Լյուցեռն

Լյուցեռն
Քաղաք
	Լյուցեռն
	Luzern
Դրոշ	Զինանշան
	Կոորդինատներ: 47°3′8.3″ հս․ լ. 8°18′21.2″ ավ. ե. / 47.052306° հս․. լ. 8.305889° ավ. ե.
Երկիր	Շվեյցարիա
Շրջան	Լյուցեռն
Մակերես	24,15 կմ² կմ²
ԲԾՄ	436 մետր մ
Պաշտոնական լեզու	գերմաներեն
Խոսվող լեզուներ	գերմաներեն
Բնակչություն	57 հազար 890 մարդ մարդ (2006 թվական)
Ժամային գոտի	UTCUTC+1, ամռանը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+41 41
Փոստային ինդեքս	6000–6009
Փոստային ինդեքսներ	6000 և 6014
Ավտոմոբիլային կոդ	LU
Պաշտոնական կայք	luzern.ch
	Լյուցեռն Վիքիպահեստում

Լյուցեռն (ֆր.՝ Lucerne [lyˈsɛʁn], իտալ.՝ Lucerna [luˈtʃerna]), քաղաք Շվեյցարիայում, Շվեյցարական սարահարթի կենտրոնում, համանուն գերմանալեզու Լյուցեռն գավառի և վարչական շրջանի մայրաքաղաքը: Քաղաքը գտնվում է Լյուցեռն լճի ափին, Պիլատուս լեռան ստորոտում:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմաբանները ենթադրում են, որ Լյուցեռնը հիմնադրվել է Հռոմեական կայսրության ժամանակ կամ էլ ավելի շուտ՝ այն վայրում, որտեղ Ֆիրվալդշտետր լճից հոսում է Ռոյս գետը: Սանկտ-Լեոդեգար իմ Գոֆ վանքը հիմնադրվել է 13-րդ դարի սկզբին, նրա մասին առաջին տարեգրային հիշատակությունը վերաբերում է 840 թվականին: Ռոյսի վրայի կամրջի միջոցով միացող վանքը և հարավում տեղակայված ագարակներից ժամանակի ընթացքում ձևավորվեց առևտրային գյուղ, որը տարածաշրջանում բավականին կարևոր դեր էր զբաղեցնում: 1178 թվականին այդ եկեղեցական համայնքը Սանկտ-Լեոդեգար իմ Գոֆ վանքից անցավ Լյուցեռնին և պատմության հենց այդ ակտն դիտվում է որպես քաղաքի հիմնադրման ակտ: Քաղաքի զարգացման համար նոր խթան հանդիսացավ Սեն Գոթարդ լեռնանցքի բացումը 1220 թվականին: Այդ ընթացքում հիմնադրվել է առաջին պարսպապատը, ամրացված աշտարակներով:

1332 թվականը ուշագրավ էր Շվեյցարիայի պատմության մեջ: Առաջին անգամ մշտական հավասարություն հաստատվեց քաղաքների և գյուղերի բնակիչների միջև, որը կարևոր դեր խաղաց գավառների միավորման մեջ: Այս նշանավոր իրադարձությունը խթան հանդիսացավ քաղաքի զարգացման համար և Լյուցեռնը շուտով վերածվեց քաղաք-պետության:

1386 թվականին Զեմպախում Շվեյցարական Համադաշնության տարած հաղթանակը օգնեց Լյուցեռնին ի վերջո ազատվել Ավստրիայի ճնշումներից և այսպիսով նպաստեց Լյուցեռն պետության տարածքային ձևավորմանը: 18-րդ դարի վերջին հազարամյակում քաղաք-պետությունը ամբողջությամբ ղեկավարում էին պատրիկները:

Ռոյս գետը Լյուցեռնի հին քաղաքամասում

Լինելով առաջին քաղաքը, որը մտել է Շվեյցարական Համադաշնություն, Լյուցեռնը հատուկ տեղ էր զբաղեցնում, ինչը բարենպաստ աշխարհագրական դիրքի հետ միասին թվում էր պետք էր քաղաքը դարձնել Շվեյցարիայի մայրաքաղաք: Սակայն Լյուցեռնի շրջանը գլխավորում էր Սոնդերբունդը, որը 1847 թվականին պարտություն կրեց, իսկ նրա բնակիչները 1848 թվականին դեմ քվեարկեցին Դաշնային Սահմանադրության ընդունմանը, այդ իսկ պատճառով Շվեյցարիայի մայրաքաղաքը դարձավ Բեռնը: Այսպիսով 19-րդ դարի կեսերին Լյուցեռնը կորցնում է իր քաղաքական նշանակությունը և ազդեցությունը, բայց արդյունքում զբոսաշրջության զարգացման շնորհիվ այդ քաղաքը դարձավ Շվեյցարիայի մշակութային կենտրոնը:

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյուցեռնը հարուստ է տեսարժան վայրերով, որոնց հետ ծանոթանալու համար խորհուրդ է տրվում ոտքով քայլել, քանի որ Հին քաղաքը հետիոտնային փոքր գոտի է: Նույնիսկ, եթե Ձեզ էքսկուրսավար չի ուղեկցում անհանգստանալու կարիք չկա՝ ինքը քաղաքը կպատմի իր պատմությունը: Շատ կառույցներ զարդարված են նկարներով և որմնանկարներով, որոնք պատմում են տվյալ շենքի նշանակության կամ պատմական իրադարձությունների մասին, որոնց շնորհիվ կառուցվել է շենքը:

Երկաթուղային կայարանի հարևանությամբ գտնվում է Մշակույթի և Կոնգրեսի կենտրոնը: Շենքի կառուցումը ավարտվել է 1999 թվականին՝ ֆրանսիացի ճարտարապետ, Պրիցկերի մրցանակի դափնեկիր Ժան Նուվելի կողմից, այն ժամանակակից ճարտարապետության և ձևավորման օրինակ է:

Լյուցեռն քաղաքը, լիճը և լեռները, տեսարան աշտարակից

Պատմական, տիպական շենքեր

Կենտրոնի չորրորդ հարկում գտնվում է Լյուցեռնի արվեստի թանգարանը: Կենտրոնը, տարածքը և նրա հարակից ճեմուղին հաճախ հրապարակ են հանդիսանում ցուցադրությունների, համերգների և փառատոնների համար:

«Լյուցեռնի առյուծ»՝ դանիացի քանդակագործ Բերտել Տորվալդսենի աշխատանքն է, որը պատկանում է համաշխարհային ճանաչում ունեցող քանդակների շարքին: Այս հուշարձանը նվիրված է շվեյցարիական գվարդիայի սխրագործությանը, ովքեր 1792 թվականի օգոստոսի 10-ին ընկան Թուիլրիի պալատի գրոհի դիմադրության ժամանակ, պաշտպանելով ֆրանսիական թագավորի կյանքը: Մարկ Տվենը նկարագրել է այդ հուշարձանը որպես «ամենատխուր և ամենահուզիչ քարե արձանը աշխարհում»:

«Լյուցեռնի առյուծ» հուշարձան, նկարը՝ 1900 թվական

Լյուցեռնում պահպանվել է միջնադարյան բերդապատը (կանգնեցվել մոտավորապես 1400 թվականին, 870 մետր երկարությամբ) պատի զգալի հատված ութ բարձր աշտարակներով: Նրանցից երեքը բաց են այցելությունների համար: Աշտարակներից մեկի ժամացույցը արտոնություն ունի ամեն ժամ մեկ րոպե առաջ ժամ ազդարարել, քան քաղաքի մյուս ժամացույցները: Այժմ Շվեյցարիայում միջնադարյան պատերով քաղաքներ գրեթե չկան, սրանում է կայանում Լյուցեռնի առանձնահատկություններից մեկը:

Ճիզվիտների եկեղեցու հարևանությամբ տեղակայված է Ասպետաական պալատը: Ի սկզբանե Վերածննդի այդ շենքը պատկանում էր ճիզվիտների միաբանությանը, իսկ 1804 թվականից դարձավ քաղաքային վարչակազմի նստավայրը: Նրա ներքին բակը՝ տոսկանական սյունաշարով արևոտ Իտալիայի իսկական անկյուն է:

Լյուցեռնը գերազանցապես կաթոլիկ քաղաք է ի տարբերություն Բեռնի և Ցյուրիխի, որտեղ գերակշռում է բողոքականությունը:

Լյուցեռնում է գտնվում Եվրոպայի ամենամեծ տրանսպորտի թանգարանը:

Տրանսպորտի մատչելիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեյցարիայի խոշոր քաղաքների հետ Լյուցեռնը կապված է երկաթուղային հաղորդակցությամբ: Մոտակա միջազգային օդանավակայանը գտնվում 70 կմ հեռավորության վրա՝ Ցյուրիխում: