Փարամազ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Փարամազ (այլ կիրառումներ)
Փարամազ
Դիմանկար
Ծնվել է1863[1][2]
ԾննդավայրՄեղրի, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհունիսի 15, 1915(1915-06-15)[3]
Մահվան վայրԿոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն
Ազգությունհայ
ԿրթությունԳևորգյան Հոգևոր Ճեմարան (1883)
Մասնագիտությունուսուցիչ, գրող և քաղաքական ակտիվիստ
ԿուսակցությունՍոցիալ դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն
ԱնդամությունՀայ ֆիդայիներ
 Paramaz Վիքիպահեստում

Փարամազ (Մատթեոս Սարգիսյան, 1863[1][2], Մեղրի, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 15, 1915(1915-06-15)[3], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն), հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, գրող, Սոցիալ-դեմոկրատական հնչակյան կուսակցության անդամ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փարամազ ծնվել է Մեղրիում։ Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում։ 1878-1883 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1884 թվականից զբաղվել է ուսուցչությամբ Նախիջևանում, ապա տեղափոխվել է Ճահուկ, այնուհետև՝ Արդաբիլ։ 1897 թվականին իր ստեղծած ֆիդայիների խմբով անցել է Վան, սակայն ձերբակալվել է։ Դատի ժամանակ արտասանած ճառում խիստ քննադատության է ենթարկել հայկական կոտորածները կազմակերպած թուրքական կառավարությանը։ Դատարանի կողմից դատապարտվել է մահվան։ Բայց Վանի ռուսական փոխհյուպատոսի միջնորդությամբ ազատվել է կալանքից և ուղարկվել Կովկաս։ 1903 թվականին, երբ ռուսական իշխանությունները սկսել են իրագործել 1903 թվականի հունիսի 12-ի հայկական եկեղեցական կալվածքների բռնագրավման մասին օրենքը՝ Փարամազը կազմակերպել է Կովկասի փոխարքա Գոլիցինի ահաբեկումը։ 1905-1906 թվականների հայ-թաթարական բախումների ժամանակ Փարամազը հայերին և Կովկասի թաթարներին կոչ է արել վերջ տալ ցարական կառավարության և թուրք լրտեսների կազմակերպած կոտորածներին։ 1908 թվականին երիտթուրքերի հեղաշրջումից հետո անցել է Թուրքիա և Արևմտյան Հայաստան, քարոզել Օսմանյան կայսրությունում ապրող ժողովուրդների միջև բարեկամություն հաստատելու գաղափարը։ Հետագայում անվստահություն է հայտնել երիտթուրքերի նկատմամբ, նրանց անվանել «հայոց դահիճներ»՝ կանխատեսելով նրանց հայաջինջ քաղաքականությունը։ Հեղինակել է պիեսներ, հայկական մամուլում հանդես եկել հոդվածներով։ 1914 թվականի հուլիսի 14-ին թուրքական իշխանությունների կողմից հնչակյանների ձերբակալությունների ժամանակ բանտարկվել է նաև Փարամազը և ամիսներ տևած դատավարությունից հետո 19 հոգու հետ կախաղան բարձացվել Կ. Պոլսում[4]։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2001 թվականին ծննդավայրում կանգնեցվել է Փարամազի հուշարձանը։ Մեղրիի փողոցներից մեկը կոչվում է նրա անունով։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Երկերի ժողովածու, Ե., 1992։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
  2. 2,0 2,1 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
  3. 3,0 3,1 3,2 http://am.hayazg.info/index.php?curid=13848
  4. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2007. էջ 629.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]