Խաչակապ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ղուշչու (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Խաչակապ ադրբ.՝ Quşçu | ||
 Խաչակապ գյուղի Թարգմանչաց վանքը. 4-րդ դար | ||
| Երկիր |  Ադրբեջան | |
| Շրջան | Դաշքեսանի շրջան | |
| Բնակչություն | 400 մարդ (2011) | |
| Ազգային կազմ | ադրբեջանցիներ | |
| Կրոնական կազմ | շիա իսլամ | |
| Ժամային գոտի | UTC+4, ամառը UTC+5 | |
| ||
Խաչակապ (ադրբ.՝ Quşçu, Կուշչի), նախկին հայկական գյուղ Ադրբեջանի Հանրապետության Դաշքեսանի շրջանում՝ Կոշկարչայ գետի հովտում, Դաշքեսանից (Քարհատ) 6,5 կմ հյուսիս։
Կուշչի (Ղուշչի) անվանումով ընդգրկված է եղել Արևելյան Հայաստանի Ելիզավետպոլի նահանգի Ելիզավետպոլի գավառում[1]։
Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմականորեն այն տեղակայված է եղել Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգի Գարդման գավառում։ Խաչակապ գյուղում եղել է հայկական մելիքություն։ 18-րդ դարում այստեղ իշխել է մելիք Մովսեսը։ Այդ մասին տեղեկություններ է հայտնում Րաֆֆին իր «Խամսայի մելիքություններ» գրքում։ 1936 թվականին գյուղի բազմադարյա հայկական անվանումը ադրբեջանական իշխանությունների կողմից փոխարինվել է Կուշչիի (Ղուշչի)։
Գյուղի հայ բնակչությունը բռնագաղթել է 1988-1989 թվականներին՝ Ադրբեջանի իշխանությունների վարած հակահայկական քաղաքականության շրջանակներում։ Բնակչության մի մասը հաստատվել է Լոռու մարզի Նոր Խաչակապ (նախկինում Սարալ) և Գեղարքունիքի մարզի Ջիլ գյուղերում։
Բնակչությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի բնակչությունը զբաղվում էր կարտոֆիլի մշակությամբ, այգեգործությամբ և անասնապահությամբ։ Խորհրդային տարիներին գյուղում կար հայկական միջնակարգ դպրոց, կուլտուրայի տուն, երեք գրադարան, հիվանդանոց և մանկապարտեզ։
| 1970[2] | 1979[3] | 1989[4] | 2011 |
|---|---|---|---|
| 365 | 878 | 329 | 400 |
Պատմական հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շրջակայքում եղել են բազմաթիվ խաչքարեր։ Այստեղ է գտնվում 4-րդ դարում կառուցված Թարգմանչաց վանքը։ Ըստ ավանդության՝ այստեղ Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից հայերեն է թարգմանվել Աստվածաշունչը։
Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1989 թվականին գյուղի բնակիչ Իսահակ Բաղյանը, մեծ դժվարությամբ Տավուշի մարզի Բագրատաշեն գյուղ է տեղափոխել Թարգմանչաց վանքին պատկանող խաչքարերից երկուսը (XVII դար, 1608 թ.), որը գյուղի բնակիչների համար դարձել է յուրօրինակ սրբատեղի։
- 1888 թվականին մի խումբ խաչակապցիներ հիմնել են Շակաշենի (նախկին` Խանլար, այժմ՝ Գյոյգյոլ) Կուշչի-Արմավիր գյուղը, որն սկզբնական շրջանում ՝ մինչև 1936 թվականը նույնպես Խաչակապ էր կոչվում։ Այն գտնվում է Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանում և ներկայումս Ադրբեջանի վերահսկողության տակ է։
Հայտնի մարդիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչակապում են ծնվել.
- Գրիգոր Բաղյան - ԽՍՀՄ հերոս, գեներալ-մայոր
- Սերգեյ Ադյան - ակադեմիկոս
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսանյութեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Խաչակապ գյուղի մասին սիրողական ֆիլմ։
- Խաչակապ գյուղի մասին սիրողական ֆիլմ․ 1998թ. (մաս 1), (մաս 2), (մաս 3), (մաս 4)։
- 4 դարյա խաչքարը փրկվել է ոչնչացումից․ ֆիլմ նվիրված Խաչակապ գյուղի հուշարձաններին։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Елисаветпольский уезд на 1908 год»։ Վերցված է 2021 Հունիս 8
- ↑ Перепись-1970
- ↑ Перепись-1979
- ↑ Перепись-1989
| ||||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|