Մինեսոտա

Մինեսոտա; անգլ.՝ Minnesota
	Մինեսոտայի դրոշ ;
; ;
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Միջին Արևմուտք և Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Hail! Minnesota?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ և վարչատարածքային միավոր
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Սեյնթ Փոլ
Ամենաբարձր կետ	Eagle Mountain?
ԲԾՄ	365 մետր
Օրենսդրական մարմին	Minnesota Legislature?
Դատական մարմին	Minnesota Supreme Court?
Միության մուտք	մայիսի 11, 1858 (32-րդ)
Բնակչություն;	▲5 706 494 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (21 տեղ)
Տարածք	225 163 կմ² (12 տեղ)
Հիմնադրված է	մայիսի 11, 1858 թ.
Սահմանակցում է	Մանիթոբա, Օնտարիո, Վիսկոնսին, Հարավային Դակոթա, Այովա, Հյուսիսային Դակոտա և Միչիգան
Ժամային գոտի	UTC-6, CDT? և Ամերիկա/Չիկագո
Հապավում	MN և Minn.
Փոխարինեց	Minnesota Territory?
ISO 3166-2 կոդ	US-MN
Անվանված է	Minnesota River?
Մականուն	Land of 10,000 Lakes և Gopher State
Միության մուտք	մայիսի 11, 1858 (32-րդ)
	mn.gov(անգլ.)
	Մինեսոտա Վիքիպահեստում

Մինեսոտա (անգլերեն՝ Minnesota), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիս-կենտրոնական մասում։ ԱՄՆ-ի տասներկուերորդ ամենամեծ և 5,3 միլիոն բնակիչներով քսաներկուերորդ ամենից խիտ բնակեցված նահանգն է։ Մինեսոտան դուրս է եկել Մինեսոտա Տարածքի արևելյան կեսից և 1858 թվականի մայիսի 11-ին մուտք է գործել Միություն, որպես երեսուներկուերորդ նահանգ։

Ստուգաբանություն

Նահանգը իր անունը ստացել է Մինեսոտա գետից։ Գետի անունը եկել է Դակոտայի լեզվից` mni sota' (հստակ կապույտ ջուր), կամ Mnißota (պղտոր ջուր)։

Ֆիզիկաաշխարհագրական առանձնահատկություններ

Աշխարհագրություն

Մինեսոտայի տարածքը կազմում է 225,181 քառակուսի կիլոմետր^[2]։ Նահանգի ջրային մակերեսը կազմում է 8,4%։

Հյուսիսային և հյուսիսարևելյան մասով Միննեսոտան սահմանակից է Կանադական նահանգ Մանիտոբային և Օնտարիոին։ Արևելյան մասով նահանգը սահմանակից է Վինսկոնսին, հարավից՝ Այովաին, արևմուտքից` Հարավային Դակոտային և Հյուսիսային Դակոտային։ Այսպիսով, Մինեսոտան սահմանակից է չորս նահանգներն և երկու կանադական մարզերին։

Հարակից վարչական միավորները
Հյուսիս-արևմուտք: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա	Հյուսիս: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա	Հյուսիս-արևելք: Մոնտանա
Արևմուտք: Հյուսիսային Դակոտա Հյուսիսային Դակոտա	50px	Արևելք: Վիսկոնսին
Հարավ-արևմուտք Հարավային Դակոտա	Հարավ: Այովա	Հարավ արևելք Վիսկոնսին

Մինեսոտան Ալյասկայից հետո ամենահյուսիսային նահանգն է ԱՄՆ-ում։ Մինեսոոտայի հարավային և կենտրոնական մասը հարթ դաշտեր են։ Տարածքի մոտ մեկ երրորդը ծածկված է անտառներով։ Իսկ արևմուտքը և հյուսիս արևմուտքը ծածկված է տափաստաններով։ Մինեսոտա նահանգում կա 11 842 լիճ, որոնք ձևավորվել են սարցադաշտերի հալման հետևանքով^[3]։ Ամենամեծ լիճեր են՝ Վուդսը Ռեյնին և Լոյեր Ռիդը։ Ընդհանուր առմամբ նահանգով հոսում են 6,564 գետեր և բնական հոսքեր, որոնց ընդհանուր երկարությունը կազմում է 111,000 կիլոմետր^[3]։ Նահանգի ամենաբարձր կետը Իգլ-Մաունթինն է (701 մ)։

Երկրաբանություն

Մինեսոտայի հյուսիսային մասը գտնվում է Լավրենտյան բյուրեղային վահանի վրա, որը ելք ունի դեպի ապառաժոտ թմբերը և խորը լճերը (մոտ 15 հազար լիճ)։

Կլիմա

Մինեսոտայի կլիման բարեխառն խոնավ մայրցամաքային է։ Պատմության մեջ գրանցված ամենաբարձր և ամենացածր ջերմաստիճանների տարբերությունը 97 °C է. −51 °C-ից (1996 թվականի փետրվարի 2-ին) մինչև 46 °C (1917 թվականի հուլիսի 29-ին և 1936 թվականի հուլիսի 6-ին)^[4]։ Տեղումների քանակը տատանվում է 48-ից մինչև 89 սմ։ Երաշտ տեղի է ունենում յուրաքանչյուր 10-50 տարին մեկ^[5]։

Առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանները Մինեսոտայի քաղաքներում^[6]
Տեղ	Հուլիս (°F) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հուլիս (°C) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հունվար (°F) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հունվար (°C) (Առավելագույն/նվազագույն)
Մինեապոլիս	83/64	28/18	23/7	−4/−13
Սենթ-Փոլ	83/63	28/17	23/6	−5/−14
Րոչեստեր	82/63	28/17	23/3	−5/−16
Դուլուտ	76/55	24/13	19/1	−7/−17
Սանթ-Քլաուդ	81/58	27/14	18/−1	−7/−18
Ալբերտ Լի	84/62	29/17	23/5	−5/−15
Ինթերնեյշնլ Ֆոլս	77/52	25/11	15/−6	−9/−21

Պահպանվող տարածքներ

Մինեսոտայի առաջին զբոսայգին Այթասկա զբոսայգին է, այն ստեղծվել է 1891 թվականին։ Այսօր Մինեսոտան ունի 72 պետական զբոսայգի և հանգստի գոտի, 58 պետական անտառներ՝ շուրջ 16,000 կմ² մակերեսով, ինչպես նաև բազմաթիվ որսարգելոցներ։

Բնակչություն

1850 թվականին Մինեսոտայի բնակչությունը կազմել է 6.100 մարդ, իսկ 1900 թվականին աճել է հասնելով 1.7 միլիոնի։ XX դարում ամեն տասնամյակ բնակչությունը աճել է 15 %-ով։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում, աճի տեմպը նվազել է 11%-ով։ Ըստ 2008 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալների՝ բնակչությունը կազմում է 5 220 393 մարդ։ Մինեսոտայիում աճում է ազգային փոքրամասնությունների թվաքանակը, սակայն այն համեմատաբար փոքր է ԱՄՆ մյուս նահանգների համեմատ։

Պաշտոնական կառուցվածք

Ըստ ԱՄՆ մարդահամարի տվյալների՝ Մինեսոտայում ապրում է շուրջ 100 հազար մարդ` իտալացիներ, չեխեր, դանիացիներ, հոլանդացիներ և ֆինլանդացիներ։

Ռասայական կազմ

Եվրոպոիդ ռասա — 88 %
Նեգրոիդ ռասա — 4,4 %
իսպանալեզու — 4 %
Մոնղոլոիդ ռասա — 3,5 %
Ամերիկյան հնդկացիներ — 1 %

Կրոնական կազմ

Բողոքականությունը — 32 %
Կաթոլիկություն — 28 %
Ավենտարանչականություն— 21 %
Հինդուիզմ — 1 %
Այլ կրոններ — 5 %
Աթեիզմ — 13 %

Տնտեսություն

Ըստ ԱՄՆ տնտեսական բյուրոյի 2015 թվականի տվյալների՝ ՀՆԱ-ի ցուցանիշը կազմել է 328 միլիարդ դոլար։ Նվազագույն աշխատավարձը Մինեստոտայում կազմում է մեկ ժամում 9 դոլար, և առավելագույնն է միջին արևմուտքում^[7]։ Ամեանցածր աղքատությունը Միացյալ Նահանգներում Մինեսոտան է։ 2017 թվականի հունվարի տվյալներով գործազրկությունը կազմում է 3,7 %։

Մինեսոտան համարվում է արդյունաբերական նահանգ։ Երկվորյակ քաղաքները (Մինեապոլիսը և Սեթ-Փոլը) հանդիսանում են բազմաթիվ խոշոր կորպորացիաների կենտրոնական գրասենյակները, այդ թվում` 3Մ։ Մեսաբի երկաթի հանքաքարի թաղամասը ապահովում է ԱՄՆ երկաթի հանքաքարի արդյունահանման ավելի քան կեսը։ Սուրբ Լավրենտյոսի մոտ խոր ծովային ճանապարհի հայտնաբերումը Դուլութը դարձրել է միջազգային նավահանգիստ։ Իրականացվում է ավազի, մանրախճի և քարի արդյունահանում։ XX դարում զարգացրել են մեքենաշինությունը, տպագրությունը, սննդի վերամշակմումը, փայտամշակումը, իսկ վերջին տասնամյակում համակարգչային տեխնիկայի արտադրությունը։ Մինեսոտաում լավ զարգացած է գյուղատնտեսությունը, թեև գյուղատնտեսները կազմում են բնակչության մոտ 2%-ը։ Հիմնական մշակաբույսերն են`սոյան, եգիպտացորենը, և ցորենը։ Կա նաև կաթնատու անասունների անասնաբուծություն։

Մինեսոտայում պրոգրեսիվ եկամտահարկը կազմում է` 5.35%, 7.05%, 7.85% և 9.85%: 2008 թվականին բնակիչները նահանգին տվել են 10.2 տոկոս հարկ (ԱՄՆ միջին - 9.7%): Պետական հարկերը Մինեստոտայում կազմում է 6,875 տոկոս, բայց չի հարկվում գումար հագուստի վաճառքի, դեղատոմսով դեղերի, որոշ ծառայությունների և սննդի ներքին սպառման համար։ Ակցիզային գանձվում է ալկոհոլի, ծխախոտի և վառելիքի համար։

Սպորտ

Նահանգի հիմնական բասկետբոլի թիմը «Մինեսոտա Թիմբերվուլվզն» է և ծառայում է ՆԲԱ-ին։

Հոկեյ ակումբ «Մինեսոտա Վայլդը» գործում է ՆՀԼ-ում 2000 թվականից։ Սկսած 1967-ից մինչև 1993 թվականը այն հանդես է եկել «Մինեսոտա Նորթ Սոթարզ» ՆՀԼ-ը հոկեյ ակումբում։

Մինեսոտա Վայքինգս (անգլ.՝ англ. Minnesota Vikings) մասնագիտական ֆուտբոլի ակումբ է, ով խաղում է ֆուտբոլի ազգային լիգայում։

Մինեսոտա Թվինս (անգլ.՝ Minnesota Twins) պրոֆեսիոնալ բեյսբոլ ակումբ, որը գործում է կենտրոնական բաժնի ամերիկյան լիգայում Բեյսբոլի բարձրագույն լիգաում (ՄԼԲ)։

Քաղաքներ

Քաղաքների բնակչությունը վեր է 30 հազարից
Այն վերաբերվում է 2004 թվականի հուլիսի 1-ին

Միննեափոլիս	373,9	Մինետոնկա	50,1
Սոնթ-Փոլ	277,0	Վուդբերի	50,0
Ռոչեստեր	93,3	Ապլ-Վալլի	49,6
Դուլութ	85,6	Լեյքվիլ	49,4
Բլումինգթոն	81,9	Իդայնա	46,1
Պլիմութ	69,8	Սենթ-Լուիս-Փառք	43,6
Բրուքլին-Փառք	67,9	Մեյփլուվդ	35,5
Սենթ-Քլաուդ	64,3	Մանքետո	34,5
Իգան	64,1	Րիչֆիլս	33,9
Կուն-Րապիդս	62,7	Մորհեդ	33,4
Իդեն-Փրերի	60,4	Րոզվիլլ	32,7
Բերնսվեիլ	59,4	Ինվեր-Գրով-Հայթս	32,3
Մեյփլ-Գրով	58,6	Քոթինջ-Գրով	32,1
Բլեյն	52,1