Էռնեստո Սաբատո

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Էռնեստո Սաբատո
իսպ.՝ Ernesto Roque Sabato
Դիմանկար
Ծնվել էհունիսի 24, 1911(1911-06-24)[1][2][3][…]
ԾննդավայրRojas, Բուենոս Այրես, Արգենտինա
Մահացել էապրիլի 30, 2011(2011-04-30)[1][2][3][…] (99 տարեկան)
Մահվան վայրSantos Lugares, Tres de Febrero Partido, Բուենոս Այրես, Արգենտինա
Քաղաքացիություն Արգենտինա[4]
ԿրթությունԼա Պլատայի ազգային համալսարան, Հարվարդի համալսարան և Rafael Hernández National College?
Գիտական աստիճանֆիզիկայի փիլիսոփայության դոկտոր
ԵրկերEl Túnel?, On Heroes and Tombs? և Abaddón el exterminador?
Մասնագիտությունֆիզիկոս, գրող, նկարիչ, վիպասան, ակնարկագիր և բանաստեղծ
ԱշխատավայրԲուենոս Այրեսի համալսարան և Լա Պլատայի ազգային համալսարան
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԺամանակակից լեզվի միություն[6]
ԵրեխաներՄարիո Սաբատո և Jorge Federico Sabato?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Ernesto Sabato Վիքիպահեստում

Էռնեստո Սաբատո (իսպ.՝ Ernesto Sábato, հունիսի 24, 1911(1911-06-24)[1][2][3][…], Rojas, Բուենոս Այրես, Արգենտինա - ապրիլի 30, 2011(2011-04-30)[1][2][3][…], Santos Lugares, Tres de Febrero Partido, Բուենոս Այրես, Արգենտինա), արգենտինացի արձակագիր, էսսեիստ, նկարիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էռնեստո Սաբատոն ծնվել է Կալաբրիայից գաղթած բազմազավակ ընտանիքում, մայրական գծով արբերեշի է, տասնմեկ երեխաներից տասներորդն է։ Իններորդ որդուն անվանել են Էռնեստո, բայց նա մահացել է մանուկ հասակում, ուստի անունը փոխանցվել է ապագա գրողին։

1924 թվականին ավարտել է Ռոխասի դպրոցը և ուսումը շարունակել Լա Պլատա քաղաքի պետական քոլեջում, որտեղ դասախոսների թվում է եղել Պեդրո Էնրիկես Ուրենյան, որը Սաբատոյին ոգեշնչել է գրական գործունեության ոլորտում։ Այնուհետև 1929 թվականից սովորել Է Լա Պլատայի ազգային համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետում։

Եղել է 1918 թվականի համալսարանական բարեփոխումների կողմնակից, ակտիվ մասնակցություն է ունեցել երիտասարդական կոմունիստական շարժմանը և ընկերների հետ հիմնել է «Insurrexit» մարքսիստական խումբը։ Մարքսիզմի վերաբերյալ դասախոսության ժամանակ նա հանդիպել է Մաթիլդա Կուսմինսկի Ռիխտերին, որը 1936 թվականին դարձել էր նրա կինը։ 1933 թվականին ընտրվել է կոմունիստական երիտասարդության ֆեդերացիայի գլխավոր քարտուղար։ 1934 թվականին Արգենտինայի կոմունիստական կուսակցությունը նրան գործուղել է Մոսկվայի լենինյան միջազգային դպրոց։ Լինելով Բրյուսելի հակաֆաշիստական կոնգրեսի (1934) պատվիրակ՝ Սաբատոն, հիասթափված ստալինիզմից, որոշել է չգնալ ԽՍՀՄ՝ վախենալով երբեք այնտեղից չվերադառնալ և փախել է Փարիզ։

1934-1935 թվականներին փորձել է Փարիզում գրել «Անձայն աղբյուր» վեպը (մասամբ հրապարակված)։

1938 թվականին Բուենոս Այրեսում պաշտպանել է տիեզերական ճառագայթաբանության դոկտորական ատենախոսությունը, Բեռնարդո Ալբերտո Ուսայի շնորհիվ ստացել է Փարիզի Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիի (Կյուրիի ինստիտուտ) լաբորատորիայում աշխատելու կրթաթոշակ, որտեղ մտերմացել է սյուրռեալիստների, այդ թվում՝ Անդրե Բրետոնի հետ։

1939 թվականին Ֆրանսիայից տեղափոխվել է Միացյալ Նահանգներ, որտեղ աշխատել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտում, 1940 թվականին վերադարձել է Բուենոս Այրես, համալսարանում դասավանդել է հարաբերականության և քվանտային մեխանիկայի տեսություն։ Իսպաներեն է թարգմանել Գ. Ա. Գամովի «Արևի ծնունդը և մահը» գիրքը։

1943 թվականին սուր էքզիստենցիալ ճգնաժամի հետևանքով հեռացել է գիտությունից։ Թերթերի և ամսագրերի դեմ դիկտատուրայից հետո Խուան Պերոնան ստիպված էր 1945 թվականին թողնել ուսումը։ Հետագայում զբաղվել է գրականությամբ և կերպարվեստով, ինչպես նաև հրապարակախոսությամբ և քաղաքական ակտիվությամբ։

Բազմիցս մահվան սպառնալիքներ է ստացել ծայրահեղ աջ էսկադրոններից (առաջին հերթին՝ արգենտինական հակամոմունիստական դաշինքից)։ Նախագահ Ռաուլ Ալֆոնսինի հրավերով գլխավորել է մարդկանց զանգվածային անհետացման (CONADEP) գործով Ազգային հանձնաժողովը, որը հետաքննել է «կեղտոտ պատերազմի» տարիներին ռազմական բռնապետության հանցագործությունները։ Արդյունքը դարձել է այն, որ 1984 թվականին հրատարակվել է «Այլևս երբեք» (Nunca Más) վերնագրով վկայությունների հատորյակը։

Իր հետագա ելույթներում Էռնեստոն իրեն կապում է քրիստոնեական անարխիզմի հետ[7]՝ ասելով․ «Ես անարխիստ եմ։ Անարխիստ՝ բառի լավագույն իմաստով։ Մարդիկ սովոր են մտածել, որ անարխիստները պայթեցնում են ռումբ, սակայն անարխիստներ են եղել մեծ մտածողները, ինչպիսին Լև Տոլստոյն է»։

1995 թվականին մահացել է Սաբատոյի ավագ որդին, իսկ 1998 թվականին՝ կինը։

1999 թվականին ստացել է իտալական քաղաքացիություն (բացի արգենտինականից)։

2000 թվականի հունիսի 4-ին գրողը իր «Դիմադրություն» պատմվածքը զետեղել Է «Clarín» թերթի կայքում՝ դառնալով առաջին խոշոր իսպանալեզու գրողը, որն իր ստեղծագործությունը հրատարակումից առաջ անվճար տեղադրել է համացանցում։

2006 թվականի հունվարի 26-ին Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի, Էդուարդո Գալեանոյի, Պաբլո Միլանեսի, Ֆրեյ Բետտոյի և մշակույթի այլ հայտնի գործիչների հետ հանդես է եկել Պուերտո Ռիկոյին անկախություն տրամադրելու պահանջով[8][9][10]։

Գրողը մահացել է 2011 թվականի ապրիլի 30-ին, երբ իր հարյուրամյակին մնացել էր ապրել երկու ամսից պակաս[11]։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1941 թվականից համագործակցել է «Sur» ամսագրի, Բորխեսի մտերիմների և նրա շրջապատի հետ։ Սաբատոյի դեբյուտային գիրքը դարձել է «Ինդիվիդն ու տիեզերքը» փիլիսոփայական էսսեների ժողովածուն (1945 թվական, Բուենոս Այրես քաղաքի առաջին մրցանակ և Արգենտինայի գրողների միության պատվավոր մրցանակ)։ 1948 թվականին հրատարակվել է նրա «Թունել» էկզիստենցիալիստական վեպը, որը մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել Արգենտինայում և արտերկրում (Ֆրանսիայում հրատարակության նախաձեռնողը Ալբեր Կամյուն էր)։ Գիրքը անմիջապես թարգմանվել է ավելի քան մեկ տասնյակ լեզուներով և էկրանավորվել 1952, 1977 և 1987 թվականներին, իսկ Յանգ Գրեմի ներկայացումը ցուցադրվել է Էդինբուրգի 2004 թատերական փառատոնում։ Երկու այլ վեպեր՝ «Հերոսների և գերեզմանների մասին» (1961 թվական, հայտնի է դարձել նրա մոտիվներով կոմպոզիցիան՝ «Խուան Լավալյեի մահվան ռոմանսը»՝ Էդուարդո Ֆալուի երաժշտության հիման վրա, իսկ վեպի մյուս մասը էկրանավորվել է 1979 թվականին՝ Մարիո Սաբատոյի՝ գրողի որդու կողմից) և «Ավվադոն կործանիչ» (1974 թվական, Արգենտինայի գրողների միության մեծ մրցանակ), ամրապնդել են Սաբատոյի՝ որպես Լատինական Ամերիկայի խոշորագույն վիպասաններից մեկի փառքը։

Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաբատոն պարգևատրվել է Մեդիչիի (Իտալիա, 1977 թվական), «Միգել դե Սերվանտես» (Իսպանիա, 1984 թվական), Իսրայելի մրցանակ (1989 թվական, Իսրայել) մրցանակներով, արժանացել է Ֆրանսիայի Պատվո լեգեոնի շքանշանի (1987 թվական), ընտրվել է Մուրսիայի (Իսպանիա), Ռոսարիոյի (Արգենտինա) և Թուրինի (Իտալիա) և այլ համալսարանների պատվավոր դոկտոր։ 1983-1984 թվականներին երկրի նախագահ Ռաուլ Ալֆոնսինի հանձնարարությամբ նա գլխավորել է 1976-1983 թվականների ռազմական բռնապետության ժամանակ մարդկանց զանգվածային անհետանալու գործով ազգային հանձնաժողովը։

Երեք անգամ առաջադրվել է Նոբելյան մրցանակի թեկնածու (վերջին անգամ՝ 2009 թվականին)։

Գեղանկարչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջին տարիներին, քանի որ գրելու և կարդալու բժշկական արգելք կար, Սաբատոն զբաղվել է բացառապես նկարչության։ Նրա ցուցահանդեսները տեղի են ունեցել Փարիզում, Մադրիդում, Սան Պաուլոյում։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • El tunel (1948).
  • Sobre heroes y tumbas (1961).
  • Abbadon el Exterminador (1974).

Էսսեներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Uno y el universo (1945).
  • Hombres y engranajes (1951).
  • Heterodoxia (1953).
  • El otro rostro del peronismo (1956, Պերոնի դիկտատուրայի մասին).
  • El escritor y sus fantasmas (1963).
  • Tango, discusión y clave (1963, նշումներ տանգոյի մասին).
  • Aproximación a la literatura de nuestro tiempo: Robbe-Grillet, Borges, Sartre (1968).
  • La cultura en la encrucijada nacional (1976).
  • Apologías y rechazos (1979).
  • Entre la letra y la sangre (1988).
  • Antes del fin (1998, ինքնակենսագրություն).
  • La Resistencia (2000).
  • España en los diarios de mi vejez (2004, 2002 թվականին Իսպանիա մեկնելու մասին նշումներ)

Ռուսերեն հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Туннель // Иностранная литература, 1988, № 6.
  • О героях и могилах. М.: Радуга, 1990 (переизд. 1999, 2004).
  • Аваддон-губитель. М.: Академический проект, 2001.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 todotango.com (իսպ.)
  4. ↑ Otros ataques repudiables
  5. ↑ https://www.um.es/web/universidad/doctores-honoris-causa/ernesto-sabato
  6. ↑ List of 2011 MLA Members / Modern Language Association — NYC: 2011. — P. 150.
  7. ↑ «Ernesto Sabato se califica de „anarcocristiano“», artículo en el diario El País (Madrid) del 9 de abril de 1992.
  8. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 19-ին.
  9. ↑ «El nuevo libro de Sabato aparecerá por Clarín Digital». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 25-ին.
  10. ↑ «Miles de personas leen a Sabato por Internet». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 25-ին.
  11. ↑ Writer Ernesto Sabato dies, aged 99 Արխիվացված 2020-11-11 Wayback Machine // Buenos Aires Herald (անգլ.)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Dellepiane A.B. Ernestro Sábato: El hombre y su obra. New York: Las Americas Publishing Company, 1968.
  • Oberhelman H.D. Ernesto Sábato. New York: Twayne Publishers, 1970.
  • Kneuer M. Literatur und Philosophie: ihr Verhältnis bei Ernesto Sábato. Frankfurt/Main a.o.: Lang, 1991.
  • Urbina N. La Signification del género: Estudio semiotico de las novelas y ensayos de Ernesto Sábato. Miami: Ediciones Universal, 1992.
  • Pageaux D.-H. Ernestro Sábato. Paris: L’Harmattan, 1992.
  • Castillo Durante D. Ernesto Sábato: la littérature et les abattoirs de la modernité. Frankfurt/Main: Vervuert; Madrid: Iberoamericana, 1995.
  • Catania C. Genio y figura de Ernesto Sábato. Buenos Aires: Eudeba, 1997.
  • Torres L. El túnel, Ernesto Sábato: estudio literario. Santafé de Bogota: Panamericana Editorial, 2001

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էռնեստո Սաբատո» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էռնեստո_Սաբատո&oldid=9513413» էջից