ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը Բրյուսելում (2018)

ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը Բրյուսելում (անգլ.՝ 2018 Brussels summit), Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ երկրների պետությունների ղեկավարների և կառավարությունների ղեկավարների 29-րդ բարձր մակարդակի հանդիպում, որը տեղի է ունեցել 2018 թվականի հուլիսի 11-ից 12-ը Բրյուսելում՝ ՆԱՏՕ-ի նոր կենտրոնակայանում^[1]^[2]։ Գագաթնաժողովը տեղի է ունեցել Հելսինկիում ռուս-ամերիկյան հանդիպումից մի քանի օր առաջ։

Օրակարգ

Գագաթնաժողովի առաջին օրը ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը։ Նա ոչ միայն Գերմանիային անվանել է Ռուսաստանից կախյալ երկիր՝ հրապարակավ հանդիմանելով Անգելա Մերկելին Հյուսիսային հոսք-2 գազատարի կառուցման հարցում (Գերմանիան միլիարդավոր դոլարներ է վճարում Ռուսաստանին տարվա ընթացքում, իսկ մենք այդ երկիրը պաշտպանում ենք Ռուսաստանից։ Դա բացարձակապես անընդունելի է»^[3]), բայց նաև նոր նշաձող է սահմանել ամբողջ դաշինքին՝ կոչ անելով ՆԱՏՕ-ի երկրներին ավելացնել պաշտպանության տարեկան ծախսերը մինչև ՀՆԱ-ի 4 %-ը^[4]^[5]։

Քննարկումների մեծամասնության ընթացքում շոշափվել է ռուսական թեման։ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Սթոլթենբերգը հայտարարել Է Ռուսաստանի նկատմամբ մոտեցման անփոփոխության մասին, որն իր մեջ միավորում է Ռուսաստանին զսպելու քաղաքականությունը՝ միաժամանակ պահպանելով երկխոսությունը (Ռուսաստան-ՆԱՏՕ խորհրդի մակարդակով)^[3]։

Գագաթնաժողովի առաջին օրվա արդյունքներով արված հայտարարության մեջ Ռուսաստանին մեղադրել են ՆԱՏՕ-ի սահմանների մոտ սադրիչ գործունեության մեջ, մասնավորապես, ՆԱՏՕ-ում այդպիսին են համարում Կալինինգրադի մարզում Իսկանդեր համալիրների տեղակայումը։ Գագաթնաժողովի արդյունքներից մեկը դարձել է այն որոշումը, որի համաձայն շարժունակության բարձրացման ռազմավարության շրջանակներում դաշինքը 2020 թվականից ռոտացիոն հիմունքներով կպահպանի առավելագույնը 30 օրվա ընթացքում 30 գումարտակ, 30 ավիահարվածներ և 30 նավ։ Բացի այդ, համաձայնեցվել է ԱՄՆ-ում և Գերմանիայում երկու նոր լոգիստիկ հրամանատարությունների ստեղծման մասին որոշումը (առաջին անգամ 2003 և 2011 թվականներին դաշինքի հրամանատարական կառուցվածքի մասշտաբային կրճատումներից հետո) (որոնց հիմնական խնդիրը կլինի եվրոպական հեռուստատեսությամբ զորքերի արագացված տեղափոխումն ապահովելը և պատերազմի դեպքում ԱՄՆ-ից Ատլանտիկայով ամրապնդելը^[6]), ինչպես նաև կիբեռոբորոնի և հիբրիդային սպառնալիքների դեմ պայքարի ստորաբաժանումներ^[3]։

Գագաթնաժողովի պաշտոնական ծրագրին զուգահեռ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում անցկացվել է NATO Engages (ՆԱՏՕ-ն ներգրավում է) համաժողովը, որին մասնակցել են փորձագետներ և առաջատար քաղաքական գործիչներ։ Այստեղ էլ անընդհատ ռուսական թեմա է առաջացել։ Այսպես, Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն պատմել է ռուսական Ս-400 զենիթահրթիռային համալիրների գնման մասին։ Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ի ուժեղացման շնորհիվ Ղրիմում տեղի ունեցածի կրկնության սպառնալիքը վերացված է։ Իսկ Լիտվայի պաշտպանության նախարար Ռայմունդաս Կարոբլիսը Ռուսաստանին անվանում էր «միջազգային սպառնալիք» և գլոբալ կարգի խախտող՝ դաշնակիցներին կոչ անելով մեծ ուշադրություն դարձնել երրորդ պետությունների գործերին միջամտությանը, կիբերակտիվությանը և ֆեյքային տեղեկատվության տարածմանը։

Գագաթնաժողովի մասնակիցները համատեղ հայտարարության մեջ Ռուսաստանին կոչ են արել համագործակցել MH17 չվերթի կործանման հետաքննության հետ։ «Մենք լիովին աջակցում ենք ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 2166 բանաձևին, որը վերաբերում է MH17 քաղաքացիական չվերթի կործանմանը։ Մենք կոչ ենք անում Ռուսաստանի Դաշնությանը ճանաչել իր պատասխանատվությունը և լիովին աջակցել ճշմարտության, արդարության հաստատման և մեղավորներին որոշելու ջանքերին»^[7]։

Հունիսի 12-ին NATO Engages ֆորումի շրջանակներում տեղի է ունեցել Ուկրաինա-Վրաստան-ՆԱՏՕ ձևաչափով նիստ, որին մասնակցել են նախագահներ Պյոտր Պորոշենկոն և Գեորգի Մարգվելաշվիլին։ Ինչպես հետևում էր նրանց համատեղ ելույթից, Ուկրաինային և Վրաստանին ՆԱՏՕ ձգտելը ստիպում է Ռուսաստանի գործողությունները։ Ինչպես հայտարարել Է Պորոշենկոն, «ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներից մեկը ագրեսոր է։ Այս պայմաններում միակ մեխանիզմը, որն աշխատում է, ՆԱՏՕ-ն է»։ Պորոշենկոյի խոսքով՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը քաղաքակրթական ընտրություն է, որը միանշանակ աջակցում է Ուկրաինայի ժողովրդին․․․ Մենք ոչ մեկից թույլտվություն չենք խնդրելու՝ դառնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ, թե ոչ»։ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի արդյունքներով հռչակագրում հայտարարվել է, որ Ուկրաինան իրավունք ունի «որոշելու իր ապագան և արտաքին քաղաքականության կուրսը, որն ազատ է արտաքին միջամտությունից»^[8]։

Այնուամենայնիվ, ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ն առայժմ Ուկրաինային չի առաջարկի մասնակցել ընդլայնված հնարավորությունների ծրագրին (Enhanced Opportunity Program), որը բարեկամ երկրներին թույլ է տալիս փոխգործակցել համատեղ գործողությունների և վարժանքների շրջանակներում։ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում հայտարարել են, որ Ուկրաինայի հետ փոխգործակցությունն ընթանում է Դոնբասի հակամարտության և անհապաղ բարեփոխումների անհրաժեշտության հետ կապված այլ ձևաչափերով. ՆԱՏՕ-ն Ուկրաինային աջակցություն է ցուցաբերում դաշինքի երկրներից խորհրդականներ տրամադրելու միջոցով, ինչպես նաև Ուկրաինայի ԶՈւ օգնության հավատարմագրային ֆոնդերի միջոցով^[8]։

Գագաթնաժողովի երկրորդ օրը ԱՄՆ-ի նախագահի ճնշման ներքո վերջնական որոշում է ընդունվել ռազմական ոլորտի ֆինանսավորումը 33 մլրդ դոլարով ավելացնել՝ մինչև 2014 թվականի ՀՆԱ-ի 2 %-ի մակարդակ բարձրացնելով դաշինքի ընդհանուր բյուջե ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունների ներդրումները^[9]։

Գագաթնաժողովում որոշում է կայացվել երկարացնել Աֆղանստանում Վճռական աջակցություն ոչ մարտական առաքելությունը մինչև 2024 թվականը։ Այդ կապակցությամբ ընդունված հռչակագրում նշվել է, որ քանի դեռ Աֆղանստանի կառավարությունը ուշադրություն է դարձնելու երկրում խաղաղության ապահովմանը, ՆԱՏՕ-ի անդամները կշարունակեն Քաբուլին աջակցություն ցուցաբերել աֆղանական անվտանգության ուժերին ֆինանսական ապահովման տրամադրման և անձնակազմի պակասի խնդրի լուծման ճանապարհով, հատկապես գերակա ոլորտներում։ Վճռական աջակցություն առաքելությունը մեկնարկել է 2015 թվականի հունվարի 1-ին։ Առաքելության շրջանակներում դաշինքը օգնում է աֆղանական ազգային բանակի ստորաբաժանումների պատրաստմանն ու սպառազինմանը^[10]։