Խորխե Լուիս Բորխես

Խորխե Լուիս Բորխես; Jorge Luis Borges
Ծննդյան անուն	Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo
Ծնվել է	օգոստոսի 24, 1899
Ծննդավայր	Morón
Վախճանվել է	հունիսի 14, 1986 (86 տարեկանում)
Վախճանի վայր	Ժնև
Մասնագիտություն	թարգմանիչ, բանաստեղծ, լեզվաբան, գրադարանավար, գրական քննադատ, սցենարիստ, ակնարկագիր, վիպասան և գիտաֆանստաստիկ գրող
Լեզու	իսպաներեն և ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Արգենտինա
Կրթություն	Կալվեն քոլեջ
Ժանրեր	չափածո
Անդամակցություն	Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Bavarian Academy of Fine Arts և Արվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա
Աշխատավայր	Բուենոս Այրեսի համալսարան
Պարգևներ	«Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի հրամանատարական խաչ, Բրիտանական կայսրութւան շքանշանի ասպետ-կոմանդոր, Չինո դել Դուկա մրցանակ, Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ, Ֆորմենտոր մրցանակ, Կյանքի ձեռքբերումների աշխարհի ֆանտաստիկայի պարգև, Ասպետական մեծ խաչի շքանշան. «Իտալիայի Հանրապետության համար ունեցած վաստակի համար», Ալֆոնսո Ռեյեսի միջազգային մրցանակ, Երուսաղեմի մրցանակ, «Միգել դե Սերվանտես» մրցանակ, Բալցանի մրցանակ, Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր, Ալֆոնս X Իմաստունի շքանշանի մեծ խաչ, Grand Knights with Star of the Order of the Falcon, Միջազգային ֆենթեզիի պարգև, Բերնարդո Օ'Հիգինսի շքանշան, Արևի շքանշան և Էդգար Ալան Պոյի մրցանակ
Ամուսին	Էլզա Աստետե Միլլան և Մարիա Կոդամա
	Ներշնչվել է
	Խորխե Լուիս Բորխես Վիքիքաղվածքում
	Jorge Luis Borges Վիքիպահեստում

Խորխե Լուիս Բորխես, (իսպ.՝ Jorge Luis Borges ( audio) (օգոստոսի 24, 1899 - հունիսի 14, 1986) ազգությամբ արգենտինացի գրող, էսսեիստ, թարգմանիչ։ Հայտնի է որպես արկածային և դետեկտիվ ժանրի հեղինակ ^[14]։ Բացի գրական գործունեությունից՝ Խորխե Լուիս Բորխեսը աչքի է ընկել իր քաղաքական պահպանողական հայացքներով, ինչպես նաև մի շարք փիլիսոփայական վերլուծություններով։ Միջազգային ճանաչում ձեռք է բերել 1960-ական թվականներին։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խորխե Լուիս Բորխեսը ծնվել է 1899 թվականի օգոստոսի 24-ին։ Գրողը հոր կողմից ժառանգել է իսպանական և իռլանդական արմատներ։ Մայրը՝ ըստ որոշ աղբյուրների սերել է պորտուգալա-հրեական ընտանիքից։ Ինքը՝ հեղինակը բազմիցս նշել է, որ իր երակներով հոսում է բասկական, անդալուզիական, հրեական, անգլիական, պորտուգալական և նորմանդական արյուն^[15]։ Ընտանիքում հիմնականում խոսել են իսպաներեն և անգլերեն լեզուներով։ Վաղ հասակից Խորխե Լուիսը հետաքրքրված էր պոեզիայի ժանրով, քանի որ չորս տարեկան հասակում շատ վարժ գրել և կարդալ գիտեր։ 1905 թվականին՝ տնային դաստիարակչուհու օգնությամբ Բորխեսը սկսում է սովորել անգլերեն։ Իսկ մեկ տարի անց գրում է իր առաջին «La visera fatal» (թարգմ. «Ճակատագրական երեսկալը») պատմվածքը։ Արդեն տասը տարեկանում Խորխե Լուիսը անգլերենից իսպաներեն է թարգմանում Օսկար Ուայլդի «Երջանիկ արքայազնը» ստեղծագործությունը, որը հետագայում Բորխեսի թարգմանությամբ լույս է տեսնել տեղական ամսագրերից մեկում։

Իր մուտքը գրական աշխարհ Խորխե Լուիս Բորխեսը այս կերպ է նկարագրել.

«Երբ հորս հարվածեց կուրությունը, ընտանիքում բոլորը հոգու խորքում համոզված էին, որ ես պետք է շարունակեմ նրա գրական ուղին։ Այն՝ ինչ հայրս չէր հասցրել իրականացնել կուրության պատճառով, վստահ էի, որ ես պետք է իրագործեմ հանուն նրա, հանուն այն մարդկանց, ովքեր հավատում էին, որ իմ մուտքը գրականություն լինելու է առաքելություն՝ հորս կիսատ թողած գործերը շարունակելու նպատակով։ Նման համոզմունքը, նմանատիպ վստահությունը չարդարացնել պարզապես չէի կարող։ Իսկ գրել սկսեցի վեց-յոթ տարեկան հասակում»:

1921 թվականին սկսել է հրատարակել իր բանաստեղծությունները և էսսեները սյուրռեալիստական բնույթի ամսագրերում։ 1955 թ. Բորխեսը նշանակվել է Բուենոս Այրեսի Ազգային գրադարանի տնօրեն, ինչպես նաև սկսել է գրականության վերաբերյալ դասախոսություններ կարդալ Բուենոս Այրեսի համալսարանում։ 1971 թ. ստացել է Երուսաղեմի անվան մրցանակ։ Բորխեսի ստեղծագործությունները թարգմանվել և տպագրվել են ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի մի շարք երկրներում։

1967 թվականին Բորխեսը ամուսնացել է Էլզա Աստետ Միլանի հետ։ Զույգի ամուսնական կյանքը տևեց ընդամնեը 3 տարի։ Օրինական ամուսնալուծությունից հետո Բորխեսը տեղափոխվել է մոր մոտ և ապրել վերջինիս կողքին մինչ նրա մահը։

1975 թվականից սկսած՝ արգենտինացի գրողը ճանապարհորդել է տարբեր երկրներով մեկ։ Ճանապարհորդության ողջ ընթացքում գրողին ուղեկցել է իր անձնական օգնական Մարիա Կոդաման, որի հետ էլ ամուսնացել է իր մահվանից մի քանի ամիս առաջ։

Արգենտինական մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խորխե Լուիս Բորխես, 1976

Բորխեսի՝ արգենտինական մշակույթի նկատմամբ ունեցած հակումը հիմնականում կապված է նրա ընտանեկան տոհմածառի հետ։ Գրողի՝ ծնունդով անգլիացի տատը ամուսնացել է արգենտինացի Ֆրանչեսկո Բորխեսի հետ, որը պատմական մեծ դեր է ունեցել քաղաքացիական պատերազմներում, որոնց արդյունքում էլ Արգենտինան և Ուրուգվայը ճանաչվել են որպես անկախ պետություններ։

«Կիրք Բուենոս Այրեսի հանդեպ» վերնագրով բանաստեղծությունների ժողովածուն համարվում է Բորխեսի առաջին գիրքը, որը լույս է տեսել 1923 թվականին։ Նրա ստեղծագործությունների զգալի մասը նվիրված է արգենտինական մշակույթին («Տանգոյի պատմությունը»), ինչպես նաև գրականությանը («Արգենտինացի գրողը և ավանդույթը»)։

Նոբելյան մրցանակի բացակայությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բորխեսը երբևիցե Նոբելյան մրցանակ չի ստացել գրականության ոլորտում, և այս փաստը մշտապես հուզել է գրողին։ Հեղինակն ինքն այդ մասին ասում է. «Ինձ Նոբելյան մրցանակով չպարգևատրելը դարձել է Սկանդինավյան սովորույթ. ծնվելուս պահից ի վեր ինձ չեն մեծարել»։ Կարծիք կա, որ Բորխեսը մրցանակ չի ստացել իր չափից դուրս պահպանողական քաղաքական հայացքների պատճառով։

Մահից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բորխեսին նվիրված հուշակոթող Լիսաբոնում

Բորխեսը մահացել է լյարդի քաղցկեղից 1986 թվականի հունիսի 14-ին Ժնևում և թաղված է Ժնևի Արքաների Գերեզմանոցում, Ժան Կելվինից ոչ հեռու։

2008 թվականին Լիսաբոն քաղաքում տեղադրվեց Բորխեսին նվիրված հուշակոթող։ Կոմպոզիցիան, որը պատրաստվել է համերկրացի Ֆեդերիկո Բրուքի էսքիզի համաձայն, հեղինակի կարծիքով բավականին սիմվոլիկ է։ Այն իրենից ներկայացնում է գրանիտե մոնոլիտ, որի վրա Բորխեսի բրոնզե ձեռքն է։ Իչպես կարծում է քանդակագործը, ով 80-ական թվականներին գրողի ձեռքից քանդակ է վերցրել, դա խորհրդանշում է հնց հեղինակին ու նրա «ստեղծագործական հոգին»։ Հուշակոթողի բացման ժամանակ, որը տեղարված է քաղաքի կենտրոնական զբոսայգիներից մեկում, ներկա էր գրողի այրին՝ Մարիա Կոդաման, ով գլխավորում է նրա անվան ֆոնդը։

Բորխեսի արխիվը պահպանվում է Տեխասի համալսարանի Հարի Ռենսոմի կենտրոնում ^[16]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Борхес Хорхе Луис, Борхес Хорхе Луис // Սովետական մեծ հանրագիտարան (1969—1978) Ստուգված է սեպտեմբերի 28-ին 2015:
↑ http://www.theguardian.com/books/2008/jun/10/jorgeluisborges
↑ Record #118513532 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է դեկտեմբերի 30-ին 2014:
↑ Record #11892985q // Ֆրանսիայի ազգային գրադարանի ընդհանուր քարտագրացուցակ Ստուգված է նոյեմբերի 22-ին 2015:
↑ http://www.nytimes.com/books/97/08/31/reviews/borges-darkness.html
↑ http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/samerica/argentina/arfamous.htm
↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11892985q Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
↑ ^8,0 ^8,1 https://www.google.com/search?tbm=bks&hl=ru&q=%221979.+honorary+kbe+Knight+Commander%22+intitle%3A%22Reference+Guide+to+World+Literature%22
↑ http://www.worldfantasy.org/awards/awardslist.html
↑ http://www.literatura.bellasartes.gob.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=137&Itemid=95
↑ http://www.eleven.co.il/article/13309
↑ http://www.mcu.es/premiado/mostrarDetalleAction.do?prev_layout=premioMiguelCervantesPremios&layout=premioMiguelCervantesPremios&language=es&id=1007220
↑ ^13,0 ^13,1 http://www.me.gov.ar/efeme/jlborges/familia.html Ստուգված է հունիսի 19-ին 2015:
↑ «БОРХЕС, ХОРХЕ ЛУИС | Энциклопедия Кругосвет»։ www.krugosvet.ru։ Վերցված է 2016-02-14
↑ Անտոնիո Կարիսոյի հետ հարցազրույց
↑ «Ransom Center Acquires Rare Archive of Jorge Luis Borges»։ Harry Ransom Center. The University of Texas at Austin։ 07.04.1999։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2014-11-27-ին

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խորխե Լուիս Բորխեսը գրապահարանում

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q17378135.22.3E.5B.5B:d:Q17378135.7C.D0.91.D0.BE.D1.80.D1.85.D0.B5.D1.81_.D0.A5.D0.BE.D1.80.D1.85.D0.B5_.D0.9B.D1.83.D0.B8.D1.81.2C_.D0.91.D0.BE.D1.80.D1.85.D0.B5.D1.81_.D0.A5.D0.BE.D1.80.D1.85.D0.B5_.D0.9B.D1.83.D0.B8.D1.81.5D.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5B:d:Q17378135.7C.D5.8D.D5.B8.D5.BE.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.A5.D5.AE_.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D6.80.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6_.281969.E2.80.941978.29.5D.5D.27.27.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.BD.D5.A5.D5.BA.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_28-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-1] Борхес Хорхе Луис, Борхес Хорхе Луис // Սովետական մեծ հանրագիտարան (1969—1978) Ստուգված է սեպտեմբերի 28-ին 2015:

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.theguardian.com.2Fbooks.2F2008.2Fjun.2F10.2Fjorgeluisborges_http:.2F.2Fwww.theguardian.com.2Fbooks.2F2008.2Fjun.2F10.2Fjorgeluisborges.5D-2] ttp://www.theguardian.com/books/2008/jun/10/jorgeluisborges

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q36578.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fd-nb.info.2Fgnd.2F118513532.2F_Record_.23118513532.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5BGemeinsame_Normdatei.7CGemeinsame_Normdatei.5D.5D.27.27.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.A4.D5.A5.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_30-.D5.AB.D5.B6_2014:.3C.2Fsmall.3E-3] Record #118513532 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է դեկտեմբերի 30-ին 2014:

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q15222191.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fcatalogue.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb11892985q_Record_.2311892985q.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5B:d:Q15222191.7C.D5.96.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.AB.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.A1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D6.80_.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.A1.D5.AF.5D.5D.27.27.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B6.D5.B8.D5.B5.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_22-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-4] Record #11892985q // Ֆրանսիայի ազգային գրադարանի ընդհանուր քարտագրացուցակ Ստուգված է նոյեմբերի 22-ին 2015:

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.nytimes.com.2Fbooks.2F97.2F08.2F31.2Freviews.2Fborges-darkness.html_http:.2F.2Fwww.nytimes.com.2Fbooks.2F97.2F08.2F31.2Freviews.2Fborges-darkness.html.5D-5] ttp://www.nytimes.com/books/97/08/31/reviews/borges-darkness.html

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.worldatlas.com.2Fwebimage.2Fcountrys.2Fsamerica.2Fargentina.2Farfamous.htm_http:.2F.2Fwww.worldatlas.com.2Fwebimage.2Fcountrys.2Fsamerica.2Fargentina.2Farfamous.htm.5D-6] ttp://www.worldatlas.com/webimage/countrys/samerica/argentina/arfamous.htm

[.5Bhttp:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb11892985q_http:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb11892985q.5D_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_10-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-7] ttp://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11892985q Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:

[.5Bhttps:.2F.2Fwww.google.com.2Fsearch.3Ftbm.3Dbks.26hl.3Dru.26q.3D.25221979..2Bhonorary.2Bkbe.2BKnight.2BCommander.2522.2Bintitle.253A.2522Reference.2BGuide.2Bto.2BWorld.2BLiterature.2522_https:.2F.2Fwww.google.com.2Fsearch.3Ftbm.3Dbks.26hl.3Dru.26q.3D.25221979..2Bhonorary.2Bkbe.2BKnight.2BCommander.2522.2Bintitle.253A.2522Reference.2BGuide.2Bto.2BWorld.2BLiterature.2522.5D-8] 8,0 ^8,1 https://www.google.com/search?tbm=bks&hl=ru&q=%221979.+honorary+kbe+Knight+Commander%22+intitle%3A%22Reference+Guide+to+World+Literature%22

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.worldfantasy.org.2Fawards.2Fawardslist.html_http:.2F.2Fwww.worldfantasy.org.2Fawards.2Fawardslist.html.5D-9] ttp://www.worldfantasy.org/awards/awardslist.html

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.literatura.bellasartes.gob.mx.2Findex.php.3Foption.3Dcom_content.26view.3Darticle.26id.3D137.26Itemid.3D95_http:.2F.2Fwww.literatura.bellasartes.gob.mx.2Findex.php.3Foption.3Dcom_content.26view.3Darticle.26id.3D137.26Itemid.3D95.5D-10] ttp://www.literatura.bellasartes.gob.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=137&Itemid=95

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.eleven.co.il.2Farticle.2F13309_http:.2F.2Fwww.eleven.co.il.2Farticle.2F13309.5D-11] ttp://www.eleven.co.il/article/13309

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.mcu.es.2Fpremiado.2FmostrarDetalleAction.do.3Fprev_layout.3DpremioMiguelCervantesPremios.26layout.3DpremioMiguelCervantesPremios.26language.3Des.26id.3D1007220_http:.2F.2Fwww.mcu.es.2Fpremiado.2FmostrarDetalleAction.do.3Fprev_layout.3DpremioMiguelCervantesPremios.26layout.3DpremioMiguelCervantesPremios.26language.3Des.26id.3D1007220.5D-12] ttp://www.mcu.es/premiado/mostrarDetalleAction.do?prev_layout=premioMiguelCervantesPremios&layout=premioMiguelCervantesPremios&language=es&id=1007220

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.me.gov.ar.2Fefeme.2Fjlborges.2Ffamilia.html_http:.2F.2Fwww.me.gov.ar.2Fefeme.2Fjlborges.2Ffamilia.html.5D_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.AB.D5.BD.D5.AB_19-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-13] 13,0 ^13,1 http://www.me.gov.ar/efeme/jlborges/familia.html Ստուգված է հունիսի 19-ին 2015:

[14] «БОРХЕС, ХОРХЕ ЛУИС | Энциклопедия Кругосвет»։ www.krugosvet.ru։ Վերցված է 2016-02-14

[15] Անտոնիո Կարիսոյի հետ հարցազրույց

[16] «Ransom Center Acquires Rare Archive of Jorge Luis Borges»։ Harry Ransom Center. The University of Texas at Austin։ 07.04.1999։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2014-11-27-ին

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Խորխե Լուիս Բորխես

Բովանդակություն

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արգենտինական մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոբելյան մրցանակի բացակայությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մահից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նավարկման ցանկ

Անձնական գործիքներ

Անվանատարածքներ

Տարբերակներ

Դիտումները

Ավելին

Որոնել

Նավարկում

Մասնակցել

Գործիքներ

Տպել/արտահանել

Քույր նախագծերում

Այլ լեզուներով