Օլթի
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Օլթի (այլ կիրառումներ)
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| թուրքերեն՝ Oltu | ||
 | ||
| Երկիր |  Թուրքիա | |
| Քաղաքապետ | Էյուփ Թեփե | |
| Այլ անվանումներ | Ողթիկ, Ուղտիք | |
| Մակերես | 1380 կմ² | |
| ԲԾՄ | 1275 մետր | |
| Բնակչություն | 30.073 մարդ (2000) | |
| Ժամային գոտի | UTC+3 | |
| Հեռախոսային կոդ | 442 | |
| Ավտոմոբիլային կոդ | 25 | |
| Պաշտոնական կայք | oltu-bld.gov.tr | |
| ||
Օլթի (թուրքերեն՝ Oltu), քաղաք (ավան, բերդաքաղաք, գյուղաքաղաք, քաղաքավան) Էրզրումի մարզում, համանուն շրջանի շրջկենտրոնը։ Տեղակայված է Ճորոխ գետի աջակողմյան վտակ Օլթիի ափին։ Բնակչությունը՝ 20,305 մարդ (2008 թ տվյալներ)։
Նախքան Մեծ եղեռնը Օլթին, որն այն ժամանակ գտնվում էր Ռուսական կայսրության կազմում, ունեցել է 1090 տուն բնակչություն, որից մոտ 1000 հայեր էին[1]։
Անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքն ունեցել է հետևյալ անվանումները․ Աղթիք, Ոլթի, Ոխտիք, Ողթիք, Ուխթաց ավան, Ուխթիք, Ուխթյաց քաղաք, Ուխտիք, Ուխտյաց քաղաք, Ուղթիս, Ուղթիք, Ուղտյաց քաղաք, Օլթիս, Օլթիսի, Օլտի, Օխտիք։
Կլիմա և աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ունի մեղմ կլիմա։ Գավառը շրջապատված է կանաչապատ լեռներով և բլուրներով։ Շրջապատում տարածված են ընդարձակ այգիներ։
Քաղաքի շրջակայքում փռված էին ընդարձակ և բերրի հողատարածություններ, որոնք ոռոգվում էին Օլթիի գետով և նրա վտակներով։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակավայրը հնում մտնում էր Մեծ Հայքի Տայք նահանգի Ոքաղե գավառի կազմի մեջ և հայտնի էր Ողթիք, Ուխթիք, Ուխտյաց քաղաք անվանումներով, որոնց աղավաղումից էլ առաջացել է Օլթի անվանումը։
Բնակավայրի մասին առաջին անգամ հիշատակվել է X-XI դարերում։ Նրա մասին վկայություններ ունեն Հովհաննես Դրասխանակերտցին (X դար), Ասողիկը (X-XI դարեր), Արիստակես Լաստիվերցին (XI դար) և ուրիշներ։ Սակայն Օլթին գոյություն է ունեցել ավելի վաղ ժամանակներից։
Օլթին ժամանակին պատկանել է Մամիկոնյանների նախարարական տանը, հետո անցել է Բագրատունիներին։ X-XI դարերում եղել է Տայքի կյուրապաղատության կենտրոնը։ 1001 թվականին՝ վերջինիս անկումից հետո, միացվել է Բյուզանդական կայսրությանը։ Հետագայում, քաղաքը մնալով հիմնականում հայաբնակ, գտնվել է սելջուկ թուրքերի, մոնղոլների, թուրքմենական ցեղերի, իսկ XVI դարում Թուրքիայի տիրապետության տալ։ Այդ ժամանակաընթացքում քաղաքը բազմիցս ավերվել և անշքացել է։
1877-1878 թվականների ռուս֊թուրքական պատերազմից հետո միացվեց Ռուսաստանին։ 1915 թվականին քաղաքը ժամանակավորապես անցել է թուրքերին, որի պատճառով այն դարձավ կռիվների թատերաբեմ։ 1918 թվականին թուրքական զորքերը կրկին վերագրավեցին քաղաքը, տեղահանեցին և գրեթե ամբողջովին կոտորեցին հայ բնակչությանը։ Սակավաթիվ փրկվածները գաղթել են Հարավային Կովկաս և այլ երկրներ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1870-ական թվականներին ուներ 142 տուն, 1878 թվականին՝ 1092 տուն բնակիչ, որից 1000 տունը՝ հայեր, 200֊ը՝ տեղաբնակներ, մնացածը՝ վերաբնակիչներ։ 1914 թվականին ուներ 3258 բնակիչ, որից 2188֊ը հայեր էին։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչության հիմնական զբաղմունքը գյուղատնտեսությունը, արհեստներն ու առևտուրն էր։ Նաև զբաղվում էին հացահատիկային կուլտուրաների մշակությամբ և անասնապահությամբ։
Հին ժամանակներից Օլթին կապված էր Կարինի, Արդահանի և Սև ծովի առափնյա շրջանների հետ։ Սակայն հին և միջին դարերում չէր դարձել նշանակալի առևտրի կենտրոն։ Ռուսաստանին միանալուց հետո Օլթին խճուղիով և եկրաթուղիով կապվում է Կարսի և Սարիղամիշի հետ։ Կառուցվում են նոր խանութներ, քարավանատներ, մթերանոցներ։ Աշխուժանում է առևտրային կյանքը։
Քաղաքում գործող արհեստներն էին դարբնությունը, մանածագործությունը, ջուլհակությունըմ պղնձագործությունը, արծաթագործությունը և այլն։ Արտահանվում էր քարաղ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի արևմտյան մասում գտնվում են հին Ուխտյաց կամ Ոքաղե բերդի ավերակները։ Բերդի տարածքում գտնվում էր Տիրամոր եկեղեցին, որը վերածվել էր վանքի։ Օլթին ուներ նաև Ս․ Գևորգ և Ս․ Հովհաննես անուններով հայկական եկեղեցիներ։ Նշանավոր է նաև Օլթի գետի կամուրջը, որը մինչև այժմ կանգուն է[2]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||
| ||||||||||