Կոստանդին Ծիրանածին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կոստանդին Ծիրանածին
հին հունարեն՝ Κωνσταντῖνος Ζ΄ ὁ Πορφυρογέννητος
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 18, 905[1]
ԾննդավայրԿոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն
Մահացել էնոյեմբերի 9, 959 (54 տարեկան)
Մահվան վայրԿոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն
ԳերեզմանՍուրբ Առաքյալների եկեղեցի
Քաղաքացիություն Բյուզանդական կայսրություն
Կրոնքրիստոնեություն
Մասնագիտությունգրող և պատմաբան
ԱմուսինՀելենա Լակապինա
Ծնողներհայր՝ Լևոն VI Իմաստասեր, մայր՝ Zoe Karbonopsina?
Զբաղեցրած պաշտոններԲյուզանդիայի կայսր
ԵրեխաներՌոմանոս II, Theodora?, Agatha?, Zoe?, Anna? և Theophano?
 Konstantinos VII Porphyrogennetos Վիքիպահեստում

Կոստանդին VII Ծիրանածին (հին հունարեն՝ Κωνσταντῖνος Ζ΄ ὁ Πορφυρογέννητος, մայիսի 18, 905[1], Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն - նոյեմբերի 9, 959, Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն), բյուզանդական կայսր Մակեդոնական (Հայկական) արքայատոհմից։ Անվանապես թագավորել է 913 թվականից, իսկ փաստացի՝ 945 թվականից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կյանքի առաջին տարիները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոստանդին Ծիրանածին և Զոյա, բյուզանդական մետաղադրամ

Կոստանդինը Լևոն VI Իմաստունի և նրա չորրորդ կնոջ՝ Զոյայի որդին էր։ Չորրորդ ամուսնությունը չէր թույլատրվում եկեղեցու կողմից և ծնված երեխան համարվեց ապօրինի, թեև Լևոն VI-ի միակ զավակն էր։ Միայն 906 թվականի հունվարին Կոստանդինը մկրտվեց, իսկ 906 թվականի ապրիլին, պատրիարք Նիկոլայ Միստիկոսի կամքին հակառակ, Լևոնը և Զոյան ամուսնացան։ Ծիրանածին մականունը ծագում է կայսերական պալատի Ծիրանի (բոսորագույն) դահլիճից, որտեղ ծննդաբերում էին կայսրուհիները, և տրվում էր ընդգծելու համար արքայական ծագումը։

Գահակալում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

908 թվականի մայիսի 15-ին Լևոն VI-ը Կոստանդինին դարձրեց իր իշխանակիցը, սակայն 912 թվականին մահանում է, և գահն անցնում է եղբորը՝ Ալեքսանդրին։ Սակայն նա ևս մահանում է մի տարի հետո՝ 8-ամյա Կոստանդինին թողնելով խնամակալների հոգածությանը։ Կոստանդին Դուկասի ձախողված խռովությունից հետո 913 թվականին, խնամակալների խորհրդի գլուխ է կանգնում Կոստանդնուպոլսի պատրարք Նիկոլայ Միստիկոսը։

920 թվականին իշխանությունը բռնագրավում է բյուզանդական նավատորմի հրամանատար Ռոմանոս I Լեկափենոսը և հռչակվում իշխանակից։ Դեռևս 919 թվականին նա14-ամյա Կոստանդինին ամուսնացրել էր իր դուստր Ելենայի հետ։ Կոստանդինը, հեռացված լինելով իշխանությունից, զբաղվում է ինքնակրթությամբ և գիտությամբ։ 944 թվականին Ռումանոս I-ին գահընկեց արեցին իր որդիները՝ հույս ունենալով ինքնուրույն ղեկավարել, սակայն դա առաջացրեց ժողովրդի դժգոհությունը, որը խաղաղվեց միայն այն ժամանակ, երբ կայսր հռչակեցին Կոստանդինին։ Կոստանդինը մահանում է 959 թվականին։ Որոշ տվյալների համաձայն՝ նա թունավորվել է որդու՝ Ռոմանոս II Կրտսերի կողմից;

Քաղաքական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր քաղաքականության մեջ Կոստանդին VII-ը արտահայտում էր մայրաքաղաքի չինովնիկների շահերը՝ պայքարելով գավառների կենտրոնախույս ազնվականների դեմ։ Ռազմական ակտիվ գործողություններ է ծավալել արաբների դեմ։ Սակայն սկզբում նա ձախողվում է, և Կրետե ուղարկված զորաջոկատը ջախջախվում է 949 թվականին։ Ձգտելով ամրապնդել Բյուզանդիայի դիրքը Հայաստանում՝ Ատրպատականի ամիրա Յուսուֆի արշավանքի ժամանակ, Կոստանդին Ծիրանածինը և պատրիարքը Աշոտ Բ Երկաթին և կաթողիկոս Հովհաննես Դրասխանակերտցուն հրավիրել են Կոստանդնուպոլիս և օգնական զորք տվել Հայոց թագավորին։

Բյուզանդական զորքերն անցնում են Եփրատը (952 թվական), սակայն հետ են շպրտվում։ Արևելքում նվաճումները վերսկսվում են Նիկեփոր Փոկասի և Հովհաննես Չմշկիկի շնորհիվ։ Բյուզանդական զորքի կարևոր հաղթանակներից էր Սոմոսատի գրավումը (958)։ Կոստանդին VII-ը առաջին նախարար է նշանակում ներքինի Վասիլ Լեկափենոսին (գահընկեց կայսեր՝ Ռոմանոս I-ի որդուն), որը մեծ ազդեցություն է ձեռք բերում և պահպանում է հաջորդ կայսրերի օրոք։

Գրական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հատված «Բյուզանդական արքունիքի արարողությունների մասին» աշխատությունից

Կոստանդինը հայտնի է նաև որպես դարաշրջանի կրթված մարդկանից մեկը՝ հանրագիտարանային աշխատանքների հեղինակ և հովանավոր։ Նրա «Թեմերի մասին», «Արարողությունների մասին», «Կայսրության կառավարման մասին» (որի 43–46 գլուխները վերաբերում են Հայաստանին), աշխատությունները կարևոր աղբյուր են հանդիսանում Բյուզանդիայի, Կիևյան Ռուսիայի և այլ երկրների պատմության ուսումնասիրման համար։ Կոստանդինի գրչին է պատկանում Ֆեոֆանին Շարունակողի ժամանակագրության բաժիններից մեկը՝ Բարսեղ I Մակեդոնացու կենսագրությունը։ «Բյուզանդական արքունիքի արարողությունների մասին» գրքում նկարագրում է Օլգա իշխանուհու այցը Կոստանդնուպոլիս (957) և նրա մկրտությունը։ «Կայսրության կառավարման մասին» աշխատության իններորդ գլուխը համառոտ նկարագրում է Ռուսիայի տնտեսական և քաղաքական կարգը։ Նրա մասնակցությամբ կազմվել են «Վասիլիկա» օրենսգիրքը, «Գեոպոնիկա» գյուղատնտեսական հանրագիտարանը (հայերեն հրտ. «Գիրք վաստակոց», 1877) և այլ գործեր։

Զավակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Լևոն — մահացել է մանուկ հասակում
  • Ռոմանոս II — Բյուզանդիայի կայսր 959—963 թվականներին
  • Զոյա — ուղարկվել է մենաստան
  • Թեոդորա — Հովհաննես Չմշկիկ կայսր կինը
  • Ագաֆիա — ուղարկվել է մենաստան
  • Ֆեոֆանո — ուղարկվել է մենաստան
  • Աննա — ուղարկվել է մենաստան

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Сочинения Константина VII:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 612
  1. 1,0 1,1 https://www.persee.fr/doc/rebyz_1146-9447_1937_num_36_185_2891