Օլոմոուց

Օլոմոուց
Բնակավայր
	Օլոմոուց
	չեխ․՝ Olomouc
Դրոշ	Զինանշան
	Կոորդինատներ: 49°35′46″ հս․ լ. 17°15′37″ ավ. ե. / 49.59611° հս․. լ. 17.26028° ավ. ե.
Երկիր	Չեխիա
Ներքին բաժանում	Bělidla, Q11171986?, Q9212132?, Q9287231?, Q9293187?, Q9293339?, Q9190281?, Q11690422?, Q11740378?, Q11753356?, Q11762928?, Q11790439?, Q3090670?, Q3500079?, Q11793334?, Q3090681?, Q3182216?, Q11813883?, Q3182198?, Radíkov, Q9395245?, Slavonín, Svatý Kopeček, Q9360084? և Q9363826?
Հիմնադրված է	1017 թ.
Առաջին հիշատակում	1055, 1078
Մակերես	103,36 կմ²
ԲԾՄ	219 մետր
Բնակչություն	100 494 մարդ (հունվարի 1, 2018)
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Փոստային ինդեքսներ	779 00
Ավտոմոբիլային կոդ	M
Պաշտոնական կայք	olomouc.eu
	Օլոմոուց Վիքիպահեստում

Օլոմոուց (չեխ․՝ Olomouc, գերմ.՝ Olmütz), քաղաք Չեխիայում, Օլոմոուցի շրջանի կենտրոնը: Գտնվում է Չեխիայի արևելյան մասում` Մորավիա պատմական կենտրոնում` Մորավա գետի երկու կողմերում: Քաղաքն ունի մոտ 100.000 բնակիչ, բնակչության խտությունը 993 մարդ է 1 կմ²-ում^[3]: Բացի դրանից` Օլոմոուցում ապրում է ավելի քան 10.000 ուսանող, ովքեր սովորում են Պալացկու համալսարանում և ուսումնական այլ հաստատություններում: Օլոմոուցը Չեխիայի` մեծությամբ վեցերորդ քաղաքն է:

Քաղաքը հիմնադրվել է 1253 թվականին: Ժամանակին այն եղել է Մորավիա պետության մայրաքաղաքը:

Ներկայումս Օլոմոուցը համարվում է Չեխիայի պատմական ամենագեղեցիկ քաղաքներից մեկը` մշակութային հարուստ կյանքով: Հաճախ ասում են, որ Օլոմոուցը երկրորդ Պրահան է, բայց ավելի հանգիստ ու խաղաղ: Քաղաքում պատմական բազմաթիվ տեսարժան վայրեր կան:

Օլոմոուցը արքեպիսկոպոսական նստավայր է: Քաղաքում են գտնվում երկրի ամենահին համալսարանը` Պալացկու համալսարանը, Չեխիայի ցամաքային զորքերի շտաբը և մշակութային ու քաղաքական շատ այլ հաստատություններ: Քաղաքին յուրահատուկ գրավչություն են հաղորդում շատրվաններով ընդարձակ հրապարակները, որոնք կառուցվել են 18-րդ դարի սկզբին բարոկկո ոճով:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ վերածննդի շրջանում ստեղծված լեգենդի` Օլոմոուցը հիմնել է Հուլիոս Կեսարը հռոմեական ճամբարի տեղում: Հիշատակվում է քաղաքի լատիներեն առաջին անվանումը` Juliomontium կամ Juliamons: Եվ չնայած լեգենդը պատմականորեն չի հաստատվել, սակայն պատմաբանները վստահությամբ պնդում են, որ քաղաքը Հուլիոս Կեսարը չի հիմնադրվել: Պեղումների ժամանակ այստեղ հայտնաբերվել է Ք. ա. II դարի հռոմեական ճամբար, որը Կենտրոնական Եվրոպայում ամենից հյուսիսայինն է:

Օլոմոուցը IX—X դարերում եղել է Մեծ Մորավական տերության կարևորագույն կենտրոն: Երկար ժամանակ գոյատևել է որպես ամրոց: 1253 թվականին Օլոմոուցն ստացել է արքայական քաղաքի կարգավիճակ: Մինչև 1641 թվականը քաղաքը եղել է Մորավիա պատմական շրջանի մայրաքաղաքը: Օլոմոուցի եպիսկոպոսությունը հիմնադրվել է 1063 թվականին և արքեպիսկոպոսության է վերածվել 1777 թվականին:

Չեխ Վացլավ III արքան Լեհական իշխանություն գնալու իր ճանապարհին կանգ է առել Օլոմոուցում: Հենց այստեղ էլ նա սպանվել է խորհրդավոր հանգամանքներում: Նրա մահով ավարտվում է չեխական Պրժեմիսլովիչների արքայատոհմի կառավարումը:

Երեսնամյա պատերազմի ժամանակ` 1640 թվականին Օլոմոուցը գրավվել է շվեդական բանակի կողմից: Ռազմակալումը տևել է 8 տարի: Շվեդները քաղաքը վերածել են ավերակների, ինչը հանգեցնում է մայրաքաղաքային դիրքերի զիջմանը: Այդ կարգավիճակը աստիճանաբար ձեռք է բերում Բռնո քաղաքը:

1758 թվականին Ֆրիդրիխ II-ը փորձում է գրավել Օլոմոուցի ամրոցը: Շրջապատումը տևում է 6 շաբաթ, սակայն ամրոցն այդպես էլ անառիկ է մնում:

Օլոմոուց, 1900

Տեսարան հին Օլոմոուցից, 1907

1848 թվականին, Ավստրո-Հունգարիայում տիրող անհանգիստ վիճակից ելնելով, կայսերական պալատը ժամանակավորապես տեղափոխվում է Օլոմոուց: Կայսր Ֆերդինանդ I-ը հրաժարվում է գահից` հօգուտ իր զարմիկ Ֆրանց Յոզեֆ I-ի:

Քաղաքը, գտնվելով Ավստրիայի հարևանությամբ, միջնադարում կրել է գերմանական ազդեցություն: Քաղաքական հետագա փոփոխությունները, որոնք վրա հասան երեսնամյա պատերազմի հետևանքով, ուժեղացրին Հաբսբուրգների մշակութային ազդեցությունը: Օլոմոուցը իրեն էր գրավում բնակիչների ողջ Եվրոպայից: Չնայած գերմանական ազդեցությանը` գլխավոր լեզուն չեխերենն էր, սակայն ավելի ու ավելի շատ մարդիկ էին սկսում խոսել գերմաներենով. 19-րդ դարի վիճակագրական տվյալներով Օլոմոուցում գերմանախոս բնակչությունը երեք անգամ գերազանցում էր չեխախոս մասին^[4]: Դրությունը փոխվում է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ 1918 թվականին ձևավորվում է Չեխոսլովակիա պետությունը: Մերձակա բնակավայրերին ձուլվելու հանգամանքով պայմանավորված` քաղաքի բնակչությունն սկսում է աճել: Չեխ և գերմանացի բնակիչների միջև առկա հակասությունը հատկապես մեծանում է Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին, երբ գերմանախոս հատվածը հարում է նացիոնալիստներին: Պատերազմի վերջին օրերին գերմանական բանակը այրում է քաղաքապետարանի շենքի աստղագիտական ժամացույցը. այն ոչնչանում են: Ժամացույցից մնացած որոշ մասեր այժմ ցուցադրված են քաղաքային թանգարանում: Ներկայիս ժամացույցը պատրաստված է հնի օրինակով սոցռեալիզմի ոգով: Պատերազմի ավարտից հետո գերմանախոս բնակչության մեծ մասը լքում է քաղաքը:

Օլոմոուցը զբոսաշրջիկների շրջանում պակաս հետաքրքրություն է վայելում, քան Պրահան, Չեսկի Կրումլովը կամ Կառլովի Վարին` չնայած պատմական կենտրոնի պահպանման չափով երկրորդն է Պրահայից հետո:

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրբ Վացլավի տաճար

Օլոմոուցն ունի ընդարձակ մի քանի հրապարակներ, որոնցից գլխավորը Վերին հրապարակն է (Horní Náměstí), որ զարդարված է Սուրբ երրորդությանը նվիրված ժանտախտի սյունով: Բարոկկո ոճով քանդակախումբը ներառված է Համաշխարհային ժառանգության ցանկում: Սյան բարձրությունը 35 մ է: Սա համանման կառույցներից ամենից բարձրն է Կենտրոնական Եվրոպայում: Այն կառուցվել է 1716-1754 թվականներին` քաղաքում ժանտախտի համաճարակի վերացման առթիվ:

Մեկ այլ տեսարժան շինություն է քաղաքապետարանի շենքը, որը կառուցվել է 15-րդ դարում: Նրա աշտարակը, որն ունի 75 մ բարձրություն, զարդարում է աստղագիտական ժամացույցը: Սուրբ Հիերոնիմի գոթական մատուռը, որ գտնվում է քաղաքապետարանի հարավային մասում, ներկայումս վերածվել է թանգարանի: Ներկայումս շենքում է գտնվում քաղաքային վարչության նիստերի դահլիճը և և հարսանիքների գրանցման սրահը:

Օլոմոուցի աստղագիտական ժամացույց

Օլոմոուցը հնուց եղել է Մորավիայի հոգևոր և կրոնական կենտրոն: Նշանակալից է Սուրբ Վացլավի տաճարը, որը երկար պատմություն ունի. բազմիցս փոխվել է նրա արտաքին տեսքը: Վերջին նշանակալից վերանորոգումը կատարվել է 19-րդ դարի վերջին նեոգոթիկայի ոճով: Հարավային աշտարակի բարձրությունը 100.65 մ է: Այն Չեխիայի Հանրապետությունում երկրորդն է Սուրբ Վիտուսի մայր տաճարից հետո:

Եկեղեցու հարևանությամբ գտնվում է Պրժեմիսլովիչների պալատը և Արքեպիսկոպոսական թանգարանը, որը բացվել է 2006 թվականի հունիսի 1-ին: Թանգարանի այցելուները կարող են ծանոթանալ Օլոմոուցի եպիսկոպոսության հարուստ հավաքածուին: Այն մորավիական յուրահատուկ «Լուվրն» է:

Սուրբ Մավրիկիոսի տաճարը Չեխիայի ևս մեկ ազգային հուշարձան է, որ կառուցված է գոթական ոճով: Տաճարում է գտնվում Կենտրոնական Եվրոպայի ամենամեծ երգեհոնը, որ կառուցել է վարպետ Ենգլերը:

Օլոմոուցում կան մի քանի այլ տաճարներ ևս` Սուրբ Միքայել հրեշտակապետի, Սուրբ Յան Սարկանդերի, Սուրբ կույս Մարիամի:

Օլոմոուցը ուսանողական և գիտական կարևոր կենտրոն է: Պալացկու համալսարանը հիմնադրվել է 1573 թվականին և հնագույն երկրորդ համալսարանն է երկրում Կարլի համալսարանից հետո: Այդ ժամանակ Չեխական թագավորության տասը բնակչից ինը բողոքականներ էին^[5]: Համալսարանն իր 25.000 ուսանողներով երկրի կրթական համակարգում մեծ դեր է կատարում^[6]:

Քաղաքի հպարտությունն են բարոկկո ոճով կառուցված շատրվանները: Միջնադարում դրանք քաղաքում ջրամատակարարման դեր են կատարել: Այն ժամանակ, երբ եվրոպական շատ քաղաքներում քանդվել են բազմաթիվ շատրվաններ, Օլոմոուցում որոշել են վերականգնել դրանք` որպես ջրի լրացուցիչ պաշար հրդեհների դեպքում: Շատրվաններում օգտագործվել են հռոմեական դիցաբանության տարրեր. շատ քանդակներում պատկերված են Յուպիտերը, Նեպտունը, Տրիտոնը, Մերկուրին, Հերկուլեսը: Մի շատրվան պատկերում է Հուլիոս Կեսարին, որը, ըստ ավանդության, հիմնադրել է քաղաքը: