Բրետան (պատմական մարզ)

Բրետան
Տեսակ	մշակութային շրջան, պատմական շրջան և պատմական պետություն
Մայրցամաք	Եվրոպա
Երկիր	Ֆրանսիա
Ամենաբարձր կետ	Roc'h Ruz?
Մակերես	34 022 կմ²
Կազմված է	Բրետան, Ատլանտյան Լուար, Ամոր և Argoat?
Մասն է	Կելտական շրջաններ
Անվանված է	Britannia?

Բրետան (ֆր.՝ Bretagne, բրետոներեն՝ Breizh), պատմական շրջան Ֆրանսիայիում, հյուսիս-արևմուտքում զբաղեցնում է համանուն թերակղզին։ Հայտնի է որպես Գալլիայի մի մաս՝ Արմորիկա անվամբ, ուշ հռոմեական և վաղ միջնադարի ժամանակաշրջանում այն դարձել է Բրիտանական կղզիներից կելտական համայնքների վերաբնակեցման վայր^[2]։ Ենթադրվում է, որ հենց այդ ժամանակ էլ կազմավորվել են բրետոնացիները, որոնց լեզուն՝ բրետոներենը, պատկանում է կելտական լեզուների բրիտոնյան ենթախմբին։

Այս պատմական տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում է Բրետանի վարչական շրջանը, բայց նրա տարածքի մոտավորապես մեկ հինգերորդ մասը (Ատլանտյան Լուար դեպարտամենտ՝ հինավուրց Նանտ մայրաքաղաքով) 1941 թվականից ի վեր գտնվում է Լուարի երկրի մեջ։ 2010 թվականին պատմական Բրետանիի սահմաններում բնակվել է 4,48 միլիոն մարդ։ Նրա ամենամեծ քաղաքներն են Նանտը, Ռենը և Բրեստը։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավանդաբար համարվում է, որ Բրետանն իր անունը ստացել է բրիտներից, ովքեր միջնադարի սկզբին այստեղ են տեղափոխվել Բրիտանիայից։

Պատմական ուրվագիծ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախապատմական ժամանակաշրջան

Բրետանի տարածքում հայտնի են բացառապես մեծ թվով մեգալիթյան կառույցներ, որոնցից ամենամեծն են Բարնենեսը, Գավրինին, Կառնակի քարերը և հնագիտական գտածոները, որոնք կապված են, այսպես կոչված, գծային ժապավենային խեցեգործական, Լա Օգեթ, զանգակաձև գավաթներ և այլ հնագիտական մշակույթների հետ։ Բրիտանիակյի և Բրետանի նախնադարյան հուշարձանների նշանակալի նմանությունը, նույնիսկ, դիզայինի նույնությունը թույլ է տալիս ասել, որ վերջիններս այն ժամանակ արդեն ծառայել են որպես կապող օղակ մայրցամաքային Եվրոպայի և Բրիտանական կղզիների միջև^[3]։

Բրետանի ժամանակակից բնակչության շրջանում հայտնաբերվել է R1b հապլոիդ հավաքակազմի (Y-ԴՆԹ) առավելագույն կոնցենտրացիա, որը բնորոշ է Արևմտյան Եվրոպայի բնակչությանը^[4]։

Կելտական ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կելտերի առաջին ներթափանցումը Լուարայի հովիտ և Արմորիկայի թերակղզի տեղի է ունեցել Ք. ա. VI դարից ոչ շուտ։ Այդ ժամանակ դրանք միայն վերաբնակների փոքր խմբեր էին, և միայն մ.թ.ա. IV դարի երկրորդ կեսին կելտական ցեղերը, որոնք իրենց հետ բերել էին երկաթի ձուլման և մշակման տեխնոլոգիան, վերջնականապես արմատավորվում են Արմորիկայում^[5]։

Միջնադար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

9-րդ դարում բրետոնները ստեղծել են Բրետանի թագավորությունը։ 939 թվականին՝ այն նորմանների կողմից գրավելուց հետո դարձել է դքսություն, Ֆրանսիայի վասալ։ 1491 թվականից Բրետանը Ֆրանսիայի հետ միավորվել է անձնական ունիայի շնորհիվ՝ հետագայում աստիճանաբար կորցնելով «հնագույն ազատությունները»։

Ավանդական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավանդաբար, Բրետանը բաժանվում է հետևյալ մարզերի, կամ տարածքների, որոնք համապատասխանում են թեմերին․

Ստորին Բրետան (Breizh Izel)
- Լեոն
- Տրեգոր
- Կորնուա
- Վաննի մարզ (Vannetais)
Վերին Բրետան (Breizh Uhel)
- Սեն-Բրիյո մարզ
- Սեն-Մալո մարզ
- Դոլ մարզ
- Ռենի մարզ
- Նանտի մարզ։

Բրետանի սահմանները նոր ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1790 թվականին ֆրանսիական Մեծ հեղափոխության ընթացքում Բրետանը բաժանվել է հինգ դեպարտամենտների՝ Ստորին Լուարա (այժմ Ատլանտյան Լուարա), Կոտ դյու Նոր (Այժմ ՝ Կոտ դ՝Արմոր), Իլ և Վիլեն, Ֆինիստեր և Մորբիան։ Թեմերը կազմալուծվել են, իսկ դրանց վերականգնման ժամանակ, Նապոլեոն առաջինի օրոք, դրանց սահմանները սկսել են համապատասխանել դեպարտամենտների սահմաններին։ 1941 թվականին Ստորին Լուարայի դեպարտամենտը Վիշի ռեժիմի կողմից անջատվել է Բրետանից և դարձել Լուարի երկրի տարածք։

Ներկայումս մնացած չորս դեպարտամենտները մտնում են Բրետան տարածաշրջանի մեջ՝ ընդգրկելով պատմական Բրետանի տարածքի 80 %-ը և բնակչության 71 % -ը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ https://www.ouest-france.fr/bretagne/morlaix-29600/monts-darree-sur-quelle-commune-se-situe-le-toit-de-la-bretagne-3475954
↑ «Léon Fleuriot. <italic>Les origines de la Bretagne: L'émigration</italic>. (Bibliothèque Historique.) Paris: Payot. 1980. Pp. 353»։ The American Historical Review։ 1981-10։ ISSN 1937-5239։ doi:10.1086/ahr/86.4.828
↑ Monnier Jean-Laurent, Molines Nathalie (1993)։ «Le « colombanien » : un faciès régional du paléolithique inférieur sur le littoral armoricano-atlantique»։ Bulletin de la Société préhistorique française 90 (4): 283–294։ ISSN 0249-7638։ doi:10.3406/bspf.1993.9595
↑ [Фабьен Лекюайер (23 апреля 2013 г.). "Bertaèyn Galeizz change de nom. Un évènement pas si anodin" . 7сейж. Архивировано из оригинала 7 сентября 2014 года . Проверено 25 апреля 2014 года «Фабьен Лекюайер»]
↑ Kruta, Venceslas, 1939- ... (2000)։ Les Celtes : histoire et dictionnaire : des origines à la romanisation et au christianisme։ Impr. Maury-Eurolivres)։ [Paris]: Le Grand livre du mois։ ISBN 2-7028-6261-6։ OCLC 466873382

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բրետան (պատմական մարզ) կատեգորիայում։

[_ef859202b04a3acd-1] ttps://www.ouest-france.fr/bretagne/morlaix-29600/monts-darree-sur-quelle-commune-se-situe-le-toit-de-la-bretagne-3475954

[2] «Léon Fleuriot. <italic>Les origines de la Bretagne: L'émigration</italic>. (Bibliothèque Historique.) Paris: Payot. 1980. Pp. 353»։ The American Historical Review։ 1981-10։ ISSN 1937-5239։ doi:10.1086/ahr/86.4.828

[3] Monnier Jean-Laurent, Molines Nathalie (1993)։ «Le « colombanien » : un faciès régional du paléolithique inférieur sur le littoral armoricano-atlantique»։ Bulletin de la Société préhistorique française 90 (4): 283–294։ ISSN 0249-7638։ doi:10.3406/bspf.1993.9595

[4] [Фабьен Лекюайер (23 апреля 2013 г.). "Bertaèyn Galeizz change de nom. Un évènement pas si anodin" . 7сейж. Архивировано из оригинала 7 сентября 2014 года . Проверено 25 апреля 2014 года «Фабьен Лекюайер»]

[5] Kruta, Venceslas, 1939- ... (2000)։ Les Celtes : histoire et dictionnaire : des origines à la romanisation et au christianisme։ Impr. Maury-Eurolivres)։ [Paris]: Le Grand livre du mois։ ISBN 2-7028-6261-6։ OCLC 466873382

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]