Հայ-ուզբեկական հարաբերություններ
 | |
 Ուզբեկստան |
 Հայաստան |
Հայ-ուզբեկական հարաբերությունները վերաբերում են Հայաստանի և Ուզբեկստանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններին։ Հայաստանն ու Ուզբեկստանը համեմատաբար ամուր հարաբերություններ ունեն, որոնք երբեմն համարվում են Հայաստանի և այլ թյուրքական պետությնների միջև եղած ամենահարուստ հարաբերություններից մեկը։ Երկու երկրների դեսպանությունները հավատարմագրված են Մոսկվայում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայերը Կենտրոնական Ասիայում ներկա են արդեն երկար ժամանակ՝ սկսած անտիկ ժամանակներից, երբ նրանք՝ հիմնականում առևտրականները, առևտրատնտեսական կապեր էին հաստատում Կենտրոնական Ասիայի թուրքերի հետ[1]։ Այդ ամենը շարունակվել է կարճ ընդմջումներով, չնայած Հայաստանը անցել է Բյուզանդական կայսրության, Սեֆյանների[2], ապա նաև Ռուսական կայսրության ձեռքը։
Մեծ թվով հայ ներգաղթյալներ տեղափոխվել են Կենտրոնասիական տարածաշրջան, հատկապես առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երբ տեղի է ունեցել Հայոց ցեղասպանությունը։ Ցարական Ռուսաստանի, իսկ հետո Խորհրդային Միության կազմում էթնիկ հայերը շարունակել են ներգաղթել այդ տարածաշրջան, ինչի արդյունքում հայկական ներգաղթը որոշ փոքր դիմադրությունների է հանդիպել տեղի ուզբեկների կողմից[3]։ Ուզբեկներն ու հայերը մինչև 1990-ական թվականները, երբ տեղի է ունեցել Էթնիկ ազգայնականության վերելքը, կարողանում էին լավ ապրել կողք կողքի, սակայն այդ ժամանակ բախումներ են սկսվում հայերի և մուսուլման ժողովուրդների, հիմնականում տաջիկների, ինչպես նաև փոքրաթիվ ուզբեկների միջև։ Այդ բախումներն ավարտվել են մահացու ելքով[4]։
Սակայն Տաջիկստանի քաղաքացիական պատերազմի սկսվելուց հետո նորանկախ Ուզբեկստանը հանդուրժել և խրախուսել է այդ պատերազմում Տաջիկստանի կողմից աջակցվող ուժերի՝ հիմնականում իսլամիստների դեմ պայքարող հայերին։ Ուստի Ուզբեկստանն ուներ իր սեփական հայ աշխարհազորայինները, որոնք կռվում էին Տաշքենդի կողմում, որը շուտով ճանաչում է ստացնում Ուզբեկստանի քաղաքացիների շրջանում[5]։
Ուզբեկստանը տարանցիկ երկրի ծառայություն է մատուցել 1990-ական թվականներին՝ Արցախյան պատերազմի ողջ ընթացքում, ադրբեջանական զինված ուժերի դեմ մարտնչած հայկական զորքերին զենք, զինամթերք և օժանդակ միջոցներ տեղափոխող հայերի համար[6]։
Այսօր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այդ մտերմության շնորհիվ Հայաստանն ու Ուզբեկստանը պաշտոնական կապեր են հաստատել ԽՍՀՄ փլուզումից հետո։ Այդ սերտ հարաբերություններին հաջորդեց այն, որ Ուզբեկստանն ընդունել է երկրի ներսում հայ էթնիկ փոքրամասնությանը, իսկ նրա հայ փոքրամասնությունը երկրում ամենամյա փառատոներ է անցկացնում[7]։ Ուզբեկստանում կան մի քանի հայկական եկեղեցիներ, որոնք երկուսն էլ լավ են ընկալվում հյուրընկալող երկրի կողմից[8][9]։
Ուզբեկստանին մոտ գտնվող եղբայրական թյուրքական ժողովուրդը՝ Ադրբեջանը, իր մտահոգությունն է հայտնել Ուզբեկստանում հայերի գործունեության կապակցությամբ, որը, ինչպես կարծում էին, նպաստել Է Ուզբեկստանում հակաադրբեջանական քարոզչության տարածմանը[10]։
Արցախ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուզբեկստանը Արցախյան սառը պատերազմի ժամանակ կանգնել է Ադրբեջանի կողքին[11], բայց զերծ է մնացել Հայաստանի հասցեին քննադատություն հնչեցնելուց՝ փոխարենը երկու կողմերին՝ Հայաստանին ու Ադրբեջանին, կոչ անելով գտնել այդ խնդիրների լուծման ճանապարհը[12]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «ARMENIANS IN CENTRAL ASIA Uzbekistan». Agbu.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ Studies, Cambridge Journal of Eurasian. «Cambridge Journal of Eurasian Studies». Cambridge Journal of Eurasian Studies. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ Weeks, Theodore R. (2011 թ․ հունիսի 24). «Across the Revolutionary Divide: Russia and the USSR, 1861-1945». John Wiley & Sons. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին – via Google Books.
- ↑ «MOSLEMS, ETHNIC ARMENIANS CLASH IN SOVIET CENTRAL ASIA». DeseretNews.com. 1990 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ Epkenhans, Tim (2016 թ․ հոկտեմբերի 26). «The Origins of the Civil War in Tajikistan: Nationalism, Islamism, and Violent Conflict in Post-Soviet Space». Lexington Books. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին – via Google Books.
- ↑ «История Нагорного Карабаха». Gandzasar.ru. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ «Daily activities of the Armenian community of Uzbekistan». Hayern Aysor. 2015 թ․ ապրիլի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ Saakov, Georgiy (2013 թ․ ապրիլի 8). «Armenian Church in Uzbekistan Celebrates Annunciation, Easter (Photos)». The Armenian Weekly. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ «Armenian community of Uzbekistan celebrates Armenians' victories in May». Hayern Aysor. 2017 թ․ մայիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ «Azerbaijan against Armenian propaganda in Uzbekistan». News.az. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ «Uzbekistan supports Azerbaijan's position on Karabakh conflict: envoy». AzerNews.az. 2018 թ․ հունիսի 14. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
- ↑ «Узбекистан обозначил позицию по Нагорному Карабаху». Uz.sputniknews.ru. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
