Զեմպախ

Բնակավայր
	շվեյց. գերմ.՝ Sempach
	Զինանշան
Երկիր	Շվեյցարիա
Մակերես	11,68 կմ², 8,91 կմ²
ԲԾՄ	513 մետր, 547 մետր
Պաշտոնական լեզու	գերմաներենի շվեյցարական տարբերակ
Բնակչություն	▲4169 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)
Հեռախոսային կոդ	041
Փոստային դասիչ	6204
Ավտոմոբիլային կոդ	LU
Պաշտոնական կայք	sempach.ch/de(գերմ.)
	Զեմպախ Վիքիպահեստում

Զեմպախ (գերմ.՝ Sempach), քաղաք Շվեյցարիայի Լյուցեռն կանտոնի Զերզեե շրջանում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առնոլդ Վինկելռիդցին Զեմպախի ճակատամարտում

Մի էջ 1654 թ. Զեմպախում տպագրվածTopographia Helvetiae, Rhaetiae et Valesiae գրքից

Քաղաքի ներկայիս տարածքում պահպանվել են միջնադարյան բնակավայրի հետքեր, մասնավորապես՝ ժամացույցով աշտարակի ներքո պահպանված դարպասը, հին խրամուղու վրայի կամուրջը։ Նրանից դեպի հյուսիս-արևելք ոտքով մոտավորապես կես ժամվա հեռավորության վրա՝ բլուրների ստորոտին ընկած է 1336 թվականի հուլիսի 9-ին տեղի ունեցած Զեմպախի նշանավոր ճակատամարտի վայրը, որտեղ շվեյցարացիները ջախջախեցին ավստրիացիներին, և վերջիններիս հրամանատար Լեոպոլդ Երրորդն էլ զոհվեց։ Այդ ճակատամարտում է, որ լեգենդար սխրանք գործեց Առնոլդ Վինկելռիդցին՝ իր կյանքի գնով ճեղքելով ավստրիացիների կուռ մարտաշարքը և միջանցք բացելով շվեյցարացիների հարձակման համար։ Այդ վայրում ներկայումս բարձրանում են գեղեցիկ, պատկերազարդ Զորաց մատուռը (վերակառուցվել է 1886 թվականին) և Առնոլդ Վինկելռիդցու նորակերտ հուշարձանը։

Զեմպախի վճռորոշ ճակատամարտից մի քանի տարի անց՝ 1393 թվականին կնքվել է ութ դաշնակից կանտոնների՝ Acht Orte-ի և նրանց միացած Զոլուտուրն երկրամասի իշխանների այսպես ասած՝ Sempacherbrief-ը, որով դրվել է Շվեյցարիայի համադաշնություն կոչվող անկախ պետության հիմքը։ Զեմպախից մի քանի մղոն դեպի հյուսիս ընկած է Բերոմյունստեր խաղաղ գյուղակը՝ 10-12-րդ դարերում կառուցված վանական համալիրով, որտեղ իրականացվել է Շվեյցարիայի տարածքում առաջին գրքի տպագրությունը, և որտեղից տպագրիչ Գերինգը տպագրության գյուտը հասցրել է Ֆրանսիա։

Բնակավայրը հայտնի է նաև թռչունների իր նշանավոր դիտարանով, որի աշխատակիցները ոչ միայն օղակներ են անցկացնում թռչունների ոտքերին, այլև գիտակրթական եռանդուն գործունեություն են ծավալում։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի բնակչության թվաքանակը ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները^[3]

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զեմպախում տարեկան միջին հաշվով 133.9 օրը անձրևային է։ Տեղումների տարեկան միջին քանակը հասնում է 1114 միլիմետրի։ Ամենաանձրևառատ ամիսները հունիսն ու մայիսն են՝ յուրաքանչյուրը՝ համապատասխանաբար 13,2 և 13,6 անձրևոտ օրերով։ Համեմատաբար չոր է հոկտեմբեր ամիսը^[4]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Adolf Reinle: Die Kunstdenkmäler des Kantons Luzern. Band IV: Das Amt Sursee (= Kunstdenkmäler der Schweiz. Band 35). Hrsg. von der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bern 1956, ISBN 978-3-906131-23-8.
Judith Rickenbach: Zeitspuren. Kulturhistorische Wanderungen im Kanton Luzern. Hitzkirch 2001.
Alfred Helfenstein: Namenbuch der Gemeinde Sempach. Eigenverlag 1965.
Alfred Helfenstein: Hof- und Geschlechterbuch der Gemeinde Sempach. 1967.
Alfred Helfenstein: Werken und Wirken zu Sempach der kleinen Stadt. Hrsg. vom Gewerbe- und Verkehrsverein Sempach.
Alfred Helfenstein: Sempacher Schlachtfeier. (jährlich erschienene Festzeitung).