Սանտա Մարիա Մաջորե

Սանտա Մարիա Մաջորե; Basilica di S.Maria Maggiore
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	մեծ բազիլիկ, պապական բազիլիկա, տեղական հատուկ եկեղեցի, հայրապետական բազիլիկ և Կույս Մարիամի աճյունասափոր
Երկիր	Իտալիա
Տեղագրություն	Վատիկան
Դավանանք	կաթոլիկություն
Թեմ	Հռոմի թեմ
Հիմնական ամսաթվերը	5-րդ դար
Մասն է	Հին Հռոմ, Սուրբ գահի սեփականություններ և Հռոմի յոթ ուխտավորական եկեղեցիներ
Կազմված է	Q119449419?
Ժառանգության կարգավիճակ	Իտալիայի մշակութային ժառանգություն և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս
Նվիրված	Մարիամ Աստվածածին
Անվանված	Կույս Մարիամ ձյան
Ճարտարապետ	Ֆերնինանդո Ֆուգա
Հիմնադիր	Սիքստոս III (Հռոմի պապ)
Ճարտարապետական տիպ	բազիլիկ
Ճարտարապետական ոճ	վաղքրիստոնեական ճարտարապետություն
Կառուցման սկիզբ	440 թ.
Կառուցման ավարտ	1750 թ.
Հիմնադրված	5-րդ դար
80 մետր
Երկարություն	92 մետր
Լայնություն	80 մետր
Բարձրություն	75 մետր
Շինանյութ	աղյուս, բետոն
	Santa Maria Maggiore (Rome) Վիքիպահեստում
	basilicasantamariamaggiore.va/it.html(իտալ.)

Սանտա Մարիա Մաջորե (իտալ.՝ Basilica di S.Maria Maggiore), եկեղեցի, պապական բազիլիկ, Հռոմի չորս հայրապետական բազիլիկներից և յոթ ուխտավոր եկեղեցիներից մեկն է։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցու հիմնադրման հետ կապված հետաքրքիր լեգենդ է եղել։ 352 թվականի մի ամառային գիշեր Լիբերիո պապի և հարուստ հռոմեացի Ջովաննի Պատրիցիայի երազում հայտվում է Տիրամայրը և հրամայում կառուցել եկեղեցի այնտեղ, որտեղ մյուս օրը ձյուն էր գալու։ Հաջորդ առավոտյան, 352 թվականի օգոստոսի հինգին Էսկվիլին բլրի վրա, որտեղ այժմ բազիլիկն է, ծածկված էր ձյունով։ Այդուհետ և սկսվել է եկեղեցու շինարարությունը։ Սիքստոս III Պապի (432-440) կողմից, 440-ական թվականներին կառուցված բազիլիկը փոխարինեց եկեղեցուն և նվիրվեց Տիրամորը։ Շատ պապեր, ձգտելով ավելի գեղեցիկ դարձնել այս պատվելի եկեղեցին, վերակառուցում և զարդարում էին այն։ Զանգակատունը Հռոմում ամենաբարձրն է (75 մ) և թվագրվում է 1377 թվականին։ Ներկայիս սյունասրահով և պատշգամբով ճակատամասը կառուցել է Ֆերդինանդո Ֆուգան 1740-ական թվականներին։ Պատշգամբում, պատի վրա, որը հանդիսանում էր հին եկեղեցու ճակատամասը, պահպանվել է 14-րդ դարի սկզբի խճանկարային դեկոր։

Ինտերիեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցու ինտերիերը, չնայած վերջին ձևափոխություններին, պատկերացում է տալիս վաղ քրիստոնեական հսկայական բազիլիկի մասին, որը տարբերվում է համամասնությունների կատարելությամբ, ներդաշնակությամբ և հանդիսավորությամբ։ Բացառիկ հետաքրքրություն են ներկայացնում եկեղեցին զարդարող խճանկարները։ Կենտրոնական նավում կան 5-րդ դարի Հին Կտակարանի սյուժետներով խճանկարներ, որոնք թարմությամբ, գույների պայծառությամբ և գեղեցկությամբ ապշեցնում են։ Հաղթակամարի խճանկարային սյուժետներում Ավետումն է, Հիսուսի ծնունդը և նրա երկրպագումը։ Դրանք ստեղծվել են 5-րդ դարում, բայց հավանական է, ավելի ուշ, քան կենտրոնական նավի կամարները։ Նրանցում զգացվում է Բյուզանդիայի ներգործությունը։ Աբսիդի խճանկարում, որտեղ պատկերված է Մարիամի թագադրումը, համատեղում են մասեր, որոնք վերաբերում են 5-րդ դարին։ Աբսիդը վերակառուցեցին նրանցով, որոնք ստեղծվել են 13-րդ դարում Նիկողայոս IV Պապի (1288—1292) հրամանով, Յակոպո Տորրիտիի կողմից։ Ուշադրության է արժանի նաև կեսոնապատ առաստաղը, որը համարվում է Ջուլիանո դա Սանգալլոյի աշխատանքը։ Ըստ ավանդույթի՝ առաստաղը ոսկեզօծելու համար օգտագործվել է Նոր երկրից (Պերուից) բերված առաջին պարտիայի ոսկին, որը Ալեքսանդր VI Պապը (1492—1503) նվեր էր ստացել իսպանական թագավորական ընտանիքից՝ Ֆերդինանտից և Իզաբելլայից։ Հատակը Կոսմատիների աշխատանքն է, որը 18-րդ դարի վերականգնումից հետո զգալիորեն փոխվել է։ Աջ նավի ծայրում գտնվում է կարդինալ Կոնսալվո Ռոդրիգեսի դամբարանը (13-րդ դար վերջ)։

Կապելլաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում երեք կապելլաներ։ Աջ կողմում գտնվող Սիքստինյան կապելլան կառուցել է Դոմենիկո Ֆոնտանան Սիքստոս V Պապի պատվերով։ Կապելլան ամբողջանում է գմբեթով, որն էլ առանձնանում է հարուստ դեկորով։ Այստեղ ամփոփված են Սիքստոս V (1585—1590) և Պիոս V (1566—1572) պապերը։ Նրանց դամբարանները զարդարված են խորաքանդակներով։ Սիքստուս V արձանը կերտել է Ջիովանի Պարակկան։ Այս կապելլայից անցնելով ձախ նավ՝ կարելի է մտնել Պաոլինյան կապելլա։ Այն նաև անվանում են Բորգեզե, քանի որ կառուցվել է Պողոս V պատվերով, որը սերում էր Բորգեզե տոհմից։ Այս կապելլայի նախագիծը համապատասխանում է Սիքստինյան կապելլային, բայց նրա հարդարանքն տարբերվում է առավել ճոխությամբ։ Կապելլայում ամփոփված են Կղեմենտ VIII (1592—1605) և Պողոս V (1605—1621) պապերը։ Այստեղ է նաև գտնվում Կույս Մարիամի ամենապատվելի պատկերը՝ Salus Populi Romani: Միևնույն կողմում, ելքի մոտ գտնվում է Սֆորցայի կապելլան, որը կառուցել է Ջակոմո դելա Պորտան, հավանաբար Միքելանջելոյի նախագծով։

Երգեհոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազիլիկի երգեհոնը տեղադրված է տրանսեպտի երկու ճակատին։ Պատկանում է Մասկոնի (Mascioni) ընտանիքին։ Ստեղծվել է 1955 թվականին Պիոս XII Պապի (1939—1958) պատվերով, որպեսզի փոխարիներ նախկին երգեհոնին։ Վերջինս կառուցվել էր 1716 թվականին Չեզարե Կատարինոցցիի (Cesare Catarinozzi) կողմից և վերակառուցվել էր 19-րդ դարոմ։ Այն չէր վնասվել, այլ տարվել էր Ալիֆորնի եկեղեցի, որտեղ մինչև օրս գործում է։