տեղափոխվելու մասին։ Թոդդն ափսոսանք է հայտնել տեղի ունեցածի համար, սակայն մեղադրում էր «Աբերդինին», որ չէր առաջարկել որևէ փոխհատուցում Ֆերգյուսոնի համար^[49]։

1977 թվականին Ֆերգյուսոնը մերժել էր «Աբերդինում» գլխավոր մարզչի աշխատանքը։ Տեղը բաժին հասավ Բիլի ՄաքՆիլին, ով կրկին վերադարձավ «Սելտիկ» մեկ տարի անց՝ կրկին թողնելով մարզչական պաշտոնը Ֆերգյուսոնի համար^[50]։

«Աբերդին»

1970-ականների վերջ

Ֆերգյուսոնը «Աբերդինի» գլխավոր մարզիչ նշանակվեց 1978 թվականի հունիսին՝ փոխարինելով Բիլի ՄաքՆիլին, ով, միայն մեկ մրցաշրջան լինելով այնտեղ, առաջարկ էր ստացել գլխավորելու «Սելթիկ» ակումբը։ Չնայած «Աբերդինը» Շոտլանդիայի ամենախոշոր ակումբներից էր, բայց հաղթել էր առաջնությունը ընդամենը մեկ անգամ՝ 1955 թվականին Դեյվ Հալիդեյի գլխավորությամբ։ Թիմը լավ էր խաղում և թեպետ նախորդ տարվա դեկտեմբերից չէր պարտվել ոչ մի խաղում, 1977/78 մրցաշրջանը երկրորդ տեղով էր ավարտել^[51]։ Ֆերգյուսոնն ընդամենը 4 տարվա մարզչական փորձ ուներ, բավականին երիտասարդ էր, տարիքային տարբերությունը քիչ էր ֆուտբոլիստների հետ, որի պատճառով «Աբերդինի» մի շարք փորձառու խաղացողների, ինչպես՝ Ջո Հարփերի, հարգանքի ձեռքբերման հետ խնդիրներ ուներ^[52]։ Դեբյուտային մրցաշրջանն ընթացավ ոչ այնքան հաջող, թիմը հասավ Շոտլանդիայի գավաթի կիսաեզրափակիչ և Շոտլանդիայի լիգայի եզրափակիչ, սակայն պարտվեց երկուսում էլ և ավարտեց 4-րդ տեղով։

Հաջորդ մրցաշրջանում «Աբերդինը» կրկին հասավ Շոտլանդիայի լիգայի եզրափակիչ և նորից պարտվեց, այս անգամ «Դանդի Յունայթեդին» վերախաղարկումից հետո։ Ֆերգյուսոնն մեղքի ամբողջ պարտավորությունը վերցրեց իր վրա, ասելով, որ պետք է վերախաղարկման ժամանակ որոշ փոփոխություններ կատարած լիներ թիմի կազմում^[53]։

1980-ականներ. առաջին նվաճումներ

1979/80 մրցաշրջանը «Աբերդինը» սկսեց անհաջող, սակայն հետո լավ մարզավիճակ ձեռք բերեց նոր տարում և եզրափակիչ խաղում 5։ 0 հաշվով հաղթանակ տոնելով՝ հաղթեց Շոտլանդիայի առաջնությունը։ 15 տարվա ընթացքում մինչ այդ Շոտլանդիայի չեմպիոնի տիտղոսը բաժին էր հասել միայն «Ռեյնջերսին» և «Սելթիկին»։ Դրանից հետո, ինչպես խոստովանում է Ֆերգյուսոնը, արդեն զգում էր իր խաղացողների հարգանքը. «Դա ձեռքբերում էր, որը միավորեց մեզ։ Վերջիվերջո, խաղացողներն սկսեցին հավատալ ինձ»^[54]։

Նա շարունակում էր թիմում առաջնորդվել խիստ կարգ ու կանոնի սկզբունքով, ֆուտբոլիստները նրան անվանում էին «Կատաղի Ֆերգի» (անգլ.՝ Furious Fergie)։ Այսպես, նա տուգանեց իր խաղացողներից Ջոն Հյուիթին այն բանի համար, որ նա վազանց էր կատարել իրեն արագընթաց ճանապարհին^[55], ինչպես նաև հանդերձարանում ոտքով խփել էր թեյամանը մյուս խաղացողների վրա առաջին խաղակեսում վատ ելույթից հետո^[56]։ Ֆերգյուսոնը դժգոհ էր «Աբերդինի» խաղերի ժամանակ տիրող մթնոլորտից և միտումնավոր ստեղծված «պաշարումային մտածելակերպից»՝ մեղադրելով շոտլանդական լրատվամիջոցներին Գլազգոյի երկու թիմերի հանդեպ կողմնակալ և ոչ օբյեկտիվ վերաբերմունքի համար^[57], ու հենց դրանով էլ տրամադրում էր իր թիմին։

«Աբերդինը» շարունակեց իր հաղթարշավը և նվաճեց Շոտլանդիայի գավաթը։ Ֆերգյուսոնին առաջարկեցին ղեկավարել անգլիական «Վուլվերհեմփթոնը», սակայն նա հրաժարվեց, քանի որ զգում էր, որ «գայլերը» փորձանքի մեջ են^[58], ինչպես նաև այն պատճառով, քանզի «(նրա) ձգտումները «Աբերդինում» կիսով չափ անգամ դեռևս չէին արդարացվել»^[59]։

Եվրոպական հաղթանակ

Ֆերգյուսոնը «Աբերդինին» ավելի մեծ բարձունքների առաջնորդեց հաջորդ՝ 1982/83 մրցաշրջանում։ Նախորդ մրցաշրջանում Շոտլանդիայի գավաթի հաղթանակի շնորհիվ թիմն իրավունք էր ստացել մասնակցելու Եվրոպական գավաթի հաղթողների գավաթին։ Քառորդ եզրափակչում Ֆերգյուսոնի թիմը տպավորիչ հաղթանակ տոնեց «Բավարիայի» հանդեպ, որը նախորդ փուլում պարտության էր մատնել անգլիական «Տոտտենհեմին» 4-1 հաշվով։ «Աբերդինի» պաշտպան Վիլի Միլլերի խոսքերով՝ այդ հաղթանակը նրանց վստահություն տվեց հավատալու, որ իրենք կարող են հաղթել այս մրցաշարը^[60], ինչը և հաջողվեց նրանց 1983 թվականի մայիսի 11-ին եզրափակչում «Ռեալ Մադրիդին» 2-1 հաշվով։ «Աբերդինը» դարձավ շոտլանդական երրորդ ակումբը, որը նվաճում էր եվրոպական գավաթը, և Ֆերգյուսոնն այժմ զգում էր, որ «ինքն արել է ինչ-որ նշանավոր, արժեքավոր բան իր կյանքում»^[61]։ Սրան հաջորդեց 1983 թվականի դեկտեմբերին Չեմպիոնների Լիգայի գործող չեմպիոն «Համբուրգին» Եվրոպայի Սուպեր գավաթում երկու խաղում 2-0 հաշվով պարտության մատնելը։ «Աբերդինը» այդ մրցաշրջանում լավ էր հանդես գալիս նաև ազգային լիգայում՝ պահպանելով Շոտլանդիայի գավաթը՝ շնորհիվ եզրափակչում «Ռեյնջերսին» 1-0 հաշվով պարտության մատնելու։ Սակայն Ֆերգյուսոնը գոհ չէր այդ հանդիպմանը թիմի ցուցադրած խաղից և վիրավորեց խաղացողներին՝ հետխաղյա հեռուստատեսային հարցազրույցում բնութագրելով այն որպես «խայտառակ ելույթ». հետագայում նա հրաժարվեց իր այդ հայտարարությունից^[62]։

1983-84 մրցաշրջանն սկսելով անբավարար կատարողականով՝ «Աբերդինի» խաղը բարելավվեց և հաղթեց առաջնությունում ու 3-րդ անգամ անընդմեջ նվաճեց Շոտլանդիայի գավաթը։ 1984 թվականին Ֆերգյուսոնը պարգևատրվեց Բրիտանական կայսրության շքանշանով (OBE)^[63] և նույն տարում առաջարկ ստացավ գլխավորելու «Ռեյնջերսը» և «Արսենալը»^[64]։ 1984/85 մրցաշրջանում «Աբերդինը» պահպանեց չեմպիոնական տիտղոսը, սակայն չարդարցրեց հույսերը հաջորդ՝ 1985/86 մրցաշրջանում, որն ավարտեց աղյուսակում չորրորդ տեղով, չնայած նվաճել էին ազգային երկու գավաթները։ 1986 թվականի սկզբին Ֆերգյուսոնը դարձել էր ակումբի տնօրենների խորհրդի անդամ, սակայն այդ ապրիլին արդեն նա նախագահ Դիք Դոնալդին ասել էր, որ այդ ամռանը կլքի «Աբերդինը»։

1986 թվականի աշխարհի առաջնության նախընտրական փուլում Ֆերգյուսոնը Շոտլանդիայի ազգայի հավաքականի մարզչական անձնակազմի անդամ էր, սակայն 1985 թվականի սեպտեմբերի 10-ին հավաքականի գլխավոր մարզիչ Ջոք Սթեյնը կաթված ստացավ և մահացավ Շոտլանդիայի՝ փլեյ-օֆֆ դուրս գալու համար խմբում որակավորման Ավստրալիայի դեմ խաղի վերջում։ Ֆերգյուսոնն արագ իր վրա վերցրեց թիմի պատասխանատվությունը և գլխավորեց ազգային հավաքականը և՛ Ավստրալիայի դեմ խաղում և՛ Աշխարհի գավաթի հետագա խաղերում։ Որպեսզի թույլատրվի իրեն կատարել միջազգային հանձնառությունները, նա նշանակեց Արչի Նոքսին՝ որպես իր համամարզիչ «Աբերդինում»։ Այնուհանդերձ, Աշխարհի գավաթի խաղերում Շոտլանդիայի առաջխաղացման ձախողումից հետո 1986 թվականի հունիսի 15-ին Ֆերգյուսոնը հրաժարական տվեց ազգային հավաքականի մարզչական պաշտոնից^[65]։

Մոտավորապես այս շրջանում «Տոտտենհեմ Հոտսպուրն» առաջարկեց Ֆերգյուսոնին փոխարինելու Փիթեր Շրիվզին մարզչական պաշտոնում, սակայն նա մերժեց այդ հնարավորությունը և փոխարենը աշխատանքը բաժին հասավ «Լութոն Թաուն» ակումբից Դեյվիդ Փլիթին։ Եղավ նաև առաջարկություն Ֆերգյուսոնին՝ փոխարինելու Դոն Հոուին «Արսենալում», բայց մերժեց այս հրավերը նույնպես, և նրա գործընկեր շոտլանդացի Ջորջ Գրեհեմը զբաղեցրեց այդ տեղը^[66]^[67]։ Այդ նույն ամռանը մամուլում սկսեցին շշուկներ թևածել այն մասին, որ Ֆերգյուսոնը փոխարինելու է Ռոն Ատկինսոնին «Մանչեսթեր Յունայթեդում», որը Անգլիայի բարձրագույն խմբում անկում էր ապրել և զբաղեցրել 4-րդ տեղը՝ մեկնարկային 10 անընդմեջ հաղթանակներից հետո, որից հետո փառքն անխուսափելի էր թվում։

Սա առաջին դեպքը չէր, երբ Ֆերգյուսոնը մոտ էր Անգլիա տեղափոխվելուն։ 1982 թվականի փետրվարին «Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերսը» դիմել էր նրան Ջոն Բարնվելին փոխարինելու՝ այն բանից հետո, երբ ակումբը դուրս մնաց առաջին դիվիզիայից^[68]։ Ֆերգյուսոնը մերժել էր առաջարկը՝ հավանաբար կապված ակումբի ֆինանսական անկայունության հետ, որն այդ ժամանակ £2 միլիոն պարտք ուներ և հազիվ էր խուսափել բիզնեսից դուրս մնալուց։ 1984/85 մրցաշրջանի վերջում հայտնի դարձավ, որ Ֆերգյուսոնի թեկնածությունը քննարկվելու է «Լիվերպուլի» մարզչի պաշտոնի համար Ջո Ֆագանի թոշակի գնալուց հետո, սակայն աշխատանքն անմիջապես ընդունեց «Լիվերպուլի» հարձակվող Քենի Դալգլիշը^[69]։

Չնայած Ֆերգյուսոնը մնաց «Աբերդինում» ամբողջ ամառ՝ նա վերջիվերջո տեղափոխվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդ», երբ 1986 թվականի նոյեմբերին Ատկինսոնին հեռացրին։

Մարզչական գործունեությունը «Մանչեսթեր Յունայթեդում»

Նշանակում և առաջին տարիներ

Ալեքս Ֆերգյուսոնը նշանակվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդ» ակումբի գլխավոր մարզիչ 1986 թվականի նոյեմբերի 6-ին։ Տեղափոխվելուց ի սկզբանե նա անհանգստանում էր այն բանի համար, որ մի շարք խաղացողներ, ինչպես՝ Նորման Ուայթսայդը, Փոլ ՄաքԳրաթը և Բրայան Ռոբսոնը չափից դուրս շատ էին ալկոհոլ օգտագործում և «ընկճված էր» նրանց ֆիզիկական պատրաստվածության վիճակից։ Բայց նոր մարզիչը կարողացավ բարձրացնել ակումբի կարգապահության մակարդակը, և «Յունայթեդը», որը նրա գալստյան պահին մրցաշարում 21-րդ տեղում էր (վերջից 2-րդ), տարին մրցաշարային աղյուսակում ավարտեց 11-րդ տեղով։

Որպես «Մանչեսթեր Յունայթեդի» գլխավոր մարզիչ՝ Ֆերգյուսոնի դեբյուտային խաղը 1986 թվականի նոյեմբերի 8-ին էր ընդդեմ «Օքսֆորդ Յունայթեդի», որում «կարմիր սատանաները» անսպասելի պարտություն կրեցին 2-0 հաշվով։ 7 օր անց «Յունայթեդը» նվազագույն ոչ-ոքի խաղաց «Նորվիչ Սիթի»-ի հետ, իսկ իր առաջին հաղթանակը տարավ միայն նոյեմեբերի 22-ի տնային հանդիպմանը «Քուինս Պարկ Ռեյնջերս»-ի նկատմամբ 1-0 հաշվով։ Մրցաշրջանի ընթացքում արդյունքներն անշեղորեն սկսեցին բարելավվել։ 1986 թվականի դեկտեմբերի 26-ին՝ «Նվերների օրը», «Յունայթեդը» միակ արտագնա հաղթանակը տարավ իր սկզբունքային մրցակից «Լիվերպուլի» դեմ «Էնֆիլդ» մարզադաշտում 1-0 հաշվով՝ շնորհիվ Նորման Ուայթսայդի գոլի։ 1987 թվականի սկսվեց բարձր նոտայով՝ հաղթանակ 4-1 հաշվով «Նյուքասլի» նկատմամբ։ Մրցաշարի երկրորդ կեսին «Յունայթեդը» աստիճանաբար բարձրացավ՝ համեմատաբար հազվադեպ պարտությունների շնորհիվ և զբաղեցրեց 11-րդ տեղը։ Ֆերգյուսոնի մայրը՝ Էլիզաբեթը, 64 տարեկանում մահացավ թոքերի քաղցկեղից՝ նշանակումից 3 շաբաթ անց։ Ֆերգյուսոնն «Աբերդինում» իր օգնական Արչի Նոքսին նշանակեց իր օգնական «Մանչեսթեր Յունայթեդում» 1986 թվականին։

1987/88 մրցաշրջանում Ֆերգյուսոնը զարկ տվեց ակումբի համար մի շարք լուրջ ձեռքբերումների՝ պայմանագրեր կնքելով Սթիվ Բրյուսի, Վիվ Անդերսոնի, Բրայան ՄաքՔլերի և Ջիմ Լեյթոնի հետ։ Նոր խաղացողները հսկայական ներդրում ունեցան ակումբի խաղում. «Յունայթեդը» մրցաշարում զբաղեցրեց 2-րդ տեղը՝ 9 միավոր ետ մնալով «Լիվերպուլից»։ Չնայած «Լիվերպուլը» միավորներով առաջատար էր մրցաշրջանի երկու մասերում էլ, և «Յունայթեդը» տարվա ամբողջ ընթացքում պարտվել էր միայն 5 խաղերում, սակայն ոչ-ոքի խաղացել 12 խաղերում, այդ իսկ պատճառով «Յունայթեդը» հավակնություն չունեցավ չեմպիոնական տիտղոսը նվաճելու՝ մինչ կհասներ իր հյուսիսարևմտյան մրցակցին։

Հաջորդ՝ 1988/89 մրցաշրջանում թվում էր՝ «Յունայթեդի» համար նպաստավոր կլինի, քանի որ 2 տարի անց «Բարսելոնայից» վերադարձել էր Մարկ Հյուզը, սակայն մեծ էր հիասթափությունը, երբ մրցաշարում զբաղեցրեց միայն 11-րդ տեղը, ինչպես նաև վեցերորդ փուլում դուրս մնաց Անգլիայի գավաթի խաղարկությունից՝ պարտվելով «Նոթինգհեմ Ֆորեսթին» 1-0 հաշվով։ Թիմը դանդաղ սկսեց մրցաշրջանը՝ հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին ունենալով իննխաղյա անհաղթանակ շրջան (ութ ոչ-ոքի և մեկ պարտություն)։ Արդյունքներն այնուհետև բարելավվեցին, իսկ փետրվարի կեսերին մրցաշարային աղյուսակում զբաղեցրեց 3-րդ տեղը։ Սակայն մրցաշրջանի վերջնական քառորդում «Յունայթեդը» չկարողացավ կայուն խաղ ցուցադրել և հանգրվանեց աղյուսակի միջին դիրքում։

Այդ մրցաշրջանում «Յունայթեդը» անց կացրեց ընկերական խաղեր Բերմուդի հավաքականի և Սոմերսեթի կոմսության կրիկետի ակումբի հետ։ «Սոմերսեթի» դեմ խաղում դաշտ դուրս եկավ ինքը՝ Ալեքս Ֆերգյուսոնը և նրա օգնական Արչի Նոքսը, ընդ որում Նոքսն անգամ գոլի հեղինակ դարձավ։ Սա միակ խաղն էր, որտեղ Ֆերգյուսոնը հանդես եկավ «Մանչեսթեր Յունայթեդի» հիմնական կազմում։

1989/90 մրցաշրջանում Ֆերգյուսոնը ջանքեր և մեծ գումարներ ծախսեց՝ ձեռքբերելու կիսապաշտպաններ Նիլ Ուեբին, Մայք Ֆելանին և Փոլ Ինսին, ինչպես նաև պաշտպան Գարի Փալիսթերին և եզրային կիսապաշտպան Դենի Ուոլեսին։ Մրցաշրջանն սկսվեց գործող չեմպիոն «Արսենալի» դեմ 4-1 հաշվով վստահ հաղթանակով, միայն թե հետո «Յունայթեդը» արագորեն կորցրեց թիմային վիճակը։ Խաղաց մեկ ոչ-ոքի, որին հաջորդեց 3 անընդմեջ պարտություն, հաղթանակ և հերթական ամոթալի պարտությունը իր կատաղի մրցակից «Մանչեսթեր Սիթիից» 5-1 հաշվով։ Այսպիսով, ութ խաղում վեց պարտությունից և երկու ոչ-ոքիից հետո «Օլդ Թրաֆորդում» հայտնվեց ազդագիր "Three years of excuses and it's still crap ... ta-ra Fergie." («Պատճառաբանությունների երեք տարի և դեռ նույն կեղտը։ Հաջող, Ֆերգի») գրությամբ։ Շատ լրագրողներ և երկրպագուներ կոչ էին անում հեռացնել Ֆերգյուսոնին^[70]^[71]։ Ավելի ուշ Ֆերգյուսոնը նկարագրեց 1989 թվականի դեկտեմբերը որպես «ամենամռայլ շրջանը, [որն ինքը] երբևէ զգացել է խաղում», այն դեպքում, երբ «Յունայթեդը» տասնամյակի ավարտին գտնվում էր Առաջին դիվիզիոնից դուրս մնալու վտանգային գոտում^[72]^[73]։

Հետագայում Ֆերգյուսոնը բացահայտեց, որ տնօրենների խորհուրդը հավաստիացրել էր իրեն, որ մտադրություն չունեն հեռացնելու։ Չնայած խորհուրդն իրապես հիասթափված էր առաջնությունում թիմի անհաջողություններից՝ նրանք հասկանում էին նման արդյունքների պատճառները (հատկապես մի քանի առանցքային խաղացողների բացակայությունը վնասվածքների պատճառով) և բավարարվում էին նրանով, որ Ֆերգյուսոնը վերակազմակերպում էր ակումբի մարզչական և սկաուտային համակարգները։

Առանց հաղթանակի յոթխաղյա շրջանից հետո «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Անգլիայի գավաթի 3-րդ շրջանում հանդիպեց «Նոթինգհեմ Ֆորեսթին»։ «Ֆորեսթը» հաջող էր հանդես գալիս այդ մրցաշրջանում և Լիգայի գավաթը անընդմեջ երկրորդ անգամ նվաճելու ճանապարհին էր^[74]։ Շատերի կարծիքով սպասելի էր «Յունայթեդի» պարտությունն այդ խաղում և որ Ֆերգյուսոնն անմիջապես դրանից հետո կհեռացվեր։ Սակայն «Յունայթեդը» Մարկ Ռոբինսի գնդակի շնորհիվ 1-0 հաշվով հաղթանակ տարավ և ի վերջո հասավ նաև մինչև Գավաթի եզրափակիչ։ Համարվում է, որ գավաթի նվաճման շնորհիվ Ֆերգյուսոնը պահպանեց մարզչական պաշտոնը «Օլդ Թրաֆորդում»` չնայած սկսած այդ ժամանակից նա հայտարարում էր, որ իր աշխատանքը երբեք վտանգված չի եղել^[74]^[75]^[76]։ Եզրափակիչ խաղում «Յունայթեդը» հանդիպեց «Կրիստալ Պելաս»-ին, սկզբում խաղալով 3-3 ոչ-ոքի, ապա վերախաղարկման ժամանակ հաղթելով 1-0 հաշվով։ Այն առաջին խոշոր նվաճումն էր Ֆեգյուսոնի համար որպես «Մանչեսթեր Յունայթեդի» գլխավոր մարզիչ։ Առաջին եզրափակիչ խաղում 3 գնդակների բացթողումը շատերը կապում էին դարպասապահ Ջիմ Լեյթոնի սխալների հետ, որից հետո Ֆերգյուսոնը հրաժարվեց «Աբերդինի» նախկին դարպասապահի ծառայություններից և նրա փոխարեն գնեց Լես Սիլիին։

Առաջին չեմպիոնական տիտղոս

Չնայած 1990/91 մրցաշրջանում «Յունայթեդն» սկսեց առավել հաջող հանդես գալ լիգայում, քան առաջ էր, սակայն ավարտեց այն միայն 6-րդ տեղով։ Թիմի խաղն անկայուն էր. «Հայբերի»-ում «Արսենալի» նկատմամբ 6-2 հաշվով հաղթանակին հաջորդեցին պարտությունները «Սանդերլենդին» 2-1 հաշվով, «Լիվերպուլին»՝ 4-0 խայտառակ հաշվով և տնային հանդիպմանը «Էվերթոնին»՝ 2-0 («իրիսների» դեմ խաղը դեբյուտային էր 17-ամյա Ռայան Գիգզի համար)։

Անգամ այն, որ նախորդ մրցաշրջանում թիմը հաղթել էր Անգլիայի գավաթի եզրափակչում, շատերին տեղիք էր տալիս կասկածելու Ֆերգյուսոնի հնարավորություններին. «Յունայթեդում» Բասբիից հետո և ոչ մի մարզչի չէր հաջողվել նվաճել լիգայի հաղթողի տիտղոսը^[76]։ 1991 թվականին թիմը Լիգայի գավաթի եզրափակիչ դուրս եկավ, սակայն հաղթանակը զիջեց «Շեֆֆիլդ Ուենսդեյ» ակումբին 1-0 հաշվով։ Գավաթակիրների գավաթի մրցաշարում Ֆերգյուսոնի սաներին հաջողվեց ավելին. նրանք պարտության մատնեցին այդ մրցաշրջանի Իսպանիայի չեմպիոն «Բարսելոնային» 2-1 հաշվով։ Հաղթական հանդիպումից հետո Ֆերգյուսոնը հայտարարեց, որ «Յունայթեդը» կհաղթի հաջորդ մրցաշարը և վերջիվերջո պաշտոնավարելուց մոտ 5 տարի անց նա, թվում է, հաղթեց վերջին թերահավատներին^[77]։

1990/91 մրցաշրջանի վերջում Ֆերգյուսոնի օգնական Արչի Նոքսը հեռացավ «Գլազգո Ռեյնջերս» և դարձավ Վալտեր Սմիթի օգնականը, իսկ Ֆերգյուսոնը Նոքսի փոխարեն օգնական նշանակեց երիտասարդական թիմի մարզիչ Բրայան Քիդին։ Նույն թվականին նա նաև կնքեց գնման երկու կարևոր պայմանագրեր դարպասապահ Պետեր Շմեյխելի և պաշտպան Փոլ Փարքերի հետ։ Մեծ էին ակնկալիքները կապված երիտասարդ Ռայան Գիգզի նվաճումների հետ, ով 1990-91 թվականների մրցաշրջանում թիմի կազմում խաղացել էր 2 անգամ և մեկ գոլ խփել, և ավելի վաղ տպավորիչ ելույթներով հանդես եկած մեկ այլ երիտասարդ հարձակվողական ֆուտբոլիստ Լի Շարփի հետ։ Նա նաև թիմի աջ թևում ավելացրեց ուկրաինացի Անդրեյ Կանչելսկիսին՝ որպես այլընտրանքային հարձակվողական ուժ հին աջոտնյա կիսապաշտպաններ Մայք Ֆելանին և Բրայան Ռոբսոնին։

1991/92 մրցաշրջանում Ֆերգյուսոնի հույսերը չարդարացվեցին և իր իսկ խոսքերով «շատերը մամուլում կարծում էին, որ [իր] սխալները նպաստել են թշվառությանը»^[78]։ Յունայթեդն առաջին անգամ հաղթանակով ավարտեց Ֆուտբոլային լիգայի գավաթը և Եվրոպայի սուպերգավաթը, սակայն սեփական լիգայում չեմպիոնական տիտղոսը զիջեց սկզբունքային մրցակից «Լիդս Յունայթեդին»՝ մրցաշրջանի մեծ մասում գլխավորելով աղյուսակը։ Գոլերի սղությունը և ոչ-ոքի արդյունքների մեծ քանակը մրցաշրջանի երկրորդ կեսում ցույց տվեցին «կարմիր սատանաների» ետարկումը, այնինչ մրցաշրջանի առաջին մասում հանդես էին գալիս հիանալի։ Ֆերգյուսոնն զգաց, որ իր անհաջող փորձը «Լյութոն Թաունից» հարձակվող Միք Հարֆորդի հետ պայմանագիր կնքելու ակումբի համար չեմպիոնության արժեք ունեցավ, և որ թիմին անհրաժեշտ է «հավելյալ չափում» հաղորդել, որպեսզի հաջորդ մրցաշրջանում հաղթեն մրցաշարը^[79]։

1991/92 մրցաշրջանի վերջերում Ֆերգյուսոնն սկսեց ակումբի համար նոր հարձակվողի որոնումները։ Սկզբում փորձեց պայմանագիր կնքել «Սաութհեմփթոնից» Ալան Շիրերի հետ, սակայն Շիրերը նախընտրեց տեղափոխությունը «Բլեքբեռն Ռովերս»։ Ֆերգյուսոնը մեկ անգամ չէ, որ հարցում արեց ձեռքբերելու «Շեֆֆիլդ Ուենսդեյի» հարձակվող Դևիդ Հիրսթին, սակայն մարզիչ Տրևոր Ֆրենսիսը մերժեց բոլոր առաջարկները, և խաղացողը մնաց նույն ակումբում։ Ի վերջո, Ֆերգյուսոնը վճարեց £1 միլիոն «Քեմբրիջ Յունայթեդի» 23-ամյա հարձակվող Դիոն Դաբլինին՝ «Յունայթեդի» ամառային պատուհանում միակ լուրջ տրանսֆերը։

Նոր ձևավորված Պրեմիեր Լիգայում 1992/93 մրցաշրջանի դանդաղ մեկնարկից հետո (նոյեմբերի սկզբին «Յունայթեդն» ընդամենը 22-ի մեջ 10-րդ տեղում էր) թվում էր՝ թիմը կրկին բաց թողեց չեմպիոնական տիտղոսը։ Այնուամենայնիվ, 1992 թվականի նոյեմբերի 27-ին «Լիդս Յունայթեդից» ֆրանսիացի հարձակվող Էրիկ Կանտոնայի £1, 2 միլիոնով գնումից հետո և՛ «Մանչեսթեր Յունայթեդի», և՛ Ֆերգյուսոնի պաշտոնավարության հետագան ավելի վառ գույներով գծագրվեց։ Կանտոնան հարձակման գծում հզոր համագործակցություն ձևավորեց Մարկ Հյուզի հետ և օգնեց ակումբին բարձրանալու մրցաշարային աղյուսակի առաջին հորիզոնական։ Ի վերջո, «Յունայթեդը» դարձավ Անգլիայի չեմպիոն՝ իրականացնելով 26-ամյա սպասումները Լիգայի մրցաշարում և Պրեմիեր Լիգայի առաջին տիտղոսակիրը դառնալով։ «Յունայթեդն» իր ամենամոտ հետապնդող «Ասթոն Վիլլայից» առաջ էր 10 միավորով, որի 1-0 հաշվով պարտությունը Օլդհամում 1993 թվականի մայիսի 2-ին պարգևեցին «Յունայթեդին» բաղձալի տիտղոսը։ Լիգայի մարզիչների միության քվերակությամբ Ալեքս Ֆերգյուսոնը ճանաչվեց տարվա մարզիչ։

1993–95. կրկնակի հաղթանակ և պարտություն

1993/94 մրցաշրջանը բերեց էլ ավելի մեծ հաջողություններ։ Տարվա սկզբում Բրիտանիայի համար ռեկորդային՝ £3, 75 միլիոն գնով «Նոթինգհեմ Ֆորեսթից» գնվեց 22-ամյա կիսապաշտպան Ռոյ Քինը՝ փոխարինելու երկարաժամկետ Բրայան Ռոբսոնին, ով մոտ էր կարիերան ավարտելուն^[80]։

«Յունայթեդը» գլխավորեց 1993–94 Պրեմիեր Լիգայի աղյուսակը փաստացիորեն սկզբից մինչև վերջ։ Կանտոնան 25 գոլով դարձավ մրցաշրջանի լավագույն ռմբարկուն՝ չնայած 1994 թվականի հինգ օրվա ընթացքում երկու անգամ կարմիր քարտ էր ստացել։ «Յունայթեդը» նաև դուրս եկավ Լիգայի գավաթի եզրափակիչ, սակայն պարտվեց այնտեղ «Ասթոն Վիլլային» 3-1 հաշվով, որը գլխավորում էր Ֆերգյուսոնի նախորդը՝ Ռոն Ատկինսոնը։ Անգլիայի գավաթի եզրափակչում «Յունայթեդը» տպավորիչ հարվածաշարով հաղթեց «Չելսիին»՝ 4-0, որով Ֆերգյուսոնն արդեն երկակի անգամ նվաճեց Լիգայի և մրացաշարի գավաթները՝ «Աբերդինի» հետ 1984/85 մրցաշրջանում Շոտլանդիայի առաջնության և Շոտլանդական գավաթի կրկնակի հաղթանակներից հետո։ Եվ միայն Լիգայի գավաթի եզրափակչում ձախողումը թույլ չտվեց նրան նվաճելու երեք տիտղոս (2 գավաթ և մրցաշար) մրցաշրջանում և կրկնելու այն ռեկորդը, որին հասել էր «Աբերդինի» ժամանակ 1983 թվականին։

1994 թվականի ամռանը Ֆերգյուսոնը միայն մեկ խոշոր պայմանագիր կնքեց՝ «Բլեքբեռն Ռովերսից» £1, 2 միլիոնով գնելով Դեյվիդ Մեյին։ Ակտիվ լուրեր էին շրջանառվում նաև «Նորվիչ Սիթիի» 21-ամյա հարձակվող Քրիս Սաթոնի՝ «Յունայթեդ» հավանական տեղափոխման մասին, փոխարենը խաղացողը գլխավորեց «Բլեքբեռն Ռովերսը»։

1994/95 մրցաշրջանը դժվարին եղավ Ֆերգյուսոնի համար։ Կանտոնան հարձակվում է «Կրիստալ Պելասի» երկրպագուի վրա «Սելհերթ պարկում» խաղի ժամանակ և թվում է՝ արդեն անգլիական ֆուտբոլից նրա հեռանալու պահն է։ Ութամսյա որակազրկման հետևանքով Կանտոնան բաց թողեց այդ մրցաշրջանի կարևորագույն վերջին չորս ամիսները^[81]^[82]։ Նա նաև դատապարտվեց 14-օրյա բանտային կալանքի՝ հասցրած վիրավորանքի համար, սակայն վճիռը չեղյալ հայտարարվեց բողոքարկումից հետո և փոխարինվեց 120-ժամյա հասարակական հարկադիր աշխատանքով։ Մյուս կողմից, «Յունայթեդը» Բրիտանիայի համար ռեկորդային՝ £7 միլիոն գնով «Նյուքասլ Յունայթեդից» ձեռք բերեց արդյունավետ հարձակվող Էնդի Քոուլին՝ հյուսիս-արևելք փոխանակության ուղարկելով երիտասարդ Քիտ Գիլեսպուն դրա դիմաց։ Տարին շրջադարձային էր նաև երիտասարդ խաղացողներ Գարի Նևիլի, Նիկի Բաթթի և Փոլ Սքոուլզի համար, ովքեր երբեմն սկսեցին հանդես գալ հիմնական թիմի կազմում՝ գերազանց խաղ ապահովելով «Յունայթեդի»՝ առանց փորձառու խաղացողների անցնող երկար ժամանակամիջոցները։

Բայց և այնպես, մրցաշարը դուրս սողաց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» կառչումից, երբ նրանք մրցաշրջանի վերջին օրը 1-1 հաշվով ոչ-ոքի խաղացին «Վեսթ Հեմի» հետ, որում հաղթանակը կապահովեր երրորդ անընդմեջ չեմպիոնական տիտղոսը լիգայում։ Անգլիայի գավաթի եզրափակչում «կարմիր սատանաները» ևս մեկ տիտղոս կորցրին՝ 1-0 պարտվելով «Էվերթոնին»։

1995–98

1995 թվականի ամռանը Ֆերգյուսոնը լրատվամիջոցների կոշտ քննադատությանն արժանացավ այն բանից հետո, երբ թիմի երեք փորձառու խաղացողների թույլ տրվեց հեռանալ, իսկ փոխարենը չգնեցին ոչ մեկի։ Սկզբում Փոլ Ինսը £7.5 միլիոնով տեղափոխվեց իտալական «Ինտեր», թիմի երկարակյաց հարձակվող Մարկ Հյուզը £1.5 միլիոն վճարով անսպասելի վաճառվեց «Չելսիին», իսկ Անդրեյ Կանչելսկիսը վաճառվեց «Էվերթոնին»։

Ֆերգյուսոնը առաջարկության հարցում արեց «Տոտենհեմին» հարձակվող Դարեն Անդերթոնի համար, սակայն ֆուտբոլիստը վերակնքեց պայմանագիրը Հյուսիսային Անգլիայի ակումբի հետ։ Այնուհետև մարզիչը հանդես եկավ հոլանդացի Մարկ Օվերմարսին առաջարկով, ով խաղում էր հոլանադական «Այաքսում» (Եվրոպայի գավաթի այդ տարվա մրցանակակիրը), սակայն ֆուտբոլիստը ծնկի լուրջ վնասվածք ստացավ և շարքից դուրս եկավ մի քանի ամսով։ Լրատվամիջոցների հաղորդմամբ և ենթադրությամբ «Յունայթեդը» տեղափոխվելու առաջարկ էր արել «Յուվենտուսի» և Իտալիայի հավաքականի հարձակվող Ռոբերտո Բաջոյին, ով այդ ժամանակ համարվում էր աշխարհի լավագույն խաղացողներից մեկը, սակայն վերջինս մնաց հայրենիքում և փոխարենը պայմանագիր կնքեց «Միլանի» հետ։

Բոլորին հայտնի էր, որ Ֆերգյուսոնի կարծիքով «Յունայթեդն» ունի մի շարք երիտասարդ խաղացողներ, ովքեր պատրաստ էին խաղալ հիմնական կազմում։ Պատանիների, ովքեր հետագայում հայտնի էին դառնալու «Ֆերգիի ճտեր» անունով, թվում էին Գարի Նևիլը, Ֆիլ Նևիլը, Դեյվիդ Բեքհեմը, Փոլ Սքոուլզը և Նիկի Բաթթը։ Այդպիսով, 1995/96 մրցաշրջանն սկսվեց առանց էական նոր ձեռքբերումների, և դա կատարվեց Արսենալի, Լիվերպուլի ու Նյուքասլի թանկարժեք պայմանագրերի ֆոնի վրա։

«Յունայթեդի» երիտասարդ թիմը 1995/96 մրցաշրջանը «Ասթոն Վիլլայից» կրած 3-1 հաշվով պարտությամբ սկսեց^[83]։ «Օրվա խաղը» հեռուստատեսային հաղորդման մեկնաբան Ալան Հանսենը քննադատեց թիմի ելույթը՝ ավարտելով իր վերլուծությունը հետևյալ խոսքերով. «Դուք չեք կարող նվաճել ոչինչ երեխաների հետ»՝ նկատի ունենալով «Յունայթեդի» տվյալ կազմում երիտասարդ և անփորձ խաղացողների մեծ թիվը^[84]։

Չնայած մամուլի կողմից ճնշումներին՝ երիտասարդ ֆուտբոլիստները արդարացրին Ֆերգյուսոնի հույսերը. «Յունայթեդը» հաղթանակ տարավ հաջորդ հինգ խաղերում անընդմեջ (այդ թվում՝ «Գուդիսոն պարկում» հաղթելով «Էվերթոնին» 3-2 հաշվով, ապա գործող չեմպիոն «Բլեքբերն Ռովերսին» «Իվուդ պարկում» 2-1 հաշվով)՝ աջակցություն ստանալով նաև վերադարձած Կանտոնայի կողմից, որը կայացավ 1995 թվականի հոկտեմբերին «Լիվերպուլի» դեմ խաղում։ Մրցաշրջանի մեծ մասում թիմը հանդես էր գալիս առաջատար «Նյուքասլ Յունայթեդին» հետապնդողի դերում և Սուրբ Ծնունդից առաջ 10 միավորով էր ետ մնում նրանցից։ Տարբերությունը նվազեց 7 միավորի 1995 թվականի դեկտեմբերի 27-ին՝ 2-0 հաշվով նրանց հաղթելուց հետո, սակայն այնուհետ «կարմիր սատանաների» անկայուն խաղի պատճառով միջակայքը կրկին աճեց՝ հասնելով 12-ի։ 1996 թվականի մարտի 4-ին «Սենթ Ջեյմս պարկում» «Մանչեսթեր Յունայթեդի» 1-0 հաղթանակից հետո տարբերությունը կրճատվեց 1-ի։ Դրանով վաղ մարտից «Յունայթեդն» սկսեց հաղթնակների շարք, որը զուգակցվեց «կաչաղակների» միավորների կորստի հետ, և մանչեսթերյան թիմը գլխավորեց մրցաշարային աղյուսակը։ «Լիդս Յունայթեդի» դեմ խաղում դժվարությամբ ձեռք բերված հաղթանակը թույլ տվեց Ֆերգյուսոնին մեղադրել իր մրցակիցներին իրենց մարզիչներին «խարդախելու» մեջ.

Ես ինքս ինձ ասում եմ՝ այս տղաները իրենց մարզչին տագնապի են հասցրել և տեսնելով, թե ինչպես ես խաղում մեր դեմ, ես միայն կարող եմ ասել, որ նրանք խաբում են իրենց մարզիչներին։ Ձեր կարծիքով նրանցից որոշների համար շատ ավելի կարևոր է արդյունքի հասնել «Մանչեսթեր Յունայթեդի» դեմ, որը Լիգայի առաջատարն է, քան որևէ այլ բան։ Դա հուզիչ է։ Զարմանալի չէ, որ մարզիչները հեռացվեցին։ Իհարկե, երբ խոսքը «Նյուքասլի» մասին է, դուք կսպասեք և կտեսնեք տարբերություն։ Դա հետաքրքիր է լինելու^[85]։

«Լիդսի» նկատմամբ իր թիմի հաղթանակից հետո հեռուստատեսային ճեպանկարահանման ժամանակ «Նյուքասլի» մարզիչ Քևին Քիգանը բարկացած արձագանքեց Ֆերգյուսոնի մեկնաբանությանը. «Մենք դեռևս պայքարում ենք այս տիտղոսի համար և այն պետք է որ Միդլսբրո գնա... Ես ուրախ կլինեմ, եթե հաղթենք նրանց»^[86]։ «Միդլսբրոյի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակը վերջին օրը հաստատեց «Յունայթեդի» տիտղոսը և թիմը Կանտոնայի խփած մեկ գոլի շնորհիվ պարտության մատնեց «Լիվերպուլին»՝ հաղթելով 1996 թվականի մայիսի 11-ին Անգլիայի գավաթի եզրափակչում. սա նրանց երկրորդ դուբլն էր երեք տարա ընթացքում, այս ցուցանիշով «Յունայթեդն» առաջին անգլիական ակումբն էր։ Գավաթի եզրափակչից մեկ շաբաթ անց Ֆերգյուսոնը «Յունայթեդում» մնալու քառամյա պայմանագիր ստորագրեց^[87]։

1996/97 մրցաշրջանում «Յունայթեդը» նվաճեց իր չորրորդ չեմպիոնական տիտղոսը 5 տարում^[88]։ Աշնան վերջերին թիմը 3 անընդմեջ պարտություն կրեց առաջնությունում՝ բաց թողնելով 13 գնդակ, նաև ընհատեց տնային մարզադաշտում առանց պարտությունների 40-ամյա շրջանը եվրագավաթներում՝ պարտվելով թուրքական «Ֆեներբախչե» ակումբին։ Ֆերգյուսոնի օրոք թիմը 28 տարվա մեջ առաջին անգամ լավագույն խաղը ցույց տվեց և հասավ Չեմպիոնների Լիգայի կիսաեզրափակիչ^[89]։ «Յունայթեդի» առաջխաղացումը կասեցվեց գերմանական «Դորտմունդի Բորուսիայի» կողմից^[90]։ Նորվեգացի Ուլե Գունար Սուլշերի և Ռոնի Յոնսենի հետ պայմանագրերի կնքումը տարվա կարևոր ձեռքբերումներից էր. Սուլշերը մրցաշրջանի վերջում թիմի լավագույն ռմբարկուն էր։ 1997 թվականի մայիսին ֆուտբոլից հեռանալու մասին հայտնեց Կանտոնան^[91]։ Խաղացողն իրեն «շահագործված էր զգում Յունայթեդի գերատեսչության ապրանքային քաղաքականության պատճառով» և հարցականի տակ էր դնում ակումբի ձգտումները, պատճառներ, որոնք Ֆերգյուսոնը հասկանում էր^[91]։ Կանտոնայի փոխարեն «Տոտենհեմից» գնվեց հարձակվող Թեդի Շերինգհեմը. ամռան կարևոր ձեռքբերումներից էր նաև «Բլեքբերնից» պաշտպան Հենինգ Բերգի հետ պայմանագիրը^[92]^[93]։ Մրցաշրջանի վերջում Քինը նշանակվեց «Յունայթեդի» նոր ավագ։ Ֆերգյուսոնը 1997 թվականի Սուպերգավաթի հաղթանակից հետո նկարագրեց նրան որպես «խաղի լավագույն բազմակողմանի խաղացողը» և հավատում էր, որ Քինն ունի «բոլոր անհրաժեշտ հատկանիշները» փոխարինելու Կանտոնային^[94]։

1997 թվականի սեպտեմբերին 7 ամիսների ընթացքում առաջին անգամ թիմը լիգայում պարտություն է կրում՝ տանուլ տալով «Լիդս Յունայթեդին», Քինը հանդիպման ընթացքում ջլի վնասվածք է ստանում, որի արդյունքում բաց է թողնում մրցաշրջանը։ Շմեյխելը նրա բացակայության ընթացքում կատարում է ավագի պարտականությունները։ Նոյեմբերից «Յունայթեդը» 4 միավորով լիգայի առաջատարն էր, ինչը հուշում էր, որ որևէ թիմ դժվար թե հասնի նրանց^[95]։ Նույն ամսում «Արսենալի» նկատմամբ հաղթանակից հետո Ֆերգյուսոնը ընդունեց, որ միաձի մրցարշավը «լավ չէ խաղի համար» և թույլատրեց իր հակառակակորդներին «...արժանանալ հաղթելուն խաղաշրջանի երկրորդ մասում»^[96]։ «Լիվերպուլի», «Չելսիի» և «Բլեքբեռն Ռովերսի» սխալները՝ որպես լիգայի չեմպիոնի հավակնորդներ, ձմռան ընթացքում թույլ տվեցին «Յունայթեդին» մեծացնել միավորների տարբերությունը 11 միավորի, թեպետ «Արսենալը» ևս տնօրինում էր խաղը։ Սա բավական էր, որ Մանչեսթերի բուքմեյքեր Ֆրեդ Դանը վճարեր այն առաջատար խաղացողներին, ովքեր օգնում էին պահպանել չեմպիոնական տիտղոսը^[97]։ Մնացած մրցություններում «Յունայթեդը» վատ արդյունքներ էր ցույց տալիս. «Բարնսլիի» հետ վերախաղարկումից հետո դուրս է մնում Անգլիայի գավաթից և «վնասազերծված էր» Մոնակո ՖԱ-ից Չեմպիոնների լիգայի քառորդ եզրափակչում^[98]։

Արսենալը մարտին կրճատում է Յունայթեդի հետ միավորների տարբերությունը հարձակվող Մարկ Օվերմարսի հաղթական գոլի շնորհիվ, երբ երկու թիմերը հանդիպել էին իրար Օլդ Թրաֆորդում^[99]։ Ֆերգյուսոնը լավատեսորեն է արտահայտվում իր թիմի հնարավորությունների մասին՝ չնայած անհաջողությանը և պնդում, որ Արսենալը «... կսկսի միավորներ կորցնել մրցաշրջանի ավարտին, ոչ մի կասկած չկա դրանում»^[99]։ Սակայն Արսենալը, հավաքելով առավելագույն միավորներ, «կնիքում է» տիտղոսը 1998 թվականի մայիսի 3-ին՝ հաղթելով Էվերթոնին։ Ֆերգյուսոնը շնորհավորում է իր մրցակից Արսեն Վենգերին, ով իր առաջին լիարժեք մրցաշրջանն ակումբում այնուհետև եզրափակում է կրկնակի հաղթանակով. «Ես կարծում եմ՝ սա լավ է իմ երիտասարդ խաղացողների համար՝ կորցնելու այդ առիթով։ Ես անկեղծորեն ընդունում եմ Արսենալի ձեռքբերումները Սուրբ ծնունդից մինչև մրցաշրջանի ավարտը»^[100]։ Յունայթեդն անմիջապես հետո 10.75 միլիոն եվրո է վճարում ՊՍԺ-ի պաշտպան Յապ Սթամի համար՝ սահմանելով ակումբային նոր ռեկորդ^[101]։ Ֆերգյուսոնը ցանկանում է ամրացնել թիմի հարձակվողական ներուժը և այդ նպատակով ամբողջ ուշադրությունը բևեռում է Ասթոն Վիլլայի խաղացող Դուայթ Յորքի վրա^[102]։ Յորքի հետ պայմանագիր կնքելու առաջին փորձերը կտրուկ մերժման են արժանանում, մինչև Ֆերգյուսոնը կհամոզեր Էդվարդսին՝ ավելացնել Յունայթեդի նախնական առաջարկը 10 միլիոն եվրոյով^[103]։ 12.6 միլիոն եվրոյի գործարքը կնքվում է մեկ շաբաթում. Յորքը ստորագրում է համաձայնագիրը Չեմպիոնների լիգայում Յունայթեդի հանդես գալուց րոպեներ առաջ^[103]։

1998–99. եռակի հաջողություն

1998/99 մրցաշրջանը լավագույններից էր թիմի պատմության ընթացքում և լի էր բազմաթիվ դրամատիկ հանդիպումներով, և որը սակայն Յունայթեդն սկսեց 1998-ի Անգլիայի սուպերգավաթում Արսենալից 3-0 պարտությամբ^[104]։ Պարտությունը չի մտահոգում Ֆերգյուսոնին, թեև նա բնութագրում է 1998-ի սեպտեմբերին իր թիմի պարտությունն Արսենալից «ավելի պակաս տանելի»։ 1998 թվականի դեկտեմբերին Ֆերգյուսոնի օգնական Բրայան Քիդը տեղափոխվում է Բլեքբեռն Ռովերս, որտեղ դառնում է գլխավոր մարզիչ։ Ֆերգյուսոնը հանձնարարում է Էրիկ Հարիսոնին և Լես Քերշոուին՝ գտնել լավագույն փոխարինող «մարզչական կարողությունների և աշխատանքի էթիկայի առումով»։ Երկուսն էլ առաջարկում են Սթիվ Մաքլարենին՝ Ջիմ Ուայթի և Դերբի Քաունթիի օգնականին։ Մաքլարենը Ֆերգյուսոնի նախնական ընտրությունն էր և նշանակվում է 1999 թվականի փետրվարին։ Որպես օգնական նրա առաջին խաղում Յունայթեդը 8-1 հաշվով հաղթանակ է տանում Նոթինգհեմ Ֆորեսթի նկատմամբ^[105]։

Ֆերգյուսոնն զգում էր, որ Յունայթեդի հայտը՝ ետ վերադարձնելու Պրեմիեր լիգայի տիտղոսները, այլ մրցություններում մասնակցության պատճառով դառնում է անկարևոր։ Նա պատրաստ էր «թանկ վճարել Չեմպիոնների լիգայում առաջընթացի համար», թիմը երկրորդ համարով դուրս եկավ Չեմպիոնների լիգայի «մահվան խմբից»՝ հետևելով «Մյունխենի Բավարիային» և ետևում թողնելով Բարսելոնային։ Յունայթեդը հաղթանակ տարավ Լիվերպուլ ՖԱ-ի նկատմամբ Անգլիայի գավաթի 4-րդ փուլում, որն ամբողջ մրցաշրջանի հաջողության նախանշանն էր։ 3-րդ րոպեին գոլ ընդունելուց հետո թիմը հավասարեցրեց հաշիվը միայն 86-րդ րոպեին և առաջ անցավ ավելացված ժամանակում Սոլսկյարի խփած գնդակի շնորհիվ^[106]։ Անդրադարձի ժամանակ Ֆերգյուսոնն ասաց, որ դա «բարոյական վիճակի ապացույցն էր, որը պետք է լինի նույնչափ էական, որքան Յունայթեդի առաջիկա 5 ամիսների ընթացքում»^[107]։

Մրցաշարի վերջին շաբաթներին «Արսենալն» ի հայտ եկավ որպես «Յունայթեդի» արժանի մրցակից։ Երկու ակումբներն էլ միասին հայտնվեցին Անգլիայի գավաթի կիսաեզրափակչում, որի արդյունքը որոշվեց վերախաղարկումով, քանի որ հիմնական խաղն ավարտվեց գոլազուրկ։ Քինը հանվեց երկրորդ խաղակեսի ժամանակ, «Յունայթեդը» զիջեց՝ ստանալով 11 մետրանոց խաղի վերջում 1-1 հաշվի ժամանակ։ Դենիս Բերգկամպի ջանքերը կասեցրեց Շմեյխելը^[108]։ Ֆերգյուսոնը հույս ուներ, որ «իր թիմը ամեն դեպքում կարող էր ընդունել արձակված տուգանային գնդակը», բայց փոխարենը խաղը վճռվեց լրացուցիչ ժամանակում. Գիգսը վազեց խաղադաշտի կենտրոնական մասի ամբողջ երկայնքով և, խույս տալով «Արսենալի» մի քանի խաղացողներից, խփեց հաղթական գոլը^[107]։ «Յունայթեդը» հաղթանակ տարավ նաև 1999 թվականի Անգլիայի գավաթի եզրափակչում «Նյուքասլ Յունայթեդի» նկատմամբ՝ հասնելով կրկնակի հաջողության, քանի որ դրանից մեկ շաբաթ առաջ թիմը «Տոտենհեմին» հաղթելով կրկին վերադարձրել էր Պրեմիեր լիգայի տիտղոսը։

«Յունայթեդի» առաջխաղացումը Չեմպիոնների լիգայում կանխատեսվում էր դեռևս նախորդ մրցաշրջանից։ Թիմը «վնասազերծում է» Միլանի Ինտերին քառորդ եզրափակիչ փուլում և վերջին մրցումներում արդեն 4-րդ անգամ դիմակայում Յուվենտուսին։ Գիգսի՝ աջ ոտքով խփած ուշ գոլը բերում է թիմին 1-1 ոչ-ոքի, և չնայած նաև ընդունած գնդակին՝ Ֆերգյուսոնը անդրդվելի էր իր կարծիքի մեջ, որ «Յունայթեդը» եզրափակիչ հասնելու հավակնորդ է. «....ինչ-որ բան հուշում է ինձ, որ մենք գնում ենք դեպի հաղթանակ։ Մեր ակումբի էությունն այնպիսին է, որ մենք մեզ այնքան ենք տանջում, որից թեթևացում գտնելու միակ ուղին հաղթանակն է»^[109]։ Պատասխան խաղի ժամանակ Դելլե Ալպի մարզադաշտում հարձակվող Ֆիլիպպո Ինձագին 2 գոլ է խփում՝ ընդհանուր գումարային հաշիվը դարձնելով 3-1 հօգուտ «Յուվենտուսի»^[110]։ Քինը, ստանալով Բեքհեմի փոխանցումը, կրճատում է հաշվի տարբերությունը, բայց քիչ անց դեղին քարտ ստանում՝ Էդգար Դավիդսի նկատմամբ կանոնների խախտում անելու համար, ինչը զրկում էր նրան եզրափակչում խաղալու հնարավորությունից^[110]։ Դուայթ Յորքը հավասարեցնում է հաշիվը, իսկ 84-րդ րոպեին Քոուլը ավելացնում է 3-րդ գոլը՝ բացարձակ հաղթանակ պարգևելով «կարմիր սատանաներին»^[110]։ Քինի խաղն արժանանում է Ֆերգյուսոնի գովասանքին.

Դա անձնուրացության ամենաարտահայտիչ դրսևորումն էր, որ տեսել եմ ես ֆուտբոլային խաղադաշտում։ Տրորել դաշտի բոլոր խոտերը, մրցակցություն, այն, որ նա ավելի շուտ կնախընտրեր մեռնել ուժասպառությունից, քան պարտվել, ոգեշնչում էր բոլորին։ Ես ինձ հպարտ էի զգում նման խաղացողի հետ կապ ունենալու համար։

Անգլիայի գավաթի եզրափակչից օրեր անց «Յունայթեդն» ուղևորվեց Բարսելոն՝ մասնակցելու 1999 թվականի ՈւԵՖԱ Չեմպիոնների լիգայի եզրափակիչ փուլին, որն ամենադրամատիկ դիմակայությունը դարձավ մրցաշրջանում։ Ֆերգյուսոնն սկզբում ծրագրել էր իր թիմի կազմն ինչպես Մյունխենի Բավարիայի դեմ խաղում. Սքոուլզի և Քինի ժամանակավոր բացակայությունն ստիպեց որոշ փոփոխություններ կատարել խաղադաշտում^[107]։ Բեքհեմը տեղափոխվեց կիսապաշտպանության կենտրոն, Գիգսը՝ աջ օղակ, իսկ Բլոմքվիսթն սկսեց ձախից. փոփոխություններով մարզիչը փորձում էր կանխել դիմադրության սահմանափակումը^[107]։ «Յունայթեդը» զիջում էր եզրափակչի առաջին 6-րդ րոպեին Մարիո Բասլերսի իրացրած տուգանայինի պատճառով։ Շերինգհեմը, ով փոխարինելու էր մտել Բլոմքվիսթին, անկյունայինից հավասարեցնում է հաշիվը ավելացված ժամանակի առաջին րոպեին։ ՄաքՔլարենը ասում է Ֆերգյուսոնին, որ նախապատրաստի թիմին լրացուցիչ ժամանակի համար, որին նա պատասխանում է. «Սթիվ, այս խաղն ավարտված չէ»^[107]։ Ավելացված ժամանակի 3-րդ րոպեին Սուլշերը խփում է հաղթական գնդակը, որը «Յունայթեդին» բերում է աննախադեպ եռակի հաղթանակ։ Ֆերգյուսոնը խաղից հետո հարցազրույցի ժամանակ ասում է. «Ես չեմ կարողանում հավատալ դրան։ Ես չեմ կարողանում հավատալ դրան։ Ֆուտբոլ, արյունոտ դժոխք։ Բայց նրանք ոչ մի պահի անձնատուր չեղան և դրա համար էլ հաղթեցին»։ Նա և Շմեյխելը, ով ավագի փոխարինողն էր, միասին բարձրացրին չեմպիոնական գավաթը արարողության ժամանակ։

500 000 մարդկանց բազմությունը դուրս էր եկել Մանչեսթերի փողոցները՝ ողջունելու խաղացողներին, ովքեր տոնական երթով շրջում էին քաղաքում բաց ավտոբուսով^[111]։ Որպես Եվրոպայի չեմպիոն՝ «Յունայթեդը» հրավիրվում է խաղալու Մայրցամաքային գավաթում։ Թիմը նաև առաջին անգամ մասնակցում է Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնությանը, որն այդ անգամ անցկացվում էր Բրազիլիայում։ Սա բերում էր հավանական երկարաժամկետ ծանրաբեռնվածություն, ինչի համար «Յունայթեդն» ընդունում է ՖԱ-ի երաշխավորությունը՝ հրաժարվել մասնակցելու Անգլիայի գավաթի խաղերին՝ առաջինը լինելով որպես այդպիսին^[112]։ Վերջին տարիներին Ֆերգյուսոնը մանրամասնել է ակումբի որոշման մասին. «Մենք արեցինք դա՝ օգնելու Անգլիային Աշխարհի գավաթի մարտահրավերում։ Այդպիսին էր քաղաքական դրությունը։ Ես ափսոսում եմ, որովհետև Անգլիայի գավաթին չմասնակցելու համար մենք հարվածներից ու սոսկալի քննադատությունից բացի ուրիշ ոչինչ չստացանք, այնինչ դա մեր մեղքը չէր»^[113]։

1999-2002. երեք չեմպիոնական տիտղոս անընդմեջ

Շմեյխելի՝ 8 մրցաշրջան անց «Յունայթեդը» թողնելու որոշումը դրդեց Ֆերգյուսոնին՝ ձեռք բերելու նրան փոխարինող. Մարկ Բոսնիչը «Ասթոն Վիլլայից» և իտալացի Մասիմո Տաիբին։ Վերջինս, հանդես գալով 5 խաղում, որից վերջինում 1999-ի հոկտեմբերին պարտություն կրեցին Չելսիից 5-0 հաշվով, այլևս չըտրվեց Ֆերգյուսոնի կողմից՝ մտնելու խաղադաշտ։ Յունայթեդն ավարտեց 1999-2000 մրցաշրջանը հաղթողի տիտղոսով՝ ունենալով ընդամենը 3 պարտություն և հաղթանակների թիվը հասցնելով ռեկորդային 18-ի^[114] (Յունայթեդը հավաքել էր 91 միավոր, իսկ երկրորդ տեղ զբաղեցրած «Արսենալը»՝ միայն 73)։ 1999 թվականի դեկտեմբերին անգլիական ակումբը Տոկիոյում ջախջախեց բրազիլական «Պալմեյրասին»՝ նվաճելով Միջմայրցամաքային գավաթը^[115], բայց մեկ ամիս անց դուրս մնաց Աշխարհի ակումբային առաջնության նախնական ընտրական խմբային փուլից^[116]^[117]՝ չնայած Ֆերգյուսոնը հայտարարեց, որ մրցախաղը «ֆանտաստիկ էր»^[118]։ Յունայթեդը ձախողեց Չեմպիոնների լիգայի տիտղոսի պահպանումը՝ քառորդ եզրափակչում պարտվելով ապագա չեմպիոն Ռեալ Մադրիդին^[119]^[120]։ Ֆերգյուսոնը, ջանալով ուժեղացնել իր թիմը, £7.8 միլիոնով պայմանագիր կնքեց Մոնակոյից Ֆաբիեն Բարտեզի հետ^[121]։ Նա նաև նկատեց Ռուդ վան Նիստելռոյի մեծ առաջընթացը՝ անվանելով նրան «բարձր արժանիքներով հարձակվող»^[122] և ցանկանում էր ձեռք բերել նրան ՊՍՎ Էյնդհովենից դեռևս 2000 թվականին։ Նա հանդիպեց խաղացողի և նրա գործակալի հետ Մանչեսթերում՝ քննարկելու պաշտանական մասը և իրազեկվեց Նիստելռոյի աջ ծնկի վնասվածքի մասին^[122]։ Ֆերգյուսոնին չհուզեց դա, նա վերհիշեց նման բազմաթիվ դեպքեր, երբ նման մանր խնդիրները չեն խանգարել խաղացողի գործունեությանը^[122]։ Վան Նիստելռոյը թեպետ ձախողել էր բժշկական ստուգումը, սակայն Ֆերգյուսոնը վստահեցրեց նրան, որ «մենք այլ ելք չենք կարող գտնել այս մղձավանջից»^[122]։ Պայմանագիրը վերակնքվեց 2001-ի ապրիլին Բրիտանիայի համար ռեկորդային՝ £19 միլիոն արժեքով^[123]։

2000-2001 մրցաշրջանի ժամանակ «Յունայթեդը» պահպանեց չեմպիոնական տիտղոսը 3-րդ անգամ։ Սակայն ղեկավարության և Ֆերգյուսոնի միջև եղած տարաձայնություններն ստվերում էին նվաճումը^[124]։ Ֆերգյուսոնն ակումբի հեռուստատեսային MUTV ալիքով պատմեց, որ ինքը պատրաստ էր խզել բոլոր կապերն ակումբի հետ, այն դեպքում, երբ իր պայմանագրի ժամկետը լրանում էր այդ տարվա վերջում. «Որոշումն արդեն ընդունված էր։ Ես պատրաստվում էի թողնել ակումբը։ Ես հիասթափված էի եղածից, որովհետև ես հույս ունեի՝ ամեն ինչ այլ կերպ կդասավորվի։ Այնպես չեղավ, ինչպես ես մտածում էի»^[125]։ Երկու կողմն էլ ի վերջո հասավ փոխադարձ համաձայնությանը, ինչը ուրախացրեց Ֆերգյուսոնին. «Ինձ հաճելի է, որ մենք այդպես վճռեցինք։ Երբ դուք ակումբում լինեք այնքան երկար, ինչքան ես եմ, այն ձեր արյան մեջ կմտներ»^[126]։ Ֆերգյուսոնի հետ վերադառնալու որոշումը եղավ, քանի որ նա զգում էր իր շանսերը՝ երկրորդ անգամ նվաճելու Եվրոպայի գավաթը ինչպես «անկշռելիներ»։ Տարիքը ևս մեկ ցուցանիշ ուներ. 60-ին հասնելը հանդիսանում էր «հոգեբանական խոչընդոտ... Այն փոխեց իմ զգացողությունն իմ սեփական պիտանիության, իմ առողջության հանդեպ»։

2001-ի մայիսին Մաքլարենը հեռացավ՝ դառնալով «Միդլսբրո» ակումբի մարզիչը^[127], Ջիմի Ռայանը նշանակվեց Ֆերգյուսոնի օգնական^[128]։ «Յունայթեդը» ևս մեկ անգամ տրանսֆերային ռեկորդ գրանցեց՝ «Լացիոյից» £28.1 միլիոնով ձեռք բերելով Խուան Սեբաստյան Վերոնին^[129]։ 2001-ի օգոստոսին Սթամը £16 միլիոնի դիմաց տեղափոխվեց «Լացիո»^[130]։ Ինչպես պնդում է խաղացողը իր ինքնակենսագրական «Գլուխ գլխի» գրքում, Ֆերգյուսոնը ապօրինաբար էր կապվել իր հետ՝ քննարկելու «Յունայթեդ» տեղափոխվելու համար, նախքան կտեղեկացներ «ՊՍՎ»-ին^[131]։ Ֆերգյուսոնն ասաց, որ վաճառել է ֆուտբոլիստին, քանի որ ակումբը պիտի կրճատեր «զանգվածային վարձատրության հաշիվները»^[132]։ Նա պաշտպանին փոխարինեց Լորան Բլանով՝ դժվարությամբ հասնելով իր նպատակին։ Ութ տարի անց Ա. Քեմբլին տված հարցազրույցում Ֆերգյուսոնը ներկայացրեց, որ ակումբում իր մեծագույն սխալն էր «թույլ տալ Յապ Սթամին գնալ։ Ոչ մի հարց»^[133]։

Ակումբը թույլ էր դիմադրում մրցաշրջանի առաջին կեսում և հանգրվանեց 9-րդ հորիզոնականում 2001 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Վեսթ Հեմի հետ տնային հանդիպմանը կրած պարտությունից հետո՝ ունենալով 7 խաղում 6 պարտություն^[134]։ Նա 11 միավորով հետ էր մնում առաջատար «Լիվերպուլից», որը պահուստային մեկ խաղ ուներ դեռևս։ Սուրբ ծնունդի գիշերը Ֆերգյուսոնը հետաձգեց իր պաշտոնաթողության պլանը։ Նրա ընտանիքը համոզեց նրան մնալ Յունայթեդի ղեկին, Քեթին բացահայտորեն նշեց իր հիմնավորումները. «Առաջինը, քո առողջությունը լավ է։ Երկրորդ, դու տանը չես լինում։ Եվ երրորդ, դու ինչ էլ որ լինի այնքան երիտասարդ ես»։ Ֆերգյուսոնը տեղեկացրեց Ուոթքինսին իր վերադարձի մասին հաջորդ օրը և միանգամից վերսկսեց աշխատանքը։

Այն բանից հետո, երբ 2002-ի փետրվարին Ֆերգյուսոնը հայտնեց մնալու որոշումը և կնքեց 3 տարվա պայմանագիր, «Յունայթեդի» խաղը բարելավվեց։ Թիմը 15 խաղում 13 հաղթանակ տարավ, թեպետ մրցաշրջանն ավարտեց 3-րդ հորիզոնականում՝ հաջորդելով «Արսենալին» և «Լիվերպուլին»։ «Յունայթեդն» անհաջողակ գտնվեց Եվրոպայում՝ պարտվելով «Բայեր Լևերկուզենին» Չեմպիոնների լիգայի կիսաեզրափակչում^[135]։ Վաղ հեռացումը Լիգայի և Անգլիայի գավաթների խաղարկումից նշանակում էր, որ նրանք ավարտելու են մրցաշրջանն առանց մրցանակի։ Ֆերգյուսոնն ինքն իրեն խոստովանեց, որ պաշտոնաթողության որոշումը նախապես հայտարարելը բացասական ազդեցություն գործեց խաղացողների և կարգապահություն պահելու կարողության վրա։

2002-2006. վերակառուցում և փոփոխություններ

2002-ի հունիսին Ֆերգյուսոնը պորտուգալացի Կառլոս Կեիրոսին նշանակեց իր օգնական^[136]։ Նրան երաշխավորել էր Էնդի Ռոքսբուրգն այն ժամանակ, երբ Յունայթեդն սկսել էր նորեկների «հետախուզումը» հարավային կիսագնդից և փնտրում էր բազմալեզու մարզիչ։ Ֆերգյուսոնը հիացած էր Կեիրոսով իրենց առաջին հանդիպումից հետո և «շտապ» առաջարկեց նրան աշխատանք։ 2002 թվականի հուլիսին Յունայթեդը վճարեց £29.3 միլիոն «Լիդս Յունայթեդի» պաշտպան Ռիո Ֆերդինանդի համար։ Դրանով ակումբը կրկին ռեկորդ է սահմանում բրիտանական տրանսֆերային շուկայում՝ չնայած դա բնավ չէր մտահոգում Ֆերգյուսոնին. «Մենք իրավունք ունենք փորձելու և ուղղելու մեզ, դրա մեջ ոչ մի վատ բան չկա»^[137]։

2002/03 մրցաշրջան բավականին անհաջող սկսեց Յունայթեդի համար. վերջին 13 տարիների ընթացքում ակումբն ամենավատ սկզբնախաղերն ունեցավ լիգայում^[138]։ The Daily Telegraph-ի սյունակում Հանսենը դիմում է Ֆերգյուսոնին, «թե պիտի ճանաչի մրցաշրջանի այս դժվար սկիզբը որպես իր կյանքի մեծագույն մարտահրավեր»^[139]։ Ֆերգյուսոնի պատասխանը, ինչպես միշտ, ինքնավստահ էր.

Ես չեմ վճարում խուճապի համար։ Մենք ունեցել ենք բազմաթիվ բեկբեկուն սկիզբներ։ Իմ մեծագույն մարտահրավերն այն չէ, ինչ կատարվում է այս պահին։ Իմ մեծագույն մարտահրավերը «Լիվերպուլին» իրենց գրողի տարած դիրքից գցելն էր։ Եվ դուք կարող եք տպել սա։

Մի քանի խաղացողներ այդ շրջանում վիրահատության էին, «փոքրիկ մոլեխաղում» Ֆերգյուսոնը հույս ուներ, որ նրանք կվերադառնան էներգիայով լի։ Պարտությունները, ինչպես՝ «Մանչեսթեր Սիթիից» Մեյն Ռոուդում 2002-ի նոյեմբերին, ստիպեցին Յունայթեդին՝ փոխելու իր խաղաոճը։ Թիմը «առաջ էր տեղափոխում գնդակն ավելի հաճախ և արագ, քան կկենտրոնանար այն պահելու գործընթացի համամասնությա վրա», և մարզչական կազմը փորձում էր հարմարեցնել Ֆորլանին Վան Նիստելռոյի հետ՝ մինչ Սքոուլզի հետ կարգավորելը։ Լիգայում մրցաշրջանի ընթացքում «Յունայթեդի» խաղը բարելավվեց, չնայած 2003 թվականի Լիգայի գավաթի եզրափակչում «Լիվերպուլից» կրած պարտությանը, և նրանք հասան «Արսենալին»՝ 2003 թվականի մայիսին 8-րդ անգամ նվաճելով Պրեմիեր լիգայի գավաթը^[140]։ Թիմը դուրս էր մնացել Չեմպիոնների լիգայի խաղարկությունից քառորդ եզրափակչում Մադրիդի Ռեալից կրած պարտությունից հետո. երկրորդ խաղում Օլդ Թրաֆորդում տարած 4-3 հաշվով հաղթանակը Ֆերգյուսոնը բնութագրեց «հերոսական»։

«Յունայթեդում» մրցաշրջանի ավարտին Կեիրոսը տեղափոխվեց գլխավորելու «Մադրիդի Ռեալը» 2003 թվականի հունիսին^[141]։ Ֆերգյուսոնը կանխազգում էր, որ իր օգնականը պիտի վերադառնա. «Երեք ամիս անց նա ցանկանալու է թողնել Մադրիդը», և այդ պատճառով չէր նշանակում նոր փոխարինող։ Ամռանը Բեքհեմը ևս տեղափոխվեց «Մադրիդի Ռեալ», իսկ Վերոնը գնաց «Չելսի»։ «Յունայթեդը» նույն ժամանակ վերակառուցեց իր թիմը. Թիմ Հովարդը փոխարինեց Բարտեզին դարպասի մոտ, իսկ նորեկներ Կլեբերսոնը, Էրիկ Ջեմբա-Ջեմբան եկան օգնելու թիմակիցներին դաշտում, սակայն չարդարացրին հույսերը։ Միակ բացառությունը Կրիշտիանու Ռոնալդուն էր, որը Ֆերգյուսոնի գլխավորությամբ աստիճանաբար համաշխարհային կարգավիճակ ձեռք բերեց։ Ռոնալդինյոն ևս կարող էր միանալ նրանց։ Ֆերգյուսոնը խոստովանեց, որ ակումբը անհեռատես պայմանագրեր է կնքել. «Մենք շտապում էին գնելու փորձառու խաղացողների, ու կարծում էինք, որ մեր չափանիշները համընկնելու էին անմիջապես»։

2003 թվականի դեկտեմբերին Ֆերդինանդին արգելեցին խաղալ ֆուտբոլ 8 ամսով այն բանից հետո, երբ դոպինգ թեստը դրական արդյունք ցույց տվեց^[142]։ Ֆերգյուսոնը իր ինքնակենսագրականում 10 տարի անց մեղադրում է թեստ անցկացնողների, ովքեր «...չէին անում իրենց գործը։ Նրանք հետևողական չէին Ռիոյի նկատմամբ»։ Ֆերդինանդի բացակայությունը խոչընդոտում էր «Յունայթեդի» պաշտպանության կազմակերպմանը Պրեմիեր լիգայի 2003/04 մրցաշրջանի ժամանակ. թիմն ավարտեց այն 3-րդ տեղով՝ հետևելով «Արսենալի» «անպարտելիներին» և «Չելսիին»։ Եվրոպայում ակումբը բաց թողեց հաջողությունը ձեռքից՝ պարտվելով վերջնական հաղթող «Պորտուին»։ Ֆերգյուսոնը զգում էր, որ դա հնարավոր էր «ոչ թե ֆուտբոլիստների լավ խաղի, այլ մրցավարի պատճառով», ով թույլ չտվեց հաշվել Սքոուլզի գոլը, որը թույլ կտար հաշվի մեջ առաջ անցնել։ «Յունայթեդն» ավարտեց արշավը որպես Անգլիայի գավաթի հաղթող՝ 3-0 հաշվով պարտության մատնելով «Միլուոլին» 2004 թվականի եզրափակչում^[143]։

2004/05 մրցաշրջանի սկզբին պատանի հարձակվող Ուեյն Ռունին (աշխարհի ամենաթանկ պատանի ֆուտբոլիստը՝ £20 միլիոնով) և արգենտինացի պաշտպան Գաբրիել Հայնցեն եկան Յունայթեդ, այն դեպքում, երբ Կրիշտիանու Ռոնալդուն շարունակում էր ավելի ու ավելի բարձրակարգ խաղ ցուցադրել նախորդ մրցաշրջանի համեմատ։ Սակայն հարձակվող վան Նիստելռոյի բացակայությունը, ով մրցաշրջանի մեծ մասն անց կացրեց վնասվածքով, պատճառ դարձավ, որ «Յունայթեդը» չորս տարիների ընթացքում երրորդ անգամ երրորդ տեղով ավարտի մրցաշրջանը։ Անգլիայի գավաթում թիմը հասավ մինչև եզրափակիչ, սակայն հետխաղյա 11 մետրանոցներով պարտվեց «Արսենալին»։ Եվրոպայի գավաթի երկրորդ փուլից «Միլանի» «ձեռքով» դուրս մնալը և պարտությունը Լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչին վերջնական հաղթող «Չելսիի» կողմից (որը նաև նվաճեց Պրեմիեր լիգայի տիտղոսը) նշանակում էր, որ 2004/05 մրցաշրջանը «Յունայթեդն» ավարտեց առանց գավաթների։ Մրցաշրջանի ընթացում Ֆերգյուսոնը գլխավորեց «Յունայթեդին» հոբելյանական 1000-րդ անգամ, որի ընթացքում թիմը տնային հանդիպման ժամանակ 2-1 հաշվով հաղթեց «Լիոնի Օլիմպիկին»^[144]^[145]։

2005/06 մրցաշրջանի համար Ֆերգյուսոնի նախապատրաստական աշխատանքներն ընդհատվեցին խոշոր բաժնետեր Ջոն Մանյեի հետ մեծ վեճի պատճառով։ Երբ Մանյեն և նրա բիզնես գործընկեր Ջ․ Պ․ ՄքՄանուսը համաձայնվել էին վաճառել իրենց բաժնեմասերը ամերիկացի ֆինանսական խոշոր ձեռնարկատեր Մալքոլմ Գլեյզերին, դա լիովին հնարավորություն էր ընձեռնում Գլեյզերին՝ ձեռք բերելու լիակատար վերահսկողություն ակումբի վրա։ Այդ հանգամանքը բուռն արձագանքների արժանացավ «Յունայթեդի» երկրպագուների կողմից^[146] և խախտեց Ֆերգյուսոնի պլանները՝ ամրացնելու թիմը տրանսֆերային պատուհանի ընթացքում, թեպետ ինքը Ֆերգյուսոնը երբեք հրապարակայնորեն չքննադատեց ակումբի նոր սեփականատիրոջը։ Չնայած սրան՝ «Յունայթեդը» որոշեց լուծել երկար տարիներ գոյություն ունեցող դարպասապահի և կիսապաշտպանի «խնդիրները»։ Այս պատճառով պայմանագիր կնքվեց «Ֆուլհեմի» հոլանդացի դարպասապահ Էդվին վան դեր Սարի և «ՊՍՎ Էյնդհովենի» հարավկորեացի աստղ Փակ Ջի Սոնգի հետ։

Մրցաշրջանն անցումային էր։ Նոյեմբերի 18-ին Ռոյ Քինը պաշտոնապես հեռացավ ակումբից, նրա պայմանագիրն ավարտվեց փոխադարձ համաձայնությամբ։ «Յունայթեդը» ձախողեց ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների լիգայի որակավորման անցումային փուլը։ Հունվարի տրանսֆերային պատուհանի ժամանակ պայմանագիր կնքվեց սերբ պաշտպան Նեմանյա Վիդիչի և ֆրանսիացի ձախ պաշտպան Պատրիս Էվրայի հետ, արդյունքում տարին ամփոփեցին լիգայում երկրորդ տեղով՝ առաջ թողնելով միայն «Չելսիին»։ Լիգայի գավաթի նվաճումը «մխիթարական» մրցանակ էր՝ հաջողության անընդհատ բացակայության պարագայում։ Ռուդ վան Նիստելռոյի ապագան Օլդ Թրաֆորդում թվում էր կասկածելի դեռևս մինչև Լիգայի գավաթի եզրափակիչը, և նա հեռացավ մրցաշրջանի վերջում^[147]։

Նախքան նոր տարվա մեկնարկը Ֆերգյուսոնը բավականին շատ քննադատության արժանացավ, հատկանշական էր The Guardian-ի հոդվածի վերնագիրը՝ «Բզկտելով իր ժառանգությունը ամեն քայլով»^[148]։

Երկրորդ եվրոպական Չեմպիոնների լիգա

2006 թվականին Ռոյ Քինին փոխարինելու համար պայմանագիր կնքվեց «Տոտենհեմից» Մայքլ Կարիկի հետ, որի արժեքն ի վերջո հասավ £18 միլիոնի^[149]։ Մրցաշրջանը «Յունայթեդն» սկսեց հաջող և առաջին անգամ պատմության մեջ հաղթանակ տարավ Պրեմիեր լիգայի առաջին չորս խաղերում, որը «Յունայթեդի» լավագույն մեկնարկն էր՝ սկսած 1985 թվականից^[149]^[150]։ Պրեմիեր լիգայում թիմը թափ վերցրեց և այլևս չզիջեց առաջատարի դիրքը՝ 38 խաղանոց մրցաշրջանի 10-րդ խաղից սկսած։ 2006 թվականի հունվարի տրանսֆերային ձեռքբերումները մեծ ազդեցություն ունեցան «Յունայթեդի» խաղի որակի վրա. Պատրիս Էվրան և Նեմանյա Վիդիչը եկան ուժեղացնելու հետևի գիծը դեռևս խաղացող Ռիո Ֆերդինանդի և թիմի ավագ Գարի Նևիլի հետ։ Մայքլ Կարիկի ձեռքբերումը, որը զանգվածային լրատվամիջոցները քննարկեցին և քննադատեցին, բերեց հաստատունություն և լրացուցիչ ստեղծագործական մոտեցում թիմի կիսապաշտպանական գծում՝ ձևավորելով արդյունավետ համագործակցություն Փոլ Սքոուլզի հետ։ Փակ Ջի Սոնգը և Ռայան Գիգզը ընդգծեցին իրենց արժեքը թիմի առաջին կազմում՝ ավելացնելով նշանակալի արագություն և սրություն հարձակման գծում Ուեյն Ռունիի և Կրիշտիանու Ռոնալդուի հետ։

2006 թվականի նոյեմբերի 6-ին Ֆերգյուսոնը նշեց 20-րդ տարեդարձը «Մանչեսթեր Յունայթեդի» ղեկին։ Հարգանքի տուրք մատուցելու էին եկել Ֆերգյուսոնի և՛ ներկա, և՛ նախկին խաղացողները^[151], ինչպես նաև նրա վաղեմի թշնամի Արսեն Վենգերը^[152], նախկին ավագ Ռոյ Քինը և ընթացիկ խաղացողները։ Հավաքույթը «փչացավ», երբ հաջորդ օրը «Յունայթեդը» հանդուրժեց 1 գոլանոց պարտությունը «Սաութենդից» Լիգայի գավաթի խաղարկության չորրորդ փուլի ժամանակ^[153]։ Այնուհանդերձ, դեկտեմբերի 1-ին հայտարարվեց, որ «Մանչեսթեր Յունայթեդը» փոխառության պայմանագիր է կնքել 35-ամյա Հենրիկ Լարսոնի հետ. խաղացող, որով Ֆերգյուսոնը հիանում էր երկար տարիներ և նախկինում ևս փորձել էր ձեռք բերել^[154]։ 2006 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Կրիշտիանու Ռոնալդուն հեղինակեց ակումբի 2000-րդ գոլը Ֆերգյուսոնի ղեկավարությամբ «Ասթոն Վիլլայի» դեմ խաղում^[155]։

«Մանչեսթեր Յունայթեդը» հետագայում 9-րդ անգամ նվաճեց Պրեմիեր լիգայի գավաթակրի տիտղոսը, բայց պարտվեց Անգլիայի գավաթի եզրափակչում Ուեմբլի մարզադաշտում «Չելսիի» հարձակվող Դիդիե Դրոգբայի բացառիկ 4-րդ դուբլով^[156]։ Չեմպիոնների լիգայում ակումբը հասավ մինչև կիսաեզրափակիչ՝ քառորդ եզրափակչի երկրորդ հանդիպմանը գրանցելով 7-1 հաշվով տնային հաղթանակ «Ռոմայի» նկատմամբ^[157], սակայն կիսաեզրափակչի երկրորդ հանդիպմանը 3-0 հաշվով պարտվեց «Միլանին» Սան Սիրո մարզադաշտում՝ առաջին հանդիպմանն ունենալով 3-2 հաշիվ^[158]։

2007/08 մրցաշրջանի համար Ֆերգյուսոնը նշանակալի ձեռքբերումներ կատարեց՝ ամրացնելով «Յունայթեդի» հիմնական կազմը։ Երկար ժամանակ թիրախ հանդիսացող Օուեն Հարգրիվզին ձեռք բերեցին «Մյունխենի Բավարիայից», դրանից անմիջապես հետո միացան նաև երիտասարդ պորտուգալացի հարձակվող Նանին և բրազիլացի փլեյմեյքեր Անդերսոնը, և վերջապես նույն ամռանը, երկարատև ու դժվար բանակցություններից հետո, պայմանագիր կնքվեց «Վեսթ Հեմ Յունայթեդի» արգենտինացի հարձակվող Կառլոս Տևեսի հետ^[159]^[160]^[161]։

Ֆերգյուսոնի ղեկավարման ընթացքում «Յունայթեդը» 2 ոչ-ոքիով և 1-0 հաշվով տեղացի մրցակից «Մանչեսթեր Սիթիին» պարտությամբ կատարեց իր վատագույն մեկնարկը^[162]^[163]։ Չնայած սրան՝ «Յունայթեդը» կարողացավ վերականգնվել և մրցավազքի դուրս եկավ «Արսենալի» հետ՝ տիտղոսի համար։ Լավ մարզավիճակի վերագտնումից հետո Ֆերգյուսոնը հայտարարեց, որ սա մինչ այժմ եղած «Մանչեսթեր Յունայթեդի» բոլոր ժամանակների լավագույն կազմն է, որ մարզել էր ինքը^[164]։

2008 թվականի փետրվարի 16-ին «Յունայթեդը» Օլդ Թրաֆորդում 4-0 հաշվով պարտության մատնեց «Արսենալին» Անգլիայի գավաթի 5-րդ փուլի ընթացքում^[165], սակայն հետագայում դուրս մնաց մրցաշարից՝ մարտի 8-ին քառորդ եզրափակչի տնային հանդիպմանը 1-0 հաշվով պարտվելով վերջնական չեմպիոն «Պորտսմութին»^[166]։ «Յունայթեդը» տուգանային 11 մետրանոց հարվածի պահանջ էր ներկայացրել, որը մերժվել էր, Ֆերգյուսոնը խաղից հետո հայտարարեց, որ Կիթ Հաքեթը՝ Պրոֆեսիոնալ խաղերի մրցավարների խորհրդի գլխավոր նախագահը, «չէր անում իր գործն ինչպես հարկն է»^[167]^[168]։ Ֆերգյուսոնը հետագայում մեղադրվեց ոչ պատշաճ վարքագծի համար, որը նա որոշեց վիճարկել։ Սա Ֆերգյուսոնի երկրորդ նկատողությունն էր մրցաշրջանի ընթացքում, այն բանից հետո, երբ վիճեց մրցավարի հետ «Բոլթոն Ուոնդերերս»-ի հետ խաղում, որը «Յունայթեդը» պարտվեց 1-0 հաշվով։

2008 թվականի մայիսի 11-ին Ֆերգյուսոնը առաջնորդեց «Յունայթեդին» դեպի Պրեմիեր լիգայի 10-րդ չեմպիոնական տիտղոս՝ ուղիղ 25 տարի անց այն բանից հետո, երբ Գավաթակիրների գավաթի մրցաշարում առաջնորդում էր «Աբերդինին» «Ռեալի» դեմ խաղում՝ եվրոպական հաղթանակին ընդառաջ։ Մոտակա մրցակից «Չելսի»-ի հետ միավորների տարբերությունը նվազագույն 1-ն էր, որը վերջին փուլում տանը 1-1 խաղալով «Բոլթոնի» հետ՝ հաղթողից 2 միավորի տարբերությամբ ավարտեց մրցաշարը։ «Յունայթեդը» տիտղոսը նվաճեց՝ 2-0 հաշվով հաղթելով «Ուիգան Աթլետիկ»-ին, որը ղեկավարում էր «Յունայթեդի» նախկին ավագ Սթիվ Բրյուսը^[169]^[170]։

2008 թվականի մայիսի 21-ին Ֆերգյուսոնը «Մանչեսթեր Յունայթեդի» ղեկին երկրորդ անգամ նվաճեց ՈւԵՖԱ գավաթը՝ 11 մետրանոց հարվածաշարով պարտության մատնելով «Չելսիին» 6-5 հաշվով Մոսկվայի «Լուժնիկի» մարզադաշտում, այն բանից հետո, երբ ՈւԵՖԱ Չեմպիոնների լիգայի մաքուր անգլիական եզրափակչի հիմնական ժամանակն ավարտվեց 1-1 ոչ-ոքիով^[171]^[172]^[173] : Ռոնալդուի չստացված հարվածը նշանակում էր, որ Ջոն Թերիի գոլը «Չելսիին» կբերեր այդքան բաղձալի գավաթը, բայց Թերին ձախողեց հաղթանակի հասնելու հնարավորությունը, իսկ երբ վերջում Էդվին վան դեր Սարը պահեց Նիկոլա Անելկայի հարվածը, դա «Մանչեսթեր Յունայթեդին» բերեց Ֆերգյուսոնի մարզչության օրոք 2-րդ, ամբողջ պատմության ընթացքում՝ 3-րդ չեմպիոնական տիտղոսը^[174]։

Չեմպիոնական ևս երկու տիտղոս և Լիգայի գավաթներ

Չնայած 2008/09 մրցաշրջանը ծանր սկսվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» համար^[175]՝ թիմը հաղթանակ տարավ Պրեմիեր լիգայում պահեստային խաղով^[176], որով Ֆերգյուսոնը դարձավ անգլիական ֆուտբոլի պատմության մեջ առաջին մարզիչը, որը երկու անգամ եռակի անընդմեջ հաղթանակ էր տարել Պրեմիեր լիգայում։ Ֆերգյուսոնն արդեն լիգայի 11 տիտղոս էր նվաճել «Մանչեսթեր Յունայթեդի» հետ, և 2008/09 մրցաշրջանի հաջողությունը հավասարեցրեց նրանց «Լիվերպուլի» հետ, որը ևս ընդհանուր հաշվով 18 անգամ էր դարձել Անգլիայի չեմպիոն^[177]։ Նրանք նաև նվաճեցին Լիգայի գավաթը 11 մետրանոցներով Ուեմբլիում «Տոտենհեմի» հետ գոլազուրկ ոչ-ոքիից հետո^[178]։

2009 թվականի մայիսի 27-ին «Բարսելոնայի» հետ վիճարկեցին Չեմպիոնների լիգայի գավաթը, սակայն պարտվեցին իսպանական ակումբին 2-0 հաշվով^[179]^[180]։

Շնորհանդեսի արարողությունից հետո Ֆերգյուսոնը խոստովանեց, որ կմնա «Յունայթեդում» այնքան, ինչքան թույլ կտա առողջությունը, և ինքը ուրախ կլինի ևս մեկ անգամ նվաճելու լիգայի հաղթողի տիտղոսը։ Դա հնարավորություն կտար լիգայում հաղթանակաների ընդհանուր քանակով առաջ անցնել թշնամի «Լիվերպուլից» և դառնալ առաջատար^[181]։

2009/10 մրցաշրջանում Ֆերգյուսոնն իր նվաճումների շարքում ավելացրեց ևս մեկ Ֆուտբոլային լիգայի գավաթ՝ այս անգամ 2010 թվականի փետրվարի 28-ին կայացած եզրափակչի ժամանակ Ուեմբլիում 2-1 հաշվով հաղթելով «Ասթոն Վիլլային»^[182]։ Միայն թե երազանքները դեպի Եվրոպական գավաթ ավարտվեցին մի քանի շաբաթ վաղ, երբ «Յունայթեդը» ընդհատեց իր ելույթները քառորդ եզրափակչում «Մյունխենի Բավարիայի» հետ գնդակների հաշվով։ Իսկ երազանքը՝ նվաճելու 19-րդ չեմպիոնական կոչումը, ավարտին հասավ մրցաշարի վերջին օրը, երբ «Չելսին» խլեց նրանցից Պրեմիեր լիգայի տիղոսը՝ 8-0 հաշվով ջախջախելով «Ուիգանին» և անիմաստ դարձնելով «Յունայթեդի» 4-0 հաշվով հաղթանակը «Սթոք սիթիի» նկատմամբ։

2010 թվականի օգոստոսի 8-ին Ֆերգյուսոնն իր նվաճումների ցուցակին ավելացրեց ևս մեկ Սուպերգավաթի տիտղոս՝ Ուեմբլիում պարտության մատնելով «Չելսիին» 3-1 հաշվով։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Ֆերգյուսոնը դարձավ «Մանչեսթեր Յունայթեդի» պատմության մեջ ամենաերկար գլխավորած մարզիչ՝ շրջանցելով Մեթ Բասբիի 24 տարի, 1 ամիս և 13 օր կազմող ռեկորդը^[183]։ Ֆերգյուսոնն ավարտեց մրցաշրջանը իր 12-րդ և «Մանչեսթեր Յունայթեդի» 19-րդ լիգայի տիտղոսի նվաճմամբ, որով առաջ անցան «Լիվերպուլի» 18 հաղթանակներից։ 2011 թվականի մայիսի 28-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» կրկին դեմ առ դեմ դուրս եկավ «Բարսելոնային» 2011 թվականի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակչի ժամանակ՝ թվով 3-րդը 4 տարվա ընթացքում, բայց «Յունայթեդը» պարտվեց 3-1 հաշվով։ Քանի որ Էդվին վան դեր Սարը, Գարի Նևիլը և Փոլ Սքոուլզը միաժամանակ հեռացան մեծ ֆուտբոլից 2011 թվականին^[184], Ֆերգյուսոնը կատարեց խոշոր ակումբայի գնումներ՝ ձեռք բերելով «Բլեքբեռն Ռովերսից» պաշտպան Ֆիլ Ջոնսին և «Ասթոն Վիլլայից» հարձակվող Էշլի Յանգին՝ յուրաքանչյուրի համար վճարելով մոտ £17 միլիոն^[185]^[186], նաև դարպասապահ Դավիդ դե Խեային «Ատլետիկո Մադրիդից»՝ մոտ £19 միլիոնով^[187]։

2012 սեպտեմբերի 2-ին Ֆերգյուսոնը «Յունայթեդի» ղեկին առաջնորդեց 1000-րդ խաղը «Սաութհեմփթոնի» դեմ մրցամարտում։ «Յունայթեդը» հաղթեց 3-2 հաշվով՝ շնորհիվ Ռոբին վան Պերսիի հեթ-տրիկի։ 2 շաբաթ անց նա հաղթեց նաև Չեմպիոնների լիգայի իր 100-րդ խաղում «Գալաթասարային» 1-0 հաշվով «Օլդ Թրաֆորդում»։

Պաշտոնաթողություն

2013 թվականի մայիսի 8-ին Ֆերգյուսոնը հայտարարեց, որ մրցաշրջանի ավարտին հրաժարական է տալու մարզչական պաշտոնից, բայց կմնա ակումբում որպես տնօրեն և ներկայացուցիչ^[24]^[188]։ The Guardian-ը հայտարարեց, որ դա «դարաշրջանի ավարտն է»^[189], իսկ ՈւԵՖԱ-ի նախագահ Միշել Պլատինին ասաց, որ Ֆերգյուսոնը «իսկական երազող էր»^[190]։ Բրիտանիայի վարչապետ Դևիդ Քեմերոնը բնութագրեց Ֆերգյուսոնին որպես «բրիտանական ֆուտբոլի ականավոր դեմք»^[191]։ «Մանչեսթեր Յունայթեդի» նախկին խաղացողներ Փոլ Ինսը և Բրայան Ռոբսոնը համաձայնեցին, որ Ֆերգյուսոնն անգերազանցելի կլինի^[192]։ «Մանչեսթեր Յունայթեդի» բաժնետեր Գլեյզերն ասաց. «Նպատակին հասնելու նրա որոշումները և նվիրվածությունն ակումբին իրավամբ ուշագրավ են»^[193]։ Ֆերգյուսոնը պարզաբանեց, որ իրականում որոշել էր հեռանալ դեռևս 2012 թվականի դեկտեմբերին և շատ դժվար էր թաքուն պահել իր պլանները^[194]։

2013 թվականի հոկտեմբերին Ֆերգյուսոնը լույս է ընծայում իր երկրորդ ինքնակենսագրականը, որը վերնագրված էր «Իմ կենսագրությունը»^[195]^[196]։

2014 թվականի հունվարին Ֆերգյուսոնը նշանակվում է ՈՒԵՖԱ մարզչական պատվիրակ^[197]^[198] և ասել էր, որ «դա պատիվ և արտոնություն է»՝ ստանձնելու այդ դերը^[199]։ 2014 թվականի ապրիլին հայտարարվեց, որ Ֆերգյուսոնն զբաղեցնելու է «երկարաժամկետ դասավանդողի պաշտոն» Հարվարդի համալսարանում, որտեղ նա դասախոսելու էր նոր դասընթաց՝ «Զվարճանքի, ԶԼՄ-ի և սպորտի բիզնես» վերնագրով^[200]։ Դա տեղի ունեցավ 6 ամիս անց այն բանից հետո, երբ նա երևան հանեց իր նախագիծը, որի հաջողությունն ապահովում էին Անիտա Էլբերսին տված հարցազրույցները «Harvard Business Review»-ում^[201]^[202]։ Նրա երրորդ գիրքը՝ «Առաջնորդությունը», հրատարակվեց Մայքլ Մորիցի հետ համահեղինակությամբ 2015 թվականի օգոստոսին^[203]։

Վիճաբանություններ

Գորդոն Ստրական

Գորդոն Ստրականը Ֆերգյուսոնի առանցքային խաղացողներից էր «Աբերդինում», սակայն նրանց հարաբերություններում լարվածություն մտավ այն բանից հետո, երբ Ստրականը ցանկանում էր համաձայնագիր կնքել գերմանական «Քյոլն» ակումբի հետ՝ առանց մարզչին ասելու^[204]։ Ֆերգյուսոնն ասաց, որ ինքը հավատում է, թեև «Ստրականի կողմից դա նենգ արարք էր, և որ ինքը չէր էլ կարող պատկերացնել, որ նա կարող էր նման հարված հասցնել իրեն»^[204]։ Ստարականը չտեղափոխվեց «Քյոլն»՝ դրա փոխարեն 1984 թվականի ամռանը գնալով «Մանչեսթեր Յունայթեդ»^[204]։ Ստրականը նախընտրեց տեղափոխությունը, քանի որ զգում էր, որ Ռոն Ատկինսոնը վերաբերում է իրեն որպես չափահաս մարդու՝ իր տարբերություն Ֆերգյուսոնի։ Ստրականը դեռևս ակումբում էր, երբ Ֆերգյուսոնը 1986 թվականի նոյեմբերին նշանակվեց մարզիչ^[204]։ Ֆերգյուսոնը կարծում էր, որ Ստրականը չի խաղա «Յունայթեդի» համար և հետագայում 1989 թվականին վաճառեց նրան «Լիդս Յունայթեդին»^[204]։ Ստրականը մեծ հաջողությունների հասավ «Լիդսի» հետ՝ որպես վետերան խաղացող օգնելով նրանց հաղթելու 1991/92 թվականի Անգլիայի լիգայի մրցաշարում՝ առաջ անցնելով Ֆերգյուսոնի «Յունայթեդից»։

1999 թվականին լույս տեսած ինքնակենսագրականում Ֆերգյուսոնը Ստրականի մասին գրել էր. «Մի թիզ անգամ չեմ վստահի այդ մարդուն. ես չէի ցանկանա իմ մեջքը դարձնել նրան»^[204]։ Ստրականը պատասխանեց հակահարձակմամբ՝ իր ինքնակենսագրական «Իմ կյանքը ֆուտբոլում» գրքում գրելով, որ ինքը «ապշած և հիասթափված է», չնայած նա կասկածում էր, որ Ֆերգյուսոնը կապ է ունեցել 2001 թվականին իրեն «Քովենթրի Սիթի» հեռացնելու հետ՝ կապելով «Դերբի քաունթիի» դեմ «Յունայթեդի» անհաջող խաղի հետ^[204], թեպետ Ստրականը դատական հայց չներկայացրեց՝ իր պատվի և անունի հետ խաղալու պաշտպանության համար։ 2006 թվականից նրանք «զինադադարի նման բան հայտարարեցին»^[204]՝ առջևում ունենալով Չեմպիոնների լիգայի խաղեր «Յունայթեդի» և Ստրականի «Սելտիկի» միջև^[205]։

Դևիդ Բեքեմ

2003 թվականին Ֆերգյուսոնը վիճաբանության մեջ մտավ խաղից հետո Դևիդ Բեքեմի հետ հանդերձարանում. «Յունայթեդի» գլխավոր մարզիչը իբր թե հուսախաբությունից մարզակոշիկով հարվածել էր ֆուտբոլիստի դեմքին և Բեքեմին փոքր վնասվածք հասցրել^[206]։

Չեմպիոնների լիգայի վիճակահանություն

2003 թվականի ապրիլի 5-ին Ֆերգյուսոնը հայտարարեց, որ Չեմպիոնների լիգայի վիճակահանությունը կեղծված է հօգուտ իսպանական և իտալական թիմերի^[207]։ ՈւԵՖԱ-ը մեղադրեց Ֆերգյուսոնին մեկնաբանություններով անվանարկության համար և մայիսի մեկին տուգանեց նրան 10 000 շվեյցարական ֆրանկով (£4,600)։

Ջիբրալթարի ժայռ

2003 թվականին Ֆերգյուսոնը հայց է ներկայացնում ընդդեմ «Յունայթեդի» գլխավոր բաժնետեր Ջոն Մանյեի՝ Ջիբրալթարի ժայռ մականունով արշավաձիու իրավունքների համար^[208]։ Մանյեն հակընդդեմ հայց ներկայացրեց^[208]՝ պահանջելով, որ Ֆերգյուսոնը հիմնավորի իր պահանջը Ջիբրալթարի ժայռի վճարի կեսի վերաբերյալ։ Իրավական հարցերն ավելի խճճվեցին «99 հարցերի» խնդրանքի պատճառով, որպեսզի պատասխան տրվեր Ֆերգյուսոնի տրանսֆերային գործարքների՝ ներառյալ Յապ Սթամի, Խուան Վերոնի, Թիմ Հովարդի, Դևիդ Բելլիոնի, Կրիշտիանու Ռոնալդուի և Կլեբերսոնի հետ կապված^[209]։ Գործը վերջիվերջո կարգավորվեց դատարանով։

BBC

Ֆերգյուսոնը հրաժարվեց հարցազրույց տալ BBC հեռուստաընկերությանը 2004 թվականի մայիսի 27-ին բրիտանական հետուստատեսությամբ հեռարձակված «Հայր և որդի» (Father and Son) վավերագրական ֆիլմից հետո^[210]։ Համաձայն The Independent լրագրի հոդվածի՝ Բի-բի-սիի ֆիլմը «նրա գործակալ որդուն՝ Ջեյսոնին, ներկայացնում էր որպես հոր ազդեցությունը և դիրքը սեփական շահերի համար տրանսֆերային շուկայում շահագործող մարդու»։ Նույն հոդվածից պարզ է դառնում, որ Ֆեգյուսոն-կրտսերը երբևէ մեղավոր չի ճանաչվել որևէ իրավախախտման մեջ, և այդտեղ մեջբերում են Ֆերգյուսոն-ավագի կարծիքն այդ մասին. «Նրանք (BBC) պատմություն են սարքել տղայիս մասին, որն ամբողջությամբ անհեթեթություն է։ Այդտեղ ամեն ինչ հորինված է, «դեղին մամուլի» նյութ։ Դա սարսափելի հարված է տղայիս պատվին, նա արժանի չէր դրան»^[211]։ BBC-ին տված հետագա հարցազրույցները, ինչպես «Օրվա հանդիպումը» (Match of the Day) հաղորդման մեջ, տալիս էր նրա օգնական Կառլոս Կեիրոսը, ավելի ուշ՝ Մայք Ֆելանը։

Համաձայն Պրեմիեր լիգայի 2010–11 նոր կանոնների՝ Ֆեգյուսոնին պահանջ առաջադրվեց վերջացնել բոյկոտը BBC-ին^[212]։ Այնուհանդերձ, նա հրաժարվեց անել դա, և «Մանչեսթեր Յունայթեդը» պարտավոր էր տուգանք վճարել ակումբի եկամուտներից^[213]։ 2011 թվականի օգոստոսի 25-ին Ֆերգյուսոնը հանդիպեց BBC-ի գլխավոր տնօրեն Մարկ Թոմփսոնի և BBC North-ի տնօրեն Պիտեր Սալմոնի հետ. հանդիպման արդյունքում Ֆերգյուսոնը համաձայնվեց վերջ տալ իր յոթամյա բոյկոտին։

Վարձավճարով խաղացողներին հետ կանչելը

«Փրեսթոն Նորթ Էնդից» որդու՝ Դարենի հեռացվելուց հետո Ֆերգյուսոնը անհապաղ «Փրեսթոնից» ու մարզչական նոր ղեկավարությունից ետ կանչեց վարձավճարով տրված ֆուտբոլիստներ Ռիթչի դը Լատին, Ջոշուա Քինգին և Մաթի Ջեյմսին^[214]։ Այնուհետև նա դա բացատրեց որպես խաղացողների անձնական խնդրանք՝ չվերդառնալ «Փրեսթոն» մարզչի փոփոխությունից հետո։

Մրցավարների քննադատություն

Ֆերգյուսոնը բազմաթիվ անգամներ պատժվել է վիրավորանքների և խաղի մրցավարներին հրապարակայնորեն քննադատելու համար, երբ նրանց սխալ էր համարում.

2003 թվականի հոկտեմբերի 20՝ երկխաղյա որակազրկում և £10,000 տուգանք չորրորդ մրցավար Ջեֆ Վինթերին վիրավորական խոսքեր ասելու համար^[215],
2007 թվականի դեկտեմբերի 14՝ երկխաղյա որակազրկում և £5,000 տուգանք Մարկ Կլատենբուրգին վիրավորական խոսքեր ասելու համար^[216],
2008 թվականի նոյեմբերի 18՝ երկխաղյա որակազրկում և £10,000 տուգանք խաղից հետո Մայք Դինի հետ վիճաբանելու համար^[217],
2009 թվականի նոյեմբերի 12՝ որակազրկում չորս խաղով (երկուսը հետաձգված) և £20,000 տուգանք Ալան Ուայլիի ֆիզիկական պատրաստվածության մասին մեկնաբանությունների համար^[218],
2011 թվականի մարտի 16՝ որակազրկում հինգ խաղով (երեք հանդիպում և երկու հետաձգված) և £30,000 տուգանք «Չելսիի» դեմ խաղից հետ Մարտին Ատկինսոնին կասկածելի և անազնիվ որակելու համար^[219]^[220]^[221],
2013 թվականի փետրվարի 8՝ £12,000 տուգանք «Տոտենհեմի» դեմ խաղից հետ եզրային մրցավարին քննադատելու համար^[222]^[223]։

Առաջարկվել է նաև, որ մրցավարներին Ֆերգյուսոնի «ահաբակելը» կոչվի «Ֆերգիի ժամանակ» («Fergie Time»), այսինքն այն անսովոր առատաձեռնությունը, երբ վնասվածքների դեպքում ժամանակ է ավելացվում «Մանչեսթեր Յունայթեդի» պարտության պարագայում։ Opta Sports-ի վերլուծությամբ 2010-2012 թվականների ընթացքում հայտնաբերվել է, որ միջինից 79 վայրկյան ավելի ժամանակ է տրվել այն դեպքում, երբ «Մանչեսթեր Յունայթեդը» պարտվելիս է եղել^[224]։ Սա մեծ հանգամանք էր մյուս գերակա ակումբների համեմատ, թեպետ այդ ակումբների մեծ մասում կարծում էին, որ կարող են օգտվել «Ֆերգիի ժամանակից», հատկապես երբ հանդիպումը սեփական հարկի տակ էր^[224]։

Ժառանգություն

Ֆերգյուսոնի նախկին խաղացողներից շատերը դարձել են մարզիչներ, այդ թվում՝ Թոնի Ֆիցպատրիկը, Ալեքս Մաքլիշը, Գորդոն Ստրականը, Մարկ Մաքգիին, Ուիլլի Միլլերը, Նիլ Կուպերը, Բրայան Գանը, Էրիկ Բլաքը, Բիլի Սթարկը, Բրայան Ռոբսոնը, Սթիվ Բրյուսը, Մարկ Հյուզը, Ռոյ Քինը, Փոլ Ինսը, Քրիս Կասպերը, Դարեն Ֆերգյուսոնը, Ուլե Գունարը, Հենինգ Բերգը և Գարի Նևիլը^[225]^[226]։

«Ճվճվալով կորզած ժամանակ» հորինված արտահայտությունը վերաբերում է մրցաշարի եզրափակիչ փուլերում Ֆերգյուսոնիի ստեղծած լարվածությանը և ներառված է «Collins English Dictionary»-ում և «Oxford English Dictionary»-ում^[227]^[228]։

Ֆերգյուսոնի բրոնզե արձանը, որն ստեղծել է շոտլանդացի քանդակագործ Ֆիլիպ Ջեքսոնը, հանդիսավոր կերպով բացվել է «Օլդ Թրաֆորդի» դիմաց 2012 թվականի նոյեմբերի 23-ին^[229]^[230]։ 2013 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Ֆերգյուսոնը մասնակցեց արարողությանը, որով «Օլդ Թրաֆորդին» հարակից ճանապարհը Water's Reach-ից անվանակոչվեց Sir Alex Ferguson Way-ի («Սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնի ճանապարհ»)^[231]^[232]։

Անձնական կյանք

Ֆերգյուսոնն ապրում է Ուիլմսլոուում, Չեշիր, կնոջ՝ Քեթի Ֆերգյուսոնի (օրիորդական ազգանունը՝ Հոլդինգ) հետ^[233]։ Նրանք ծանոթացել են պրոֆմիության գործադուլի ժամանակ, որտեղ Ալեքսը պատվիրակ էր։ Ամուսնացել են 1966 թվականին և ունեն երեք որդի՝ Մարկը (ծնվել է 1968 թվականին) և երկվորյակներ Դարենը՝ «Պիտերբորո Յունայթեդի» նախկին մարզիչ և Ջեյսոնը՝ ընկերության գովազդային կառավարման ոլորտում։

1998 թվականին Ֆերգյուսոնը լեյբորիստական կուսակցության ամենախոշոր անհատ նվիրատուների ցուցակում էր^[234]։ Նա իրեն բնութագրում է որպես սոցիալիստ^[235]^[236] և ամբողջ կյանքում եղել է լեյբորիստների կողմից^[237]։ 2011 թվականին Գրեհեմ Սթրինգերը՝ լեյբորիստական պառլամենտի անդամը Մանչեսթերում և «Մանչեսթեր Յունայթեդի» աջակիցը, կոչ է անում Ֆերգյուսոնին մտածել Լորդերի պալատում ընդգրկվելու մասին^[238]։ Եթե դա տեղի ունենար, ապա դա կդարձներ Ֆեգյուսոնին առաջին ներկա կամ նախկին ֆուտբոլիստը, որը պերի կոչում ուներ։ Սթրինգերը և նրա գործընկեր Մանչեսթերի լեյբորիստական պառլամենտի անդամ Պոլ Գոգինսը կրկնեցին այս հորդորը 2013 թվականի մայիսին պաշտոնաթողությունից հետո^[239]։ Սակայն Daily Mirror շաբաթաթերթը անհայտ աղբյուրներից 2013 թվականի օգոստոսի 1-ին պնդում էր, որ Ֆեգյուսոնը մերժել է պերության առաջարկը^[240]։

2009 թվականին Ֆերգյուսոնը Մանչեսթերի մետրոպոլիտեն համալսարանի կողմից բիզնեսի կառավարման պատվավոր դոկտորի կոչում է ստացել^[241]^[242]։ Սա նրա երկրորդ կոչումն էր համալսարանից, մինչ սա նա 1998 թվականին ստացել էր պատվավոր մագիստրոսի կոչում^[243]։

2014 թվականին Շոտլանդիայի անկախության հանրաքվեի ընթացքում Ֆերգյուսոնը «Better Together» («Միասին ավելի լավ է») քարոզարշավի ակտիվ կողմնակիցը և հովանավորն էր, որը կողմ էր Շոտլանդիայի՝ Միացյալ Թագավորության կազմում մնալուն^[244]։ Նա քննադատում էր Շոտլանդիայի ազգային կուսակցությունը և նրանց ղեկավար Ալեքս Սալմոնդին՝ նրանց որոշման համար, որով Շոտլանդիայից դուրս ապրող շոտլանդացիները, բացի Միացյալ Թագավորությում մնացողների, հանրաքվեի իրավունք չունեն^[244]։ Նա նաև դեմ էր «Yes Scotland» («Այո Շոտլանդիա») խմբի ինքն իրեն ստանձնած կանոնին՝ ընդունելու նվիրատվություն Շոտլանդիայից դուրս ապրող մարդկանցից նվազագույնը £500^[244]։

Նվաճումներ

Որպես խաղացող

Սենթ Ջոնսթոն

Ֆուտբոլի Շոտլանդիայի լիգայի երկրորդ դիվիզիա (2-րդ շարք) (1), 1962–63

Ֆալկիրկ

Ֆուտբոլի Շոտլանդիայի լիգայի երկրորդ դիվիզիա (2-րդ շարք) (1), 1969–70

Մարզչական

Ֆերգյուսոն պաշտոնական նորամուտը Անգլիական ֆուտբոլի փառքի սրահ եղել է 2002 թվականին ի նշան անգլիական խաղում որպես մարզիչ նրա մեծ ներդրումներին։ 2003 թվականին Ֆերգյուսոնը դարձավ ՖԱ մարզչական որակավորման պաշտոնակալ, որով պարգևատրվում են բոլոր մարզիչները, որոնք ունեն առնվազն տասը տարվա (գլխավոր) մարզչական փորձ^[245]։ Նա Մանչեսթերում գտնվող Ֆուտբոլի ազգային թանգարանի փոխնախագահն է^[246], Լիգայի մարզիչների միավորման գործադիր կոմիտեի անդամ^[247]։ 2011 թվականի նոյեմբերի 5-ին «Օլդ Թրաֆորդի» «Հյուսիսային տրիբունան» 25 տարի «Մանչեսթեր Յունայթեդը» գլխավորելու պատվին պաշտոնապես անվանակոչվեց սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնի անունով^[248]։

Ֆերգյուսոնը միակ մարզիչն է, որ նվաճել է լիգայի գլխավոր գավաթները, և «կրկնակի»՝ հյուսիս-հարավ («Մանչեսթեր Յունայթեդով» հաղթել է Պրեմիեր լիգայում, իսկ «Աբերդինով»՝ Շոտլանդիայի պրեմիեր դիվիզիան)։ Նա նաև վերջին մարզիչն է, որ հաղթել է Շոտլանդական լիգայի առաջնությունը ոչ Old Firm թիմերով (Գլազգոյում ստեղծված «Սելթիկ» և «Ռեյնջերս» ակումբների ոչ պաշտոնական միացյալ անունը)՝ հասնելով դրան 1984–85 մրցաշրջանում «Աբերդինի» շնորհիվ։ Ֆերգյուսոնը նաև անգլիական ֆուտբոլի միակ մարզիչն է, որ 20 մրցաշրջան անընդմեջ գլխավոր երեք տեղերն է զբաղեցրել՝ սկսած 1991–92 մրցաշրջանից (ընդհանուր 22 մրցաշրջանի մեջ)։

Ֆերգյուսոնն ունի 49 գավաթ որպես մարզիչ, որով նա անգլիական ֆուտբոլի պատմության ամենահաջողակ մարզիչն է^[249]։ Նա նաև յոթ գավաթով համարվում է եվրոպական ֆուտբոլի ամենատիտղոսակիր մարզիչը՝ կիսելով կոչումը Ջովաննի Տրապատտոնիի և Կառլո Անչելոտտիի հետ։ Ֆերգյուսոնը Անգլիայի չեմպիոնի տիտողը նվաճել է 13 անգամ, երկու անգամով ավելի, քան հաջորդ տիտղոսաշատ մարզիչը^[250]։ Նա նաև Անգլիական լիգայի պատմության մեջ առաջին մարզիչն է, որ երեք անգամ անընդմեջ նվաճել է լիգայի հաղթողի տիտղոսը, որը նա արել է երկու անգամ^[251]։ Ֆերգյուսոնը 10 անգամ նվաճել է տարվա մարզիչ տիտղոսը, 27 անգամ՝ ամսվա մարզիչ և ՈւԵՖԱ Չեմպիոնների լիգայում ամենաշատ խաղերն անցկացրած մարզիչն է (190 խաղ)^[252]^[253]։

Սենթ Միրրեն

Ֆուտբոլի Շոտլանդիայի լիգայի առաջին դիվիզիա (1), 1976-77
- Ընդհանուր՝ 1 գավաթ

Աբերդին

Շոտլանդիայի առաջնություն (3), 1979–80, 1983–84, 1984–85
Շոտլանդիայի գավաթ (4), 1981–82, 1982–83, 1983–84, 1985–86
Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ (1), 1985–86
Դրայբրո գավաթ (1), 1980
Եվրոպական գավաթի հաղթողների գավաթ (1), 1982–83
ՈՒԵՖԱ Սուպեր գավաթ(1), 1983
- Ընդհանուր՝ 10 գավաթ

Մանչեսթեր Յունայթեդ

Պրեմիեր Լիգա (13), 1992–93, 1993–94, 1995–96, 1996–97, 1998–99, 1999–2000, 2000–01, 2002–03, 2006–07, 2007–08, 2008–09, 2010–11, 2012–13
Ֆուտբոլի Անգլիայի գավաթ (5), 1989–90, 1993–94, 1995–96, 1998–99, 2003–04
Ֆուտբոլային լիգայի գավաթ (4), 1991–92, 2005–06, 2008–09, 2009–10
Ֆուտբոլի Անգլիայի սուպերգավաթ (10), 1990 (կիսով), 1993, 1994, 1996, 1997, 2003, 2007, 2008, 2010, 2011
ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա (2), 1998–99, 2007–08
ՈւԵՖԱ գավաթի հաղթողների գավաթ (1), 1990–91
ՈՒԵՖԱ Սուպեր գավաթ (1), 1991
Ֆուտբոլի միջմայրցամաքային գավաթ (1), 1999
Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնություն (1), 2008
- Ընդհանուր՝ 38 գավաթ
- Ամբողջ կարիերայի ընթացքում՝ 49 գավաթ

Անհատական

Մարզական

Լիգայի մարզիչների միություն (LMA), տասնամյակի մարզիչ (1), 1990-ականներ
Լիգայի մարզիչների միություն (LMA), տարվա մարզիչ (4), 1998–99, 2007–08, 2010–11, 2012–13
Լիգայի մարզիչների միություն (LMA), հատուկ երախտիքի մրցանակ (2), 2009, 2011
Պրեմիեր լիգայի մրցաշրջանի մարզիչ (11), 1993–94, 1995–96, 1996–97, 1998–99, 1999–2000, 2002–03, 2006–07, 2007–08, 2008–09, 2010–11, 2012–13
Պրեմիեր լիգայի ամսվա մարզիչ (27), օգոստոս 1993, հոկտեմբեր 1994, փետրվար 1996, մարտ 1996, փետրվար 1997, հոկտեմբեր 1997, հունվար 1999, ապրիլ 1999, օգոստոս 1999, մարտ 2000, ապրիլ 2000, փետրվար 2001, ապրիլ 2003, դեկտեմբեր 2003, փետրվար 2005, մարտ 2006, օգոստոս 2006, հոկտեմբեր 2006, փետրվար 2007, հունվար 2008, մարտ 2008, հունվար 2009, ապրիլ 2009, սեպտեմբեր 2009, հունվար 2011, օգոստոս 2011, հոկտեմբեր 2012
ՈւԵՖԱ տարվա մարզիչ (1), 1998–99
ՈւԵՖԱ տարվա թիմ (2), 2007, 2008
«Onze Mondial» ամսագրի Onze d'Or տարվա մարզիչ (3), 1999, 2007, 2008
Ֆուտբոլի պատմության և վիճակագրության միջազգային ֆեդերացիա (IFFHS), լավագույն ակումբային մարզիչ (2), 1999, 2008
Ֆուտբոլի պատմության և վիճակագրության միջազգային ֆեդերացիա (IFFHS), 21-րդ դարի լավագույն մարզիչ (1), 2012
«World Soccer» ամսագիր, տարվա աշխարհի լավագույն մարզիչ (4), 1993, 1999, 2007, 2008
«World Soccer» ամսագիր, բոլոր ժամանակների մեծագույն մարզիչ, 2013
Laureus World Sports, տարվա լավագույն թիմ (1), 2000
BBC մարզական անձ, տարվա մարզիչ (1), 1999
BBC մարզական անձ, տարվա թիմ (1), 1999
BBC մարզական անձ, մեծ ներդրումների համար (1), 2001
BBC մարզական անձ, ադամանդե մրցանակ (1), 2013
Անգլիական ֆուտբոլի փառքի սրահ (մարզիչ), 2008
Շոտլանդական ֆուտբոլի փառքի սրահ, 2004
Եվրոպական ֆուտբոլի փառքի սրահ (մարզիչ), 2008
ՖԻՖԱ նախագահական մրցանակ, 2011
Պրեմիեր լիգայի 10 մրցաշրջանների մրցանակներ (1992–93 – 2001–02)
- Տասնամյակի մարզիչ
- Ամենաշատ մարզչական հանդիպումներ (392 խաղ)
Պրեմիեր լիգայի 20 մրցաշրջանների մրցանակներ (1992–93 – 2011–12)
- Լավագույն մարզիչ
Ֆուտբոլային լրագրողների միություն (FWA ), ֆուտբոլում ներդրումների համար, 1996
Պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլային միություն (PFA), նշանակալի երախտիքի մրցանակ, 2007
Պրեմիեր լիգայի վաստակի մրցանակ, 2012-13
«Մուսաբինի» (Mussabini) շքանշան, 1999
Northwest ֆուտբոլային մրցանակ, 2013
- Տարվա մարզիչ

Կոչումներ և հատուկ պարգևներ

Բրիտանական կայսրության շքանշանի սպա (անգլ.՝ Officer of the Order of the British Empire, OBE), 1983
Բրիտանական կայսրության շքանշանի կապիտան (անգլ.՝ Commander of the Order of the British Empire, CBE), 1995
Ասպետ բակալավր (անգլ.՝ Knight Bachelor, Kt.), 1999
Աբերդինի պատվավոր քաղաքացի, 1999
Գլազգոյի պատվավոր քաղաքացի, 1999
Մանչեսթերի պատվավոր քաղաքացի, 2000
Թրաֆորդ ավանի պատվավոր քաղաքացի, 2013
Ինը համալսարանների պատվավոր դոկտոր՝ ներառյալ Ռոբերտ Գորդոնի համալսարանը (1997), Սենթ Էնդրյուի (2002)^[254] և Մանչեսթերի (2011)^[255] համալսարանները։

Վիճակագրություն

Որպես խաղացող

**Ակումբային գործունեություն**
Ակումբ	Մրցաշրջան	Լիգա		Գավաթներ^[256]		Եվրագավաթներ^[257]		Այլ^[258]		Ընդհանուր
Ակումբ	Մրցաշրջան	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր
Քուինզ Պարկ	1958/59	8	0	0	0	-	-	0	0	8	0
	1959/60	23	11	0	0	-	-	0	0	23	11
	Ընդհանուր	31	11	0	0	0	0	0	0	31	11
Սենթ Ջոնսթոն	1960/61	3	0	?	?	0	0	0	0	?	?
	1961/62	12	5	?	?	0	0	0	0	?	?
	1962/63	12	8	?	?	-	-	0	0	?	?
	1963/64	10	6	?	?	0	0	0	0	?	?
	Ընդհանուր	37	19	10	2	0	0	0	0	47	21
Դանֆերմլին Աթլետիկ	1964/65	26	15	10	6	4	0	5	1	45	22
	1965/66	32	31	10	4	6	4	1	3	49	42
	1966/67	31	20	10	7	3	2	0	0	44	29
	Ընդհանուր	89	66	30	17	13	6	6	4	138	93
Ռեյնջերս	1967/68	29	19	11	2	6	3	0	0	46	24
	1968/69	12	6	5	2	3	3	2	1	22	12
	Ընդհանուր	41	25	16	4	9	6	2	1	68	36
Ֆալկիրկ	1969/70^[259]	21	15	3	3	-	-	0	0	24	18
	1970/71^[260]	28	13	0	0	0	0	0	0	28	13
	1971/72^[261]	28	9	11	5	0	0	0	0	39	14
	1972/73^[262]	18	0	2	1	0	0	0	0	20	1
	Ընդհանուր	95	37	16	9	0	0	0	0	111	46
Էյր Յունայթեդ	1973/74^[263]	24	9	4	1	0	0	0	0	28	10
Էյր Յունայթեդ	Ընդհանուր	24	9	4	1	0	0	0	0	28	10
Ամբողջ կարիերայում		317	167	76	33	22	12	8	5	423	217

Որպես մարզիչ

Ակումբ	Երկիր	Աշխատանքի սկիզբ	Աշխատանքի ավարտ	Ցուցանիշ
Ակումբ	Երկիր	Աշխատանքի սկիզբ	Աշխատանքի ավարտ	Խ	Հ	Ո	Պ	ԽԳ	ԸԳ	ԳՏ	Հաղթանակի %
Իսթ Սթերլինգշիր	Շոտլանդիա	1974 հունիսի 1	1974 հոկտեմբերի 20	17	10	3	4	36	27	+9	58,82
Սենթ Միրրեն	Շոտլանդիա	1974 հոկտեմբերի 21	1978 մայիսի 31	151	63	39	49	252	207	+45	41,72
Աբերդին	Շոտլանդիա	1978 օգոստոսի 1	1986 նոյեմբերի 5	453	268	105	80	898	364	+534	59,16
Շոտլանդիայի հավաքական	Շոտլանդիա	1985 սեպտեմբերի 10	1986 հունիսի 13	10	3	4	3	8	5	+3	30,00
Մանչեսթեր Յունայթեդ	Անգլիա	1986 նոյեմբերի 8	2013 մայիսի 19	1,500	895	338	267	2,769	1,365	+1404	59,67
Արդյունք				2,131	1,239	489	403	3,963	1,968	+1995	58.14

2013 թվականի մայիսի 19-ի դրությամբ^[264]^[265]

Ծանոթագրություններ

↑ «Sir Alexander Chapman Ferguson». mufcinfo.com. Վերցված է 2011 թ. հուլիսի 12-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.
↑ ^3,0 ^3,1 Augustyn A. Encyclopædia Britannica
↑ ^4,0 ^4,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.bbc.co.uk/newsround/22448927
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 http://www.transfermarkt.co.uk/sir-alex-ferguson/profil/trainer/4
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ «Alex Ferguson». London Hearts Supporters' Club. Վերցված է 2011 թ. դեկտեմբերի 5-ին.
↑ Bell, Stephen; Zlotkowski, Andre (2008 թ․ հունիսի 6). «Scotland XI Tour of Asia and Oceania 1967». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2011 թ. մարտի 5-ին.
↑ The Gazette — 1994.
↑ The Gazette — 1984.
↑ The Gazette — 1999.
↑ «Sir Alex Ferguson dismisses Man Utd retirement rumours» (անգլերեն). BBC Sport. 23.04.2010.
↑ Sport Management, Volume 1, Second Edition: Principles and applications. Elsevier. 2009. էջ 168. ISBN 0-7506-8755-X. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
↑ Hunter, James (2010 թ․ դեկտեմբերի 24). «Steve Bruce: Sir Alex is the best manager ever». Newcastle Chronicle. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
↑ Hayward, Paul (2011 թ․ նոյեմբերի 5). «Sir Alex Ferguson's adaptability has made him the greatest of all time». The Guardian. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
↑ Macintosh, Iain (2013 թ․ օգոստոսի 9). «Greatest Managers, No. 1: Ferguson». www.espnfc.us. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
↑ Matt Dickinson (12.09.2007). «The top 50 managers of all time» (անգլերեն). Times Online.
↑ «The 10 greatest football managers of all time - No 1: Sir Alex Ferguson» (անգլերեն). Mirror Football. 15.10.2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
↑ Andy Gray (22.05.2010). «My top 20 managers of all time» (անգլերեն). Daily Mail. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
↑ «The Times: Лобановский в числе величайших тренеров в истории футбола». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
↑ «The Greatest manager of all time». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
↑ Greatest Managers, No. 1: Ferguson
↑ ^24,0 ^24,1 «Sir Alex Ferguson to retire as Manchester United manager». BBC Sport. BBC. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Sir Alex's crowning glory». BBC News. 1999 թ․ հուլիսի 20. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
↑ «Boss looks back» (անգլերեն). ManUtd.com. 17.12.2010.
↑ Nick Barratt (05.05.2007). «Family detective» (անգլերեն). Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 22-ին.
↑ Barratt, Nick (2010 թ․ նոյեմբերի 5). «Alex Ferguson profile». Soccer-Magazine.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.
↑ Metcalfe, Nick (2010 թ․ փետրվարի 2). «Manchester United manager Sir Alex Ferguson gets the hairdryer treatment at last! Legendary boss goes back to school». Daily Mail. London. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.
↑ Keevins, Hugh (2010 թ․ նոյեմբերի 23). «Sir Alex Ferguson could have been Rangers boss but he held out for the Manchester Utd job, says Alex McLeish». Daily Record. Scotland. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.
↑ Ladyman, Ian (2008 թ․ նոյեմբերի 14). «From Queen's Park to King of England: Fifty amazing years in football for Fergie». Daily Mail. London. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 1-ին.
↑ Crick, p. 33
↑ «Details of Queen of the South 7 v 1 Queens Park including Ferguson's recollection in the Ivor Broadis career profile». Qosfc.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2014 թ. փետրվարի 1-ին.
↑ «Get all the latest Scottish football news and opinions here» (անգլերեն). DailyRecord.co.uk. 11.08.2009. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 1-ին.
↑ «Ferguson reveals earlier Canada emigration plans» (անգլերեն). ESPN Soccernet. 04.02.2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.
↑ «Scotland - List of Topscorers». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 2009 թ․ հունիսի 12. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 3-ին.
↑ Crick, p. 82
↑ Crick, p. 83
↑ Crick, p. 86
↑ Reid, Harry (2005). The Final Whistle?. Birlinn. էջ 223. ISBN 1-84158-362-6.
↑ Ferguson, pp. 106–7
↑ Crick, p. 85
↑ Crick, p. 108–9
↑ Lowe, Sid; Scott, Matt; Taylor, Daniel; Brodkin, Jon (2004 թ․ նոյեմբերի 23). «A leader of men is what he does best». The Guardian. UK. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 5-ին.
↑ Crick, p. 117
↑ ^46,0 ^46,1 Adams, Billy (1999 թ․ մայիսի 30). «Sunday Herald St. Mirren article». The Sunday Herald. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2007 թ. նոյեմբերի 9-ին.
↑ «Sir Alex lifts the lid». 2004 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
↑ ^48,0 ^48,1 Campbell, Nicky (2006 թ. հունվարի 12). «Guardian bullying article». The Guardian. London. Վերցված է 2007 թ. նոյեմբերի 11-ին.
↑ «31.05.1978: Alex Ferguson is fired by St Mirren». The Guardian. UK. 2008 թ․ մայիսի 31. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 10-ին.
↑ Reid, Harry (1983 թ․ ապրիլի 11). «The goal that Alex Ferguson has been chasing all his life». Glasgow Herald. էջ 9. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 10-ին.
↑ Crick, p. 159
↑ Crick, p. 171
↑ Crick, p. 174
↑ Crick, p. 175
↑ Crick, p. 179
↑ Crick, p. 180
↑ Crick, p. 191
↑ Crick, p. 195
↑ Crick, p. 196
↑ Crick, p. 201
↑ Crick, p. 203
↑ Crick, p. 204
↑ «Lewis heads sporting honours». BBC News. 1999 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ Ewan Murray. «Sir Alex Ferguson rejected 1986 chance to become Arsenal manager». theguardian.com. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ «Fergie Steps Down». Evening Times. 1986 թ․ հունիսի 16. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ «Ferguson 'almost became Arsenal boss'» (անգլերեն). BBC News. 10.06.2009.
↑ Davies, Gareth (2009 թ․ մայիսի 15). «Top 10 Fergie decisions: Saying 'No' to Spurs and Arsenal». The Sun. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
↑ «Tributes to former Wolves chief Harry Marshall». Express & Star. 2010 թ․ սեպտեմբերի 30. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
↑ http://news.google.com/newspapers?id=YLZAAAAAIBAJ&sjid=r6UMAAAAIBAJ&pg=5732,6946410&dq=alex+ferguson+aberdeen&hl=en
↑ «Arise Sir Alex?». BBC News. 1999 թ․ մայիսի 27. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson's 20 years at Manchester United». BBC Sport. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.
↑ Ornstein, David (2009 թ․ մայիսի 22). «Ferguson hungry for more success». BBC News. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.
↑ Ferguson, Alex; Peter Fitton (1993). Just Champion!. Manchester United Football Club plc. էջ 27. ISBN 0-9520509-1-9.
↑ ^74,0 ^74,1 Bevan, Chris (2006 թ․ նոյեմբերի 4). «How Robins saved Ferguson's job». BBC News 4 November 2006. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 8-ին.
↑ «20 years and Fergie's won it all!». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.
↑ ^76,0 ^76,1 Jones, Ken (1997 թ․ մայիսի 8). «Recalling the pressure Ferguson was under, the probability is that a 1–0 victory at Forest in the third round of the FA Cup saved him». The Independent. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.
↑ Ferguson, p. 302
↑ Ferguson, p. 311
↑ Ferguson, p. 320
↑ «The highs and lows of Roy Keane's career». The Guardian. London. 2009 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 13-ին.
↑ «French Star's 'Stain' on English Soccer» (անգլերեն). Նյու Յորք Թայմս. 27.01.1995. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 7-ին.
↑ «Palace threat over Cantona masks» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2005.
↑ Pike, Keith (1995 թ․ օգոստոսի 21). «Ferguson watches seeds of doubt grow». The Times. London. էջ 23.
↑ Hansen, Alan (2011 թ․ նոյեմբերի 2). «Sir Alex Ferguson 25 years: 'You can't win anything with kids'». BBC Sport. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Tanner, Richard (1996 թ․ ապրիլի 19). «Fergie cheat fury». Daily Mirror. London. էջ 44.
↑ «Three Premier League managers whom Fergie made flip – and one rival who bit back». The Guardian. London. 2009 թ․ հունվարի 10. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Maddock, David (1996 թ․ մայիսի 17). «Ferguson accepts four-year contract». The Times. London. էջ 48.
↑ White, Jim (1997 թ․ ապրիլի 23). «Amazing how other teams keep letting United win». The Guardian. London. էջ 30.
↑ Lacey, David (1997 թ․ մարտի 20). «United take a stroll into semi-finals». The Guardian. London. էջ 26.
↑ Lacey, David (1997 թ․ ապրիլի 24). «Ricken wrecks United's dream». The Guardian. London. էջ 28.
↑ ^91,0 ^91,1 Barclay, pp. 301–2
↑ Ball, Peter (1997 թ․ հունիսի 28). «Sheringham handed Cantona's crown». The Times. London. էջ 52.
↑ Maddock, David (1997 թ․ օգոստոսի 12). «Berg signs up to improve United's case for defence». The Times. London. էջ 44.
↑ Kempson, Russell (1997 թ․ օգոստոսի 4). «Captain Keane takes over the helm». The Times. London. էջ 23.
↑ Ridley, Ian (1997 թ․ նոյեմբերի 9). «All red and all conquering». The Independent on Sunday. London. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.
↑ Lacey, David (1997 թ․ նոյեմբերի 10). «Platt stalls United's march». The Guardian. London. էջ 19.
↑ Moore, Glenn (1998 թ․ մարտի 3). «Ferguson set to call on United's artisan aspect». The Independent. London. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 3-ին.
↑ Melling, Joe (1998 թ․ ապրիլի 19). «United reign over Solskjaer sent off as the title dream fades». Mail on Sunday. London. էջ 100.
↑ ^99,0 ^99,1 Melling, Joe (1998 թ․ մարտի 15). «Wenger: Now do you believe me». Mail on Sunday. London. էջ 104.
↑ Hughes, Rob (1998 թ․ մայիսի 18). «Wenger leading English game towards exit from insularity». The Times. London. էջ 31.
↑ Maddock, David (1998 թ․ մայիսի 6). «Stam's arrival relieves the gloom for United». The Times. London. էջ 41.
↑ «Yorke on the brink of move to Old Trafford». The Times. London. 1998 թ․ հուլիսի 24. էջ 44.
↑ ^103,0 ^103,1 Wood, Stephen; Kempson, Russell (1998 թ․ օգոստոսի 21). «United smash record for Yorke». The Times. London. էջ 48.
↑ Lacey, David (1998 թ․ օգոստոսի 10). «Wenger's all-stars write an epitaph to United». The Guardian. London. էջ 21.
↑ Stewart, Colin (1999 թ․ փետրվարի 8). «Atkinson left eightsome reeling after United rout». The Scotsman. Edinburgh. էջ 31.
↑ «United pull off Cup smash-and-grab». BBC News. BBC. 1999 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.
↑ ^107,0 ^107,1 ^107,2 ^107,3 ^107,4 Holt, Oliver (1999 թ․ օգոստոսի 7). «'The celebrations begun by that goal will never stop». The Times. London. էջեր 36–37.
↑ Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 15). «Giggs wonder goal is final thrill». The Times. London. էջ 52.
↑ Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 8). «Giggs throws United a lifeline». The Times. London. էջ 52.
↑ ^110,0 ^110,1 ^110,2 Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 22). «Heroic United have final word». The Times. London. էջ 56.
↑ «Manchester United; Half-Million Fans Greet Winning Club». The New York Times. 1999 թ․ մայիսի 28. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
↑ «United pull out of FA Cup». BBC News. British Broadcasting Corporation. 1999 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 8-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson: Manchester United's 1999 FA Cup withdrawal was a mistake». The Daily Telegraph. London. 2009 թ․ դեկտեմբերի 3. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 16-ին.
↑ Shaw, Phil (2000 թ․ մայիսի 15). «United fall short of elusive century». The Independent. London. էջ A2.
↑ «Man Utd crowned world champions». BBC. 1999 թ․ նոյեմբերի 30. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd's world title bid demolished». BBC. 2000 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Fortune fails to save Man Utd». BBC. 2000 թ․ հունվարի 11. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «No regrets for Ferguson». BBC. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd 2 Real Madrid 3». The Guardian. 2000 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd wrecked by Real». BBC. 2000 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd confirm Barthez signing». BBC Sport. 2000 թ․ մայիսի 31. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ ^122,0 ^122,1 ^122,2 ^122,3 Ferguson, Alex (2000 թ․ հուլիսի 25). «How a phone call killed Van Nistelrooy deal». The Times. London. էջ 30.
↑ «Man Utd clinch Van Nistelrooy deal». BBC Sport. 2001 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Taylor, Daniel (2001 թ․ մայիսի 21). «After the United fallout, Ferguson faces up to job and a half». The Guardian. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Kay, Oliver (2001 թ․ մայիսի 19). «Ferguson cuts Manchester United links». The Times. London. էջ 1.
↑ Gaunt, Ken (2001 թ․ հուլիսի 14). «Ferguson is reunited with Old Trafford board». The Herald. Glasgow. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ «McClaren moves into the Riverside». The Telegraph. 2001 թ․ հուլիսի 12. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Kay, Oliver (2001 թ․ մայիսի 28). «Cantona returns to nurture club's youth». The Times. London. էջ 25.
↑ «Ferguson is reunited with Old Trafford board». The Daily Telegraph. London. 2001 թ․ հուլիսի 12. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ «Ferguson writes off Stam for £16.4m». The Telegraph. 2001 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Stam's United dream dies». BBC Sport. 2001 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ «Stam move 'down to cash'». BBC Sport. 2001 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Wilson, Steve (2009 թ․ մարտի 19). «Manchester United manager Sir Alex Ferguson doesn't rate Rafa Benitez». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Williams, Richard (2001 թ․ դեկտեմբերի 10). «United undone by Ferguson's failing». The Guardian. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ «Draw puts Man Utd out». BBC. 2002 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 15-ին.
↑ Kay, Oliver (2002 թ․ հունիսի 7). «United import help for Ferguson in quest to regain title». The Times. London. էջ 56.
↑ «Man Utd seal Rio deal». BBC Sport. BBC. 2002 թ․ հուլիսի 22. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ Nurse, Howard (2003 թ․ մայիսի 4). «Ferguson's best yet». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ Hansen, Alan (2002 թ․ սեպտեմբերի 16). «Ferguson faces greatest challenge of his career». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ Fletcher, Paul (2003 թ․ մայիսի 4). «Ten weeks that turned the title». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ «Queiroz joins Real». BBC Sport. BBC. 2003 թ․ հունիսի 25. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ «Ferdinand banned for eight months». BBC Sport. BBC. 2003 թ․ դեկտեմբերի 19. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ McCarra, Kevin (2004 թ․ մայիսի 24). «United triumph by taking the job seriously». The Guardian. London. Վերցված է 2004 թ․ մայիսի 24-ին.
↑ «Man Utd 2 – 1 Lyon». The Guardian. 2004 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 22-ին.
↑ «Man Utd 2–1 Lyon». BBC. 2004 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 22-ին.
↑ «Fans rage at Glazer takeover move». BBC. 2005 թ․ մայիսի 13. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ McNulty, Phil (2006 թ․ հուլիսի 28). «Ferguson's Ruud dilemma». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Smyth, Rob (2006 թ․ հուլիսի 31). «Shredding his legacy at every turn». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին.
↑ ^149,0 ^149,1 Taylor, Daniel (2006 թ․ սեպտեմբերի 11). «Giggs and sloppy Spurs get United believing again». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd 1–0 Tottenham». BBC. 2006 թ․ սեպտեմբերի 9. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Saviour Robins: Fergie just cannot let go». ESPN Soccernet, 4 November 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.
↑ «Wenger: Managers should emulate Ferguson». ESPN Soccernet, 4 November 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.
↑ «Southend 1–0 Man Utd». 2006 թ․ նոյեմբերի 7. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ «Man Utd capture Larsson on loan». BBC Sport. 2006 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.
↑ James, Stuart (2006 թ․ դեկտեմբերի 24). «Cristiano's stockings full of gifts for United». The Guardian. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McKenzie, Andrew (2007 թ․ մայիսի 19). «FA Cup final – Chelsea 1–0 Man Utd». BBC. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McCarra, Kevin (2007 թ․ ապրիլի 11). «Seven wonders of sublime United dazzle and destroy helpless Roma». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Cheese, Caroline (2007 թ․ մայիսի 2). «AC Milan 3–0 Man Utd (Agg: 5–3)». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Hargreaves completes Man Utd move». BBC. 2007 թ․ հուլիսի 1. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Nani & Anderson seal Man Utd move». BBC. 2007 թ․ հուլիսի 2. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Tevez completes Man Utd transfer». BBC. 2007 թ․ օգոստոսի 10. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Bevan, Chris (2007 թ․ օգոստոսի 19). «Man City 1–0 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Taylor, Daniel (2007 թ․ օգոստոսի 20). «Geovanni's lucky strike punishes prodigal United». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Whittell, Ian (2007 թ․ նոյեմբերի 12). «This is the best squad I've ever had». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Man Utd 4–0 Arsenal». BBC. 2008 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McNulty, Phil (2008 թ․ մարտի 8). «Man Utd 0–1 Portsmouth». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Bandini, Paolo (2008 թ․ մարտի 9). «FA will review Ferguson's criticisms of Atkinson and Hackett». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ «Ferguson furious after Cup exit». BBC. 2008 թ․ մարտի 8. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McCarra, Kevin (2008 թ․ մայիսի 12). «Ronaldo makes Wigan suffer as champions mix business with pleasure». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McNulty, Phil (2008 թ․ մայիսի 11). «Wigan 0–2 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Winter, Henry (2008 թ․ մայիսի 22). «Manchester United join Europe's greats after Moscow win». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ McNulty, Phil (2008 թ․ մայիսի 22). «Man Utd earn dramatic Euro glory». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Schwirtz, Michael (2008 թ․ մայիսի 22). «Manchester United Wins Champions League Final». The New York Times. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Smith, Alan (2008 թ․ մայիսի 22). «Tears for John Terry and Chelsea after cruel ending». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.
↑ Stevenson, Jonathan; Cheese, Caroline (2009 թ․ մայիսի 16). «How the Premier League was won». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Wilson, Paul (2009 թ․ մայիսի 16). «United retain Premier League crown after goalless finale at Old Trafford». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Ferguson hungry for four in a row». BBC. 2009 թ․ մայիսի 16. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Wallace, Sam (2009 թ․ մարտի 2). «United march on as Spurs fail test of nerve». The Independent. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ McCarra, Kevin (2009 թ․ մայիսի 27). «Manchester United fold without a fight as Barcelona claim Champions League». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Winter, Henry (2009 թ․ մայիսի 27). «Manchester United 0 Barcelona 2». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Wheeler, Chris (2008 թ․ մայիսի 25). «Fergie won't be retiring for some while yet, insists Manchester United chief Gill». Daily Mail. London. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 27-ին.
↑ McNulty, Phil (2010 թ․ փետրվարի 28). «Aston Villa 1–2 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ Cass, Bob (2010 թ․ դեկտեմբերի 12). «Sir Alex Ferguson set to pass Sir Matt Busby's United milestone». Daily Mail. UK. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
↑ «Man Utd midfielder Paul Scholes retires aged 36». BBC Sport. 2011 թ․ մայիսի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.
↑ «Manchester United secure deal for Blackburn's Phil Jones». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.
↑ «Ashley Young joins Man Utd from Aston Villa». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.
↑ «Manchester United confirm signing of David de Gea». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 18-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson to retire this summer, Manchester United confirm». Sky Sports. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ Ronay, Barney (2013 թ․ մայիսի 8). «End of an era as Alex Ferguson calls time at Manchester United». The Guardian. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ Coerts, Stefan. «Platini: Ferguson a true visionary». Yahoo!. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Alex Ferguson retires: David Cameron pays tribute to the Manchester United manager». The Daily Telegraph. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson resigns: Football greats pay tribute». The Daily Telegraph. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson to retire». Fox Sports. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Man United boss Sir Alex Ferguson's Old Trafford farewell». BBC Sport. 2013 թ․ մայիսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 13-ին.
↑ «My Autobiography is a football book, not just a news tornado». Daily Telegraph. 2013 թ․ հոկտեմբերի 22. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
↑ «Alex Ferguson book launch: transcript from the press conference». Daily Telegraph. 2013 թ․ հոկտեմբերի 22. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
↑ Ziegler, Martyn (2014 թ․ հունվարի 24). «Former Manchester United manager Sir Alex Ferguson becomes Uefa coaching ambassador». The Independent. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson appointed as Uefa's coaching ambassador». The Guardian. 2014 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson takes up position as UEFA's coaching ambassador». Sky Sports. 2014 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson to take up 'long-term teaching position' at Harvard». The Guardian. 2014 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.
↑ «Manchester United legend Sir Alex Ferguson gives blueprint for success». The Guardian. 2013 թ․ սեպտեմբերի 10. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.
↑ Ogden, Mark (2013 թ․ սեպտեմբերի 10). «Sir Alex Ferguson reveals his blueprint for managing Manchester United». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.
↑ Ferguson, Alex (2015 թ․ օգոստոս). Leadership.
↑ ^204,0 ^204,1 ^204,2 ^204,3 ^204,4 ^204,5 ^204,6 ^204,7 «Fergie v Strachan» (անգլերեն). The BBC. 12.09.2006. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
↑ Fudge, Simon. «Strachan: No Fergie feud». Sky Sports. BSkyB. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson factfile» (անգլերեն). The Times. 05.11.2007.
↑ «Sir Alex Ferguson factfile». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ ^208,0 ^208,1 «Sir Alex Ferguson takes His case to Court». Racing and Sports. 2003 թ․ նոյեմբերի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ Campbell, Denis (2004 թ․ փետրվարի 1). «United won't answer the 99 questions». The Guardian. UK. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ «BBC THREE investigation raises new questions for Manchester United». BBC Press office. 2004 թ․ մայիսի 25. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
↑ Harris, Nick (2007 թ․ սեպտեմբերի 6). «Ferguson will never talk to The BBC again». The Independent. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ White, Duncan (2009 թ․ նոյեմբերի 14). «Sir Alex Ferguson will be forced to speak to the BBC under new Premier League rules». The Daily Telegraph. London. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ Laughlin, Andrew (2010 թ․ սեպտեմբերի 16). «BBC to give up Ferguson boycott battle». Digital Spy. Digitals Spy. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.
↑ «Ferguson explains Preston loan recalls». Manchester Evening News. 2011 թ․ հունվարի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson Factfile». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ «Ferguson banned for two matches». The BBC. 2007 թ․ դեկտեմբերի 14. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ Ducker, James (2008 թ․ նոյեմբերի 19). «Sir Alex Ferguson banned and fined £10,000». The Times. UK. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson banned for two games and fined after Alan Wiley jibe». The Guardian. UK. 2009 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
↑ «Ferguson suspended and fined». London: The Football Association. 2011 թ․ մարտի 16. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 16-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson charged over referee comments» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2011.
↑ «Sir Alex handed five-game ban» (անգլերեն). ManUtd.com. 16.03.2011.
↑ «Sir Alex Ferguson fined» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2011.
↑ «Sir Alex handed fined» (անգլերեն). ManUtd.com. 16.03.2011.
↑ ^224,0 ^224,1 Pritchard, Charlotte (2012 թ․ նոյեմբերի 23). «Fergie time: Does it really exist?». BBC News. British Broadcasting Corporation. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
↑ Collins, Paul (2013 թ․ հունվարի 23). «Giggs set to be first player to gain UEFA coaching badges while still playing ... so is Reds legend lined up to succeed Fergie?». Daily Mail. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 23-ին.
↑ «Gary Neville can succeed at Valencia - Sir Alex Ferguson». BBC Sport. BBC. 2015 թ․ դեկտեմբերի 2. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
↑ «'Asbo' and 'chav' make dictionary». BBC News. BBC. 2005 թ․ հունիսի 8.
↑ Smyth, Rob (2012 թ․ մարտի 23). «Sir Alex Ferguson learns from mistakes to master mind games with smile». The Guardian. Guardian News and Media.
↑ «Sir Alex statue date confirmed». Manchester United F.C. 2012 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson pride as Manchester United unveil statue». BBC Sport. 2012 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson has Trafford road named in his honour». The Guardian. 2013 թ․ հոկտեմբերի 14. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 9-ին.
↑ «'Sir Alex Ferguson Way': Former Manchester United manager attends street renaming ceremony». The Independent. 2013 թ․ հոկտեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 9-ին.
↑ Keegan, Mike (2011 թ․ ապրիլի 20). «Home defeat for Sir Alex Ferguson as wife bans football from their house». Manchester Evening News. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.
↑ «UK Politics | 'Luvvies' for Labour». BBC News. 1998 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
↑ «The socialist international». The Economist. 2013 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Ogden, Mark (2007 թ․ հունիսի 6). «Ferguson provides food for thought». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Campbell, Alastair (2010 թ․ ապրիլի 28). «Sir Alex Ferguson supports Labour and says David Cameron's policies are 'about helping his own sort'». Daily Mirror. London. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ «Good lord! Could United boss Alex Ferguson be made a top toff?». Manchester Evening News. 2011 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ «MPs call for Sir Alex Ferguson to be made a Lord». Manchester Evening News. 2013 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ Lyons, James; McTague, Tom (2013 թ․ օգոստոսի 1). «Sir Alex Ferguson snubs peerage and seat in House of Lords». Mirror Online. Trinity Mirror. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.
↑ «Sir Alex Ferguson honoured | News & Events | Manchester Metropolitan University». Mmu.ac.uk. 2009 թ․ հուլիսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
↑ «News». Sci-eng.mmu.ac.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
↑ Sunni Upal (2012 թ․ դեկտեմբերի 19). «Sir Alex Ferguson at Harvard: Manchester United boss has nine honorary degrees». Daily Mail. London. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
↑ ^244,0 ^244,1 ^244,2 Barnes, Eddie (2012 թ․ դեկտեմբերի 16). «Alex Salmond 'silencing' Scots, says Sir Alex Ferguson». The Scotsman. Johnston Publishing. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 26-ին.
↑ Magowan, Alistair (2008 թ․ հունիսի 23). «What is a Uefa Pro Licence?». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.
↑ «National Football Museum; Honorary Presidents & Trustees». National Football Museum. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.
↑ «League Managers Association 2011–12» (PDF). League Managers Association. 2011. էջ 12. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.
↑ «Man Utd rename Old Trafford stand in Ferguson's honour». BBC News. BBC. 2011 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
↑ Cass, Bob (2011 թ․ մայիսի 15). «Now for the 20th title, says the most successful manager in British football». Daily Mail. UK. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.
↑ Yarden, Paul (2015). «Top Flight Winning Managers 1888-89 to 2014-15». www.myfootballfacts.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
↑ Mackie, James (2010). Fergie's Proteges. Xlibris Corporation. էջ 2. ISBN 978-1-4535-6730-2.
↑ «Sir Alex Ferguson». National Football Museum. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
↑ Lynch, Kevin (2013 թ․ մայիսի 8). «Sir Alex Ferguson retires: Manchester United manager's record-breaking legacy». Guinness World Records. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
↑ «Scots trio to be honoured on St Andrew's day» (անգլերեն). St-Andrews.ac.uk. 2002 թ․ նոյեմբերի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
↑ «Manchester United's Sir Alex Ferguson has no plans to retire» (անգլերեն). BBC Sport. 2011 թ․ հոկտեմբերի 12.
↑ Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ, Շոտլանդական լիգայի գավաթ
↑ Տոնավաճառային գավաթ
↑ Գլազգոյի գավաթ, Ֆայֆայի գավաթ, Ամառային գավաթ
↑ Rothmans Football Yearbook 1970–71, p. 724, 740–741. Queen Anne Press, London.
↑ Rothmans Football Yearbook 1971–72, p. 563, 537. Queen Anne Press, London.
↑ Rothmans Football Yearbook 1972–73, p. 648–649, 683–684, 688. Queen Anne Press, London.
↑ Rothmans Football Yearbook 1973–74, p. 572–573, 626–628. Queen Anne Press, London.
↑ Rothmans Football Yearbook 1974–75, p. 570–571, 642–644. Queen Anne Press, London.
↑ «Boss greets landmark game» (անգլերեն). ManUtd.com. 20.10.2010.
↑ «United under Sir Alex Ferguson» (անգլերեն). StretfordEnd.co.uk.

Գրականություն

Ֆերգյուսոն, Ալեքս (2013). Իմ ինքնակենսագրությունը. Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 0-340-91939-6.
Barclay, Patrick (2010). Football – Bloody Hell!: The Biography of Alex Ferguson. Vintage. ISBN 0-224-08305-8.
Crick, Michael (2003). The Boss: The Many Sides of Alex Ferguson. Pocket Books. ISBN 0-7434-2991-5.
Ferguson, Alex (2000). Managing My Life: The Autobiography. Coronet Books. ISBN 0-340-72856-6.
Уоррал Ф. Сэр Алекс Фергюсон : Биография величайшего футбольного тренера. М., 2012. 288 с. ISBN 978-5-386-04086-4.

Արտաքին հղումներ

Ֆերգյուսոնի էջը ManUtd.com կայքում (անգլ.)
Մարզչական վիճակագրությունը StretfordEnd.co.uk կայքում (անգլ.)
Ֆերգյուսոնի վիճակագրությունը MUFCInfo.com կայքում (անգլ.)
Ալեքս Ֆերգյուսոնի մարզչական վիճակագրությունը Soccerbase կայքում (անգլ.)
Անգլիական ֆուտբոլի Պատվո սրահի էջ (անգլ.)
Սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնի մարզչական վիճակագրությունը ըստ «Մանչեսթեր Յունայթեդի» վիճակագրական կայքի տվյալների (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքս Ֆերգյուսոն» հոդվածին։

[1] «Sir Alexander Chapman Ferguson». mufcinfo.com. Վերցված է 2011 թ. հուլիսի 12-ին.

[_1f77be6157886eed-2] 2,0 ^2,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.

[_4bdf838811148da3-3] 3,0 ^3,1 Augustyn A. Encyclopædia Britannica

[_2616daf8a288fc98-4] 4,0 ^4,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_58bcf3d0ad6d448f-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.bbc.co.uk/newsround/22448927

[_0eaf7cb2065e1d67-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 http://www.transfermarkt.co.uk/sir-alex-ferguson/profil/trainer/4

[_33cdb2f9f8962cd1-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[8] «Alex Ferguson». London Hearts Supporters' Club. Վերցված է 2011 թ. դեկտեմբերի 5-ին.

[9] Bell, Stephen; Zlotkowski, Andre (2008 թ․ հունիսի 6). «Scotland XI Tour of Asia and Oceania 1967». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2011 թ. մարտի 5-ին.

[_7cbb84c48abc9bc8-10] The Gazette — 1994.

[_56061a612f2c1b5a-11] The Gazette — 1984.

[_f7776b768e58389b-12] The Gazette — 1999.

[13] «Sir Alex Ferguson dismisses Man Utd retirement rumours» (անգլերեն). BBC Sport. 23.04.2010.

[14] Sport Management, Volume 1, Second Edition: Principles and applications. Elsevier. 2009. էջ 168. ISBN 0-7506-8755-X. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)

[15] Hunter, James (2010 թ․ դեկտեմբերի 24). «Steve Bruce: Sir Alex is the best manager ever». Newcastle Chronicle. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.

[16] Hayward, Paul (2011 թ․ նոյեմբերի 5). «Sir Alex Ferguson's adaptability has made him the greatest of all time». The Guardian. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

[17] Macintosh, Iain (2013 թ․ օգոստոսի 9). «Greatest Managers, No. 1: Ferguson». www.espnfc.us. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

[18] Matt Dickinson (12.09.2007). «The top 50 managers of all time» (անգլերեն). Times Online.

[19] «The 10 greatest football managers of all time - No 1: Sir Alex Ferguson» (անգլերեն). Mirror Football. 15.10.2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[20] Andy Gray (22.05.2010). «My top 20 managers of all time» (անգլերեն). Daily Mail. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[21] «The Times: Лобановский в числе величайших тренеров в истории футбола». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[22] «The Greatest manager of all time». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[23] Greatest Managers, No. 1: Ferguson

[retirement-24] 24,0 ^24,1 «Sir Alex Ferguson to retire as Manchester United manager». BBC Sport. BBC. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[25] «Sir Alex's crowning glory». BBC News. 1999 թ․ հուլիսի 20. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 6-ին.

[26] «Boss looks back» (անգլերեն). ManUtd.com. 17.12.2010.

[27] Nick Barratt (05.05.2007). «Family detective» (անգլերեն). Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 22-ին.

[28] Barratt, Nick (2010 թ․ նոյեմբերի 5). «Alex Ferguson profile». Soccer-Magazine.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.

[29] Metcalfe, Nick (2010 թ․ փետրվարի 2). «Manchester United manager Sir Alex Ferguson gets the hairdryer treatment at last! Legendary boss goes back to school». Daily Mail. London. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.

[30] Keevins, Hugh (2010 թ․ նոյեմբերի 23). «Sir Alex Ferguson could have been Rangers boss but he held out for the Manchester Utd job, says Alex McLeish». Daily Record. Scotland. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 31-ին.

[31] Ladyman, Ian (2008 թ․ նոյեմբերի 14). «From Queen's Park to King of England: Fifty amazing years in football for Fergie». Daily Mail. London. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 1-ին.

[nightmare-32] Crick, p. 33

[33] «Details of Queen of the South 7 v 1 Queens Park including Ferguson's recollection in the Ivor Broadis career profile». Qosfc.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2014 թ. փետրվարի 1-ին.

[34] «Get all the latest Scottish football news and opinions here» (անգլերեն). DailyRecord.co.uk. 11.08.2009. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 1-ին.

[35] «Ferguson reveals earlier Canada emigration plans» (անգլերեն). ESPN Soccernet. 04.02.2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.

[36] «Scotland - List of Topscorers». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 2009 թ․ հունիսի 12. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 3-ին.

[blame-37] Crick, p. 82

[junior-38] Crick, p. 83

[losersmedal-39] Crick, p. 86

[40] Reid, Harry (2005). The Final Whistle?. Birlinn. էջ 223. ISBN 1-84158-362-6.

[41] Ferguson, pp. 106–7

[signforest-42] Crick, p. 85

[43] Crick, p. 108–9

[bastard-44] Lowe, Sid; Scott, Matt; Taylor, Daniel; Brodkin, Jon (2004 թ․ նոյեմբերի 23). «A leader of men is what he does best». The Guardian. UK. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 5-ին.

[45] Crick, p. 117

[Sunday_Herald_St._Mirren_article-46] 46,0 ^46,1 Adams, Billy (1999 թ․ մայիսի 30). «Sunday Herald St. Mirren article». The Sunday Herald. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2007 թ. նոյեմբերի 9-ին.

[FA_article-47] «Sir Alex lifts the lid». 2004 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

[Guardian_bullying_article-48] 48,0 ^48,1 Campbell, Nicky (2006 թ. հունվարի 12). «Guardian bullying article». The Guardian. London. Վերցված է 2007 թ. նոյեմբերի 11-ին.

[49] «31.05.1978: Alex Ferguson is fired by St Mirren». The Guardian. UK. 2008 թ․ մայիսի 31. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 10-ին.

[50] Reid, Harry (1983 թ․ ապրիլի 11). «The goal that Alex Ferguson has been chasing all his life». Glasgow Herald. էջ 9. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 10-ին.

[boss159-51] Crick, p. 159

[boss171-52] Crick, p. 171

[boss174-53] Crick, p. 174

[boss175-54] Crick, p. 175

[boss179-55] Crick, p. 179

[boss180-56] Crick, p. 180

[boss191-57] Crick, p. 191

[boss195-58] Crick, p. 195

[boss196-59] Crick, p. 196

[boss201-60] Crick, p. 201

[boss203-61] Crick, p. 203

[boss204-62] Crick, p. 204

[63] «Lewis heads sporting honours». BBC News. 1999 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.

[64] Ewan Murray. «Sir Alex Ferguson rejected 1986 chance to become Arsenal manager». theguardian.com. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.

[65] «Fergie Steps Down». Evening Times. 1986 թ․ հունիսի 16. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 18-ին.

[66] «Ferguson 'almost became Arsenal boss'» (անգլերեն). BBC News. 10.06.2009.

[67] Davies, Gareth (2009 թ․ մայիսի 15). «Top 10 Fergie decisions: Saying 'No' to Spurs and Arsenal». The Sun. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.

[68] «Tributes to former Wolves chief Harry Marshall». Express & Star. 2010 թ․ սեպտեմբերի 30. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.

[69] ttp://news.google.com/newspapers?id=YLZAAAAAIBAJ&sjid=r6UMAAAAIBAJ&pg=5732,6946410&dq=alex+ferguson+aberdeen&hl=en

[3years-70] «Arise Sir Alex?». BBC News. 1999 թ․ մայիսի 27. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.

[71] «Sir Alex Ferguson's 20 years at Manchester United». BBC Sport. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.

[72] Ornstein, David (2009 թ․ մայիսի 22). «Ferguson hungry for more success». BBC News. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 9-ին.

[jc27-73] Ferguson, Alex; Peter Fitton (1993). Just Champion!. Manchester United Football Club plc. էջ 27. ISBN 0-9520509-1-9.

[Robins-74] 74,0 ^74,1 Bevan, Chris (2006 թ․ նոյեմբերի 4). «How Robins saved Ferguson's job». BBC News 4 November 2006. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 8-ին.

[20years-75] «20 years and Fergie's won it all!». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.

[Pressure-76] 76,0 ^76,1 Jones, Ken (1997 թ․ մայիսի 8). «Recalling the pressure Ferguson was under, the probability is that a 1–0 victory at Forest in the third round of the FA Cup saved him». The Independent. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.

[mml302-77] Ferguson, p. 302

[mml311-78] Ferguson, p. 311

[mml320-79] Ferguson, p. 320

[80] «The highs and lows of Roy Keane's career». The Guardian. London. 2009 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 13-ին.

[81] «French Star's 'Stain' on English Soccer» (անգլերեն). Նյու Յորք Թայմս. 27.01.1995. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 7-ին.

[82] «Palace threat over Cantona masks» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2005.

[83] Pike, Keith (1995 թ․ օգոստոսի 21). «Ferguson watches seeds of doubt grow». The Times. London. էջ 23.

[84] Hansen, Alan (2011 թ․ նոյեմբերի 2). «Sir Alex Ferguson 25 years: 'You can't win anything with kids'». BBC Sport. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[85] Tanner, Richard (1996 թ․ ապրիլի 19). «Fergie cheat fury». Daily Mirror. London. էջ 44.

[86] «Three Premier League managers whom Fergie made flip – and one rival who bit back». The Guardian. London. 2009 թ․ հունվարի 10. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[87] Maddock, David (1996 թ․ մայիսի 17). «Ferguson accepts four-year contract». The Times. London. էջ 48.

[88] White, Jim (1997 թ․ ապրիլի 23). «Amazing how other teams keep letting United win». The Guardian. London. էջ 30.

[89] Lacey, David (1997 թ․ մարտի 20). «United take a stroll into semi-finals». The Guardian. London. էջ 26.

[90] Lacey, David (1997 թ․ ապրիլի 24). «Ricken wrecks United's dream». The Guardian. London. էջ 28.

[barc-91] 91,0 ^91,1 Barclay, pp. 301–2

[92] Ball, Peter (1997 թ․ հունիսի 28). «Sheringham handed Cantona's crown». The Times. London. էջ 52.

[93] Maddock, David (1997 թ․ օգոստոսի 12). «Berg signs up to improve United's case for defence». The Times. London. էջ 44.

[94] Kempson, Russell (1997 թ․ օգոստոսի 4). «Captain Keane takes over the helm». The Times. London. էջ 23.

[95] Ridley, Ian (1997 թ․ նոյեմբերի 9). «All red and all conquering». The Independent on Sunday. London. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 28-ին.

[96] Lacey, David (1997 թ․ նոյեմբերի 10). «Platt stalls United's march». The Guardian. London. էջ 19.

[97] Moore, Glenn (1998 թ․ մարտի 3). «Ferguson set to call on United's artisan aspect». The Independent. London. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 3-ին.

[98] Melling, Joe (1998 թ․ ապրիլի 19). «United reign over Solskjaer sent off as the title dream fades». Mail on Sunday. London. էջ 100.

[overmars-99] 99,0 ^99,1 Melling, Joe (1998 թ․ մարտի 15). «Wenger: Now do you believe me». Mail on Sunday. London. էջ 104.

[100] Hughes, Rob (1998 թ․ մայիսի 18). «Wenger leading English game towards exit from insularity». The Times. London. էջ 31.

[101] Maddock, David (1998 թ․ մայիսի 6). «Stam's arrival relieves the gloom for United». The Times. London. էջ 41.

[102] «Yorke on the brink of move to Old Trafford». The Times. London. 1998 թ․ հուլիսի 24. էջ 44.

[yorke-103] 103,0 ^103,1 Wood, Stephen; Kempson, Russell (1998 թ․ օգոստոսի 21). «United smash record for Yorke». The Times. London. էջ 48.

[104] Lacey, David (1998 թ․ օգոստոսի 10). «Wenger's all-stars write an epitaph to United». The Guardian. London. էջ 21.

[105] Stewart, Colin (1999 թ․ փետրվարի 8). «Atkinson left eightsome reeling after United rout». The Scotsman. Edinburgh. էջ 31.

[106] «United pull off Cup smash-and-grab». BBC News. BBC. 1999 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.

[mdf-107] 107,0 ^107,1 ^107,2 ^107,3 ^107,4 Holt, Oliver (1999 թ․ օգոստոսի 7). «'The celebrations begun by that goal will never stop». The Times. London. էջեր 36–37.

[semi-108] Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 15). «Giggs wonder goal is final thrill». The Times. London. էջ 52.

[109] Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 8). «Giggs throws United a lifeline». The Times. London. էջ 52.

[juv-110] 110,0 ^110,1 ^110,2 Holt, Oliver (1999 թ․ ապրիլի 22). «Heroic United have final word». The Times. London. էջ 56.

[111] «Manchester United; Half-Million Fans Greet Winning Club». The New York Times. 1999 թ․ մայիսի 28. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.

[112] «United pull out of FA Cup». BBC News. British Broadcasting Corporation. 1999 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 8-ին.

[113] «Sir Alex Ferguson: Manchester United's 1999 FA Cup withdrawal was a mistake». The Daily Telegraph. London. 2009 թ․ դեկտեմբերի 3. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 16-ին.

[114] Shaw, Phil (2000 թ․ մայիսի 15). «United fall short of elusive century». The Independent. London. էջ A2.

[115] «Man Utd crowned world champions». BBC. 1999 թ․ նոյեմբերի 30. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[116] «Man Utd's world title bid demolished». BBC. 2000 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[117] «Fortune fails to save Man Utd». BBC. 2000 թ․ հունվարի 11. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[118] «No regrets for Ferguson». BBC. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[119] «Man Utd 2 Real Madrid 3». The Guardian. 2000 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[120] «Man Utd wrecked by Real». BBC. 2000 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[121] «Man Utd confirm Barthez signing». BBC Sport. 2000 թ․ մայիսի 31. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[van-122] 122,0 ^122,1 ^122,2 ^122,3 Ferguson, Alex (2000 թ․ հուլիսի 25). «How a phone call killed Van Nistelrooy deal». The Times. London. էջ 30.

[123] «Man Utd clinch Van Nistelrooy deal». BBC Sport. 2001 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[124] Taylor, Daniel (2001 թ․ մայիսի 21). «After the United fallout, Ferguson faces up to job and a half». The Guardian. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[125] Kay, Oliver (2001 թ․ մայիսի 19). «Ferguson cuts Manchester United links». The Times. London. էջ 1.

[126] Gaunt, Ken (2001 թ․ հուլիսի 14). «Ferguson is reunited with Old Trafford board». The Herald. Glasgow. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[127] «McClaren moves into the Riverside». The Telegraph. 2001 թ․ հուլիսի 12. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[128] Kay, Oliver (2001 թ․ մայիսի 28). «Cantona returns to nurture club's youth». The Times. London. էջ 25.

[129] «Ferguson is reunited with Old Trafford board». The Daily Telegraph. London. 2001 թ․ հուլիսի 12. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[130] «Ferguson writes off Stam for £16.4m». The Telegraph. 2001 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[stam-131] «Stam's United dream dies». BBC Sport. 2001 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[blanc-132] «Stam move 'down to cash'». BBC Sport. 2001 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[133] Wilson, Steve (2009 թ․ մարտի 19). «Manchester United manager Sir Alex Ferguson doesn't rate Rafa Benitez». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[134] Williams, Richard (2001 թ․ դեկտեմբերի 10). «United undone by Ferguson's failing». The Guardian. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[135] «Draw puts Man Utd out». BBC. 2002 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 15-ին.

[136] Kay, Oliver (2002 թ․ հունիսի 7). «United import help for Ferguson in quest to regain title». The Times. London. էջ 56.

[137] «Man Utd seal Rio deal». BBC Sport. BBC. 2002 թ․ հուլիսի 22. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[138] Nurse, Howard (2003 թ․ մայիսի 4). «Ferguson's best yet». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[139] Hansen, Alan (2002 թ․ սեպտեմբերի 16). «Ferguson faces greatest challenge of his career». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[140] Fletcher, Paul (2003 թ․ մայիսի 4). «Ten weeks that turned the title». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[141] «Queiroz joins Real». BBC Sport. BBC. 2003 թ․ հունիսի 25. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[142] «Ferdinand banned for eight months». BBC Sport. BBC. 2003 թ․ դեկտեմբերի 19. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.

[143] McCarra, Kevin (2004 թ․ մայիսի 24). «United triumph by taking the job seriously». The Guardian. London. Վերցված է 2004 թ․ մայիսի 24-ին.

[144] «Man Utd 2 – 1 Lyon». The Guardian. 2004 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 22-ին.

[145] «Man Utd 2–1 Lyon». BBC. 2004 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 22-ին.

[146] «Fans rage at Glazer takeover move». BBC. 2005 թ․ մայիսի 13. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[147] McNulty, Phil (2006 թ․ հուլիսի 28). «Ferguson's Ruud dilemma». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[148] Smyth, Rob (2006 թ․ հուլիսի 31). «Shredding his legacy at every turn». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին.

[Taylor-149] 149,0 ^149,1 Taylor, Daniel (2006 թ․ սեպտեմբերի 11). «Giggs and sloppy Spurs get United believing again». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[150] «Man Utd 1–0 Tottenham». BBC. 2006 թ․ սեպտեմբերի 9. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[Robbins-151] «Saviour Robins: Fergie just cannot let go». ESPN Soccernet, 4 November 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.

[Wenger-152] «Wenger: Managers should emulate Ferguson». ESPN Soccernet, 4 November 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.

[153] «Southend 1–0 Man Utd». 2006 թ․ նոյեմբերի 7. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[Larsson-154] «Man Utd capture Larsson on loan». BBC Sport. 2006 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունվարի 11-ին.

[155] James, Stuart (2006 թ․ դեկտեմբերի 24). «Cristiano's stockings full of gifts for United». The Guardian. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 25-ին.

[156] McKenzie, Andrew (2007 թ․ մայիսի 19). «FA Cup final – Chelsea 1–0 Man Utd». BBC. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 25-ին.

[157] McCarra, Kevin (2007 թ․ ապրիլի 11). «Seven wonders of sublime United dazzle and destroy helpless Roma». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[158] Cheese, Caroline (2007 թ․ մայիսի 2). «AC Milan 3–0 Man Utd (Agg: 5–3)». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[159] «Hargreaves completes Man Utd move». BBC. 2007 թ․ հուլիսի 1. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[160] «Nani & Anderson seal Man Utd move». BBC. 2007 թ․ հուլիսի 2. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[161] «Tevez completes Man Utd transfer». BBC. 2007 թ․ օգոստոսի 10. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[162] Bevan, Chris (2007 թ․ օգոստոսի 19). «Man City 1–0 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[163] Taylor, Daniel (2007 թ․ օգոստոսի 20). «Geovanni's lucky strike punishes prodigal United». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[BestSquad-164] Whittell, Ian (2007 թ․ նոյեմբերի 12). «This is the best squad I've ever had». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[165] «Man Utd 4–0 Arsenal». BBC. 2008 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[166] McNulty, Phil (2008 թ․ մարտի 8). «Man Utd 0–1 Portsmouth». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[167] Bandini, Paolo (2008 թ․ մարտի 9). «FA will review Ferguson's criticisms of Atkinson and Hackett». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[168] «Ferguson furious after Cup exit». BBC. 2008 թ․ մարտի 8. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[169] McCarra, Kevin (2008 թ․ մայիսի 12). «Ronaldo makes Wigan suffer as champions mix business with pleasure». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[170] McNulty, Phil (2008 թ․ մայիսի 11). «Wigan 0–2 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[171] Winter, Henry (2008 թ․ մայիսի 22). «Manchester United join Europe's greats after Moscow win». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[172] McNulty, Phil (2008 թ․ մայիսի 22). «Man Utd earn dramatic Euro glory». BBC. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[173] Schwirtz, Michael (2008 թ․ մայիսի 22). «Manchester United Wins Champions League Final». The New York Times. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[174] Smith, Alan (2008 թ․ մայիսի 22). «Tears for John Terry and Chelsea after cruel ending». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 25-ին.

[175] Stevenson, Jonathan; Cheese, Caroline (2009 թ․ մայիսի 16). «How the Premier League was won». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[176] Wilson, Paul (2009 թ․ մայիսի 16). «United retain Premier League crown after goalless finale at Old Trafford». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[177] «Ferguson hungry for four in a row». BBC. 2009 թ․ մայիսի 16. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[178] Wallace, Sam (2009 թ․ մարտի 2). «United march on as Spurs fail test of nerve». The Independent. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[179] McCarra, Kevin (2009 թ․ մայիսի 27). «Manchester United fold without a fight as Barcelona claim Champions League». The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[180] Winter, Henry (2009 թ․ մայիսի 27). «Manchester United 0 Barcelona 2». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[181] Wheeler, Chris (2008 թ․ մայիսի 25). «Fergie won't be retiring for some while yet, insists Manchester United chief Gill». Daily Mail. London. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 27-ին.

[182] McNulty, Phil (2010 թ․ փետրվարի 28). «Aston Villa 1–2 Man Utd». BBC. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.

[183] Cass, Bob (2010 թ․ դեկտեմբերի 12). «Sir Alex Ferguson set to pass Sir Matt Busby's United milestone». Daily Mail. UK. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[184] «Man Utd midfielder Paul Scholes retires aged 36». BBC Sport. 2011 թ․ մայիսի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.

[185] «Manchester United secure deal for Blackburn's Phil Jones». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.

[186] «Ashley Young joins Man Utd from Aston Villa». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.

[187] «Manchester United confirm signing of David de Gea». BBC Sport. 2011 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 18-ին.

[188] «Sir Alex Ferguson to retire this summer, Manchester United confirm». Sky Sports. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[189] Ronay, Barney (2013 թ․ մայիսի 8). «End of an era as Alex Ferguson calls time at Manchester United». The Guardian. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[190] Coerts, Stefan. «Platini: Ferguson a true visionary». Yahoo!. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[191] «Alex Ferguson retires: David Cameron pays tribute to the Manchester United manager». The Daily Telegraph. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[192] «Sir Alex Ferguson resigns: Football greats pay tribute». The Daily Telegraph. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[193] «Sir Alex Ferguson to retire». Fox Sports. 2013 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[194] «Man United boss Sir Alex Ferguson's Old Trafford farewell». BBC Sport. 2013 թ․ մայիսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 13-ին.

[195] «My Autobiography is a football book, not just a news tornado». Daily Telegraph. 2013 թ․ հոկտեմբերի 22. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.

[196] «Alex Ferguson book launch: transcript from the press conference». Daily Telegraph. 2013 թ․ հոկտեմբերի 22. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.

[197] Ziegler, Martyn (2014 թ․ հունվարի 24). «Former Manchester United manager Sir Alex Ferguson becomes Uefa coaching ambassador». The Independent. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.

[198] «Sir Alex Ferguson appointed as Uefa's coaching ambassador». The Guardian. 2014 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.

[199] «Sir Alex Ferguson takes up position as UEFA's coaching ambassador». Sky Sports. 2014 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին.

[200] «Sir Alex Ferguson to take up 'long-term teaching position' at Harvard». The Guardian. 2014 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.

[201] «Manchester United legend Sir Alex Ferguson gives blueprint for success». The Guardian. 2013 թ․ սեպտեմբերի 10. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.

[202] Ogden, Mark (2013 թ․ սեպտեմբերի 10). «Sir Alex Ferguson reveals his blueprint for managing Manchester United». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.

[203] Ferguson, Alex (2015 թ․ օգոստոս). Leadership.

[Fergie_v_Strachan-204] 204,0 ^204,1 ^204,2 ^204,3 ^204,4 ^204,5 ^204,6 ^204,7 «Fergie v Strachan» (անգլերեն). The BBC. 12.09.2006. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.

[205] Fudge, Simon. «Strachan: No Fergie feud». Sky Sports. BSkyB. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.

[206] «Sir Alex Ferguson factfile» (անգլերեն). The Times. 05.11.2007.

[factfilemmedia-207] «Sir Alex Ferguson factfile». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[Racing_and_Sports-208] 208,0 ^208,1 «Sir Alex Ferguson takes His case to Court». Racing and Sports. 2003 թ․ նոյեմբերի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[209] Campbell, Denis (2004 թ․ փետրվարի 1). «United won't answer the 99 questions». The Guardian. UK. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[210] «BBC THREE investigation raises new questions for Manchester United». BBC Press office. 2004 թ․ մայիսի 25. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.

[211] Harris, Nick (2007 թ․ սեպտեմբերի 6). «Ferguson will never talk to The BBC again». The Independent. UK. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[212] White, Duncan (2009 թ․ նոյեմբերի 14). «Sir Alex Ferguson will be forced to speak to the BBC under new Premier League rules». The Daily Telegraph. London. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[213] Laughlin, Andrew (2010 թ․ սեպտեմբերի 16). «BBC to give up Ferguson boycott battle». Digital Spy. Digitals Spy. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.

[214] «Ferguson explains Preston loan recalls». Manchester Evening News. 2011 թ․ հունվարի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.

[215] «Sir Alex Ferguson Factfile». Manchester Evening News. 2006 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[216] «Ferguson banned for two matches». The BBC. 2007 թ․ դեկտեմբերի 14. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[217] Ducker, James (2008 թ․ նոյեմբերի 19). «Sir Alex Ferguson banned and fined £10,000». The Times. UK. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[218] «Sir Alex Ferguson banned for two games and fined after Alan Wiley jibe». The Guardian. UK. 2009 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[219] «Ferguson suspended and fined». London: The Football Association. 2011 թ․ մարտի 16. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 16-ին.

[220] «Sir Alex Ferguson charged over referee comments» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2011.

[221] «Sir Alex handed five-game ban» (անգլերեն). ManUtd.com. 16.03.2011.

[222] «Sir Alex Ferguson fined» (անգլերեն). BBC Sport. 03.03.2011.

[223] «Sir Alex handed fined» (անգլերեն). ManUtd.com. 16.03.2011.

[fergie_time-224] 224,0 ^224,1 Pritchard, Charlotte (2012 թ․ նոյեմբերի 23). «Fergie time: Does it really exist?». BBC News. British Broadcasting Corporation. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 23-ին.

[225] Collins, Paul (2013 թ․ հունվարի 23). «Giggs set to be first player to gain UEFA coaching badges while still playing ... so is Reds legend lined up to succeed Fergie?». Daily Mail. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 23-ին.

[226] «Gary Neville can succeed at Valencia - Sir Alex Ferguson». BBC Sport. BBC. 2015 թ․ դեկտեմբերի 2. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.

[227] «'Asbo' and 'chav' make dictionary». BBC News. BBC. 2005 թ․ հունիսի 8.

[228] Smyth, Rob (2012 թ․ մարտի 23). «Sir Alex Ferguson learns from mistakes to master mind games with smile». The Guardian. Guardian News and Media.

[229] «Sir Alex statue date confirmed». Manchester United F.C. 2012 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 6-ին.

[230] «Sir Alex Ferguson pride as Manchester United unveil statue». BBC Sport. 2012 թ․ նոյեմբերի 23. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 23-ին.

[231] «Sir Alex Ferguson has Trafford road named in his honour». The Guardian. 2013 թ․ հոկտեմբերի 14. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 9-ին.

[232] «'Sir Alex Ferguson Way': Former Manchester United manager attends street renaming ceremony». The Independent. 2013 թ․ հոկտեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 9-ին.

[233] Keegan, Mike (2011 թ․ ապրիլի 20). «Home defeat for Sir Alex Ferguson as wife bans football from their house». Manchester Evening News. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.

[234] «UK Politics | 'Luvvies' for Labour». BBC News. 1998 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.

[235] «The socialist international». The Economist. 2013 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[236] Ogden, Mark (2007 թ․ հունիսի 6). «Ferguson provides food for thought». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[237] Campbell, Alastair (2010 թ․ ապրիլի 28). «Sir Alex Ferguson supports Labour and says David Cameron's policies are 'about helping his own sort'». Daily Mirror. London. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 8-ին.

[238] «Good lord! Could United boss Alex Ferguson be made a top toff?». Manchester Evening News. 2011 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[239] «MPs call for Sir Alex Ferguson to be made a Lord». Manchester Evening News. 2013 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 9-ին.

[240] Lyons, James; McTague, Tom (2013 թ․ օգոստոսի 1). «Sir Alex Ferguson snubs peerage and seat in House of Lords». Mirror Online. Trinity Mirror. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[241] «Sir Alex Ferguson honoured | News & Events | Manchester Metropolitan University». Mmu.ac.uk. 2009 թ․ հուլիսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.

[242] «News». Sci-eng.mmu.ac.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.

[243] Sunni Upal (2012 թ․ դեկտեմբերի 19). «Sir Alex Ferguson at Harvard: Manchester United boss has nine honorary degrees». Daily Mail. London. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.

[referendum-244] 244,0 ^244,1 ^244,2 Barnes, Eddie (2012 թ․ դեկտեմբերի 16). «Alex Salmond 'silencing' Scots, says Sir Alex Ferguson». The Scotsman. Johnston Publishing. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 26-ին.

[245] Magowan, Alistair (2008 թ․ հունիսի 23). «What is a Uefa Pro Licence?». BBC Sport. BBC. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.

[246] «National Football Museum; Honorary Presidents & Trustees». National Football Museum. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.

[247] «League Managers Association 2011–12» (PDF). League Managers Association. 2011. էջ 12. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 12-ին.

[248] «Man Utd rename Old Trafford stand in Ferguson's honour». BBC News. BBC. 2011 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 5-ին.

[249] Cass, Bob (2011 թ․ մայիսի 15). «Now for the 20th title, says the most successful manager in British football». Daily Mail. UK. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.

[250] Yarden, Paul (2015). «Top Flight Winning Managers 1888-89 to 2014-15». www.myfootballfacts.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

[251] Mackie, James (2010). Fergie's Proteges. Xlibris Corporation. էջ 2. ISBN 978-1-4535-6730-2.

[252] «Sir Alex Ferguson». National Football Museum. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.

[253] Lynch, Kevin (2013 թ․ մայիսի 8). «Sir Alex Ferguson retires: Manchester United manager's record-breaking legacy». Guinness World Records. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.

[254] «Scots trio to be honoured on St Andrew's day» (անգլերեն). St-Andrews.ac.uk. 2002 թ․ նոյեմբերի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[255] «Manchester United's Sir Alex Ferguson has no plans to retire» (անգլերեն). BBC Sport. 2011 թ․ հոկտեմբերի 12.

[256] Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ, Շոտլանդական լիգայի գավաթ

[257] Տոնավաճառային գավաթ

[258] Գլազգոյի գավաթ, Ֆայֆայի գավաթ, Ամառային գավաթ

[259] Rothmans Football Yearbook 1970–71, p. 724, 740–741. Queen Anne Press, London.

[260] Rothmans Football Yearbook 1971–72, p. 563, 537. Queen Anne Press, London.

[261] Rothmans Football Yearbook 1972–73, p. 648–649, 683–684, 688. Queen Anne Press, London.

[262] Rothmans Football Yearbook 1973–74, p. 572–573, 626–628. Queen Anne Press, London.

[263] Rothmans Football Yearbook 1974–75, p. 570–571, 642–644. Queen Anne Press, London.

[264] «Boss greets landmark game» (անգլերեն). ManUtd.com. 20.10.2010.

[265] «United under Sir Alex Ferguson» (անգլերեն). StretfordEnd.co.uk.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]