Մորավիա
Մորավիա (չեխ․՝ և սլովակ.՝ Morava, գերմ.՝ Mähren), պատմական տարածաշրջան Չեխիայի Հանրապետության արևելյան մասում։ Մորավների պատմական տարածքն է։
Աշխարհագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մորավիան ներկայումս տարածքով բաժանված է հետևյալ վարչական միավորների (kraje)՝ Մորավ-Սիլեզերեն, Օլոմոուց, Զլին և եզրային մասում Վիսոչինան։ Հյուսիսային Մորավիային սահմանակից են Լեհաստանը, Չեխիայի Սիլեզիա մարզը, արևելքում՝ Սլովակիան, հարավում՝ Ավստրիան, արևմուտքում՝ Բոհեմիան։
Հիմնական գետը Մորավան է, տարածաշրջանն իր անունն ստացել է գետի անվանումից։
Ազգագրական տարածաշրջաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հին
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոտ Մ.թ.ա. 400 թվականին Մորավիան բնակեցված է եղել կելտերով։ Մ.թ.ա. մոտ 60 թվականին այս տարածաշրջանից հեռացել են Բոյի կելտական ցեղերը, որոնց դուրս են մղել մարկոմանները և քադամները (գերմանական ժողովուրդներ), իսկ 5-րդ դարում նրանց փոխարինել են մորավները և այլ սլավոնական ցեղերը։
Միջնադար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]623-658 թվականներին Մորավիան ընդգրկվել էր սլավոնական Սամոյի պետության մեջ (658 թվականից հետո պետությունը փլուզվել է)։
8-րդ դարի վերջին այսօրվա հարավարևելյան Մորավիայի և արևմտյան Սլովակիայի տարածքում առաջացել է Մեծ Մորավական տերությունը, որն իր հզորության գագաթնակետին է հասել 9-րդ դարում, այդ ժամանակ նրա մեջ են մտել այսօրվա Չեխիայի, Հունգարիայի և Վիսլայի երկայնքով ձգվող հողերը։ 907 թվականին Մեծ Մորավիան ընկել է մադյարների տիրապետության տակ, իսկ մորավյան հողերը հայտնվել են Չեխիայի տիրապետության տակ։
1677 թվականի Թոմաշ Պեշինայի լատիներեն «Mars Moravicus» աշխատության մեջ ասվում է, որ 940 թվականին Մորավիայի իշխան է դարձել Օլեգ Մորավացին։ Մորավիան, որը բնակեցվել է մորավների սլավոնական ցեղով, այդ ժամանակ իրենից ներկայացրել է Մեծ Մորավիա նախկին տերության տարածքի միայն մի փոքր մասը, որը 906 թվականին ընկել է հունգարացիների ճնշման տակ։ Հունգարացիները պեչենեգների ճնշման տակ Հյուսիսային ծովից դուրս են եկել Պանոնիա։ Մեծ Մորավիայի փլուզումը սկսվել է դեռևս մինչև հունգարների ներխուժումը։ 895 թվականին Չեխիան բաժանվել է Մորավիայի վերջին հայտնի կառավարիչ Մոյմիր II-ի օրոք, Մորավիայի տարածքային սահմանների մասին ոչինչ հայտնի չէ։ 940-ական թվականներին հունգարացիների հետ մորավների պայքարի մասին տեղեկություններ չեն եղել, բացառությամբ Թոմաշ Պեշինայի պատմածի։ Օլեգը հյուսիսից օգնություն է ստացել արևմտյան պոլյանների իշխան Զեմոմիսլից և Ռուսիայի իր ազգականներից։ Մի քանի տարի պայքարից հետո հունգարացիները գրավել են Մորավիայի մայրաքաղաք Վելեգրադը։ 949 թվականին Բրյունեի մարտերից մեկում հունգարացիները դիմել են կեղծ փախուստի. Օլեգի զորքը դարանակալել է, իսկ հետո ամբողջությամբ ջարդել նրանց։
999 թվականից մինչև 1019 թվականը Մորավիան մտնել է լեհ Բոլեսլավ Քաջի պետության մեջ, ապա կրկին վերադարձել է Չեխիայի թագավորության կազմ, որի հետ հետագայում կիսել է նրա պատմական ուղին։ 1063 թվականին այստեղ հիմնադրվել է Օլոմուցկի թեմը։
1182 թվականից սկսած Մորավիան կայսերական մարքսգրաֆիզմ է եղել Սրբազան Հռոմեական կայսրության կազմում։ Այդ ժամանակ տեղի էր ունենում գերմանական գաղութացում։
15-րդ դարի առաջին կեսին Մորավիան նվաճվել է Յան Հուսի հետևորդների՝ հուսիստների շարժման կողմից։ 16-րդ դարի սկզբին այստեղ տարածվել են ռեֆորմիստական ուսմունքները (լյութերականություն, անաբապտիզմ) ։
1526 թվականից Մորավիան Չեխիայի հետ մտել է Հաբսբուրգյան միապետության կազմի մեջ։ 17-րդ դարում Մորավիան փաստացի դարձել է Հաբսբուրգյան միապետության նահանգներից մեկը։
Նոր ժամանակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1782 թվականին Մորավիան ավստրիական Սիլեզիայի հետ միավորվել է մեկ վարչական միավորի մեջ՝ Բռնո կենտրոնով։
1849 թվականին այն Ավստրո-Հունգարական կայսրության մեջ առանձնացել է հատուկ արքայական տարածքում։ Մորավիան ունեցել է սեփական խորհրդարան, որտեղ ներկայացուցիչները (չեխերն ու գերմանացիները) ընտրվել են էթնիկ բաժանված ընտրատարածքներում։
Նորագույն ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1918 թվականին Ավստրո-Հունգարիայի փլուզումից հետո Մորավիան մտել է Չեխոսլովակիայի կազմի մեջ։ Չեխոսլովակիան բաղկացած էր չորս իրավահավասար հողերից՝ Չեխիայից (Բոհեմիայից), Մորավիայից, Սլովակիայից և Անդրկարպատից։ Ազգային օրհներգը բաղկացած էր չորս մասից[7]։
1938 թվականին Մյունխենի համաձայնագրի արդյունքում Մորավիայի զգալի մասը գրավվել է Գերմանիայի կողմից։ 1939 թվականի մարտին բռնազավթվել են Մորավիայի մնացած մասը, որը մտել է այսպես կոչված Բոհեմիայի և Մորավիայի պրոտեկտորատ։ 1945 թվականի մայիսին ազատագրվել է Կարմիր բանակի կողմից և վերադարձվել Չեխոսլովակիայի կազմ։ 1945 թվականից հետո գերմանական բնակչության մեծ մասը տեղափոխվել է Գերմանիայի տարածք։
1993 թվականից եղել է Չեխիայի Հանրապետության կազմում։
Մորավիայի պատմական մայրաքաղաքը մինչև 1641 թվականը եղել է Օլոմոուց քաղաքը, որը գտնվել է տարածաշրջանի կենտրոնում։ 1645 թվականին Բռնոյի պաշարումից հետո Բռնոյի և Օլոմոուցի միջև հին վեճը Մորավիայի մայրաքաղաք կոչվելու իրավունքի շուրջ լուծվել է հօգուտ Բռնոյի (Օլոմոուցը շվեդները գրավել էին դեռ 1642 թվականին)։
Մորավիայի քաղաքներ ու բնություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Մարիամ Աստվածածնի համբարձման բազիլիկ (Բռնո) -
Կուրդեյով՝ Մորավիայի լանդշաֆտը -
Կռալիցկի-Սնեժնիկ՝ լանդշաֆտ -
Վրանով նադ Դիյի ամրոց -
Տեսարանը դեպի Բռնո, 2012 թվական, Սուրբ Պետրոսի և Պողոսի տաճար -
Ռայգրադի վանքը՝ Մորավիայի ամենահին կաթոլիկ վանքը, որը հիմնադրվել է 1045 թվականին -
Տելչը թռչնի թռիչքի բարձրությունից -
Տելչ՝ Առևտրի հրապարակ -
Վևերժի ամրոց -
Սլավոնիցե -
Օլոմոուցի կենտրոնական հրապարակ -
Պրոստեյովի Ժողովրդական տուն
.jpg)
.jpg)
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ č. 78. Wappen und Titeln Seiner kaiserlichen königlichen Apostolischen Majestät Ferdinand des Ersten, Kaisers von Oesterreich, in: Sbírka zákonů a nařízení pro Moravu a Slezsko: Sammlung der politischen Gesetze und Verordnungen für Mähren und Schlesien. Herausgegeben auf allerhöchsten Befehl, unter Aufsicht des k. k. mähr. schles. Guberniums. Achtzehnter Band. Enthält die Verordnungen vom 1. Jänner bis 31. December 1836. — Brno, 1837. — С. 517—540.
- ↑ Sedláček, Pavel; Gregorovičová, Eva a další Česká panovnická a státní symbolika: vývoj od středověku do současnosti: výstava Státního ústředního archivu v Praze - Archivní areál Chodovec 28. září-31. října 2002 (Czech Sovereigns´ and State´s Symbols. Their Evolution from the Middle Ages up to the Present). — Praha: Státní ústřední archiv v Praze, 2002. — С. 19—126.
- ↑ Sommaruga, Freiherr von, Oscar (1875). «Das Wappen der Markgrafschaft Mähren» (German). էջեր 145–146.
{{cite news}}: Unknown parameter|book-title=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Vojtíšek, Václav Naše státní znaky (staré a nynější). — 1921.
- ↑ CLV Reichsgesetzblatt für die im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, č. 327, 328. 327. Kundmachung, betreffend die Festsetzung und Beschreibung des Wappens der österreichischen Länder. - 328. Kundmachung, betreffend das für den Gebrauch bei den gemeinsamen Einrichtungen der österreichisch-ungarischen Monarchie bestimmte Wappen. — Wien, 1915.
- ↑ «Festsetzung des Wappens der österreichischen Länder sowie des Wappens der österreichisch-ungarischen Monarchie. Úřední část Wiener Zeitung z 12. 10. 1915 č. 236 a z 6. 11 1915, č. 257». Wien. 12. 10. 1915, 6. 11. 1915. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 17-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|url1=ignored (օգնություն) - ↑ Celá necenzúrovaná slovenská hymna
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մորավիա կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 48)։ 
|